فهرست مطالب

اقتصاد کشاورزی - سال ششم شماره 3 (پاییز 1391)

فصلنامه اقتصاد کشاورزی
سال ششم شماره 3 (پاییز 1391)

  • تاریخ انتشار: 1392/03/03
  • تعداد عناوین: 8
|
  • مهدی اسفندیاری، علیرضا کرباسی صفحه 1
    بررسی کارآیی محصولات کشاورزی و تعیین اندازه ی بهینه ی مصرف نهاده عاملی بسیار مهم و تاثیرگذار در شناخت نقاط قوت برای افزایش تولید و عمل کرد آن ها، بی نیاز به هزینه ی افزوده است. در این مطالعه، انواع کارآیی فنی، اقتصادی، تخصیصی، مدیریتی و مقیاس و اندازه ی بهینه ی نهاده های تولید برنج، با تاکید بر نهاده ی آب، برای تولیدکنندگان برنج بخش کامفیروز محاسبه شد. این پژوهش بر مبنای تحلیل پوششی داده ها بود و آمار و داده ها از راه تکمیل 211 پرسش نامه در سال کشاورزی 89-1388 جمع آوری شد. نتایج نشان داد که میانگین کارآیی های فنی، تخصیصی، اقتصادی، مدیریتی و مقیاس شالی کاران منطقه ی مورد بررسی به ترتیب 72، 40، 29، 79، 91% است. بیش ترین اندازه ی استفاده ی ناکارآ از نهاده ها مربوط به آب آبیاری با 40% ناکارآیی در استفاده از این نهاده است. مصرف بهینه ی آب آبیاری برنج منطقه حدود 11420 متر مکعب در هکتار بود.
    کلیدواژگان: آب مصرفی، برنج، بخش کامفیروز، تحلیل پوششی داده ها، کارآیی
  • عبدالرسول شیروانیان*، محمد بخشوده صفحه 23
    فقر پدیدهیی چند بعدی است و کمبود آموزشی یکی از جنبه های آن است. هدف این مطالعه، شناخت ابعاد و ماهیت کمبود آموزشی در جامعه ی روستایی ایران، و یافتن راه بردهای مناسب برای مبارزه با آن است. به این منظور از شاخصهای دانش اطلاعاتی، نسبت سرشمار تنگ دستی، نسبت شکاف فقر، و فن رتبهبندی بر اساس شباهت به بهترین راهحل استفاده شد. آمار و اطلاعات پژوهش مربوط به خانوارهای روستایی سراسر کشور در سال 1931 است که از طرح نمونه گیری هزینه و درآمد خانوار، که در سطح ملی توسط مرکز آمار ایران اجرا میشود، به دست آمده است. نتایج نشان داد که کمبود آموزشی بر همه ی خانوارهای روستایی حاکم است. عمق و کیفیت کمبود آموزشی حاکم بر این خانوارها به گونه- یی است که به طور متوسط خانوارهای روستایی به بیش از دو پنجم امکانات و تسهیلات آموزشی دست رسی ندارند. بر اساس نتایج، مهم ترین راه برد رویارویی با کمبود آموزشی، گسترش اینترنت و افزایش تعداد کاربران آن است. پس از آن در بعد آموزش رسمی، پرداختن به آموزش عالی، و در بعد پذیرش و به کارگیری اطلاعات، انتشارات به ویژه کتاب و کتابخوانی اهمیت بالایی دارد.
    کلیدواژگان: کمبود آموزشی، دانش اطلاعاتی، خانوارهای روستایی، شاخصهای فقر، ایران
  • رهام رحمانی، محمد بخشوده، منصور زیبایی صفحه 53
    از میانه ی سال 1389، سیاست هدفمند شدن یارانه ها در ایران اعمال به کار گرفته و قیمت های جدید برای حامل های انرژی و اقلام اساسی خوراکی بر اساس آن تعیین شد. در این مطالعه اندازه ی تغییرات در قیمت حامل های انرژی و اقلام اساسی خوراکی در شرایط آزادسازی قیمت ها در ایران بر اساس دو گزینه ی افزایش قیمت های داخلی تا سطح قیمت های مرزی (برای حامل های انرژی) و حذف یارانه های مستقیم پرداختی، و محاسبه ی قیمت های واقعی داخلی 1387، تعیین شد. با یکی کردن سیستم تقاضای خانوار در الگوی داده – ستانده ی قیمتی لیونتیف آثار آزادسازی قیمت ها بر الگوی مصرف بررسی و تحلیل شد. بر اساس نتایج، بیش ترین تغییرات قیمت پایه و خریدار مربوط به انواع آرد و دیگر محصولات از دانه های آسیاب شده است. در نتیجه ی آزادسازی قیمت ها بیش ترین افزایش در شاخص قیمت گروه خوراکی ها، آشامیدنی ها و دخانیات، و کم ترین افزایش در شاخص قیمت گروه پوشاک و کفش حاصل می شود. سهم گروه های خوراکی ها، آشامیدنی ها و دخانیات؛ مسکن، سوخت و روشنایی؛ حمل ونقل و ارتباطات و لوازم، وسایل و خدمات خانوار افزایش و سهم دیگر گروه ها کاهش می یابد. با توجه به این که بیش از 70% از مخارج خانوارها به گروه خوراکی ها، آشامیدنی ها و دخانیات؛ مسکن، سوخت و روشنایی و حمل و نقل و ارتباطات داده می شود، افزایش سهم این گروه ها و کاهش سهم دیگر گروه ها می تواند باعث کاهش بیش تر بودجه ی تخصیص داده شده ی خانوارها به موارد تفریحی، فرهنگی و بهداشتی و درمانی شود، و این می تواند تغییری ناخواسته در الگوی مصرف باشد. با توجه به این که اثر متغیر بودجه بر رفتار مصرفی از متغیرهای قیمتی بیش تر است، می توان نتیجه گرفت که اگر تغییر الگوی مصرف با افزایش درآمد و بودجه ی خانوار هم راه باشد این اثر خواسته جبران می شود. برای روی دادن آن توصیه می شود که درآمدهای دولت از آزادسازی قیمت ها در امور زیربنایی و با تاکید بر گسترش فعالیت های بخش خصوصی سرمایه گذاری شود، تا از یک سو زمینه ی تخصیص بهینه ی دریافت های مالی آزادسازی قیمت ها فراهم شود، و از سوی دیگر زمینه ی افزایش درآمد خانوارها و کاهش آثار منفی آزادسازی قیمت ها فراهم گردد.
    کلیدواژگان: آزادسازی قیمت ها، الگوی مصرف، داده، ستانده، سیستم تقاضای خانوار
  • زهرا زینلی قاسمی، بهاءالدین نجفی صفحه 97
    در این مطالعه با توجه به تاثیر نرخ ارز بر کشاورزی، اثر نرخ موثر واقعی ارز بر تولید ناخالص داخلی و صادرات بخش کشاورزی ایران مطالعه شده است. داده های به کار رفته در این مطالعه به صورت سیری 3111 از سال نامه ی آماری بانک مرکزی ایران، سال نامه ی آماری بازرگانی، - زمانی و برای دوره ی 3181 و پایگاه اینترنتی صندوق بین المللی پول به دست آمد. نخست نرخ موثر واقعی ارز محاسبه، و اختلاف نرخ ارز رسمی از نرخ موثر واقعی آن مشخص گردید. برای بررسی اثر نرخ موثر واقعی ارز و دیگر متغیرهای موثر بر تولید ناخالص داخلی و صادرات بخش کشاورزی، دو مدل جداگانه با به کارگیری روش هم جمعی یوهانسن برآورد شد. نتایج این مطالعه نشان داد که اثر متغیرهای نرخ موثر واقعی ارز، حجم پول، مخارج دولت و صادرات محصولات کشاورزی بر تولید ناخالص داخلی مثبت است. افزون بر این، الگوی برآوردی برای بررسی عوامل موثر بر صادرات محصولات کشاورزی نشان داد که افزایش تولیید ناخالص داخلی بخش کشاورزی، نرخ موثر واقعی ارز، حجم پول و مخارج دولت موجب افزایش صادرات محصولات ایین بخش خواهد شد.
    کلیدواژگان: نرخ موثر واقعی ارز، تولید ناخالص داخلی بخش کشاورزی، صادرات کشاورزی، ایران
  • محمود دانشود کاخکی*، کاظم فرهمند، ناصر شاهنوشی، وحید قاسمی، عباس همتی کاخکی صفحه 121
    تجارب گذشته ی ایران نشان می دهد که افت وخیزهای درآمدهای ارزی نیازمند برگزیدن سیاست هایی در زمینه ی افزایش صادرات غیرنفتی به ویژه محصولات کشاورزی است. زعفران ایران یکی از مهم ترین محصولاتی است که می تواند درآمد ارزی فراوانی را نصیب کشور کند. بنابراین شناسایی عوامل تاثیرگذار بر رشد و توسعه ی بازار زعفران در داخل و خارج اهمیت فراوانی دارد. در این راستا سه عامل مهم بسته بندی، نام تجاری (برند)، و تجارت الکترونیک با بهره گیری از روش دلفی فازی و از راه مصاحبه و تکمیل پرسش نامه از 45 نفر از متخصصان بررسی شد. نتایج نشان داد که در خصوص کاستی ها و مشکلات موجود در بسته بندی زعفران مهم ترین عامل نیاز به سرمایه گذاری بالا، در زمینه ی نام تجاری مهم ترین عامل نبود تبلیغات مناسب و در زمینه ی تجارت الکترونیک زعفران مهم ترین عامل نبود دکترین مسئولیت مدنی در بروز خسارت اقتصادی است. هم چنین حفاظت از کالا، فرصت استفاده از تسهیلات ملی و جهانی و ایجاد بستر بازار جدید و قدرتمند تبادل اطلاعات بترتیب مهم ترین برتری های موجود در عامل بسته بندی زعفران، عامل نام تجاری و سرانجام تجارت الکترونیک زعفران است. گسترش سرمایه گذاری در تجارت الکترونیک و انطباق ابعاد کاربردی آن با محصولات ویژه مانند زعفران، و بازبینی قوانین آن برای افزایش آگاهی عمومی و گسترش زمینه های استفاده از آن پیشنهاد می شود. توسعه ی دامنه ی دست رسی به اینترنت به ویژه بومی سازی آن در مناطق مختلف شهری و روستایی می تواند در تجارت الکترونیک زعفران نقش مهمی اجرا نماید. برنامه ریزی برای تامین نیروی متخصص از راه افزایش ظرفیت پذیرش در رشته های IT در دانشگاه ها می تواند به این امر کمک کند.
    کلیدواژگان: بسته بندی، نام تجاری، برند، زعفران، تجارت الکترونیک، دلفی فازی
  • حمید محمدی* صفحه 145
    تجارت آزاد محصولات کشاورزی بر بهبود رفاه اقتصادی موثر است. تجزیه و تحلیل این سیاست در سالهای اخیر یک هدف کلیدی برای کشورهای مختلف بوده است. از سوی دیگر، تجارت آب مجازی در سیاستهای آب گزینه ای برای استفاده ی پایدار از منابع آب، به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک جهان از جمله ایران بوده است. این مطالعه به بررسی تاثیر دو سیاست تجاری با و بی تجارت آزاد محصولات کشاورزی بر رفاه اقتصادی، دادوستد آب مجازی و پایداری منابع آب می پردازد. این تحلیل با یک مطالعه ی موردی در استان فارس ایران و از راه یک مدل برنامه ریزی ریاضی مثبت انجام شد. نتایج نشان داد که تاثیر سیاست آزادسازی تجاری بر دادوستد آب مجازی مربوط به محصولات مختلف متفاوت است. به طور کلی این سیاست خالص صادرات آب مجازی را کاهش می دهد و منجر به حفظ و پایداری منابع آب در مناطق مورد مطالعه میگردد. علاوه بر این، سیاست آزادسازی تجاری منجر به اضافه شدن رفاه خالص مصرفکنندگان محصولات کشاورزی میشود. با این حال، افزایش رفاه خالص تولیدکنندگان محصولات کشاورزی بستگی به تغییرات الگوی کشاورزی مناطق کشت قبل و بعد از اجرای این سیاست دارد.
    کلیدواژگان: آزادسازی تجاری، آب مجازی، پایداری، رفاه، برنامه ریزی ریاضی مثبت
  • صدیقه هاشمی بناب*، غلامعلی شرزه ای، سعید یزدانی صفحه 177
    بی توجهی به برخی اهداف ها مانند ارزش های زیست محیطی و اجتماعی کاربری های مختلف زمین و نقصان در کمی کردن ارزشهای غیرمصرفی و زیست محیطی زمین که بتواند قابل مقایسه با ارزش تولیدی و تجاری آن شود، منجر به تصمیم گیری های نادرستی در تبدیل اراضی کشاورزی به شهری یا صنعتی شده است که برگشت ناپذیر هستند. در استان مازندران نیز با وجود اراضی کشاورزی بسیار حاصلخیز و طبیعت منحصر به فرد آن، توسعه گردشگری به شکل نابسامان موجب افزایش تقاضا برای مسکن دوم یا ویلا و تغییر کاربری گسترده زمین های کشاورزی شده است که اثر گذاری های زیان بار اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی فراوانی را برای منطقه در بر دارد در این بررسی به برآورد ارزش خدمات غیر مصرفی زمین های کشاورزی این استان از منظر ساکنان مناطق شهری پرداخته شد که این ارزش با تبدیل این زمین ها به ساختمان به کلی از بین می رود و یکی از زیان های این پدیده مهم می باشد. بر اساس نتایج این تحقیق متوسط تمایل به پرداخت ساکنان این مناطق 559 میلیون / 11 میلیون ریال برای زمین دیم تا 162 / برای حفظ هر هکتار زمین کشاورزی بسته به نوع زمین از 6 511/ ریال برای باغ متغیر می باشد و میانگین تمایل به پرداخت برای حفظ هر هکتار شالیزار در این منطقه، 553 میلیون ریال در سال می باشد. این ارقام گویای ارزش بالای منافع غیر بازاری زمین های کشاورزی برای ساکنان مناطق شهری این منطقه می باشد که متاسفانه در تحلیل های فایده-هزینه پروژه های ملی نادیده گرفته می شود.
    کلیدواژگان: آزمون انتخاب، تمایل به پرداخت، تغییر کاربری، زمین های کشاورزی، خدمات غیر مصرفی
  • علی باقرزاده * صفحه 211
    یکی از مهم ترین عوامل محدود کننده ی گسترش فعالیت های کشاورزی و به کارگیری فن آوری های نو در این بخش، کم بود سرمایه است. این نارسایی در مناطق محرومی چون شهرستان خوی در استان آذربایجان غربی بیش تر به چشم می خورد. به همین دلیل کمک مالی به شکل اعتبارات بانکی به کشاورزان این منطقه ضروری به نظر می رسد. بنابراین، در این تحقیق تابع تقاضای اعتبارات کشاورزی در تولید مهم ترین محصول کشاورزان منطقه ی خوی یعنی آفتابگردان روغنی از راه جمع آوری اطلاعات میدانی 70 کشاورز در سال 1388 به شکل نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده ارزیابی شد. نتایج نشان داد که تقاضای اعتبارات بانکی برای تولید آفتابگردان روغنی در منطقه ی خوی رابطه ی مثبتی با قیمت آن دارد، و به ازای هر 1% افزایش قیمت محصول، تقاضا برای اعتبارات 67/1% افزایش می یابد. اما نرخ بهره ی بانکی تاثیری منفی بر تقاضای اعتبارات کشاورزی دارد. علاوه بر این، تابع تقاضای اعتبارات بانکی تحت تاثیر مستقیم نیروی کار خانوادگی، سطح زیر کشت محصول آفتابگردان روغنی، و ماشین های کشاورزی است. سرانجام با توجه به نتایج مدل این تحقیق پیشنهاد می شود که نرخ بهره ی اعتبارات کشاورزی شفاف شود، و هزینه ی اجاره ی پول برای آفتابگردان کاران روغنی منطقه ی خوی کاهش یابد.
    کلیدواژگان: تابع تقاضای اعتبارات، نرخ بهره، آفتابگردان روغنی، تابع سرمایه ی خصوصی، قضیه ی شفرد
|
  • M. Es Fandiari, J. Shahraki, A.R. Karbasi Page 1
    Efficiency survey of agricultural products is an important and effective factor for increasing production and yield without extra costs. In this paper, Data Envelopment Analysis method is applied to measure technical, economic, allocative, management and scale efficiencies and optimal amounts of inputs, emphasizing on water, are estimated for rice producers in Kamfirouz district, Fars Province. The data for these analyses are collected from 211 questionnaires in 2010-2011. Results indicated that on average, technical, allocative, economic, management and scale efficiencies are 72, 40, 29, 79 and 91 percents respectively. Maximum of undesirable use of inputs is related to irrigation water with inefficiency of 40 percent. Optimal expenditure of irrigation water is 11420 m3/hectare.
    Keywords: Data Envelopment Analysis (DEA), Efficiency, Water Expenditure, Kamfirouz, Rice
  • A. Shirvanian*, M. Bakhshoodeh Page 23
    Poverty is a multidimensional phenomenon and educational poverty is one of its aspects. This study aimed to understand the nature of educational poverty in Iranian rural communities and explain adequate strategies to combat it. For this purpose, the literacy information, head count ratio and poverty gap ratio indexes and techniques for order performance by similarity to ideal solution were applied to Iranian rural households’ data in 2010 reported by Statistical Center of Iran. Results indicated that educational poverty governs to all rural households in a way that rural households on average do not have access to two-fifth of educational equipments and facilities. Based on the findings, the best strategy for obtaining educational poverty is development of internet system and increasing the number of its users. In formal education levels, concentration on universities education, and in acceptance and applying information aspect, concentration on publications, especially books and books reading is in priority.
    Keywords: Educational poverty, Information literacy, Rural households, Poverty indicators, Iran
  • R. Rahmani, M. Bakhshoodeh, M. Zibaei Page 53
    The prices of energy and major foods have sharply increased after implementing targeting subsidies scheme on these commodities since mid-2010 in Iran. In this study, the rate of changes in prices of energy carriers and food items were determined based on two options for the scheme direction, namely the option of bringing domestic prices to the border prices (for energy carriers) and eliminating direct subsidies, and the option of calculating real domestic prices in 2008 by elimination of subsidies (direct and indirect) paid. Then, effects of price liberalization on the consumption pattern were analyzed through integrating household demand systems in a Leontief input-output price model. Based on the findings, the highest changes of base and purchasing prices are related to the different types of flour and other grain mill products. The highest and lowest increases in the price index have been achieved in the price index of food, beverages and tobacco group, and clothing and footwear group respectively. While the expenditure shares of food, beverages and tobacco, housing, water, electricity, gas and other fuels, transport and communication and furnishings, household equipment and routine household maintenance groups increased, those of other groups have gone down. Since more than 70 percent of households’ expenditures are devoted to food, beverages and tobacco, housing, water, electricity, gas and other fuels, transport and communication groups, increasing the shares of these groups and decreasing the shares of other groups can cause more reduction on allocated budget to recreational, cultural and health items, and this could be an undesirable change in consumption pattern. But since the effect of budget on consumer behavior is higher than price effects, it can be concluded that this negative effect will be compensated if changes in consumption pattern be accompanied with increasing household budget. To realize such condition, it is recommended that the revenues earned by Iranian government, after cutting energy and food subsidies to be invested in infrastructure and development projects and to empower private sector, till the optimal allocation of resources is being provided, and to increase household's income and reduce negative effects of price liberalization on the other hand.
    Keywords: Price liberalization_consumption patterns_input – output_household demand system
  • Z. Zeynali Ghasemi, B. Najafi Page 97
    The current study attempted to investigate the effects of real effective exchange rate on the gross national product and export in the agricultural sector. The time series data for the period of 1976-2008 were used. Data collected from Iran's Central Bank annual reports, the Offices of Commerce annual statistics and International Monetary Fund (IMF). Real effective exchange rates were determined for the period of study and their effects were examined on the agricultural gross domestic product and its export. Results showed that real effective exchange rate, volume of currency in circulation, the government expenses and agricultural exports had positive effect on gross domestic product. In addition, it was found that increase in agricultural gross product, real effective exchange rate, the volume of money in circulation and government expenses would increase agricultural exports.
    Keywords: Real effective exchange rate, Agricultural gross national products, agricultural exports, Iran
  • K. Farahmand, M. Daneshvar Kakhaki, N. Shahnooshi, V. Ghasemi, A. Hemmati Kakhaki* Page 121
    Abstract Iran's past experiences show that fluctuations in foreign exchange earnings require adopting the policies for increasing non-oil exports, particularly agricultural products. Saffron is one of the most important agricultural export products in Iran and identifying the factors that influence its domestic and foreign markets is very important. In this study, three main factors were examined and discussed by applying the Delphi-fuzzy method and through interviewing 45 experts and completing corresponding questionnaires. The results showed that very high capital requirements is the main disadvantages and problems in the packaging of saffron, and the lack of an appropriate advertising and of a doctrine of civic responsibility in economic damages are respectively the most important factors for brand, and for the e-commerce of saffron. Also, improving and expanding the use of e-commerce on saffron trade through widening its accessibility in urban and rural areas is recommended. This can be achieved by further expansion of IT in the universities.
    Keywords: Packaging, Brand, E, commerce, Delphi, fuzzy Method
  • H. Mohammadi* Page 145
    The free trade for agricultural products has improving effects on the economic welfare. Analyzing this policy was a key goal for many countries in the last decade. On the other hand, the virtual water trade is discussed as an option in the water policy issues for sustainable use of water resources, especially in arid and semi-arid countries such as Iran. This study examined the effects of two policies including with and without trade liberalization of agricultural productions on economic welfare, virtual water trade and water resources sustainability. This analysis was carried out using a positive mathematical programming model as a case study in Fars Province, Iran. Results showed that the trade liberalization affects virtual water traded by various crops differently. Overall, this policy reduces the net virtual water export and secures the water resources sustainability in the studied area. Moreover, trade liberalization policy improves the net welfare for crops consumers. However, the net welfare for crops producers is dependent on changes in the crop patterns before and after the policy implementation.
    Keywords: Trade liberalization, virtual water, sustainability, welfare, positive mathematical programming
  • S. Hashemi Bonab*, G. Sharzehi, S. Yazdani Page 177
    Neglecting objectives such as environmental and social values of various land use, has resulted in irreversible conversion of agricultural lands to urban and industrial lands. In Mazandarn province despite the existence of very fertile agricultural lands and unique nature, abnormal development of tourism has caused increase in demands for second home and villa and extensive change in agricultural land use that may have considerable economic, social and environmental damages for this region. This study estimate value of non-use services of agricultural lands form residents viewpoint, which will be completely disappeared by building. Results show that, depend on type of land, resident’s willingness to pay to preserve agricultural lands varies up 22.6 million Rial for dry lands to 113.26 million Rial for gardens. Average willingness to pay for paddy fields, is estimated to be 105.119 million Rial. The results indicate agricultural lands have high non-market benefits that not considered in cost-benefit analysis of national projects.
    Keywords: Choice Experiment, Willingness to pay, Land Use Change, Agricultural Lands, Non, Use Services
  • A. Bagherzadeh* Page 211
    Capital shortage is one of the most important restricting factors for activities and innovations in agriculture. The insufficiency in deprived areas such as Khoy in West Azarbayjan is more intense. Therefore, financial contribution to these farmers is necessary. In this study, effective factors on Khoy credit demand are investigated by interviewing 70 sunflower producers. The results showed that in 2009, demand for credits are dependent on family labor force, cultivation land and agricultural machinery. Moreover, banking credit demand quantity has a direct relationship with product prices. For 1% increase in product price, demand for credit increases about 1.67 percent, but increase in interest rate has negative effect on credit demand. Finally, according to empirical results of this study, we suggest that the banking credit demand has a clear and optimized behavior, and the interest rate has decries for farmers.
    Keywords: Interest Rate, Private Capital, Demand of Credit, Sunflowers Producers, Shepherd Lemma