فصلنامه فرهنگ پویا
پیاپی 16 (بهار 1389)

امروزه، برای بسیاری از صاحب‌نظران علوم انسانی، مسلم گردیده است که غرب به عللی، از جمله بریدگی از وحی و نبوت و بیگانگی با فطرت الهی انسان،‌ هرگز نتوانسته خود را از چالش‌های ناخواسته پیش روی علوم انسانی رها سازد. از این رو غرب از تهیه و فراهم‌سازی ساختار و روح و محتوای شایسته‌ برای ساحت‌های گوناگون علوم مزبور، به واقع درمانده است. با توجه به واقعیت‌های موجود در جهان غرب، به دلیل‌های روشنی، از جمله موارد زیر به داده‌ها و پرداخت‌های غربی نمی‌توان اعتماد کرد...

اکنون بحمدالله تعالی دانشگاه از چنگال جنایتکاران خارج شده و بر ملت و دولت جمهوری اسلامی است در همه اعصار که نگذارند عناصر فاسد دارای مکتب‌های انحرافی یا گرایش به غرب و شرق در دانشسراها و دانشگاه‌ها و سایر مراکز تعلیم و تربیت نفوذ کنند و از قدم اول جلوگیری نمایند تا مشکلی پیش نیاید و اختیار از دست نرود. وصیت این جانب به جوانان عزیز دانشسراها و دبیرستان‌ها و دانشگاه‌ها آن است که خودشان شجاعانه در مقابل انحرافات قیام نمایند تا استقلال و آزادی خود و کشور و ملت خودشان مصون باشد...

ببینید عزیزان من! ما می‌خواهیم کشور را علمی کنیم؛ اما هدف از علمی شدن کشور این نیست که کشور را غربی کنیم. اشتباه نشود. غربی‌ها علم را دارند، اما در کنار علم و آمیخته با این علم چیزهایی را هم دارند که از آنها می‌گریزیم. ما نمی‌خواهیم غربی بشویم؛ ما می‌خواهیم عالم بشویم. علم امروز دنیایی که عالم محسوب می‌شود، علم خطرناکی برای بشر است. علم را در خدمت جنگ، در خدمت خشونت، در خدمت فحشا و سکس، در خدمت مواد مخدر، در خدمت تجاوز به ملت‌ها، در خدمت استعمار، در خدمت خونریزی و جنگ قرار داده‏‌اند...

«مبانی علوم انسانی غرب که در دانشگاه‌های کشور به صورت ترجمه‌ای تدریس می‌شود، جهان‌بینی مادی و متعارض با مبانی قرآنی و دینی است، در حالی که پایه و اساس علوم انسانی را باید در قرآن جست‌وجو کرد». این بخشی از سخنان رهبر فرزانه انقلاب اسلامی است که جامعه فرهیختگان را دعوت به تولید علوم انسانی می‌کند. در کشور ما عمر پیدایش دانشگاه به سبک نوین، کمتر از یکصد سال است. هنگامی که دانشگاه در ایران چشم گشود و تدریس رشته‌های مختلف در آن شروع شد، دانشگاه در غرب عمری بیش از چهارصد سال داشت. در رویایی اندیشه و در مواجهه با عصر جدید، فرصتی برای اندیشیدن در مبانی معرفتی علوم انسانی وجود نداشته، بنابراین به ترجمه‌گرایی و واردات علوم پرداخته شده است...

در تولید علوم انسانی آن‌چه به عنوان پیش‌نیاز شناخته شده، پالایش علوم است که خود مجالی وسیع می‌طلبد و نیازمند بررسی و شناخت آسیب‌های موجود و ارایه راهکارهای مفید و اجرایی است. در همین راستا با مراجعه به مجموعه‌ای از سخنرانی‌های حضرت آیت‌الله مصباح یزدی که به صورت تلخیص گرد آمده، تلاش شده است با ابعاد این موضوع بیشتر آشنا شویم.

گویا نخستین نظریه‌پردازی آیت‌الله جوادی آملی در باب تحول در علوم انسانی، در گفت‌وگویی است که حجت‌الاسلام فیاضی با ایشان داشته‌اند. آن گفت‌وگو هیچ‌گاه منتشر نشد. ظاهرا خود آیت‌الله با انتشار آن موافق نبودند. سال‌ها بعد نظریات ایشان در باب تحول علوم در آثاری مانند «منزلت عقل در هندسه معرفت دینی» عرضه شد. آنچه می‌خوانید نظرات آیت‌الله جوادی آملی با توجه به آثار منتشر شده از ایشان است...

مراد از علوم انسانی، به سعادت رسیدن انسان است. در این صورت باید بگوییم این سعادت تابع تصوراتی است که ما از انسان داریم. تصوری که از انسان در جهان‌بینی الهی هست با تصوری که از انسان در جهان‌بینی مادی وجود دارد، متفاوت است. علوم انسانی الهی نمی‌تواند با علوم انسانی مادی یکی باشد و نتایج علوم انسانی الهی با علوم انسانی مادی یکی نیست...

یکی از مسایل مطرح در فلسفه مبحث حقیقت نفس آدمی‌ بوده که ظاهرا در دو مقطع متفاوت در ایران عرضه شده است. یکی در حدود قرن 9 میلادی همزمان با ترجمه کتب فلسفه یونان به زبان عربی با عنوان علم النفس و دیگری در قرن 19 میلادی مصادف با انشعاب دانش‌های نوین از فلسفه غرب با عنوان «روان‌شناسی». به نظر نویسنده نفوذ تفکر فلسفه ماتریالیستی در ایران نفش بسزایی در ترجمه این دانش با عنوان «روان‌شناسی» داشته است و علی‌رغم تلاش پیشگامان اولیه این دانش در استفاده از مفاهیم علم النفس فلسفه اسلامی ره به خطا رفته به گونه‌ای که امروزه اسلامی سازی این دانش را به چالش کشانده است...

این کتاب برگرفته از کتاب «اخلاق در قرآن» حضرت آیت‌الله مصباح یزدی است که در قالبی متناسب با آموزش‌های از راه دور و به منظور استفاده در دانشگاه مجازی امام خمینی(ره) در بیست و چهار درس تدوین و نگارش یافته است...

نمی‌توان انتظار داشت که در کشوری، انقلابی عظیم صورت بپذیرد، اما این انقلاب، شامل علوم و به ویژه علوم وارداتی نشود. انقلاب اسلامی که به معنای تغییر و تحول جوهری و ذاتی یک نظام و جامعه است، با رهبری خردمندانه حضرت امام خمینی و همت والای ملت ایران صورت پذیرفت تا تغییراتی بنیادین در ساختار جامعه به وجود آید...