فصلنامه فرهنگ پویا
پیاپی 21 (زمستان 1390)

تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام راحل (قدس سره القدوسی)، روند بیداری اسلامی به مفهوم دقیق اسلامی بسیار کند و ناچیز می نمود. از دوم فروردین 1342، سالروز شهادت حضرت امام جعفر صادق (علیه‌السلام) و روز هجمه چکمه‌پوشان و قداره‌بندان طاغوت به اجتماع عزادار در مدرسه فیضیه و به شهادت رساندن عده ای از طلاب و فضلای حوزه علمیه و پیرو آن هنگامه الهی، از یوم الله 15 خرداد همان سال، جریان بیداری اسلامی از سرعت بالایی برخوردار گردید. بدین ترتیب، فروردین 1342 را باید مبدا بیداری اسلامی در عصر حاضر به شمار آورد، به ویژه که این بیداری در ایران به همت و مجاهدت های خالصانه امام به پیروزی انقلاب اسلامی انجامید...

مصاحبه با دکتر بی ریافرهنگ پویا: جناب آقای دکتر بی‌ریا سوال! در خصوص جایگاه و نقش موسسه امام در بیداری اسلامی گذشته، حال و آینده است. با توجه به حضور شاگردان علامه مصباح در خارج از کشور و نقش ایشان در تاسیس بعضی از مراکز، سهم موسسه در این بیداری اسلامی چیست؟...

فرهنگ پویا: جناب آقای حجت‌الاسلام و المسلمین حقانی! سوال در خصوص جایگاه و نقش موسسه امام خمینی (ره) در بیداری اسلامی گذشته، حال و آینده است. هم اکنون در جهان اسلام بحث بیداری اسلامی مطرح است. تعاملی که این موسسه با اندیشمندان مسلمان جهت شکل‌گیری برخی هسته‌ها در خارج از کشور داشته و نیز نقش آن در بیداری اسلامی، چگونه بوده است؟...

فرهنگ پویا: جناب آقای حجت‌الاسلام و المسلمین حقانی! سوال در خصوص جایگاه و نقش موسسه امام خمینی (ره) در بیداری اسلامی گذشته، حال و آینده است. هم اکنون در جهان اسلام بحث بیداری اسلامی مطرح است. تعاملی که این موسسه با اندیشمندان مسلمان جهت شکل‌گیری برخی هسته‌ها در خارج از کشور داشته و نیز نقش آن در بیداری اسلامی، چگونه بوده است؟...

سرعت تحولاتی که بر اثر بیداری شکوهمند اسلامی، منطقه و جهان را لرزانده است، از پیش‌بینی همه استراتژیست‌های ریز و درشت جهان پیش افتاده است. برای انحراف انقلاب مصر نقشه می‌کشند، بحرین و اردن و انقلاب می‌شود. به بحرین می‌پردازند، اسلام‌گرایان در تونس و مصر به اکثریت آراء با شتاب نوبه‌نو می‌شود. هنوز نیازها و خواست‌های برآمده از انقلاب اسلامی در ایران را به تمامی پاسخ نگفته‌ایم که کشورهای اسلامی یکی پس از دیگری بناست براساس اصول مقدس اسلام تدوین شود. اگر سال‌ها پیش چنین روزی را باور داشتیم و برنامه‌ریزی کرده بودیم، امروز برای بسیاری از نیازهای خاورمیانه جدید پس از میدان التحریر یگانه مرجع پاسخگویی بودیم. فردا با چه رویدادها و نیازهایی روبرو خواهیم شد؟ فرزند زمان خویش بودن چگونه ممکن است و چگونه می‌توان از زمانه پیش افتاد؟ یاد آن پیر روشن‌ضمیر حضرت امام روح‌الله موسوی خمینی (ره) بخیر که روزگاری که هیچ مرد جهان‌دیده‌ای حضور عالم‌گیر اسلام را حتی آیینه نمی‌دید، او رویدادهای سال‌های هنوز نیامده را در خشت خام مشاهده می‌کرد و به ملتی برخاسته از اسلام ناب محمدی (ص)، نوید نصرت جاودانی اسلام را می‌داد. آیا ما فرزندان امروز اسلام، رهنمودهای خلف صالح او، حضرت امام خامنه‌ای (مد ظله العالی) را جامه عمل خواهیم پوشاند؟...

تاریخ نشان می‌دهد حرکت‌های اجتماعی مانند یک موج یا سونامی هستند که نقطه آغاز و بسامدهایی دارند و نباید برای تحلیل آن تنها به یک مقطع زمانی بسنده کرد. واقعیت آن است که گاه آغاز یک حرکت اجتماعی تا به ثمر نشستن و یا نابود شدنش به درازای عمر چند نسل، طول می‌کشد و حافظه تاریخی باید یاری کند تا فهم بهتری از آن به دست آید. مردم عادی تنها به خاطرات گذشته رو می‌آورند و برای مقایسه وضع امروز با دیروز از آن بهره می‌برند، اما حافظه تاریخی مستند نزد اندیشمندانی است که نگاهی موشکافانه دارند و عامل پیوند دیروز و امروزند. دیده‌ها و شنیده‌ها و خوانده‌های محققانه این عالمان است که می‌تواند آیینه جهان‌بین باشد و داده‌های درست را به نسل بعد و اندیشمندان آینده منتقل کند...

حکیم متاله آیت‌الله عبدالله جوادی آملی که روزی سفیر بیداری از سوی عارف بزرگ قرن حضرت روح‌الله بود به سرزمین الحاد و عناد و بی‌خدایی؛ آنگاه که درباره بیداری اسلامی منطقه سخن می‌گوید، از عمق فطرت بشری خبر می‌دهد؛ چه این که کتاب خدا را تفسیر می‌کند. این نگاه است که وحی و سنت و عقل را به پشتیبانی گرفته و درایت و تعقل و تدقیق را به کار بسته است تا به مدد جام جهان‌بین عقل که دفینه پر ارج بشر است و پیامبران بدان رهنمون گشته‌اند، سیمای هدایت بشر این قرن را ترسیم کند. آن چه در پی می‌آید، پاره‌هایی است از بیانات معظم له که در رابطه با بیداری اسلامی در مناسبت‌های مختلف ایراد شده است...

این نوشتار با استناد به واقعیت‌های موجود در جهان اسلام و نگاه دکتر کلیم صدیقی، اندیشمند فقیه انگلیسی، به انقلاب اسلامی و شخصیت امام و علمای شیعی؛ محورهای اصلی که موجب بیداری اسلامی است را در عنصر شکل‌گیری نظام اسلامی و جایگاه رهبری برمی‌خواند که این دو واقعیت انکارناپذیر همسو با رسانه‌های نظام سلطه در خارج، مورد هجوم غربگرایان و نیز جریان انحرافی در داخل قرار گرفته است...

انقلاب اسلامی مردم ایران را به حق می‌توان حادثه‌ای بی‌مانند در قرن اخیر دانست که با پرچمداری فقیهی وارسته و حضور حماسی ملتی مسلمان به پیروزی رسید و نور امید را در دل ستمدیدگان و آزادیخواهان جهان روشن کرد. این انقلاب در دورانی که شوکت اسلامی به واسطه دشمنان پایمال می‌گردید، به پیروزی رسید و روح مبارزه و حق‌طلبی را در جان ملت‌های جهان دمید. از همین رو بود که دشمنان از همان روزهای آغازین شکل‌گیری انقلاب، با تمام توان به میدان آمدند و کوشیدند تا به شیوه خاص خود، در مسیر آن، سنگ‌اندازی کنند؛ اما در سایه تدابیر داهیانه زعیم عالی‌قدر آن و بصیرت ستودنی مردم به‌پاخاسته، انقلاب بر دشمنان داخلی و خارجی چیره شد و در 22 بهمن 1357 به پیروزی رسید...

انقلاب اسلامی مردم ایران را به حق می‌توان حادثه‌ای بی‌مانند در قرن اخیر دانست که با پرچمداری فقیهی وارسته و حضور حماسی ملتی مسلمان به پیروزی رسید و نور امید را در دل ستمدیدگان و آزادیخواهان جهان روشن کرد. این انقلاب در دورانی که شوکت اسلامی به واسطه دشمنان پایمال می‌گردید، به پیروزی رسید و روح مبارزه و حق‌طلبی را در جان ملت‌های جهان دمید. از همین رو بود که دشمنان از همان روزهای آغازین شکل‌گیری انقلاب، با تمام توان به میدان آمدند و کوشیدند تا به شیوه خاص خود، در مسیر آن، سنگ‌اندازی کنند؛ اما در سایه تدابیر داهیانه زعیم عالی‌قدر آن و بصیرت ستودنی مردم به‌پاخاسته، انقلاب بر دشمنان داخلی و خارجی چیره شد و در 22 بهمن 1357 به پیروزی رسید...

وقوع انقلاب اسلامی در ایران، سرآغاز موج بیداری اسلامی در دوره معاصر به شمار می آید. امروزه این موج پس از 33 سال کشورهای خاورمیانه‌ای را دربر گرفته و طنین آن در کشورهای غیر اسلامی نیز به صدا درآمده است. به دنبال پیروزی انقلاب اسلامی، به‌‌رغم تبلیغات فریبنده غربی، نگاه‌های ناسیونالیستی و قومیت‌گرایی رنگ باخت و بازگشت به اسلام و هویت دینی در سایه سکوت و خفقان سران خاین وابسته عربی در بین ملت‌ها و توده‌های امت اسلامی طنین‌انداز گردید. خیزش‌های مردمی اخیر در کشورهای عربی با شعار الله‌اکبر، نشان از بلوغ جوانان و خروش مردمی است که دیگر تاب تحقیر دین و سنت‌های الهی خود را ندارند و عزت خویش را در سایه اسلام جستجو می‌کنند.در این نوشتار نگارنده مدعی است که الگوی اصیل موج جدید بیداری در منطقه، همان الگوی نظام جمهوری اسلامی؛ یعنی مردمسالاری دینی می‌باشد...

مطالعه بیداری اسلامی و بررسی و تجزیه و تحلیل آن، از مدت‌ها پیش در دستور کار قدرت‌هایی قرار گرفته است که از آن بیم و هراس داشته‌اند و برای فهم و شناسایی بیداری اسلامی و یافتن راه‌های مقابله با این حرکت در تلاش هستند که این پیشرفت و بیداری امت اسلامی در جهان را سرکوب و خاموش کنند تا بتوانند بر آن‌ها حکومت نمایند. اما واژه‌ «شهادت». در این واژه، مفهوم بیداری و زنده نمودن نهفته است. از ویژگی افرادی که می‌توانند در جامعه موج ایجاد کنند و باعث سرزندگی جامعه شوند، این است که خود زنده باشند و حیات داشته باشند. آیا قدرت‌های استکباری می‌توانند واژه پرمفهوم «شهادت» را از دایرهالمعارف بیدارگران اسلامی محو کنند؟...

امام خمینی (ره) آغازگر «بیداری اسلامی» چنان به روح دین مبین اسلام نزدیک شد که به تعبیر شهید بزرگوار محمدباقر صدر «ره»: «در اسلام ذوب شده بود.» نیم‌نگاهی به اندیشه امام به خوبی نشان می‌دهد که بسامد مفهوم «وحدت»، بعد از مفهوم «اسلامیت»، «بیشترین» است؛ چرا که به تعبیر عالم مجاهد، علامه آل کاشف‌‌الغطاء: «اسلام بر دو چیز بنا شده: کلمه توحید و توحید کلمه». یعنی اساسا مهمترین مفهوم، پس از مسئله توحید در دین اسلام، وحدت است. همان چیزی که شیرازه جامعه را نگاه می‌دارد و به تصریح قرآن کریم، عزت و حیات و ابهت جامعه اسلامی را حفظ می‌کند: «و اطیعوا الله و رسوله و لا تنازعوا فتفشلوا و تذهب ریحکم»...

این نوشته کوشیده مروری اجمالی به زمینه‌های تاریخی و فکری بیداری اسلامی و جهانی اخیر داشته باشد. بیداری که علیه بحران‌های مدرنیته و دیکتاتوری سرمایه‌داری و روشنفکری و وابستگان غرب‌‌گرا می‌باشد و تلاش می‌کند که انسان را به دین حق و عدالت و معنویت رهنمون باشد. در ادامه تلاش شده که برنامه‌های سردمداران غرب بر علیه این بیداری، بازکاوی شود. پروژه جعل «معنویت عصر نوین» و «دین نوین جهانی» و گفتمان‌سازی بین‌المللی در محور آن، به مثابه یکی از ابزارهای راهبردی سران قدرت‌طلب غرب شمرده شده است و مولفه‌های فکری این پروژه که از طریق دانشگاه‌های وابسته و مراکز تولید فکر و معنویت و فرقه‌های جعلی و رسانه‌های اغواگر در حال جعل و گسترش می‌باشد، مورد تامل قرار گرفته‌اند. در بخش دوم تلاش شده که با تعریف ضعف‌های پروژه دین نوین جهانی، مولفه‌های رشد و گسترش بیداری جهانی اسلامی شناسایی شوند و با توجه به مولفه‌های قدرتمند اندیشه و عرفان اسلامی، بازتعریفی دقیق‌تر و فراگیر مبتنی بر اندیشه اسلامی از بیداری جهانی اسلامی داشته باشیم تا بتوانیم بر برنامه‌های و عملکرد رقیب غلبه کنیم و این بیداری را به سر حد تکامل برسانیم. تلاش بر این بوده که ادبیات این بازتعریف، طوری باشد که بتواند با غیر مسلمانان نیز ارتباط جدی برقرار کند و همه را حول صراط مستقیمی جمع کند که سبک‌بارتر نور شناخت حقیقت را ببینند و در مسیر آن سلوک کنند...

نسل اول، نسل دوم، نسل سوم،... نسل دهمی هم که بیاید، او را خواهد شناخت. می‌پرسی چرا؟ چون او هم از آن دسته مردانی بود که تاریخ مصرفشان هیچ‌گاه به سر نمی‌رسد و همواره در بستر تاریخ جاوید می‌مانند. او نه تنها بنیانگذار یک انقلاب بزرگ بود، بلکه بنیانگذار فلسفه قیام‌ها و انقلاب‌های جهانی شد. امام خمینی (ره) مرد همیشه زنده‌ تاریخ...

در این مقاله سعی شده با توجه به فراگیری بیداری اسلامی جهانی، تلاش مدیران راهبردی غرب برای مدیریت آینده، به تصویر کشیده شود. در دهه اخیر، بسط معنویت عصر نوین و پروژه دین نوین جهانی، از راهبردی‌ترین برنامه‌های غرب برای کنترل و جهت‌دهی به حرکت‌های رهایی‌بخش ماهیتا دینی بوده است. در این تلاش مذبوهانه و فریبکارانه، نقش محوری رسانه‌ها مورد توجه این مقاله واقع شده است. در ادامه فعالیت راهبردی و تاکتیکی رسانه‌های غرب، خصوصا سینما در گسترش ادبیات معنویت عصر نوین و دین نوین جهانی در چند دسته‌ فیلم‌ها مورد تحلیل واقع شده‌اند: فیلم‌های کابالیستی (قباله‌ای) و جادویی و شرگرا؛ فیلم‌های آخرالزمانی؛ فیلم‌های شرق‌گرا خصوصا بودیسم تبتی؛ فیلم‌های باستان‌گرا و اساتیری و تاریخی و حماسی؛ فیلم‌های مروج سبک و شیوه زندگی غربی. در انتها نیز هشدار جدی درباره تبعیت و همیاری برخی روشنفکرنمایان و غرب‌زدگان ما از تبلیغات جهانی داده شده است و بازتاب آن در سینمای روشنفکری و مقلد ایران مورد تامل قرار گرفته است...

پیدایش و شکل‌گیری بیداری و خیزش اخیر ملت‌های مسلمان منطقه را باید مرهون انقلاب اسلامی ملت ایران دانست، اما تصور این‌که پیام انقلاب اسلامی با انقلاب‌های اخیر به خوبی منتقل شده است، در این مقطع تاریخی مسلما تصوری نادرست است. خروش ملت‌های مسلمان آغازی بر مسیری است که اگر ما به عنوان داعیه‌داران اسلام ناب محمدی (ص) ترسیم‌کننده آن نباشیم، دشمنان قطعا دندان طمع تیز کرده و در کمین آن خواهند نشست. نوشتار پیش رو، رونمایی از دغدغه‌ای است در عرصه رسانه برای همه کسانی که درد امت اسلامی داشته و عزم انتقال معارف ناب اسلامی دارند...

وقوع جنبش و قیام در طول تاریخ همواره با نام‌ها، زمان‌ها یا مکان‌هایی قرین و همراه بوده است؛ به نحوی که مواجهه با هریک از آنها تداعی‌کننده آن رخداد خاص یا یادآور پیام آن جنبش خواهد بود. قیام‌های مردمی اخیر در منطقه که به تعبیر مقام معظم رهبری «بیداری اسلامی» نام گرفته است؛ در مراحل مختلف، دارای چنین نمادهایی است. نمادهایی که پیام مبارزه با استکبار و ظلم و جور و فریاد عدالتخواهی و اسلام‌گرایی را در فضای جهان طنین‌انداز می‌کنند. این مجال فرصتی است برای نگاهی گذرا به آنچه در خیزش جهان عرب، نماد و نشانه‌ای برای بیداری اسلامی است...

برای من، «حاج قاسم» با همین نام و لحن و نوای صمیمی و ساده و خاکی، ماندگارتر است و اصلا عناوین خودمانی و بسیجی جاودانه‌ترند از هر لقب و عنوان و درجه نظامی. مگر نه آن که سرمشق بسیج، هیات‌های عزای حسین(ع) و مسجد بوده و هست. تا به حال دیده‌اید در هیات و مسجد کسی را با عنوان دنیایی‌اش بشناسند؟ می‌خواهد ارباب باشد، یا رییس یا سردار و ژنرال و یا با هر عنوان دیگر. برای من عنوان «حاج قاسم» با همین لحن بسیجی و مسجدی و هیاتی گواراتر است از هر درجه‌ای؛ که این درجه‌ از جانب عصاره خصایل انبیاء الله(ع) بر سینه همه گمنامان و بی‌نشان‌های خاکریز جهاد و شهادت نهاده شده است...

هنر، عطیه‌ای الهی در نهاد انسان‌هاست و انسان مستعد از این نهاد، حیات بشر را زیباآفرین می‌کند و هنرمند انقلاب‌آفرین، در عصر بیداری اسلامی، چشم سر را می‌بندد و چشم سر را می‌گشاید و با چیره‌دستی تمام، چشم‌ها و دل‌ها را مجذوب بازی نقطه و خط و رنگ و آوا و واژه می‌سازد و آینه‌های حقیقت را در اقلیم هفت هنر باز می‌تاباند؛ حقیقت انسانیت، آزادی و عدالت. و در عصر بیداری اسلامی، هنرمند هم سکوت را مکتبی غیرهنری و حرام می‌پندارد و همگام با ملت‌ها، از عمق جان، فریاد انقلابی سر می‌دهد و روح لطیف و ظریفش از این خیزش، صیقل خورده و بازتاب آن را می‌نگارد، می‌افشاند، می‌خواند و می‌نوازد...

بیداری مقدس اسلامی در کشورهای عربی را باید پدیده‌ای مبارک به شمار آورد. این بیداری به مثابه آتش‌فشانی خروشان است که عاقبت فوران یافت و بساط ظلم و استبداد را در امواج متلاطم خود در هم کوبید. این بیداری اما با دو آسیب بزرگ مواجه است: آسیب اول، خطر مصادره این انقلاب‌ها توسط غربی‌ها و دشمنان قسم‌خورده مسلمانان است و آسیب دیگر، عدم وجود رهبری جامع‌الاطراف و مقتدر جهت هدایت صحیح و بی‌دغدغه این انقلاب‌ها است. اگر انقلاب اسلامی ملت ایران به سرانجام رسید و امروزه در دهه چهارم عمر خود با اقتدار به عمر خود ادامه می‌دهد و حتی به عنوان الگوی بیداری‌های اخیر به شمار می‌آید، بعد از عنایات الهی، بیش از هرچیز مرهون رهبری واحد و مقبول امام روح‌الله خمینی است که نه تنها از مصادره شدن انقلاب عظیم ملت ایران جلوگیری کرد، بلکه آن را به گونه‌ای رهنمون ساخت که امروزه به عنوان اصلی‌ترین خاستگاه فکری آزادیخواهان جهان به شمار می‌آید. علی‌رغم دو آسیب ذکر شده، می‌باید اذعان کرد که این بیداری‌ها، زنگ خطر را برای مستکبران عالم به صدا درآورده و از دگر سو بارقه امید دوباره را در دل همه ملل عالم زنده نموده است...

«به زودی کوفه از مومنان خالی می‌گردد و علم از آن همچون ماری که در لانه‌اش جمع می‌شود، جمع و برچیده می‌گردد و سپس در شهری که آن را قم می‌گویند، آشکار می‌شود و آن‌جا مرکز علم و فضیلت خواهد شد.» اولین آثار مهاجرت و تجمع مذهبی غیر ایرانی‌ها را در قم، به اواخر قرن اول هجری نسبت می‌دهند و این در حالی است که اسلام در سال 17 هجری وارد ایران شد. «سعد» از نوادگان «مالک بن عامر اشعری» دارای دوازده پسر بود که آنان از راویان امام جعفر صادق (ع) بودند. پنج تن از پسران وی در زمان حجاج، همزمان با شکست عبدالرحمن بن محمد بن اشعث در برابر سپاه حجاج وارد قم شدند و نقش بسزایی در گسترش تشیع در این شهر ایفا نمودند...

مسلم است که در تحولات جهانی، گذشت زمان به سود جریان اسلام بوده و هدف نهایی، امت واحده‌ اسلامی و ایجاد تمدن اسلامی جدید بر پایه دین، عقلانیت و علم و اخلاق است؛ اما صحنه همچنان سیال نیازمند شکل دادن و به سرانجام رسیدن است. آنچه پیش روی شماست گلایه‌ایست در قالب مقاله که بخش اعظم آن را فرمایش‌های روشنگرانه امام خامنه‌ای تشکیل می‌دهد و اشاره‌ای دارد به کسانی که در روز برپایی بیداری اسلامی، به این رخداد بزرگ و حتی به اسم آن اشاره‌ای نکردند.

وعده‌های خداوند تحقق می‌یابد و سنت‌های حتمی الهی جاری می‌شود و مردمانی با قلب‌هایی سرشار از ایمان و چهره‌هایی با نشاط، روزهایی را می‌بینند که مسلمانان بیدار شده‌اند و به فطرت خود رجوع می‌کنند. موج توفنده‌ای کشورهای اسلامی را در می‌نوردد و چنان بر ساحل اطمینان مستکبرین و مرتجعین می‌کوبد که کاخ‌های پوشالی برپاشده بر وعده‌های استعمار غربی به راحتی فرو می‌ریزد و به تاریخ می‌پیوندد تا آیندگان با چشم عبرت به آن بنگرند و از آن درس بگیرند...

«موج جدید» بیداری در کشورهای جهان و به ویژه کشورهای اسلامی، به مثابه امواج خروشنده‌ای است که با هدایت صحیح و اصولی، می‌تواند تحولی شگرف را در این کشورها موجب شود. این «موج جدید» که بی‌گمان الهام یافته از انوار تابناک انقلاب اسلامی ایران است، موجب آشفتگی خاطر دنیای غرب و ایادی آن‌ها در منطقه شده؛ به گونه‌ای که تمام مساعی آنان بر مصادره این بیداری بزرگ به کار گرفته شده است...