فصلنامه فرهنگ پویا
پیاپی 26-27 (بهار و تابستان 1393)

1. به جمعیت و جامعه ای میاندیشیم که چنانچه رو به صلاح و سداد و جهاد و پارسامنشی بگرایند و لباس فضیلت و تقوا بر جسم و جان بپوشانند، از همه برتر خواهند بود و الگوی شایسته جهان خواهند شد. اما چنانچه بر عکس، به فساد و سستی و عافیتطلبی روی آورند و جامه رذیلت و هوا و هوس بپوشند، از هر موجود پستی پستتر خواهند بود. میان عالم و عالم تنها یک حرکت فرق است؛ حرکت زیر و حرکت زبر و به عبارتی، حرکت زیرین و حرکت برین. همه حرف و حدیث اینجاست که رابطه این دو با یکدیگرچگونه است؟ حقیقت همین است که فرمودهاند «اذا صلح العالم صلح العالم و اذا فسد العالم فسد العالم». به مفاد این روایت بیدارگر، عالم زیربنای هر صلاح و سعادت و یا هر فساد و شقاوت در عالم است.
2. همچنان که تاریخ گواهی میدهد، منشا بسیاری از تحولات جهانی افرادی هستند که از دانش دینی بهرهای برده و جایگاه دانشمندان و صاحبنظران دینی و به اصطلاح مقام و شان روحانیت را احراز کردهاند. اصل حرکت، پویایی و تحول، یک مساله است؛ جهت و سمت و سوی حرکت و پویایی و تحول مساله دیگری است. این شخصیت روحانی و ویژگیهای خلقی و اجتماعی و جنبه های فرهنگی-سیاسی اوست که در پیدایش تحولات و تنظیم آن نقش بسزایی ایفا میکند. هر اندازه روحانی پیراستهتر و آراستهتر باشد، تحولات ناشی از فهم و درک و اندیشه و شخصیت او شایستهتر، کارآمدتر و سازندهتر خواهد بود. برعکس، هر اندازه روحانی وابستهتر و آلودهتر به دنیای مادی باشد، میزان صدمهرسانی او به دنیا و آخرت مردم بیشتر و وسیعتر خواهد بود؛ بیشتر به لحاظ کثرت افراد و جوامع و وسیعتر به لحاظ وسعت جهان و خلایق.
3. روحانیت اصیل و متعهد را نه به لباس شریف و فاخر، که به رسالت خطیر و شاهر و نه به زبان و بیان رسا و شیوا، که به انگیزه و نیت خالص و والا و نه به قلم و نوشتار روان و گویا، که به ایمان و عمل صالح و پویا باید شناخت. وارثان پیامبران خدا دستکم در شناخت وظیفه و انجام رسالت خویش باید همانند پیامبران گواه خلق خدا و بشارتدهنده مردم به خیر و صلاح و بیمدهنده آنان از شر و فساد باشند و در مسیر هدایت انسانها به سمت خدا همچون چراغ فروزان در فضای دیجور ظلمانی بدرخشند تا راه را پیش روی بندگان خدا روشن نمایند.1
4. عرصه حضور و فعالیت روحانیت اصیل و متعهد به یک یا دو فضا اختصاص نمییابد، بل مراکز و مجامع و نهادهای گوناگونی را دربرمیگیرد که از جمله به مراکز قضایی، مجامع دانشگاهی، پایگاه های علمی، سازمانهای فرهنگی، نهادهای سیاسی، اماکن ورزشی، و محیطهای تفریحی و تفرجگاه ها میتوان اشاره کرد. در همه این موارد نقش حضور روحانیت برجسته مینماید.
5. روحانیت اصیل و متعهد با حضور فعال و متعهدانه خویش تلاش میکند آسیبشناسانه، طبیبانه و دردآگاهانه، انواع و اصناف بیماریها و نابهنجاریهای روحی-روانی و روحانی-معنوی را شناسایی کرده، درصدد پیشگیری از بروز آسیبها، کنترل و یا جلوگیری از پیشرفت آسیبها، و سرانجام درمان نارساییها و احیانا توانبخشی درمانیافتگان2 برآید.
6. این همه را روحانیت اصیل و متعهد به یمن ایمان پایدار و روحیه استوار و ضمیر هشیار و اخلاص ماندگار خویش به ارمغان میآورد تا پیشکش خلق خدا کند. خداوند هم در ازای این فداکاریها و سوختنها و ساختنها، مقام و منزلت بندگان خالص خویش و صاحبان این کرامتها و فضیلتها را تعالی، بلکه به درجاتی بر همه عالم برتری میبخشد.3
7. چه خوش است عالمان ربانی در راه هدایت بندگان خدا همچون شمع بسوزند و فانی شوند تا سعادت هر دو جهان را از درگاه ایزد منان هدیه برند. پیامبر اکرم(ص) به امیرمومنان علی علیهالسلام فرمودند: ای علی! چنانچه خداوند به دست تو یک نفر را هدایت فرماید برای تو ارزشش از دنیا و هر آنچه در دنیاست بیشتر میباشد.4
8. در این عصر و زمانه، با توجه به نقش بسیار برجسته و سرنوشتساز انقلاب اسلامی در گسترش گرایش به اسلام ناب محمدی(ص) در گستره جهانی، لازم است روحانیت شان و جایگاه خود را بازیابد و خویش را برای جهاد و شهادت در راستای تحقق رسالت مهمی که از سوی خداوند و اولیای الهی به منظور اعتلای فرهنگ مبین اسلام ناب بر عهده گرفته است مهیا سازد.

علم وعالم از دیدگاه قرآن جایگاه بسیار رفیعی دارند و عنایت آیات الهی به این مساله قابل توجه است. در این نوشتار سعی شده است تا به اجمال، ویژگی علما ودانشمندان از دیدگاه قرآن مورد اشاره قرار گیرد. می توان از لابه لای آیات الهی این ویژگی ها را استخراج کرد. عده ای از علما همان علمای ربانی اند که خداوند به نیکی از آن ها یاد می کند و برخی نیز با اندکی تسامح، علمای دنیایی نام گرفته اند که ویژگی های این دسته را هم می توان از آیات الهی به دست آورد.

بخت با کمیل بود. امیرالمومنین(ع) دستش را گرفته بود و به بیابان میبرد. به صحرا که رسیدند در محلی که احدی از نامحرمان نشنود، امام آهی عمیق کشید و گفت: ای کمیل! این دلها ظرفند، و بهترین ظرفها بزرگترین آنهاست. کمیل فهمید که آنچه قرار است بشنود ظرفیت بسیار میخواهد؛ ظرف دل ز اغیار تهی ساخت و گوش جان به مولا سپرد. آنچه را می‏گویم به خاطر دار؛ مردم سه دسته‏اند: عالمی ربانی، متعلمی کوشا در راه رستگاری، و مگسانی رونده به راست و چپ که درهم آمیزند، پی هر بانگی همراه شوند و با هر نسیم، به سویی خیزند؛ [آوارگانی که] نه از روشنی دانش فروغی یافتهاند و نه به پناهگاهی استوار شتافتهاند. کمیل! دانش به از مال است؛ دانش تو را پاسبان است و تو مال را نگهبان! هزینه کردن مال، آن را بکاهد و دانش با انتشار بیشتر شود! پرورده مال با رفتن مال نابود گردد. همچنین شناخت دانش، دینی است که باید بدان گردن نهاد؛ ای کمیل! به دانش است که آدمی در طول حیات طاعت پروردگار آموزد و برای پس از مرگ خود نام نیک اندوزد. دانش فرماینده است و مال فرمانبردار. کمیل! گنجوران مالها مرده‏اند هر چند زنده باشند و دانشمندان تا روزگار برپاست، پاینده‏اند. [بله] اجسامشان پایداری ندارد، اما نشانه‏هاشان در دلها آشکار است...

سیاست برای روحانیون و برای انبیا و برای اولیای خدا حقی است،... سیاست این است که جامعه را هدایت کند و راه ببرد، تمام مصالح جامعه را در نظر بگیرد و تمام ابعاد انسان و جامعه را در نظر بگیرد، و اینها را هدایت کند به طرف آن چیزی که صلاحشان هست، صلاح ملت هست، صلاح افراد هست و این مختص به انبیاست. دیگران این سیاست را نمی‏توانند اداره کنند. این مختص به انبیا و اولیاست و به تبع آنها به علمای بیدار اسلام‏... صحیفه امام، ج‏13، ص431

وظیفه ما این است که... نقش روحانیت اصیل را جدی بگیریم. من بارها گفتهام که با همه این وسایل ارتباط جمعی‌ای که وجود دارد - البته روحانیت باید از همه این وسایل ارتباط جمعی استفاده کند,از اینترنت و تکنولوژیهای جدید ارتباطاتی باید همه روحانیت برای دین استفاده کند,همچنانی که از رادیو و تلویزیون و بقیه چیزها استفاده می‌کند - در عین حال,مسجد,جلسه مذهبی,نشستن روبهروی مردم,دهان به دهان و نفس به نفس با مردم حرف زدن,یک نقش بی‌بدیل دارد و هیچ چیزی جای این را نمی‌گیرد و این هم مال شماست. گروه های سیاسی خودشان را می‌کشند که بتوانند یک چنین نقشی را به دست آورند,اما نمی‌شود. شما که معمم و روحانی هستید,یا آن خانم طلبه یا مبلغ,وقتی در مقابل مخاطبان خودش قرار می‌گیرد و می‌دانند روحانی است,دلبستگی و دلدادگی و اعتماد به او,از نوع دیگری است و ربطی به اعتماد به بقیه گویندگان و سخنوران ندارد. ما باید این نقش را قدر بدانیم... بیانات در جمع روحانیون استان سمنان 17,08,1385

چرا روحانیت شیعه توانسته در طول تاریخ منشا حرکتها و انقلابهای بزرگ بشود؟ این، دو ریشه دارد: یکی این که فرهنگ این روحانیت فرهنگ شیعی است. خود فرهنگ شیعی یک فرهنگ زنده حرکت‏ زا و انقلاب‏ خیز است، فرهنگی است که از روش علی(ع)، از افکار و اندیشه علی(ع) و از نهج ‏البلاغه علی(ع) تغذیه می‌شود...

آنچه در اسلام برای ما اصالت دارد، روحانیت نیست، عالم عامل متعهد مسیول است. این عالم اگر بخواهد ریاست بپذیرد مثل یک بار سنگین شاق میپذیرد، نه مثل یک معشوقی که سالها به آن عشق میورزیده و حالا بوصالش رسیده است...

متن حاضر خلاصهای از حدود 40 سخنرانی حضرت آیت الله مصباح یزدی درباره روحانیت است که به صورت دسته‌بندی شده تقدیم محضرتان می‌گردد.

ده صبح روز جمعه 29/1/93 دفتر نشریه میزبان روحانیای بود که همگی او را با چهرهای آرام و رفتار و گفتاری مودبانه میشناسند، این چهره برای نسل سومیها آنقدر آرام و آرامبخش به نظر میرسد که باورش برای آنان که او یکی از انقلابیون به زندان رفته و تحت تعقیب در دوران نهضت بوده است مشکل میآید و همواره در برخورد با وی این سوال برایشان پیش آمده که این روحانی انقلابی چگونه بین روحیه انقلابی و انقلابی ماندن را با آرامش و ادب و لبخند پیوند زده و اصولا این سبک از زندگی انقلابی را از چه کسانی به ارث برده است؛ حجتالاسلام و المسلمین محمدی عراقی در صحبتهایش خود و دوستانش را به دلیل همراهی با نهضت، «نسل فدایی‌» انقلاب میخواند، و از فرصت نیافتن برای رسیدن به قله‌ای از قله‌هایی که امروز با عناوین برجسته شناخته میشود، نه تنها پشیمان نیست بلکه به آن افتخار هم میکند...

یکی از موضوعات مطرح در حیات سیاسی فرهنگی جامعه ایران، تعریف روحانیت اصیل است؛ چرا که نهاد روحانیت در ایران از قدیم الایام همچون کلیسا و از حین شکلگیری حوزه های علمیه رابطهای تشکیلاتی نبوده است. به همین دلیل گروه هایی با طرز تفکرهای مختلف در کسوت روحانیت ظهور و بروز پیدا کردهاند. با ورود فرهنگ غربی به ایران و شکلگیری جریانهای روشنفکری، آنان نیز مطابق با آموزه های غربی درصدد برآمدند تا تعریفی از روحانیت اصیل ارایه دهند و با این کار، گروهی دیگر از روحانیت را از صحنه اجتماعی و سیاسی جامعه حذف کنند. بر این اساس میتوان تعریفهای متعددی از روحانیت اصیل براساس نگاه های مختلف فوق ارایه داد...

علمای راستین، نمونه‌های مجسم عمل به احکام، آداب و موازین اسلامی‌اند و با الهام از سیره معصومین(ع) در طهارت نفس، تزکیه درون، اخلاص، پارسایی و پرهیزکاری، اهتمام دارند. به عبارت دیگر، کسی که مسوولیت ارشاد و هدایت افراد جامعه را بر عهده میگیرد، وقتی به گذشته مینگرد، رسولان الهی و پیشوایان معصوم را در رده های پیشین میبیند و به واقع وارد فضایی میگردد که این معصومان آن را معطر ساخته‌اند. عالمی که به خودسازی روی میآورد، به هر اندازه که دل و ذهن را به نور ایمان و تقوا صفا میدهد، به سیره آن پاکان نزدیک میشود. کسانی که میخواهند در جامعه پرتوافشانی کنند، مروج دیانت باشند و فرهنگ فضیلت را میان قشرهای گوناگون، نهادینه کنند، شایسته است ابتدا اندرون را منور و درخشان ساخته باشند. امام صادق (ع) فرموده‌اند: «رحم الله قوما کانوا سراجا و منارا، کانوا دعاه الینا باعمالهم و مجهود طاقتهم».1 رحمت الهی نصیب کسانی میگردد که همچون چراغی فروزان و مشعلی سوزان، راه دیگران را روشن ساخته‌اند و با کردار خویش مردمان را به راه ما فرا خوانده و با تمام توان و ظرفیت خود، حق را معرفی کرده‌اند...

موضوع تبلیغ برای هر مکتب، مذهب، حزب و گروه در طول تاریخ ازاهمیت فوق العاده ای برخوردار بوده، و بزرگترین نقش را در معرفی، نشر، حفظ و حراست از اصول و مبانی آنها و تقویت پیروانشان ایفا کرده است. بدون تردید، اگر مبلغان توانا و زبردستی به تبلیغ و ترویج اصول و مبانی مکتب هماهنگ با زمان نپردازند، استمرار آن اصول و مبانی از ضمانتی برخوردار نخواهد بود و از مکتب و پیروان آن، جزآثاری در اوراق تاریخ باقی نخواهد ماند. اگر مکتب و مرامی در جهان توانسته است حضورش را در صحنه‌های بین‌المللی یا منطقه‌ای حفظ کند و آثار و پیروانی داشته باشد، وجود جایگاه بلند عنصر تبلیغ، در آن مکتب و مرام بوده که آنها را دارای نقش نموده و از زوال و نابودی نگهداشته است. به عنوان نمونه مسیحیت کنونی از نظر منطق و محتوا قدرت چندانی در مقابله با شبهه‌ها واشکالاتی که از ناحیه دیگران متوجه آن می شود، ندارد، ولی سر این که توانسته است در صحنه های افکار و عقاید و مجامع جهانی حضور خود را حفظ کند و به حیات خویش ادامه دهد و در عین حال در اندیشه تسخیر محدوده‌های دیگری از جهان باشد، توجه و اهمیت دادن کلیساها و مبشرین مسیحیت به تبلیغ و استفاده از این سلاح و شیوه های پیشرفته آن بوده است...

یکی از مسایلی که همواره مورد بررسی تحلیلگران و سیاستمداران بوده، بحث حضور یا عدم حضور روحانیت در عرصه سیاست است. مقاله حاضر به واکاوی این موضوع پرداخته است...

مقاله پیشرو به شناساندن بخشی از کارکردهای عالمان اصیل و مکتبی در طول تاریخ تشیع پرداخته است تا از زاویهای جدید، مخاطب را از میراث به دست آمده آگاهتر سازد و او را برای حفظ ارزشهایی که اکنون در جامعه مدرن در حال نابودی است حساستر کند. در این نوشتار به بررسی مدیریت زندگانی سیاسی، اجتماعی و علمی چهار عالم بزرگ تشیع؛ شیخ مفید(ره)، شیخ طوسی(ره)، خواجه نصیر(ره) و علامه حلی(ره) در قرنهای پنجم و هفتم- مصادف با دو عصر طلایی جهان اسلام- پرداخته شده است؛ باشد که عمیقتر و دقیقتر به قله‌های فکری خود بنگریم...

مقام مرجعیت در هر زمان نه تنها مظهر غیرت دینی، بلکه نماد غرور ملی مردم در برابر هجوم بیگانه به شمار میرود. مثلا در صد سال اخیر، مرجعیت شیعه با رهبریهای خود بسیاری از مناطق اشغال شده جهان اسلام را از حلقوم بیگانگان بیرون کشید و مانع تسلط استعمارگران بر سایر مناطق شد...

انقلاب مشروطیت از مقاطع بسیار حساس و تاثیرگذار در تحولات سیاسی اجتماعی ایران به حساب می‌آید به گونهای که بسیاری از نزاعها و چالش‌ها و واکنشهای میان نیروهای مذهبی و غیرمذهبی ایران در حقیقت از آن زمان آغاز گردیده اند؛ از جمله، برای نخستین بار تعامل بین جریان روحانیت و جریان روشنفکری در مشروطه آغاز گردید. در ابتدای نهضت، به ظاهر بین دو جریان مذکور همگرایی صورت گرفت، ولی به تدریج، به جدایی و سرانجام مقابله کشیده شد. در این میان، شیوه برخورد روحانیت در برابر منورالفکران از مسایل قابل تامل است. از این رو، در این مقال کوتاه سعی شده است تا استراتژی روحانیت در برابر پدیده انحراف در مشروطه مورد بررسی قرار گیرد اما پیش از پرداختن به این مساله و شیوه برخورد روحانیت و عالمان دینی با پدیده انحراف در انقلاب مشروطه، تذکر چند نکته ضروری مینماید...

«روحانیت اصیل» همواره نقشی بنیادین در ترویج معارف الهی داشته است. در سده اخیرعالمان زیادی در روند شکل‌گیری جریان «روحانیت اصیل» نقش‌آفرینی کرده‌اند که در این میان نقش حضرات آیات حایری، بروجردی و امام خمینی بی‌بدیل به نظر میرسد. مقاله حاضر به نقش این سه مرجع سترگ نگاهی می‌اندازد...

رخدادهای تاریخ مشروطیت، موجب به حاشیه راندن روحانیت و حاکمیت منورالفکرهایی شد که شالوده حکومت دیکتاتوری رضاخان را پیریزی کردند، و باعث شدند نه تنها ضربهای به باورها و سنتهای ملی و بومی ایران زمین وارد آید، بلکه استقلال نظامی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی این سرزمین کهن نیز خدشه‌دار گردد...

در دوره‌های اخیر جنبش تنباکو به پرچمداری مرجع بزرگ مرحوم میرزای شیرازی قدرت نهفته در نهاد روحانیت را بر همگان آشکار ساخت و دوست و دشمن را در اندیشه فروبرد؛ دوستان در پی حراست از این قدرت بزرگ برآمدند و دشمنان کوشیدند تا به هر شیوه ممکن مانع بالندگی این شجره طیبه شوند. چند دهه بعد پیروزی انقلاب اسلامی در ایران به رهبری روحانیت وارسته و انقلابی و در راس آنها امام خمینی(ره) بار دیگر قدرت اعجازگونه روحانی و روحانیت اصیل را نمایان ساخت و انگیزه بدخواهان و دشمنان را برای مقابله و به انحراف‌کشاندن آن دوچندان کرد؛ چه اینکه روحانیت پس از سالها تحمل شداید گوناگون موفق شده بود نظام ستم‌شاهی را براندازد و نظامی سیاسی مبتنی بر اسلام ناب برپا کند...

ایجاد تشکل می‏تواند مقدمه‏ای برای انجام کار و یا کارهای عظیم باشد. اگر بخواهیم با دقت طلبگی به این مساله بنگریم، میتوانیم به این نتیجه برسیم که ایجاد تشکل از باب مقدمه واجب نیز دارای نوعی وجوب است؛ زیرا وقتی ادای یک تکلیف واجب باشد، مقدمه رسیدن به آن هم حداقل دارای وجوب عقلی و مطلوبیت است...

برای شناسایی آسیب‌های پیش روی روحانیت، بایستی آن را به دو قسم درونی و بیرونی تقسیم کرد. مراد از آسیب‌های درونی، آسیب‌هایی است که خود حوزه‌ها و بخشی از روحانیت در ایجاد آن نقش اساسی دارند. آسیب‌های بیرونی نیز به مجموعه چالش‌هایی اطلاق میشود که روحانیت در آن دخالتی ندارد بلکه سلسله عوامل بیرونی، همچون پخش شایعه‌های بیاساس بر ضد روحانیت، ناآگاهی مردم از منش عملی طلاب، جنگ روانی و تبلیغاتی دشمنان و... در ایجاد آن نقش محوری دارند. در این مقاله ابتدا به برخی از مصادیق مهم آسیب‌های درونی میپردازیم و سپس به گوشه‌هایی از توطیه‌های دشمنان علیه حوزه‌های علمیه اشاره خواهیم کرد...

نقل است چندی بعد از اعلان فتوای تاریخی میرزای شیرازی درباره تحریم تنباکو، یکی از بزرگان در سامرا خدمت این مرجع تقلید رسید و از وقایع ایران و از نفوذ کلام آن مرجع تعریف و تمجید نمود که «حتی در کاخ ناصرالدین‌شاه قاجار، زنان دربار قلیانها را شکسته و به فتوای میرزا عمل میکنند.» میرزا بعد از شیندن این کلام منقلب شده و اشک می‌ریزد، و می‌گوید: گریه و ناراحتی من به این دلیل است که دشمنان اسلام تاکنون نمی‌دانستند قدرت اسلام در کجاست، ولی از امروز فهمیدند؛ و از امروز برای شکستن قدرت اسلام کار می‌کنند.» پیش‌بینی این مرجع آگاه و زمان‌شناس به واقعیت پیوست و از آن روز به بعد نظام سلطه که رهبری آن در آن مقطع به دست انگلیس بود وارد میدان شد و در گام نخست شاگرد بزرگ او - شیخ فضل‌الله نوری- را بر دار برد...

روزنامه‌های ایران در تاریخ 7 اردیبهشت 1349 از ورود 35 تن از سرمایه‌داران آمریکایی چون راکفکر، ولیلیانتال، جرج بوش و... به ایران و سرمایه‌گذاری در بخش‌های توریسم، منابع جنگلی، کشت و صنعت و... خبر دادند. در پی انتشار این خبر، روحانیون اصیل و انقلابی و در راس آنان علامه مجاهد، ربانی شیرازی از سوی حوزه علمیه قم بیانی‌های با آیه «... لن یجعل الله للکافرین علی المومنین سبیلا» خطاب به ملت مسلمان ایران صادر کردند. فضلای انقلابی حوزه علمیه قم در این بیانیه با اشاره به جزییات و اهداف تشکیل این کنسرسیوم پس از دیدار شاه از آمریکا و اهداف شوم استعمارگری این دولت، مردم را چنین خطاب کردند...

زلال بود، به زلالی آبهای قنات و شیرین به شیرینی خرماهای شهری که مردمانش با آب وضو نخل‌هایشان را آبیاری می‌کردند، دستانی داشت چون واحه‌های دل کویر که هر گرسنه‌ای را سیر و هر تشنه‌ای را سیراب و هر خسته‌ای را آرامش می‌بخشید، سخاوت او به گونه‌ای بود که در روزگار قحطی، بخشی از زمینه‌ای مرغوب خود را فروخت و برای فقرا نان تهیه کرد. او که اهل معنا بود، هرگز نه دکانی باز کرد و نه به دیگران حتی زیر عناوین مقدس اجازه می‌داد دکانی باز شود اما با این حال خود اهل معنا بود...

حاج شیخ عبدالرحمن حیدری اسلامی از دنیا رفته بود، در قم در مسجد رفعت صفاییه مجلس گرفتند، مجلس معظمی بود و حضرت آیت‌الله بهاءالدینی هم شرکت داشتند، پس از پایان مجلس که بیرون آمدیم اظهار فرمودند: «ما در بین مجلس ایشان را دیدیم که هیچ قذرات نداشت، بدن ایشان و استخوان‌های او مانند بلور بود.»...

روحانیت متعهد به خون سرمایه‌داران زالوصفت تشنه است و هرگز با آنان سر آشتی نداشته و نخواهد داشت. آنها با زهد و تقوی و ریاضت درس خوانده اند و پس از کسب مقامات علمی و معنوی نیز به همان شیوه زاهدانه و با فقر و تهی‌دستی و عدم تعلق به تجملات دنیا زندگی کرده‌اند و هرگز زیر بار منت و ذلت نرفته‌اند...

در موقعیتی که رضاخان تمام مساجد و منابر را تعطیل کرده بود، آیت‌الله شاه‌آبادی هیچگاه نماز و سخنرانی‌اش قطع نشد. زمانی هم که رضا قلدر پوشیدن لباس روحانیت را ممنوع کرده بود، او فرزندانش را به طلبه شدن و پوشیدن لباس مقدس روحانیت تشویق کرد و به برکت همین تلاش مخلصانه هفت تن از فرزندان ایشان روحانی شدند...

تنها اشاره به چند یاد و خاطره از هزاران یاد و خاطره یاران امام درباره زندگی و مبارزات آنان کافی است تا بدانیم میراثی که امروز به دست ما رسیده، ریشه در چه سختی‌ها و سخن‌ها و مجاهدت‌هایی داشته است...

روحانیت اصیل در جایگاه وارثان انبیا، نه‌تنها منادی توحید و آموزه‌های معصومین(ع)، بلکه وارث همه رنجها و تبعیدها، شکنجه‌ها و شهادت‌های آنان نیز بوده‌اند. کافی است تاریخ را ورق زد و پیکرهای بی‌سر و سرهای بر دار رفته و بدنهای قطعه‌قطعه شده برخی از آنان را نظاره کرد، و نشان برخی دیگر از آنان را از تبعیدگاه‌های بد آب و هوا گرفت...