فصلنامه فرهنگ پویا
پیاپی 39 (زمستان 1397)

انقلاب اسلامی ایران در شرایطی به آستانه‌ی دهه‌ی پنجم پس از ظهور خود وارد می‌شود که دشمنانش تا توانسته‌اند طی چهل سال انواع و اقسام ترفندها و فتنه‌های براندازانه را در مسیر رشد و تعالیش به کار بسته‌اند تا آن را بلکه به انزوا و نابودی کامل بکشانند. هنگامی که انسان به چهار دهه‌ی گذشته‌ی انقلاب با دیده‌ی بصیرت و اعتبار می‌نگرد، هیچ برهه از زمان را از نظر نمی‌گذراند مگر این که می‌بیند انقلاب اسلامی با چالش‌های جدی و اکثرا براندازانه از جانب دشمنان داخلی و خارجی روبرو بوده است. طبق اسناد، دست کم بیش از 20مورد از این قبیل ترفندها و فتنه‌ها را می‌توان شمارش کرد که هر یک به سبکی خاص در صدد مبارزه با انقلاب اسلامی برآمده‌اند تا آن را به چالش کشانده، نابود سازند و یا دست کم از پیشرفت آن به سایر جوامع جلوگیری نمایند.

شرح وظایف مومنین در قرآن یکی از مهم‌ترین مسایلی است که خداوند متعال در این کتاب مقدس تشریح فرموده است. در مقاله‌ی حاضر سعی شده است تا با بررسی این آیات، وظایف انسان‌های مومن و جامعه‌ی دینی را برشمرده و ابعاد آن تبیین گردد. بر همین اساس بیشتر به بررسی آیاتی پرداخته شده است که جنبه‌ی ارشادی و امری خطاب به مومنین دارند. مشخصا سعی شده است تا به آیاتی پرداخته شود که خطاب مستقیم به مومنین داشته و با جمله‌ی: «یا ایها الذین آمنوا» آغاز شده است. با توجه به آیات الهی می‌توان وظایف مومنین و ارزشی‌ها را در چهار دسته: وظایف ارشادی، وظایف عبادی- اخلاقی، وظایف اجتماعی - فرهنگی و وظایف سیاسی تقسیم کرد.

در نهج‌البلاغه می‌توان مولفه‌های گوناگونی را یافت که از کلام امیرالمومنین† پیرامون وظایف مهم مومنین اشاره دارد.در تحقیق حاضر از میان خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌ها به این وظایف اشاره نموده و آن‌ها را به وظایف فردی، عبادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی تقسیم کرده‌‌ایم.

«همه‌ی ما موظفیم به این که کشوری را که از گلوی استعمار بیرون کشیدیم، حالا خودمان اداره‌اش کنیم به طوری که دیگر محتاج به آن‌ها نباشیم. این احتیاج به دشمن؛ تلخ‌ترین چیزهایی است که در ذایقه‌ی انسان باید باشد. یک وقت انسان احتیاج دارد به برادرهای خودش؛ این هم خوب نیست؛ لکن یک وقت احتیاج داشته باشد به دشمن خودش؛ یعنی آنی که در طول تاریخ ما را استضعاف کرده است، در طول تاریخ به ما خیانت کرده است، جنایت کرده است،».

مردم نباید فراموش بکنند که ما هرچه داریم، به برکت اسلام ناب و اسلام انقلابی است؛ اسلامی که به فکر طبقات مستضعف و محروم است، نه اسلامی که در خدمت قدرتمندان و اغنیاست. بله، در دنیا کسان دیگری هستند که ادعای اسلام می‌کنند؛ اما اسلام آن‌ها اسلام محمد نیست؛ اسلام ابوجهل و ابولهب است؛ اسلام آمریکاست. کسانی هستند که ادعای اسلام و اسم اسلام را وسیله‌ایی برای چاپیدن و سوء‌استفاده و تحمیق بیشتر قرار داده‌اند. آن اسلام، اسلامی است که به نفع سرمایه‌داران و زراندوزان و صاحبان میلیاردها دلار در بانک‌های خارجی است. ما آن اسلام را قبول نداریم.

آن‌چه که در این‌جا ضرورتا و از باب مقدمه باید گفت، این است که جایگاه فقه در دنیای امروز، نه تنها یک جایگاه دانشی برای حوزه‌ی عمل مکلفین است، بلکه به یک درجه بالاتر آن‌چه از فلسفه‌ی این دانش دانسته می‌شودرسیده وآن رشد و تعالی جامعه به سمت زیست بهتر و حیات پاک‌تری است. اگر به ساحت‌های وجودی این دانش تجویزی اعتبار گردد و به عمل در آید، مواهب بسیار زیادی دارد که نمونه‌ای از آن تمدنی اسلامی در سده‌های گذشته است که متاسفانه امروز به افول گرایید و محو شد؛ اما امروز اگر بخواهیم به تمدنی از جنس جدید‌تر و نوینی دست یابیم، لاجرم باید فقه را از جایگاه دانش و اذهان فقها به روح کلی جامعه تسری داده و حتی جهان‌بینی پیش از فقه را به‌صورت کامل در جهت ایجاد عمل صالح قرار دهیم. فرد مسلمان باید قبل از هر چیز مکلف باشد؛ یعنی باید خود را موظف به انجام فرایضی بداند و این تکلیف‌مداری و موظف‌بودن حاصل نمی‌شود مگر از راه فکر و اندیشه‌ای که قبل از این مسئله بر ذهن و روح آن فرد مسلمان حاکم می‌شود.

اهداف و آرمان‌هایی که برای بشریت در نظر گرفته شده، به دو صورت فردی و جمعی قابل تحقق است. اگر بخواهیم برای رفتارهای فردی مثالی بزنیم‌ می‌توان روزه گرفتن را مثال زد. روزه گرفتن به لحاظ فردی فوایدی را مانند تقویت اراده در پی دارد. هنگامی که فردی روزه می‌گیرد، جدای از این‌که دیگران روزه بگیرند یا نگیرند، اراده‌اش قوی می‌شود؛ اما برخی از اهداف، نیازمند به رفتار جمعی است به طوری‌که اگر رفتار جمعی نباشد، آن اهداف نیز قابل تحقق نیست؛ به عنوان مثال نظمی که در خیابان برقرار است حاصل تبعیت همه‌ی رانندگان از مقررات راهنمایی و رانندگی است، حال اگر یک نفر خلاف آن مقررات عمل کند، نظم خیابان به هم می‌ریزد؛ از این روی برپایی نظم نیازمند رفتار جمعی است.

انقلاب اسلامی ایران در ذات خود حرکتی انتقادی، اصلاحی، اکتشافی و تبیینی بود که در تمام سطوح خود موضعی عالمانه و فعالانه در برابر وضع موجود داشت. یکی از مهم‌ترین وجوه انقلاب اسلامی ایده‌ی مسیولانه‌ی «نسبت‌داری» است. ایده‌ی «نسبت‌داری»؛ یعنی انقلاب اسلامی در میان جمع است. جمع برای انقلاب و امام(ره) از ساده‌ترین مردم در حاشیه‌ای‌ترین نقاط ایران تا بزرگ‌ترین قدرت‌های فکری، دینی و سیاسی جهان را شامل می‌شود. ایده‌ی «نسبت‌داری» می‌گوید: انقلاب اسلامی قرار است وارد یک گفتگوی جهانی شود و موضع خود را پیدا و سپس آن‌را معرفی کند. ایده‌ی «نسبت‌داری»؛ یعنی انقلاب اسلامی قرار است ما را با خوانش و طور جدیدی از اسلام مواجه کند؛ طور یا وجهی که نماینده و پرچم‌دار اسلام در میانه، اسلام در میدان نظر و عمل است. اسلام خرقه‌پوش گوشه‌نشین که هم می‌تواند محصول تجدد افراطی غرب‌گرایان و هم محصول تحجر حوزوی باشد، نیست!.

در آستانه‌ی نهضت مشروطه، دو مشکل اساسی ظلم و فساد دربار و نفوذ استعمار در جامعه‌ی ایران بسترساز انقلاب مشروطه شده است. ولایات دربار را به حاکمان آن‌ها فروخته، شاه درآمد آن را صرف هزینه‌های هنگفت دربار و سفرهای خارجی خود به فرنگ می‌کرد. سفرهای شاه به اروپا احساس کهتری نسبت به مغرب زمین و پیشرفت‌های آنان را فراهم نمود به طوری که به جای تکیه بر داشته‌های خودی و استعدادهای درونی، راه رسیدن به پیشرفت و توسعه‌ی مادی را نگاه به دست دشمنان و مصالحه با استعمار و سپردن امتیاز به بیگانگان دیدند.

هنگامی که رهبر انقلاب اسلامی، امام خامنه‌ای(مد ظله‌العالی)،روز 12آبان امسال در دیدار دانش آموزان (به مناسبت روز ملی مبارزه با استکبار جهانی) این جمله را فرمودند که: «در یک نگاه وسیع‌تر وضعیت آمریکا را وقتی‌که نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که قدرت آمریکا و اقتدار و هیمنه‌ی آمریکا در دنیا رو به افول و  زوال است؛ در طول سال‌ها دایما‌ دارد کم می‌شود. آمریکای امروز از آمریکای چهل سال قبل که انقلاب پیروز شد، به مراتب ضعیف‌تر است؛ قدرت آمریکا رو به افول است؛ نکته‌ی مهم این است»؛ کسی فکرش را نمی‌کرد که پیش‌بینی ایشان به زودی محقق شود و جریان لیبرال سرمایه‌داری به رهبری آمریکا در جهان با موجی از اعتراضات و خشونت‌ها روبرو شود. زمانی «فرانسیس فوکویاما» استراتژیست جنگ‌طلبان آمریکایی پس از فروپاشی شوروی، در تشریح نظریه‌ی «پایان تاریخ» خود گفته بود:...

این روزها که انقلاب اسلامی ایران، چهل سالگی خود را پشت سرگذاشته و وارد دهه‌ی پنجم عمر خود شده است، بیش از هرچیزی پیش‌بینی‌های غلط و رویاهای بربادرفته‌ی پیشگویانی رخ می‌نمایدکه نه انقلاب اسلامی ملت ایران را به خوبی شناخته‌اند و نه حقد و کینه و عناد می‌گذارد تا درباره این انقلاب و نظام به سمت و سوی تحلیل و داوری منصفانه و دقیق گام بردارند. وعده‌های بربادرفته‌ای که بیش از هرچیز معلول تحلیل غلط آنان است، حول محور «سقوط این انقلاب و نظام و محو از صفحه روزگار» می‌چرخد.

در ترکیب کالاهای صادراتی کشور، مواد معدنی قابل تکمیل و محصولات کشاورزی قابل تبدیل، سهم نسبتا بالایی دارد که از آن به عنوان خام‌فروشی و یکی از موانع اساسی رونق تولید یاد می‌شود. در سال‌های اخیر به خصوص بعد از جدی شدن مشکلات مربوط به اشتغال و تولید و هم‌چنین، طرح مباحث مربوط به توسعه‌ی پایدار و عدالت بین‌نسلی، بحث تحریم‌ها و راهبرد اقتصاد مقاومتی و تکیه بر توان و داشته‌های داخلی؛ مقابله با پدیده‌ی خام‌فروشی در عرصه‌های نظری و عملی اهمیت یافته به‌گونه‌ای که مقام معظم رهبری(حفظه‌‌الله) از آن تعبیر به «نهضت کاهش خام‌فروشی» فرموده است: «یکی از کارهای لازم، نهضت کاهش خام‌فروشی است... ما باید کاری کنیم که خام‌فروشی به‌تدریج کاهش پیدا کند تا این‌که به‌کلی از بین برود؛ باید ارزش افزوده ایجاد کرد.».

حمایت از کالای ایرانی بدون طراحی و اجرای مدل‌‌ها و الگوهای متناسب امکان‌پذیر نیست. در این زمینه می‌توان هم از تجربه‌ی سایر کشورها و هم از ظرفیت‌های دینی و تجارب بومی خودمان بهره جوییم. ما در زمینه‌ی فرهنگ‌سازی حمایت از کالای ایرانی به سیره‌ی علمای اواخر عصر قاجار بر می‌خوریم که نه تنها از مصرف کالای ایرانی حمایت کردند؛ بلکه با تاسیس شرکت اسلامیه نیز به کمک صنایع داخلی شتافتند.

دشمنان داخلی و خارجی انقلاب اسلامی دست به دست هم دادند و تمام ابزارهای در اختیار و توان خود را علیه انقلاب اسلامی به کار بسته و همه را به میدان آوردند تا به زعم باطل‌شان این نظام نوپای اسلامی به چهل سالگی نرسد. آن‌ها از همان آغاز تلاش کردند با هدف قرار دادن عقبه‌های تیوریک و رهبران فکری صدای خروشان جوانان به‌پاخواسته را توسط دشمنان کینه‌جو و عوامل نفوذی خود در نطفه خفه کنند.