فصلنامه فرهنگ پویا
پیاپی 5 (شهریور 1386)

موضوع این شماره، با توجه به حساسیت ویژه‌ای که شرایط جاری جهانی، در اذهان و محافل سیاسی برانگیخته است، می‌تواند سرآغاز تحقیقات و بحث و بررسی‌های کارآمد و نوینی در قلمرو حکومت جهانی واحد، آن هم از دیدگاه اسلامی و با تاکید بر نظریه‌ی متعالی مهدویت، به شمار رود. اهمیت این بحث هنگامی روشن می شود که با آگاهی کامل، شرایط زمانی و فضای کنونی حاکم بر جهان را از نظر بگذرانیم و دست کم نسبت به بخشی از آنچه دسیسه‌بازان غربی بر سر آینده‌ی انسان و انسانیت می‌آورند، مطلع گردیم...

عقیده به ظهور حضرت مهدی (ع)، منجی موعود و قیام انقلابی و حکومت جهانی و عدالت‌گستر او، فکر و اندیشه انسان را وسیع و جهان‌اندیش می‌سازد تا به دورترین نقاط جهان بنگرد، عالم را مملکت خدا بداند و خیر و آسایش مردم تمام جهان را بخواهد که عاقبت و پیروزی با پرهیزکاران و شایستگان است؛ چنان که خدای متعال در «قرآن» چنین بشارت داده است: «و لقد کتبنا فی الزبور من بعد الذکر ان الارض یرثها عبادی الصالحون» (سوره انبیاء، آیه 105)...

حکومت جهانی مهدوی و فرجام‌شناسی، از جمله مسایل مهمی است که همواره مورد مداقه ادیان مختلف - و البته با رویکردها و تفاسیر مختص به خود - قرار گرفته است. در این مقال سعی خواهیم کرد تا با نگاهی به متون مقدس از قبیل قرآن و روایات اسلامی این مسئله را مورد بررسی اجمالی قرار دهیم...

در این مقاله، ابتدا تعاریف استاد مطهری درباره‌ی فلسفه‌ی نظری تاریخ بیان شده و سپس به مسایل تاثیرگذار در این اندیشه‌ی استاد اشاره شده و نتایجی از آن به دست آمده است. مقاله نتیجه می‌گیرد که سیر تکاملی بشر به سوی آزادی از اسارت‌های طبیعی و مادی و گرایش به ایمان است و نبردهای حق و باطل، در عصر ظهور حضرت مهدی موعود(عج) به پیروزی نهایی اهل‌حق منتهی می‌گردد...

آن‌چه که پیروان ادیان توحیدی و آزادگان حقیقی تاریخ، بر درخشندگی و نورانیت آن به نصرت و غلبه تاریخی دست یافته‌اند، حریت و بلندنظری راه انبیاست. در تاریخ ارزشمند 14قرن مقابله حق و باطل در میان پیروان دو گروه اسلام ناب و اسلام نفاق، همواره دو چهره و شخصیت قدسی و نورانی هدایت‌گر و یاری‌رسان حق‌طلبان و آزاداندیشان اسلام ناب بوده‌اند. سیدالشهدا(ع) و بقیه‌الله(عج) آفرینندگان فرهنگ عاشورا و انتظار، باروها و مناره‌های مستحکم دژ اسلام ناب هستند، که پیروان حقیقی اسلام را از میان طوفان حوادث هزار و چهارصدساله به ساحل امن نظام قدرتمند و مقدس جمهوری اسلامی رسانده‌اند. «فرهنگ مهدویت و دکترین انتظار» در زمان غیبت به عنوان یکی از دو عنصر توانمند یاوران حق، مجموعه‌ای از رفتارها و امیدها را شکل می‌بخشد که هر روز بیشتر از دیروز افق زیبا و سفید تاریخ را در برابر دیدگان پیروان حقیقت قرار می‌دهد. پای سخنان حضرت استاد علامه مصباح یزدی می‌نشینیم و «فرهنگ مهدویت» را از خرمن اندیشه تابناک ایشان می‌چینیم...

نگاه عقلانی به تاریخ، با نگاه به حوادث و روی‌دادهای آن متفاوت است. البته وقایع‌نگاری تاریخ می‌‌‌‌‌‌‌‌تواند دست‌مایه تاملات عقلانی درباره آن باشد، اما این دو ماهیت متفاوتی دارند. سخن از حرکت رو به پیشرفت تاریخ، گذشته از این‌که در چه بعدی باشد، مربوط به حوزه فلسفه تاریخ و روند عقلانی آن است. هم‌چنین مباحثی چون پس‌رفت تاریخی، ظهور و افول تمدن‌ها، پایان تاریخ، آینده محتوم یا مختار انسانیت، اغلب در حوزه‌ کار فیلسوفان مطرح شده است. بحث از آینده بشر در زمره مباحث مشترک بین دین و فلسفه است‌‌‌‌؛ هم دین‌داران به تبع اندیشه‌های ملهم از دین، نگاهی رو به پیش داشته‌اند و هم فیلسوفان در اطراف آن به تامل پرداخته و نظریه‌پردازی کرده‌اند...

براساس آموزه‌های وحیانی اسلام و دیگر ادیان، افقی روشن پیش‌ روی عالمیان وجود دارد که تمامی دغدغه‌های بشر در آن پایان می‌پذیرد. عصر ظهور، سرآغاز حیات راستین انسان‌هاست که در آن همه آرمان‌های بشری از جمله عدالت، امنیت، رفاه و عزت برای همگان محقق می‌گردد. در این نوشتار، برخی از مولفه‌های این سنت الهی را در فرجام تاریخ، با اندیشه اومانیسم می‌سنجیم؛ اندیشه‌ای که بنیان بسیاری از ایسم‌های موجود به شمار می‌رود. از این‌رو، در آغاز به چرایی و ماهیت مولفه‌های اومانیسم، اشاره می‌کنیم. سپس با تبیین ویژگی‌های عصر ظهور و آموزه‌های مهدویت در این عرصه، به مقایسه جامعه مهدوی با یکایک مولفه‌های اومانیسم می‌پردازیم...

استقرار نظم‌ نوین‌ جهانی‌ از فضای‌ مذاکره‌ و تبلیغات‌ عبور کرده‌ و در مرحله گذر از گام‌های‌ اجرایی‌ در سطح‌ جهان‌ است. امروزه، جهان‌ در زمینه‌ فرهنگی‌ صحنه‌ تبادل‌ و تهاجم‌ می‌باشد و در زمینه‌ فعالیت‌های‌ فکری، عملی، اطلاعاتی‌ و حتی‌ عرصه‌ هنر، حضور ما را می‌طلبد. در دنیای‌ امروز، مفهوم‌ کرامت‌ انسانی‌ به‌ منزله‌ مرغوبیت‌ کالا است که‌ به‌ عنوان‌ خصوصیت‌ فرعی‌ پس‌ از معرفی‌ کالا مطرح‌ می‌شود. در همین راستا یادداشت حاضر سعی دارد پدیده جهانی سازی فرهنگ را به اختصار مورد بررسی قرار دهد...

همه اتوپیاها یا آرمان‏شهرهایی که پس از افلاطون و در طول قرن‏ها از سوی انسان‏ها تصویر شده‏اند، در جست و جوی لامکان و لازمانی هستند که در آنجا خدا وجود ندارد، مرگی اتفاق نمی‏افتد و انسان می‏تواند جاودانه بدون اینکه از مرگ و معاد ترس داشته باشد، به کام‏جویی و تمتع بپردازد. این آرمان واحد، در قرن‏های گذشته صورت‏های مختلفی یافته و مدرنیته امروز، آخرین صورتی است که به خود گرفته است...

چندین تعریف از جهانی شدن وجود دارد ، اما باید پذیرفت که در عصر کنونی یک میل و اراده جدید و یا ایدیولوژی که هدف آن جهانی کردن است، ظهور یافته و تحولات علمی و پیشرفتهای تکنولوژی از جهانی شدن یک پدیده غیر قابل اجتناب ساخته است که مقاومت در مقابل آن غیر ممکن است. اگر بخواهیم یک تعریف بی‌طرفانه از جهانی شدن ارایه دهیم، می‌توان گفت که جهانی شدن عبارتست از فرایندی متنوع و قدرتمند در جنبه های فرهنگی ، اقتصادی، ورزشی، نظامی و...مقاله حاضر سعی دارد جهانی‌شدن را از جنبه فرهنگی مورد بررسی قرار دهد...

دیر زمانی است که آدمی رسیدن به یک آرمان‌شهر موعود همراه با آرامش و آسایش ابدی را آرزو کرده است. پاسخ به این آرزو اندیشمندان، فلاسفه و مشاهیر جهان را واداشت تا از همان نخستین پگاه تشکیل جوامع بشری، به فکر معماری و طراحی هندسی جامعه مطلوب و آرمانی خود برآیند. در این راستا آنان در رویای تحقق این آرمان، هر یک آرمان‌شهری ذهنی و انتزاعی طراحی نموده و به تشریح ضوابط و مقررات آن پرداختند. رویای آرمان‌شهر اندیشمندان جهان گرچه غالبا در عالم بیداری تحقق عینی نیافت، اما اگر هم می‌یافت هرگز توان به بار نشاندن ارزش‌های اخلاقی، معنویت، کرامت و فضیلت‌های انسانی را نداشت. در این نوشتار نگارنده بر آن است با تبیین شاخصه‌های کلی اندیشه‌ها و نظام‌های آرمانی نظریه‌پردازان جهان و بررسی نواقص و کاستی‌های آن، نگره ‌آرمانی تفکر اسلامی به فرجام جهان را به عنوان تنها گزینه برتر در نظام‌های آرمانی جهان تشریح نماید...

در میان مباحث کلیدی مربوط به نظریه‌ی حکومت جهانی واحد، بیان فرضیه های جاری، از منزلت و پایگاه اساسی برخوردار است، به گونه ای که بدون طرح این فرضیه ها جایگاه بحث و نظر در زمینه‌ی حکومت جهانی واحد به هیچ وجه مشخص نمی‌شود. مهم‌تر آن که باید روشن ساخت کدام یک از فرضیه های مزبور ارزش بررسی و پی‌گیری داشته، قابل تحقق و اجرا می باشد. در این زمینه دو معیار اساسی برای ارزیابی و ارزش‌گذاری و تعیین میزان پایداری هر فرضیه باید در نظر گرفت: یکی، تضمین گسترش دامنه حاکمیت و رسالت در گستره جهانی و دیگری، تضمین پایداری و دوام آن حاکمیت و رسالت...

جهان یکدست و بدون رقیب، آرزوی دیرینه‌ای است که همواره جهانخواران و سلطه‌گران غرب در پی تحقق و دست‌یابی به آن بوده‌اند. دنیایی که با تکیه بر عنصر سیاست و حکومت در پی بهره‌برداری از همه منابع انسانی و مادی عالم است. آن چه در پیش‌روست بررسی کوتاهی است از بیم‌ها و امیدهای دنیای غرب برای جهانی‌سازی و سلطه یافتن بر کل عالم...

غایت اصلی این تحقیق، مروری منصفانه و واقع‌بینانه بر ارتباط دو مفهوم مهدویت و دموکراسی است و اشاره‌ای است که به این که آموزه مردم سالاری دینی به عنوان نمادی از تمدن اسلامی با محوریت حکومت مردم بر مردم بر پایه معیارهای شرع، خود زاییده تفکر مهدویت است. این مقاله با تحلیل آنچه اخیرا در این باره مورد مباحثه متاخران علمای موضوع بوده و با افزودن اندیشه های مولفانی که مبتنی بر پردازش نظریات و بهره‌گیری عمده از شاخص‌های عقلی شکل گرفته است، سعی دارد با ترسیم چهره‌ای شفاف‌تر از تقابل دو مفهوم مهدویت و دموکراسی، ارتباط منطقی بین این دو محور متقارب را با واسطه همه پارامترهای موثر بر هر دو، در قالبی پذیرفتنی و معقول تبیین کند...

تمامی تحولات فکری، فرهنگی و اجتماعی، محصول اراده آزاد و مختار آدمی است. از این‌رو، انسان خود سرنوشتش را بر عهده دارد. بر اساس آموزه‌های دینی، انسان، با وجود تاثیرپذیری از بسیاری چیزها، کاملا بر سرنوشت خویش مسلط است و حیات اجتماعی و سیاسی خود را با دستان پر از اختیار و آزاد خویش می سازد. نوشته حاضر را باید به مثابه تاملی کوتاه درباره این بحث به شمار آورد. در این نوشته تنها طرح مسئله صورت می‌گیرد و البته باید به تفصیل پی گرفته شود و حتی راه‌کارها و زمینه‌های تحقق آن در جامعه بررسی شود تا زمینه تاسیس دولت مهدوی فراهم آید.

انتظار قیام یک مصلح بزرگ جهانی، انتظار انقلاب و دگرگونی و تحولی است که وسیع‌ترین و اساسی‌ترین انقلاب‌های انسانی در طول تاریخ بشر است. انقلابی که عمومی، همگانی و جهانی است و تمام شیون و جوانب زندگی انسان‌ها را شامل می‌شود، در این میان انقلابی که بیش از هر انقلاب دیگری در مسیر انقلاب جهانی حضرت مهدی (عج) ولو در سطح منطقه‌ای و ملی قدم نهاده است، انقلاب اسلامی ایران در 22 بهمن 1357 می‌باشد. انقلاب اسلامی ایران نمونه و الگوی بسیار کوچکی از حکومت عدل و داد حضرت مهدی (عج)‌ است. مبانی فکری و نظری، اهداف و عوامل ایجاد کننده انقلاب، رهبری و چشم انداز آینده‌ی آن چیزی است که این دو انقلاب را بیش از پیش به هم شبیه می‌سازد و انقلاب اسلامی ایران در جایگاه نمونه کوچکی از انقلاب جهانی حضرت مهدی (عج) مطرح می‌گردد...

اکنون حدود بیست سال از تشکیل مقاومت اسلامی حزب‌الله لبنان سپری می‌شود و جنبش حزب‌الله امروزه به عنوان یکی از موفق‌ترین نهضت‌های اسلامی در دنیا مطرح است. در تحلیل و بررسی عوامل پیروزی و موفقیت حزب‌الله، دیدگاه‌های فراوانی مطرح می باشد. از نگاه نگارنده باورهای معنوی از جمله اعتقاد به مهدویت نقشی اساسی در این امر داشته است...

جهانی شدن نه تنها به شاخصه عصر ما تبدیل شده، بلکه به نظر می رسد که در سرنوشت ما نیز نقشی تعیین‌کننده دارد . بی‌تردید پیشرفت تکنولوژی و ظهور تجارت پیشرفته ، پیوند میان جوامع مختلف جهان را افزایش داده و امکان انتقال سریع مردم و اطلاعات را فراهم آورده است. این مقوله در زمان ما مفهوم خاصی پیدا کرده که تا خاستگاه آن و ماهیت نظام‌های فکری و فلسفی و اجتماعی و اقتصادی حاکم بر مدعیان آن شناخته نشود، نمی‌توان درباره آن موضع درستی اتخاذ نمود و چنین شناختی مستلزم آن است که اولا با مفهوم و واژه این پدیده و همین طور با غرب و نظامهای حاکم بر آن به خصوص نظام سرمایه‌داری به خوبی آشنا شویم و چنین شناختی میسر نمی‌شود مگر آن که نظام‌های فکری و فلسفی خاصی که زمینه‌ساز مقوله جهانی شدن هستند را مورد مطالعه قرار دهیم...

از بارزترین مشخصات جامعه ایده‏آل توسعه یافته این است که در آن، کار تا حداقل ممکن کاهش یافته و متقابلا ساعات فراغت به حداکثر رسیده باشد. نیم‏نگاهی به کتاب‏های اقتصاد غربی که در زمینه توسعه نگاشته شده، کافی است این معنا را به انسان بفهماند که معیار توسعه یافتگی، ساعات کار کارگران است؛ کار کمتر مساوی با رشد بیشتر. آنچه در پیش روست نوشاری است کوتاه بر ماشینی شدن زندگی آدم‏ها در آستانه جهانی شدن...

به گفته بعضی متفکران، جهانی شدن اثرات مختلفی دارد که جهت مثبت آن این است که سرمایه‎‎داری جهانی فرصت‌های زنان را برای اشتغال افزایش داده و حکومت جهانی برای ارتقاء جایگاه زنان ابتکارهای قانونی و سازمانی ارایه داده‎است و جامعه مدنی جهانی امکانات بیشتری را برای عدالت جنسی بسیج کرده است و از جنبه منفی قشربندی نادرست دسترسی زنان به بسیاری از فضاهای جهانی را محدود کرده و بیشتر زنان در اقتصاد جهانی شرایط نامطلوب دارند و هزینه‌های بازسازی اقتصادی جهانی نولیبرالی به طور نامتناسبی بر زنان تحمیل شده است که از این نگاه جهانی شدن هم ره آورد مثبت و هم منفی برای زنان داشته است...

دختران و زنان در آفرینش امت واحده اسلام و تشکیل حکومت جهانی موعود، جایگاهی ویژه دارند تا آنجا که تعدادی از یاران راستین حضرت بقیه الله الاعظم (عج)، زنان با ایمان خواهند بود. تقابل و چالش‌های زندگی دختران و زنان دهکده جهانی با معیارهای حکومت آسمانی موعود آخرالزمان، تقابل الهی زیستن و شیطانی زیستن است. در عصر کنونی فراز و نشیب‌های فراوانی، فراروی دختران و زنان است. آنان باید مراقب باشند تا در ورطه‌ی ایسم‌ها و نحله‌ها و گرایش‌های فکری شیطان گرفتار نگردند. تمسک به وحی و حفظ اصالت و هویت، عناصر حفظ کرامت و شرافت دختران و زنان در حکومت جهانی موعود است. عناصری که در همه زمان‌ها و زمین‌ها از حقیقت وجودی و شرافت و کرامت دختران و زنان پاسداری می‌کند. گفت و گوی پیش رو، حاصل نشستی کوتاه با سرکار خانم معصومه ظهیری، کارشناس ویژه امور زنان است که در آن به بررسی و نقد نقش زن در دهکده‌ی جهانی و حکومت جهانی موعود پرداختیم. سرکار خانم ظهیری در آستانه 50 سالگی و پس از 22 سال تبلیغ در مراکز علمی و آموزشی و دو دهه تدریس در دانشگاه و حوزه، هم اکنون ریاست کتابخانه و همچنین مسئولیت بسیج اساتید و عضویت در هییت علمی جامعه الزهرا را بر عهده داشته و علاوه بر آن، کارشناس ویژه برنامه‌های خانواده و زنان در رادیوهای معارف، قرآن و دیگر شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی است...

این روزها تبلیغات مسلط در این «جنگل جهانی» که به اشتباه «دهکده» نامیده‌اند در ید صهیونیان می‌باشد که در لباس مسیحیت، در خدمت یهودند. یهود ماده‌گرایی که خالق عالم، آنان را شدیدترین دشمنان مومنین و حریص‌ترین مردم به زندگی مادی نامید. مسیحیت صهیونیستی، اکنون بهترین پوشش برای پنهان شدن زرسالاران یهودی و مسیحی دنیا شده تا بتوانند در پوشش دفاع از آینده دین خدا و زمینه‌سازی ظهور مسیح، اهداف مادی و شهوانی خود را تعقیب کنند. مسیحیانی که انجیل را فقط به قرایت توراتی و تلمودی می‌فهمند و به خاطر ظهور مسیح (ع)، به رژیم غاصب اسراییل یاری می‌رسانند تا دولت الهی اسراییل (!) را در سرزمین شیر و عسل حفظ کند و برتری در جنگ آرماگدون را برای ظهور مسیح (ع) سبب شوند!...

رسانه‌ها اصلی‌ترین جنگنده‌‌های پنهان و آشکار عصر آخرالزمان خواهند بود که عرصه را برای سلطه شیطان فراهم می‌آورند. آنها به خوبی می‌دانند چگونه زشت را زیبا جلوه دهند و چگونه کاه را کوه. شاید اساس پروپاگاندا و رسانه‌های امروزین براساس نظریات فریبکارانه گوبلز، وزیر تبلیغات هیتلر، شکل گرفته باشد؛ اما نباید از نظر دور داشت که رسانه‌ها، این افعی خوش خط و خال و افسون‌نگر همواره با محیط و فرهنگ‌های نو، خود را همرنگ و همسان می‌کنند تا آنچه را می‌جویند، بیابند. آنچه در پیش روست، بررسی نقش رسانه‌ها در عصر کنونی و فراهم سازی مقدمات دهکده‌ی جهانی است...

این نوشتار برای پی‌جویی معنای کلید واژه‌های مبحث آخرالزمان است و به فرایند تغییر الفاظ و معانی و کاربردها، نگاهی کوتاه اما لازم دارد...

دکترین اقتصادی اسلام که نمونه کامل و ایده‌آل آن در عصر ظهور حضرت مهدی(عج) تحقق می‌یابد، تفاوت‌های اساسی و ماهوی با دیگر نظام‌ها و از جمله نظام سرمایه‌داری دارد که آثار و نتایج متفاوتی نیز بر آن مترتب خواهد شد. جامعه آرمانی مهدوی، در ادبیات دینی همواره جامعه‌ای ایده‌آل و الگوی مطلوب مسلمانان معرفی شده و تحقق آن از وعده‏های خداوند و پیشوایان معصوم شمرده می‏شود. در روایاتی که درباره عصر ظهور و تشکیل دولت جهانی حضرت ولی‌عصر(عج) است، ویژگی‌های فراوانی برای چنین جامعه‌ای ذکر شده که تحقق جامعه‌ای توسعه یافته را نوید می‌دهد. در این مقاله به چارچوب کلی دکترین مهدویت بر اساس متون دینی می‌پردازیم...

آن‌چه که در این شماره برای شما به ارمغان آوردیم، تحفه‌ای است ناچیز و پر کاهی به پیشگاه سلیمانی حضرت موعود (عج). تلاش و کوشش مکتوب دوستداران حضرت، در فرصتی کوتاه مهیای انتشار شد و همه اخلاص‌ها و ارادت‌های عاشقانه مجموعه‌ای را فراهم آورد، که اکنون پیش روی شماست. تنها سخن و اعتراف ما این نکته است که از هزاران هزار زاویه و نظرگاه، ما توانسته‌ایم به «نمی» از «یم» و ذره‌ای از بیکران خورشید نورانی موعود امم دست یابیم و آن را فراروی دیدگان عاشق شما قرار دهیم. هر چه هست بر آن بوده‌ایم تا گوشه‌ای از تقابل جبهه شیطان و جنودالشر را با امت خلیل‌الرحمان و جنودالخیر را در عصر آخرالزمان تبیین کنیم. بدون شک این قصه سری دراز دارد که همت مجموعه‌ها و نهادها و محفل‌های سوختگان منتظر آن حضرت را می‌طلبد، تا زاویه‌ها و نظرگاه‌های مورد نظر آن تبیین و تشریح شود. این مجموعه شاید کورسویی باشد، در تیر‌گی‌های روزگار...