دو ماهنامه خلق
پیاپی 19 (مهر و آبان 1389)

مشتاقان کمال معنوی و اخلاقی، در معرض این گزاره مشهور قرار میگیرند که برای حرکت معنوی به یک استاد کارآزموده بصیر نیاز است. این گزاره، دغدغه ذهنی شدیدی برای آنان ایجاد میکند که باید به صورتی روشمند، روشن، گویا و به موقع پاسخ داده شود.

بیشک، مناسک حج، عظیمترین کنگره اسلامی است که هر ساله، بدون صرف هزینه و دعوت خاصی از سوی شخصی یا دولتی، میلیونها مسلمان را حول محور توحید گرد میآورد. مرحوم امام خمینی1 بسیار تاکید داشت که از ظرفیتهای فردی و اجتماعی این فریضه الهی نهایت بهرهبرداری انجام شود.

میگویند از هرچه بگذریم سخن دوست خوشتر است. همه روزها و ساعات، به قطب عالم امکان حضرت بقیه الله 7تعلق دارد. حضرت، محور عالم وجود و واسطه بین عالم غیب و شهود است. نماینده حضرت حق در عالم وجود است؛ لذا سزاوار است همیشه انسان به یاد حضرت و تمام مجالس و محافلش، همراه ذکر «یابنالحسن» باشد.

در مسیر خودسازی، نخست لازم است به نکاتی توجه کرد و بر آگاهی های خود از این مسیر افزود و سپس حرکت معنوی خود را آغاز کرد. در شماره پیشین به توضیح نکات زیر پرداختیم:نکته اول: شناخت از معارف عمیق دین؛نکته دوم: شناخت ساحتهای وجود آدمی و چشم انداز رشد؛نکته سوم: شناخت نفس و اعتقاد به ضرورت تزکیه.
اینک به ادامه بحث میپردازیم.

در مقاله پیشین گذشت که قوای نهفته در اشیا و افعالی که از آنها صادر میشوند، دارای سه مزاج هستند. مزاج ثانوی را نیز به دو نوع تقسیم کردیم؛ طبیعی و صناعی. غذاهایی که روزانه استفاده میکنیم، بیشتر از این دو قسم است که در صحت جسم و اخلاق ما تاثیر مستقیم دارد؛ لذا این بحث و آشنایی با قواعد آن اهمیت ویژهای دارد. گفته شد آثار اشیا یا به ماده، یا به صورت یا کیفیت و... است. اکنون دنباله آن مباحث تقدیم عزیزان میشود.

همانطور که در شماره های پیشین اشاره شد، برای شناخت عرفان حقیقی، باید شاخصه ها و ویژگی های آن را شناخت. برای شناخت عرفان حقیقی، و ویژگی های فراوانی را میتوان بیان کرد.

در شماره پیشین به مناسبت ماه مبارک رمضان از سخنان حکیمانه رهبر فرزانه انقلاب درباره انس با قرآن بدین شرح بهره بردیم:تلاوت مقدمه انس با قرآن، صوت زیبا زیور قرآن، تهذیب راه انس با قرآن، آثار انس با قرآن.

عالم ربانی، مرحوم شیخ محمد بهاری همدانی1از عرفای فقیه و نامدار شیعه، در سال 1265 ق در شهر بهار همدان چشم به جهان گشود.
در نوجوانی، فراگیری علوم حوزوی را در محل تولد خود آغاز کرد. پس از تحصیلات مقدماتی، به بروجرد عزیمت نمود و در درس آیت الله حاج میرزا محمود بروجردی، پدر آیت الله العظمی بروجردی شرکت کرد. پس از آنکه در 32 سالگی به مقام اجتهاد رسید، به زادگاه خود برگشت. پس از مدت کوتاهی، در سال 1297 ق به نجف اشرف مهاجرت کرد و تحصیلات خود را در علوم فقه، اصول و اخلاق و عرفان و... ادامه داد.

در مسیر پرفراز و نشیب خودسازی، نیاز به الگوهای راه رفته راستین، امری اجتناب ناپذیر است؛ به ویژه الگوهایی که به طور مستقیم، تربیتیافته پیامبر اکرم9و اهلبیت:باشند.
در شماره پیشین بر زندگی پرفراز و نشیب حضرت سلمان و تلاش او برای رسیدن به حقیقت و نحوه آشنایی او با پیامبر اکرم9مروری انجام دادیم و ضمن آشنایی با این حقیقت طلبی، درسهایی را چنین آموختیم:1- لازم است انسان در مسیر شناخت حق و معارف عمیق، تلاش کرده و ناامید نشود؛2- کسانی که در این مسیر تلاش کنند، خداوند متعال با نظر لطف آنها را راهنمایی و کمک میکند؛13- گاهی در این مسیر، لازم است از شهر و دیار خود هجرت کرد؛4- رسیدن به سعادت، آرزوی هر انسان آزاده است؛ ولی در این راه، شیادانی وجود دارند که اگر مراقب نباشیم، به دام آنها گرفتار میشویم؛5- انسان میتواند به مقامی برسد که امام زمان او در واپسین لحظات زندگی به بالین وی حاضر شود؛

در شماره قبل، ضرورت و اهمیت یاد امام عصر7و چند راهکار برای این مهم مطرح شد.اینک به ارائه راهکارهای دیگر میپردازیم:1- حضور در مکانهای منتسب به حضرت مشاهد مشرفه، مسجد سهله، سرداب سامرا و مسجد مقدس جمکران، از مکانهای منتسب به حضرت هستند.
2- خواندن دعاها و زیارات برای ارتباط با حضرترهرو راه انتظار، با آن حضرت خلوت دارد و چه بهتر که این خلوت، با زیارت و دعاهایی که در این باره از اهلبیت:رسیده است مزین شود.

وجود مقدس حضرت خاتم الانبیاء9در مهمترین سفارش خود، ما را تا قیامت به دو یادگار گرانسنگ رهنمون میشوند که یکی قرآن است و دیگری اهلبیت:. لذا باید این دو یادگار گرانبها را که از یکدیگر جدا نیستند، با هم مورد توجه و اهتمام قرار دادبین قرآن و اهلبیت:در قدم به قدم و آیه به آیه فاصلهای نیست. اینکه در روایات فرمودهاند، تاییدات و رحمتهای قرآنی راجع به اهلبیت:و نکوهشهای آن، مربوط به دشمنان آن خاندان است، برای برخی، قابل درک و وجدان است. برای مثال، با وجود آنکه به حسب ظاهر، از یکی از دشمنان انبیا به فرعون تعبیر شده که مستحق لعن و نفرین است، با این وجود، فرعونی هم که زمان امیرالمؤمنین7میزیسته نیز مورد اشاره قرآن است و بیانات قرآنی به گونهای است که او را هم در بر میگیرد.

در شماره پیشین اشاره کردیم که صائب تبریزی، شاعر توانا و نازک خیال عصر صفوی، با رویکرد جدی به سبک «اصفهانی» که بعدها به سبک «هندی» مشهور شد، نهضت شگرفی را به لحاظ محتوایی و شاکله معنوی در شعر فارسی ایجاد کرد؛ ولی این معناگرایی که به تدریج اوج گرفت، شاعران پیرو این سبک شعری را از نمای بیرونی شعر و ساختار لفظی آن غافل گذاشت. حضور واژه های غیر فاخر و به شدت عامیانه در غزلیاتی که در این سبک سروده میشدند، غیرت اهل سخن را برانگیخت و اسباب «نهضت بازگشت ادبی» را در عصر نادری و دوره زندیه فراهم کرد؛ ولی سیل خانمان براندازی که مخالفان سبک اصفهانی به راه انداخته بودند، نتوانست به عمر ادبی این سبک پایان دهد. شاید یکی از عوامل مهمی که راه ادامه این شیوه شعری را فراهم ساخت، غزلیات برگزیده صائب در این سبک و تک بیتی های درخشان و دلنشینی بود که از صائب و دیگران بر زبانها جاری بود و کاربرد اجتماعی این نوع شعر را نشان میداد.

در بخش نخست این گفت و گو این مباحث مطرح شد:رابطه ازدواج با اخلاق و معنویت، ازدواج و تربیت نفس، فعلیت استعدادهای انسان در پرتو ازدواج، ازدواج و تربیت فرزند، رابطه انتخاب همسر و تربیت فرزند.
و اینک، ادامه گفت و گو:در بخش قبلی گفته شد که یک نقش ازدواج در تربیت نفس است و تربیت نفس هم اعم است از تربیت خود و تربیت فرزند. نقش ازدواج در تربیت خود زوجین هم ابعادی مختلف دارد که برخی را بیان می کنیم.

هر چند درباره ماه رمضان وارد شده است که افضل ماه ها و روزهای آن، افضل روزها و ساعات آن، افضل ساعات است، ولی برای بعضی روزهای ماه ذیحجه نیز فضیلتی علاوه بر ماه رمضان وارد شده است. بین این اخبار ممکن است به این صورت جمع شود که ماه رمضان، «بالذات» فضیلتی بر سایر ماه ها دارد و برای برخی ایام ماه ذیحجه مثل روز غدیر برتری از جهت امر ولایت و اکمال دین و اتمام نعمت است که در آن روز به ظهور رسیده است و اخبار ماه رمضان به اخبار غدیر، تخصیص می یابد و هر یک از آن دو، از جهتی برتری دارد، نه از تمام جهات.

احکام و فرائض اسلامی مانند دیگر ابعاد دین، آن چنان متقن، جامع و زیبا طرح شده است که در نظر افراد منصف و حقجو، میتواند راهی برای اثبات حقانیت این دین و پذیرش آن باشد.
میان عبادات اسلامی، فریضه با شکوه «حج» ویژگی های برجستهای دارد که آن را از دیگر عبادات، ممتاز ساخته است.
«حج» عبادتی جامع و ترکیبی از انواع عبادتهای جسمی، قلبی، مالی، فردی و جمعی است و از این رو در آموزه های اسلامی، بخش عظیمی را به خود اختصاص داده است.

[خدایا!] مرا به چشم دوختن به آنچه در دست مردم است، مبتلا نکن. و موجبات عزت مرا فراهم نما و به تکبر و خودبزرگبینی مبتلایم نکن. و مرا بنده [خالص] خودت قرار ده و عبادتم را از خطر خودپسندی دور بدار و آن را به این وسیله فاسد نکن. و خیرات و نیکی ها برای مردم را به دست من جاری کن و آن را با منتگذاری بر مردم از بین مبر. و به من، اخلاق عالی [مکارم اخلاق] عنایت فرما و مرا از فخرفروشی در امان دار.

به تعبیر برخی بزرگان، نخستین گام برای رسیدن به لقای الهی «توبه» است. سید بن طاووس1ضمن روایتی از حضرت رسول9طریقی برای توبه نقل کرده است و بزرگان اخلاق نیز بر آن تاکید کردهاند.