فهرست مطالب
نشریه مطالعات اوراسیای مرکزی
پیاپی 6 (بهار و تابستان 1389)
- تاریخ انتشار: 1389/07/01
- تعداد عناوین: 7
-
صفحات 1-18منطقه خزر در وضعیت ژئوپلیتیک قدیم خود در دوره اتحاد شوروی در موقعیت حایل بین حوزه نفوذ دو ابرقدرت قرار داشت. ولی پس از فروپاشی شوروی به دنبال بروز ساختارهای جدید و ظهور سه کشور نوظهور در منطقه، مناسبات جدیدی بین حوزه های جغرافیا، قدرت و سیاست بر این منطقه حکمفرما شد. این مناسبات جدید منافع ایران در خزر را دچار تغییرات جدی کرد و تعریف های جدیدی از منافع ژئوپلیتیکی ایران در خزر را پدید آورد. دولت جمهوری اسلامی ایران نیز پس از فروپاشی شوروی همواره به دنبال احقاق منافع خود در این دریا بوده است، ولی موانع سیاسی و ژئوپلیتیک در این میان وجود داشته که باعث شده تا ایران از بخش مهمی از منافع خود در دریای خزر محروم شود. این مقاله با رویکرد توصیفی- تحلیلی به دنبال بازنمایی علمی این موانع و ارایه راهکارهایی جهت حل این مشکل ها است.
کلیدواژگان: ایران، دریای خزر، ژئوپلیتیک، چالش های سیاسی، آسیای مرکزی، قفقاز -
صفحات 19-40توزیع متناسب منابع بین بخشهای مختلف جامعه و توجه به توسعه اجتماعی به معنی فراهم آوردن امکانات اولیه آموزشی و بهداشتی جوامع، در دراز مدت تاثیر زیادی در توسعه کشورها دارد. بیشتر کشورهای در حال توسعه که به مراحل بالای توسعه اقتصادی رسیدهاند نیز در مراحل اولیه توسعه خود به توسعه اجتماعی توجه ویژه ای داشته اند. در این مقاله تلاش شده است تا ساختار اجتماعی پنج کشور آسیای مرکزی به صورت تطبیقی مورد بررسی قرار گیرد. با این هدف رشد و توسعه بخش های بهداشت، آموزش و درصد هزینه هایی را که دولت در این حوزه ها داشته و همچنین برابری جنسیتی به طور تطبیقی بررسی شده است. شاخص های توسعه اجتماعی کشورهای منطقه در دو بخش آموزش و بهداشت مورد تحلیل قرار گرفته اند. از نظر آموزشی، شاخص هایی چون وضعیت سواد، ثبت نام در دوره های مختلف ابتدایی، متوسطه و پایانی و برابری جنسیتی در جامعه مورد بررسی قرار گرفته است. از نظر ساختار بهداشتی نیز مقایسه جایگاه این کشورها با استفاده از شاخص هایی چون امید به زندگی، میزان مرگ و میر کودکان، مادران، دسترسی به آب بهداشتی سالم و دسترسی به تسهیلات بهداشتی صورت گرفته است.
کلیدواژگان: آسیای مرکزی، آموزش، بهداشت، سواد، ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قرقیزستان، قزاقستان -
صفحات 41-66روسیه جدید با استفاده از انرژی بهعنوان یک سلاح درپی بازسازی امپراتوری خود است. از سال 2004 یک مدل اقتصادی توسط دولت روسیه اعلام شده است. این مدل «عقلایی شدن» نامگذاری شده و توسط دولت پوتین به مرحله اجرا در آمده است. کارشناسان معتقدند این نوع جدیدی از سرمایه داری دولتی است که توسط دولت روسیه اجرا میشود. گسترش مالکیت دولتی به ویژه صنعت نفت را در بر می گیرد که با مصادره اموال شرکت یوکوس و خرید شرکت سیب نفت توسط گازپروم، گسترش یافت. دولت روسیه شرکت های خارجی را از خرید هر نوع سهام در صنعت انرژی این کشور منع کرده و این امکان را برای شرکت گازپروم فراهم کرده است تا با خرید و کنترل شبکه انرژی روسیه به بازوی مهم اقتصادی دولت تبدیل شود. گازپروم اهرم قدرتمند دولت در مدیریت اقتصادی - سیاسی داخل روسیه و هم در بازارهای جهانی انرژی است. مقاله پیش رو با بررسی سیاست های داخلی و بین المللی روسیه در حوزه انرژی، واکاوی نقش گازپروم در روند تحولات سیاسی – اقتصادی این کشور و نقش آفرینی این شرکت در معادلات بین المللی برای فدراسیون روسیه را مورد توجه قرار می دهد.
کلیدواژگان: سیاست خارجی روسیه، استراتژی انرژی، گازپروم، بازار جهانی انرژی، یلتسین، پوتین -
صفحات 67-96از دیدگاه نظریه پردازان روابط بین الملل و از جمله «کارکردگرایان» و «منطقه گرایان»، ایجاد و توسعه همکاری ها و برقراری روابط اقتصادی، تجاری و حمل و نقل، از روش های مناسب برای ایجاد «همگرایی» در مناسبات بین المللی و تعمیق دوستی و ایجاد «صلح و ثبات»، به ویژه در میان کشورهای یک منطقه است. با توجه به این مطلب، نویسنده این مقاله بر این باور است که شکل گیری ایده احداث «خط لوله صلح»4 (ایران- پاکستان- هند) با موقعیت ژئواکونومیک ایران، همخوانی داشته و تحقق این ایده را باید اقدامی استراتژیک و گامی مثبت در راه تامین منافع ملی و امنیت ملی هر سه کشور ارزیابی کرد. در این ارتباط، این مقاله به بررسی روش ها و مسایل گوناگون مربوط به صادرات گاز ایران و از جمله: خط لوله صلح و گاز فشرده مایع پرداخته و فرصت ها وچالش های پیش روی ایران را در این زمینه مورد بررسی قرار داده است و ملاحظات مربوط به امنیت انرژی را در این خصوص یادآور می شود.
کلیدواژگان: ژئواکونومی، خط لوله صلح، امنیت انرژی، ایران، هند، پاکستان، چین، ژاپن -
صفحات 97-110ترکمنستان با اقتصادی رانتی و وابسته به صادرات گاز طبیعی پس از استقلال از اتحاد شوروی تحت رهبری صفرمراد نیازاف به صورت کشوری غیرمردم سالار اداره می شد. در صحنه خارجی نیز سیاستی مبتنی بر عدم مشارکت در هرگونه اتحادیه و پیمان بین المللی داشت. این مقاله سیاست داخلی و خارجی ترکمنستان را در دوره ریاست جمهوری جانشین او، بردی محمداف بررسی می کند. ابتدا به ماهیت رانتی اقتصاد ترکمنستان می پردازد و اثر آن را بر سیاست های داخلی و خارجی بررسی می کند و سپس نشان می دهد که در دوره ریاست جمهوری بردی محمداف سیاست داخلی آن کشور به طور کلی تداوم یافته، اما در سیاست خارجی آن تغییر ایجاد شده است که به شکل مستقیم بر روابط ترکمنستان با منطقه و جهان اثر گذاشته است.
کلیدواژگان: سیاست داخلی، سیاست خارجی، ترکمنستان، صفرمراد نیازاف، قربان قلی بردی محمداف -
صفحات 111-136ایران و روسیه در پانصد سال گذشته روابطی پر فراز و نشیب و همراه با دوستی و دشمنی با یکدیگر داشتهاند. این روابط از همکاری های دوره صفویه، به خصومت، جنگ و مداخلات دوره قاجار و سپس روابط خصمانه و گاه دوستانه دوره پهلوی و سرانجام همکاری های بیست سال اخیر(1368 تا 1388) رسیده است. در این مقاله تلاش شده تا با ترسیم وضعیت بیست ساله همکاری های دو کشور در عرصه های مختلف، به بررسی بسترهای داخلی، منطقهای و جهانی مؤثر بر شکلگیری آن پرداخته و موقعیت ژئوپلیتیک جدید (دور شدن روسیه از مرزهای ایران) را به عنوان یک متغیر مهم و مؤثر مورد کند و کاو قرار دهد. در واقع، هدف اصلی این مقاله آنست که به تاثیر تحولات ژئوپلیتیک بر همکاری های دو کشور در بیست سال گذشته بپردازد و وارد مسائل و مشکلات پیش آمده در یکسال اخیر نخواهد شد.
کلیدواژگان: ژثوپلیتیک، ایران، روسیه، همسایگی، مرز -
صفحات 137-162می توان ادعا کرد که بخش سوخت و انرژی در توسعه کشورها و بهبود سطح زندگی مردم نقش حساسی داشته و از ارکان اصلی توسعه اقتصادی کشورها محسوب می شود. انرژی برق نیز در هر کشوری به عنوان زیر بنای توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به حساب می آید، به طوری که رشد انرژی الکتریکی به عنوان شاخصی جهت اندازه گیری رشد تولید ناخالص داخلی ارزیابی می شود. با توجه به اهمیت این موضوع باید گفت که منطقه آسیای مرکزی دارای ظرفیت های فراوان اقتصادی در بخش های گوناگون از جمله بخش انرژی الکتریکی است. این موضوع با توجه به موقعیت منحصر به فرد ایران در بحث اقتصاد منطقه ای می تواند زمینه شکل گیری یک گروه بندی تولید و توزیع انرژی را در منطقه آسیای جنوب غربی فراهم کند. بنابراین در این مقاله تلاش می شود ظرفیت ها و ظرفیت های کشورهای ترکمنستان، تاجیکستان و قرقیزستان در آسیای مرکزی و ج. ا. ایران در زمینه ظرفیت تولید و توزیع انرژی الکتریکی با توجه به موقعیعت ترانزیتی ایران و بازار مناسب کشورهای منطقه از جمله افغانستان و نیاز روزافزون کشورهای غرب و جنوب آسیا مورد بررسی قرار گیرد.
کلیدواژگان: ایران، ترکمنستان، تاجیکستان، قرقیزستان، آسیای مرکزی، گروه تولید و توزیع انرژی الکتریکی
-
Pages 1-18The Caspian basin in its old geopolitical situation under the Soviet Union was located in the buffer zone between two spheres of influence of the two superpowers. After the fall of the Soviet Union followed by the rise of new structures and three new states in the region, new relations, however, prevailed among the areas of geography, power and politics in the region. these new relations in the Caspian changed Iran's interests in the Caspian dramatically and new definitions of Iran's geopolitical interests in the Caspian emerged. The Islamic Republic of Iran's government has persistently sought to secure its interests in the Caspian following the collapse of the Soviet Union; there have been a number of political and geopolitical barriers depriving Iran from attaining an important part of its interests in the Caspian. Using descriptive-analytical approach, this paper seeks to academically discuss these barriers and suggest measures overcoming these problems.
-
Pages 19-40Fair distribution of resources among various parts of the society and attention to social development in terms of providing primary educational and health facilities will bring about lasting effects on the countrie's development. This paper tries to study social structures in five Central Asian nations. To do this, growth in sectors like health, education and percentage of state expenditures in these sectors as well as gender equality are analyzed in a comparative manner. These countrie's social development indicators are assessed in two sectors including health and education. In educational domain, such indicators as literacy, enrollment in elementary and secondary schools and gender equality in the society are evaluated. In health area, a comparison is made using such indicators as life expectancy, child mortality rate, access to sanitary water as well as access to health services.
-
Pages 41-66Using energy as a weapon, the new Russia seeks to reconstruct its empire. The Russian government has declared an economic model since 2001 entitled rationalization which has been implemented by the Putin's government. State ownership especially concerns the oil industry which was expanded by confiscating the Yukas Company's properties and Gazprom's procurement of the apple oil company. The Russian government has banned foreign companies from purchasing any share in the country's energy industry, making it possible for Gazprom to become a crucial economic arm of the government by purchasing and controlling Russia's energy network. Gazprom is a strong leverage of the government in economic-political management within Russia and in the world energy markets. This paper examines Russia's domestic and international policies in the energy sector, exploring Gazprom's role in the country's political-economic developments as well as its part in international equations for the Russian Federation.
-
Pages 67-96From the perspective of theorists of international relations including functionalists and regionalists, establishment of cooperation and economic, commercial and transportation relations is among the suitable methods for fostering integration in international relations and deepening friendship, peace and stability particularly among regional countries. Considering this fact, the authors believe that the rise of the idea of constructing a peace pipeline (Iran-Pakistan-India) conforms to Iran's geo-economic situation; hence the realization of this idea has to be viewed as a strategic move and positive step towards securing national interests and national security of the three nations involved. In this respect, this paper examines various issues related to Iran's gas exports including the peace pipelines and liquidated natural gas (LNG), and assesses chances and challenges ahead of Iran in this regard, reviewing considerations on energy security.
-
Pages 97-110Having a rentier economy dependent on natural gas exports, Turkmenistan was administered as a dictatorship under Saparmurat Niyazov after it gained independence from the Soviet Union. It also pursued a foreign policy based on non-participation in any international alliance and pact. This paper studies Turkmenistan's domestic and foreign policies under his successor President Berdimuhamedov. It first deals with the nature of Turkmenistan's rentier economy and its repercussions on domestic and foreign policies. Then it displays that in overall its domestic politics has continued under President Berdimuhamedov, but certain changes have occurred in its foreign policy directly affecting Turkmenistan's relations with the region and the world.
-
Pages 111-136During the past 500 years, Iran and Russia have experienced many ups and downs in their relations which have been accompanied with enmity and amity. These relations varied from cooperation under the Safavids to enmity, war and interventions under the Qajar dynasty, then to hostile and sometimes friendly relations under the Pahlavi rule, and finally to collaborations within the past two decades (1989-2009). This paper seeks to analyze the 20-year collaborations between the two countries in various fields and study domestic, regional and world grounds affecting the formation of such ties. Then it examines the new geopolitical situation (Russia's distancing from Iranian borders) as a crucial variable. Indeed, the paper is mainly intended to address the impact of geopolitical developments on the bilateral cooperation during the past 20 years, avoiding the problems which have occurred within the one past year.
-
Pages 137-162It can be argued that fuel and energy sector plays a crucial part in the countrie's development and improvement of people's living standards, constituting a pillar of economic development for nations. Electricity is considered as an infrastructure for economic, social and cultural development in a way that the growth in electric power is evaluated as an indicator for measuring the growth of gross domestic product.Given Iran's unique situation in the discussion of regional economy, this can pave the way for the formation of an energy production and distribution bloc in the Southeast Asia region. Hence, this paper seeks to explore the potential and capacities of such countries as Turkmenistan, Tajikistan and Kyrgyzstan in Central Asia and the Islamic Republic of Iran concerning electrical energy production and distribution capacity, considering Iran's transit situation, suitable market in the regional countries including Afghanistan and ever-increasing need of west and south Asian nations.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.