فهرست مطالب

دانشنامه علوم قرآن و حدیث - پیاپی 1 (بهار و تابستان 1393)

دانشنامه علوم قرآن و حدیث
پیاپی 1 (بهار و تابستان 1393)

  • تاریخ انتشار: 1393/06/20
  • تعداد عناوین: 7
|
  • احسان پوراسماعیل صفحه 11
  • اعظم پرچم*، مریم باقرپور صفحه 13

    قرآن برای اولین بار بر قانونمندی تاریخ تاکید ورزیده است و بشر را به کشف این قوانین ترغیب کرده است. واژه ی خاصی که در متون اسلامی برای قانونمندی جامعه و تاریخ به کار می رود «سنت» نام دارد. آیت الله محمد باقر صدر با توجه به روش تفسیری خود معتقد بود، نظریه های زیادی در مورد سنت های تاریخ، اقتصاد و مسایل سیاسی... وجود دارد، که فرد می تواند سوال های خود را در این زمینه از قرآن دریافت کند. حال پرسشی که مطرح است این که آیا مرحوم صدر از طریق انتخاب روش موضوعی در تفسیر قرآن توانسته است این سنن را به طور کامل تبیین کند؟ هدف از مقاله ی حاضر بررسی دیدگاه وی در
    زمینه ی سنت های اجتماعی در قرآن که در کتاب «المدرسه القرآنیه» طرح نموده اند، است. در ابتدا به روش ایشان در بیان سنت های اجتماعی از دید قرآن اشاره می گردد و در ادامه با توجه به آیات قرآن و تفاسیر به بررسی دیدگاه ایشان پرداخته می شود.

    کلیدواژگان: اجتماع، سنت های تاریخی، محمدباقر صدر، قرآن
  • خلیل پروینی، سمیه ثامنی* صفحه 37

    حدیث، سخنی از پیامبر یا امامان معصوم& است که ضمن دربرداشتن توصیه و پیامی دینی و اخلاقی در قالبی کوتاه بیان می شود. این سخنان با سرمشق گرفتن از قرآن کریم، ذخیره ی پر فروغ ادبیات به حساب می آید.
      از مصادیق این سخنوری،کلام امام رضا $ می باشد که از گوهر های ناب ادبیات اسلامی به شمار می آید. سخنان ایشان از میان انواع ادبی مختلف شامل احادیث هنری، دعا، زیارت، خطبه، توصیه، مناظره و شعر می شود.
    این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی به بررسی جلوه ها و زیبایی های ادبی حدیث های امام رضا$ با تکیه بر چهار عنصر عمل ادبی یعنی خیال، عاطفه، اندیشه و اسلوب می پردازد. نتایج این تحیقی موردی نشان می دهد که عناصر تشکیل دهنده ی اثر ادبی با نهایت ظرافت و مهارت در این گونه ادبی به کار رفته است و عواطف بیشتر به رنگ رغبت و ترس است و تشبیهات و سجع و جناس بر زیبایی آن افزوده است.

    کلیدواژگان: امام رضا (ع)، احادیث هنری، اندیشه، عاطفه، خیال، اسلوب
  • هادی حجت، علی شاه حسینی* صفحه 61

    از آنجا که علوم بشری به تدریج تکامل یافته، دارای دوره ها و اطوار متعدد بوده و نگاه تاریخی دقیق و تحلیلی به تطور علوم، موجب ترسیم ادوار گوناگون  و مرز بندی زمانی در حوزه های مختلف علمی شده است. بررسی تاریخ علوم حاکی از آن است که این
    دسته بندی در علوم متعدد اعم از فلسفه، کلام، فقه، اصول و حدیث از دیرباز مطرح بوده است. در علم حدیث، اصطلاح قدما و متاخران در حوزه ی اعتبار سنجی روایات در شناخت مقاطع و شناسایی مراحل تکامل یا دگرگونی مبانی این علم از اهمیت به سزایی برخوردار است. بحث پیرامون جوانب، منشا و تاریخ چه ی این تفکیک در تبیین و فهم دقیق این مقوله، تاثیر بسیار خواهد داشت. غالبا تا زمان شیخ طوسی (م460ق) دوره ی قدما محسوب می شود. برخی هم، زمان معصومان& در این دوره را، دوره اقدمیان و بعد از آن تا زمان شیخ طوسی@ را دوره ی قدما و  دوره ی پس از ایشان تا زمان سید بن طاووس@ و علامه حلی@ (م 726 ق) را دوره ی فترت می نامند و پس از ایشان را دوره ی متاخران به حساب می آورند. در واقع در این دو برهه، دو میزان و معیار برای ارزشگذاری روایات مطرح شد که نقش اساسی در چگونگی طرد و پذیرش  و هم چنین سعه و ضیق دایره ی اعتبار و عدم اعتبار تراث روایی شیعه، طی 14قرن گذشته، به دوش کشیده است که همان منهج رجالی و منهج فهرستی باشد.

    کلیدواژگان: مرزبندی زمانی، قدما، متاخران، اقدمیان، معیار اعتبارسنجی روایات، منهج فهرستی، منهج رجالی
  • فتحیه فتاحی زاده، فاطمه عباسی* صفحه 83

    احمد مصطفی مراغی متوفای 1371قمری از مفسران اهل تسنن و مولف تفسیر جامع (تفسیر المراغی) است. وی درتفسیرش گسترده‏ترین مباحث اجتماعی عصر خود را مطرح کرده و با رعایت قواعد تفسیر از اصطلاحات سخت علمی اجتناب و با بیان بسیار ساده‏ای آن را تالیف نموده است.
    وی با استناد به قرآن، روایات و عقل به تفسیر قرآن پرداخته و در استناد به روایات به بیان روایات اسباب نزول توجه نموده است در این نوشتار برخی آیات که طبق روایات سبب نزول در شان اهل بیت& نازل شده بررسی می شود. مراغی در برخورد با این آیات مواضع متفاوتی اتخاذ نموده است، ذیل برخی آیات با بیان روایت شان نزول به دلالت آیه در مورد حضرت علی$ و اهل بیت& اقرار نموده اما در برخی آیات، افراد دیگری را نیز در فضیلت آیه با اهل بیت& شریک کرده و در تفسیر اکثر آیات مورد بررسی از ذکر شان نزول و بیان مصداق آیه اجتناب نموده است.

    کلیدواژگان: مراغی، تفسیر المراغی، اهل بیت (ع)، فضایل و مناقب
  • علی نصیری*، محمدحسین نصیری صفحه 109

    از تفسیر «المیزان» در میان تفاسیر فریقین می توان به عنوان ژرف ترین تفسیر یاد کرد که دیدگاه ها و آموزه های ارزشمندی در زمینه های مختلف در عرصه ی دین شناخت در آن انعکاس یافته است. یکی از عرصه هایی که در این تفسیر مورد توجه قرار گرفته علوم و معارف حدیثی است که با عنوان «بحث روایی» در پایان مباحث تفسیری آیات آمده است. نگریستن پیرامون این مباحث، عمق اندیشه های علامه طباطبایی در حوزه ی حدیث پژوهی را نشان می دهد. نگارندگان در این مقاله، دیدگاه های حدیثی علامه را در پنج محور مورد بررسی قرار داده است که عبارتند از: 1) نقش روایات در تفسیر؛ 2) جایگاه خبر واحد در روایات معارف؛ 3) حمل روایات تفسیری اهل بیت&به جری و تطبیق؛ 4) عدم حجیت روایات تفسیری صحابه و تابعان؛ 5) ضرورت نقد روایات ضعیف یا مجعول. بر اساس این دیدگاه ها علامه طباطبایی معتقد است که قرآن در تفسیر خود نیازی به روایات نداشته و روایات نقش تعلیمی نسبت به قرآن دارند. ایشان خبر واحد در حوزه ی معارف را فاقد حجیت می داند و بر این باور است که شماری از روایات ناظر به فضایل اهل بیت& باید بر جری و تطبیق حمل شوند. علامه، روایات تفسیری صحابه و تابعان را فاقد حجیت می داند و بر ضرورت نقد روایات ضعیف یا مجعول بر اساس معیارهای نقد سندی و متنی تاکید دارد.

    کلیدواژگان: تفسیر المیزان، روایات تفسیری، روایات معارف، روایات صحابه و تابعان، جری و تطبیق
  • جعفر نکونام، صغری لکزایی* صفحه 133

    از جمله دانش های علوم قرآنی که در قرون اخیر مورد توجه خاورشناسان از جمله بلاشر قرار گرفته، دانش تاریخ گذاری (chronology) و تعیین زمان نزول سور می باشد. مستشرقان در این زمینه روش های متفاوتی را ارایه نموده اند؛ یکی از معروف ترین روش ها، روش طبقه بندی چهار دوره ای سور می باشد که براساس سه دوره ی مکی و یک دوره ی مدنی ابتنا می شود. رژیس بلاشر (Regis Blachere) آخرین خاورشناسی است که در دوره ی معاصر به چنین طبقه بندی گرایش یافته است. از همین رو، نقد و بررسی دستاوردهای وی می تواند از ارزش علمی بیش تری برخوردار باشد.
    این مستشرق فرانسوی پیرو سایر خاورشناسان، با تصور اینکه قرآن یک کتاب ادبی و اثر خود پیامبر است، سعی نموده تا با استفاده از شاخص های سبک شناسی نظیر مضمون آیات و سور، دوره نزول هر سوره را مشخص نماید؛ بدین معنا که سور هر طبقه مشتمل بر موضوعات خاصی می باشد. بنابراین با مشخص نمودن محدوده ی موضوعات، می توان دوره ی نزول هر سوره را تعیین نمود.
    در نهایت با بررسی مشخص می شود که تاریخ گذاری به کمک هر مضمونی امکان پذیر نیست و تنها مضامینی که به وقایع تاریخ دار اشاره دارند، در تاریخ گذاری اعتبار دارند. این مقاله بر آن است تا تاریخ گذاری بلاشر را بر اساس شاخص نوع مضامین به تفصیل مورد نقد و بررسی قرار دهد.

    کلیدواژگان: نقد و بررسی، شاخص مضامین، تاریخ گذاری قرآن، بلاشر
|
  • Ehsan Pouresmaeil Page 11
  • Dr.Azam Parcham, Maryam Bagherpour Page 13

    for the first time it is the Quran that emphasize on history’s principle and courage human being to explore it. The especial lexicon in which used for this purpose is called “Sonat” (tradition). Mr. Sadr through his own methodology believes that, there are a lot of theories of history, economy and politics in Quran in which people could get their own answer from it. Now the hypothesis is whether Shahid Sadr could clarify traditions based on his own methodology or not? The aim for this study is going over and critiques on Sadr's attitudes toward Quran social traditions. First his methodology will be reviewed, then we critique his view based on Almizan interpretation (explanation).

    Keywords: Quran, Hadith (Quote), Social tradition, Shahid Sadr, Society, Almizan Explanation
  • Dr.Parvini Khalil, Somayyeh Sameni Page 37

    Hadith or quote is a small sentence or phrase which is quoted by prophet or one of the Imams, contain a moral recommends or religious note. These quotes which come up from Quran are a huge literary heritage. One of these heritages comes from Imam Reza which is Scarce and glorious quotes include: aesthetic quote, pray, speech, recommendation, debate and poem. This research trough analytical descriptive method reviews the literary aspect of his Quotes with regards to Imagination, Emotion, thought and framework. The results reveal that these aesthetic factors used perfectly, emotions mostly refer to eager and fear. More than that simile, rhyme and wordplay are added to them.

    Keywords: Imam Reza (pbuh), Aesthetic Quotes, Thought, Imagination, Emotion
  • Dr.Hady Hojjat, Ali Shahhoseini Page 61

    As human sciences has the face of gradually evolution, it has different and various periods. Analytical and historical approach toward science periods, leads to different periods. In some cases in different scientific era, division is based on date. By reviewing lots of them such as philosophy, verbal, tenet and hadith. The terms like The Eternal and The later generations in evaluating hadith in different periods are remarkably important. Debates on origin, history and circumstances of this division help us so much to understand better. Mostly to Sheikh Toosi is called past The Eternal,before that, Imams period ia called ancient.From Sheikh Toosi to Seyed Ibn Tavous and Allameh Helli is called Fetrat and after that is called The later generations. From past to The later generations is so important. In fact these two periods and its criterion and acale play an important role in cceptance or rejecting the Shiahs Hadith.

    Keywords: The Eternal, The later generation, Shahs Hadith, ancient
  • Dr.Fatheiieh Fattahizadeh, Fatemeh Abbasi Page 83

    Ahmad Mustafa Maraghi is one of Sonnat commentator and writer of comprehensive explanation (Al Maraghi Explanation). He used wide social debates in his time and wrote in a simple language and avoids especial term on his book. By referring to Quran, Quotes and logic, he wrote his explanation; in adduce to Quotes, he try to use revelation. In this essay, we study the verses that their revelation is regard to Ahlal Beit. He got different position toward this situation. Although he refer some of the verses to Ali (pbuh) and prophet's family, most of all he try to join some others to such these circumstances and for these verses he try not to wrote about revelation and their example.

    Keywords: Almaraghy, Almaraghy Explanation, Ahlal Beit, Spiritual Virtues
  • Dr.Ali Nasiri, Mohammad Hosein Nasiri Page 109

    One of the most important explanation among all accepted by both Shia's and Sonni's is Almizan explanation in which teach lots of valuable terms and ideas in different areas of religion's recognition. One of these fields refer to Hadithology in which discussed at the end of each chapter. Looking beyond these Hadithology indicates Allameh Tabatabaee's thought. Writer in this essay try to discuss in five vectors:A. the role of Quotes in explanation,
    B. position in Single narration hadith,
    C. to relate Exegesis ahl-ol beit hadith,
    D. Quotes from Sahabeh and followers as a not reliable source,
    E. the importance of weak or false quotes.
    He believes that Quran doesnt need quotes in it's explanation. They just play a role of
    instructor. He doesnt rely on Single narration hadith in religious education.

    Keywords: Almizan Explanation, Explanatory Quotes
  • Dr.Jafar Nekoonam, Soghra Lakzaei Page 133

    One of the new Quranic fields which become so important in scholar mind's such as Blusher is chronology. There are lots of methods in this regard. One of the most important methods is built on three periods in Mecca and one period in medina by Blusher. Nowadays Regis Blusher is the last Middle East expert who likes this field. Therefore, critic on his achievement is more valuable. This expert like the others believe that Quran is a literary work and written by prophet try to use stylistic of theme And Chapter, to determine these periods. These periods include especial subject and through it, we can make a period for them. At last we come up to this point that it's impossible to making periods by any index.

    Keywords: Critics, themes index, Quran datelining, Blusher