فصلنامه تحقیقات حسابداری و حسابرسی
پیاپی 2 (تابستان 1388)

این مقاله به بررسی رابطه هزینه حقوق صاحبان سهام با چهار ویژگی سود مبتنی بر داده های حسابداری شامل کیفیت اقلام تعهدی، پایداری، قابلیت پیش بینی و هموار بودن در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بین سال های 1379 تا پایان 1384 می پردازد. انگیزه اصلی انجام این مطالعه، تحقیقات اخیر درباره ارتباط هزینه حقوق صاحبان سهام با ابعاد مختلف کیفیت سود و بررسی میزان توجه سرمایه گذاران به کیفیت سود می باشد. نتایج به دست آمده از آزمون رابطه هزینه حقوق صاحبان سهام و ویژگی های سود (به صورت جداگانه)، بیانگر آن است که تنها ویژگی پایداری سود دارای رابطه منفی با هزینه حقوق صاحبان سهام می باشد. همچنین، بررسی ضریب تعیین تعدیل شده تفاضلی در اثر افزودن این متغیرها به مدل پایه، حاکی از آن است که ویژگی پایداری سود در بین ویژگی های سود بیشترین تاثیر را بر هزینه حقوق صاحبان سهام دارد. نتایج به دست آمده از آزمون رابطه هزینه حقوق صاحبان سهام و ویژگی های سود (به صورت توام) نیز حاکی از آن است هزینه حقوق سهام با ویژگی های پایداری و هموار بودن سود رابطه معنی دار دارد و با دو ویژگی دیگر سود فاقد رابطه معنی دار است.

در این پژوهش، تاثیر دریافت گواهی های ایزو 9000 بر چهار عامل بازده ی جمع دارایی ها، بازده ی فروش خالص، حاشیه ی سود ناخالص و درآمد هر سهم شرکت بررسی شده است.
جامعه ی آماری مورد مطالعه ی این پژوهش، شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است که تا سال 1380 موفق به دریافت یکی از گواهی های ایزو 9000 شده اند و نمونه ی پژوهش به صورت تصادفی طبقه یی انتخاب شده است.
برای آزمون فرضیه های پژوهش از روش رگرسیون بر روی متغیرهای موهومی استفاده شده است. یافته ها بیانگر آن هستند که بین دریافت گواهی های ایزو 9000 و بازده ی جمع دارایی ها، بازده ی فروش خالص و حاشیه ی سود ناخالص رابطه وجود دارد اما، بین دریافت گواهی ایزو 9000 و درآمد هر سهم شرکت رابطه ی معناداری وجود ندارد.

بسیاری از تحقیقات انجام شده درخصوص رابطه ی بین مدیریت سود و جریان های نقد آزاد، بر مبنای نظریه جنسن بوده است. از دیدگاه جنسن مدیران در شرکت های با جریان های نقد آزاد زیاد و رشد کم، به احتمال زیاد اقدام به مدیریت سود می نمایند تا درکوتاه مدت برخی منافع شخصی خود را تامین کنند. جنسن در ادامه ی نظریه ی خود به عواملی مانند بدهی و توزیع سود سهام اشاره می کند که می توانند رابطه ی مدیریت سود و جریان های نقد آزاد را تعدیل نمایند. در این تحقیق به بررسی اثر سهامداران نهادی به عنوان یک کنترل کننده ی خارجی، بر تعدیل رابطه ی مزبور پرداخته شده است. استدلال می شود سهامداران نهادی به سبب صرف منابع خود در شرکت ها، از انگیزه ی لازم به منظور کنترل رفتار فرصت طلبانه ی مدیران برخوردار هستند.
تحقیق حاضر با استفاده از اطلاعات 90 شرکت نمونه ی تحقیق و با به کار گیری روش رگرسیون خطی چند متغیره، طی سال های 78 تا 84 صورت گرفت. نتایج نشان می دهد که بین مدیریت سود و جریان های نقد آزاد زیاد در شرکت های با رشد کم، رابطه ی معنادار مستقیمی وجود دارد اما رابطه ی معناداری بین مدیریت سود و سهامداران نهادی در شرکت های با جریان های نقد آزاد زیاد و رشد کم پیدا نشد.

هدف این مقاله، بررسی اثر محدودیت های مالی بر تغییرات سطوح نگهداری وجه نقد در قبال تغییرات در جریان های نقدی است. این تحقیق از نوع مطالعه کتابخانه ای و تحلیلی – علی بوده و مبتنی بر تحلیل داده های تابلویی (پانل دیتا) است. در این تحقیق اطلاعات مالی 78 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در طی دوره زمانی 1380 تا 1385 بررسی شده است (468 شرکت – سال). برای تجزیه و تحلیل نتایج بدست آمده ی پژوهش از نرم افزارهای آماری EVIEWS و STATA استفاده شد. با استفاده از معیارهای متعدد (اندازه شرکت، عمر شرکت، نسبت سود تقسیمی و گروه تجاری) بعنوان نماینده ای از وجود محدودیت های مالی، نشان داده شد که جریان های نقدی تاثیر معناداری را بر سطوح نگهداری وجوه نقد نداشته و همچنین تفاوت معناداری در بین حساسیت جریان نقدی – وجه نقد شرکتهای با محدودیت مالی و بدون محدودیت مالی وجود ندارد. نتایج این تحقیق پیشنهاد می کند که حساسیت جریان نقدی – سرمایه گذاری نسبت به حساسیت جریان نقدی – وجه نقد معیار مناسبتری برای تعیین وجود محدودیت های مالی است.

موضوع به کارگیری نوآوری ها و مقاومت در مقابل تغییر، در بر گیرنده حجم زیادی از تحقیقات می باشد. این تحقیقات به دنبال این بودند که توضیح دهند چرا افراد و سازمان ها در مقابل تغییراتی که منجر به بهبود عملکرد آن ها می شود مقاومت می کنند.. این تحقیق ابتدا به بررسی تاثیر تعهد بر روی قضاوت پیرامون مطلوبیت سیستم هزینه یابی می پردازد. سپس نقش پاسخگویی را در متعادل کردن اطمینان بیش از حد و مقاومت در مقابل تغییر آزمایش می کند. به منظور آزمون فرضیات یک مطالعه آزمایشی انجام شد. نتایج پژوهس نشان می دهد که تعهد نسبت به یک سیستم هزینه یابی خاص منجر به افزایش مطلوبیت سیستم انتخابی و کاهش مطلوبیت گزینه طرد شده می شود. نتایج هم چنین نشان می دهد افرادی که نسبت به یک سیستم هزینه یابی خاص متعهد می شوند، نسبت به سیستم انتخابی خود اطمینان بیش از اندازه ای دارند، به طوری که این امر موجب مقاومت بالا در مقابل تغییر می شود. در عین حال نتایج تحقیق نشان داد پاسخگویی در مقابل پیامد های منفی تصمیم باعث می شود از شدت این تاثیرات کاسته شود.

در این تحقیق تاثیر سهامداران نهادی و میزان سهام مدیریتی شرکت ها بر سیاست های تقسیم سود اتخاذ شده از سوی آن ها بررسی شده است. به بیان دیگر، میزان و نحوه تاثیر گذاری سهامداران نهادی (نوع ساختار مالکیت) و نیز سهام مدیریتی شرکت ها (میزان مشارکت سهامداران در مدیریت شرکت) بر سیاست های تقسیم سود مورد بررسی قرار گرفته است. جهت انجام این کار نمونه ای مشتمل بر 106 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در طی دوره زمانی 6 ساله (1380-1385) مورد بررسی قرار گرفتند. در این تحقیق سیاست های تقسیم سود با استفاده از چهار مدل رگرسیون خطی چند متغیره، شامل مدل تعدیل کامل، مدل تعدیل جزئی، مدل Waud و مدل روند سود، آزمون شدند. نتایج تحقیق نشان می دهد که در سطح اطمینان 95 درصد، میزان سهام مدیریتی شرکت بر سیاست های تقسیم سود تاثیری مثبت و معنی دار دارد در حالی که سهامداران نهادی تاثیرگذاری معنی داری بر سیاست های تقسیم سود ندارند.

با توجه به تاثیرات درماندگی مالی شرکتها بر روی گروه های مختلف ذینفع، همواره ارائه الگوهای پیش بینی درماندگی مالی یکی از جذاب ترین حوزه ها در تحقیقات مالی بوده است. در الگوهای پیش بینی موجود عمدتا نسبتهای مالی به عنوان متغیرهای پیش بین به کار گرفته می شوند. در این تحقیق کارایی شرکتها که با استفاده از تحلیل پوششی داده ها به عنوان یکی از فنون تحقیق در عملیات محاسبه شده است، به عنوان متغیر پیش بین به منظور پیش بینی وقوع درماندگی مالی مورد توجه قرار گرفته است. به این منظور ابتدا الگویی با استفاده از این متغیر طراحی و برای بررسی بهتر نتایج، الگویی مبتنی بر تحلیل تشخیصی چندگانه به عنوان الگوی مقایسه ای طراحی شده است. علاوه بر طراحی دو الگوی پیشگفته، قابلیت استفاده از امتیاز کارایی به عنوان یک متغیر مستقل در کنار سایر نسبتهای مالی از طریق طراحی الگویی مبتنی بر تحلیل تشخیصی با استفاده از امتیاز کارایی به عنوان متغیر پیش بین مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل نشان می دهد که الگوی طراحی شده مبتنی بر امتیاز کارایی محاسبه شده برای شرکتها با استفاده از تحلیل پوششی داده ها، قابلیت پیش بینی وقوع درماندگی مالی در شرکتهای تولیدی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را تا دو سال قبل از وقوع آن دارد. همچنین نتایج بدست آمده بهبود پیش بینی شرکتهای درمانده مالی با ورود امتیاز کارایی به الگوی مبتنی بر تحلیل تشخیصی را تایید می کند.

تفکیک مدیریت از مالکیت در شرکتهای سهامی باعث دسترسی انحصاری مدیریت به اطلاعات مالی گردیده است. مدیران جهت دستیابی به سود مورد انتظار ممکن است این هدف را از راه افزایش اقلام تعهدی اختیاری دنبال نمایند، زیرا دستکاری وجوه نقد عملیاتی و اقلام تعهدی غیر اختیاری تقریبا ناممکن می باشد. در این تحقیق اقلام تعهدی اختیاری با استفاده از مدل تعدیل شده جونز به دست آمده و وجوه نقد عملیاتی نیز از صورت های مالی شرکتها استخراج شده است. دوره برآورد پارامترهای مدل شامل سالهای 1378تا1386 است. دوره آزمون فرضیه ها نیز سالهای 1383تا1386 را در بر می گیرد که به دوره آزمون معروف است. جامعه آماری تحقیق، شرکت های پذیرفته شده در بورس و اوراق بهادار تهران (صنایع خودرو و ساخت قطعات خودرو و صنایع غذایی) می باشد. برای آزمون فرضیه ها از سه روش رگرسیون خطی، آزمون پیرسون وآزمون تحلیل واریانس استفاده گردیده است. نتایج نشان داد بین اقلام تعهدی اختیاری و وجوه نقد حاصل از عملیات رابطه معنا دار معکوس وجود دارد. این رابطه معکوس قوی بین اقلام تعهدی اختیاری و وجوه نقد عملیاتی، نشان می دهد مدیران شرکتهای مذکور به هنگام کاهش وجوه نقد عملیاتی، اقلام تعهدی اختیاری را با هدف دستیابی به سود مورد انتظار خود افزایش داده اند و در هنگام افزایش وجوه نقد عملیاتی، اقدام به کاهش اقلام تعهدی اختیاری نموده اند و یا به عبارتی دست به مدیریت سود زده اند. در این راستا مقایسه دو صنعت نشان داد که رابطه معنادار معکوس در صنایع غذایی بیشتر از صنایع خودرو و قطعات می باشد.