فهرست مطالب

نشریه عرفان اسلامی
پیاپی 45 (پاییز 1394)

  • تاریخ انتشار: 1394/11/08
  • تعداد عناوین: 10
|
  • فاضل عباس زاده، جلیل تجلیل* صفحه 13
    هر چند که همام تبریزی را در شعر سرایی پیرو سعدی و حتی شاگرد او دانسته و معشوق متحلی در قصر کلامش را نمونه ای از معشوق زمینی معرفی می کنند ولی با تامل و تدقق در اشعار او، برجستگی رگه هایی از آموزه های عرفانی که بیشتر به زبان ایجاز و رمز یا مجاز و استعاره می باشد در بافت ریز نقش و لایه های زیرین کلامش نمایان می شود. به این دلیل در این جستار بر آن شدیم تا مفاهیم ثانوی عرفانی را که شاعر با اعضای چهره معشوق به قلم خیال نقش بسته بررسی کرده، معانی اتساعی عرفانی را در چند بیت از دیوان او تفسیر کنیم.
    کلیدواژگان: چهره معشوق، عرفان، دیوان همام
  • علی فتح الهی* صفحه 31
    برخی از انسان ها با انگیزه های مادی و اغواگرانه توانایی های خارق العاده ای را بروز می دهند؛ برخی دیگر با موهبت الهی و گروه سیم از راه ترویض نفس مبتنی بر شریعت همین توانایی ها را از خود نشان می دهند. اهل نظر این ظرفیت و توانایی های انسانی را «خوارق عادت» می خوانند. خرق عادت انجام امری فراتر از عادت نظام عمومی و طبیعی و اظهار اتصال به نیرویی فراتر از حد بشری است که همه ی ادیان و مکاتب دینی و غیردینی بدان اذعان کرده اند.
    هر خرق عاداتی که به اذن و تایید خداوند، توام با تحدی و ادعای نبوت بر دست انبیای کرام ظاهر شود «معجزه»، و آنچه مقرون به تحدی و دعوی نباشد و بر دست اولیا ظاهر شود، «کرامت»خوانده می شود. البته خوارق عاداتی که غیر متشرعانه بر دست غیر موحدین و ارباب ریاضات انجام گردد، «مخرقه» و «استدراج» نامیده می شود. با وجود آنکه شناخت حقانیت و بطلان این امور چندان ساده نیست، اما تحلیل شواهد وحیانی و شاخص های مشروع قرآنی، فلسفی و عرفانی خوارق، از راه های تبیین آنها است.
    کلیدواژگان: خوانش مفسران، خوارق عادات، کرامات، مخرقه و استدراج
  • علی اکبر افراسیاب پور*، مسعود رهگذر صفحه 55
    در میان اهل عرفان و تصوف گروهی سر برآوردند که هدف اصلی آنها مبارزه با ریا و تظاهر بود آن هم در جامعه ای که رسیدن به مناصب بالا بسیاری را در تکاپو انداخته بود، این گروه با وجود آن که در ملا عام اعمالی انجام می دادند که سرزنش و ملامت عوام را برمی انگیخت در خفا با اخلاص کامل به عبادت پروردگان بی چون می پرداختند و لحظه ای از یاد وی غافل نبودند. این گروه از صوفیه در شعر و ادب فارسی نمود فراوان یافته اند و شعرای بنام در مورد این طریقه داد سخن داده اند و مشرب و ذهنیات آنها را به تدقیق بیان کرده اند و برخی از این شعرا خود این طریقه پیش گرفته اند و در گسترش چنین تفکری کوشیده اند و آثار نظم و نثر خود را به این شیوه زینت داده اند از بین آنها می توانیم به شیخ محمدعلی حزین لاهیجی اشاره کنیم. نکته مهم آن که حزین در بین غزلیات خود معارفی ناب نسبت به این گروه آشکار کرده و پرده از اصل و درون مایه تفکرات آنها برداشته است که بسیار قابل توجه است و می تواند در بسیاری از تحقیقات تاریخی موثر واقع گردد.
    کلیدواژگان: حزین لاهیجی، ملامتیه، غفلت در عشق، هنجارگریزی، تنویر افکار
  • فرهاد طهماسبی* صفحه 91
    در این مقاله که بر مبنای الگوی نشانه شناختی مایکل ریفاتر در خوانش غزل مولویو سعدی شکل گرفته است ابتدا به تشریح نظریه منظومه های توصیفی (ماتریس و هیپوگرام) وی پرداخته شده است. پس از آن گفتمان عشق با سه محور عشق، معشوق و عاشق بر مبنای این الگو مورد بررسی قرار گرفته و ماتریس ها و هیپوگرام های آن تبیین گردیده است.
    هدف مقاله کاربست این الگو در شعر کهن فارسی است. نتایج پژوهش نشان می دهد که گفتمان عشق در غزل مولوی مبتنی بر عشق و وحدت و در غزل سعدی مبتنی بر عشق و اغتنام فرصت است و این فرضیه سنتی که مولوی عارف و سعدی عاشق است را به گونه استنادی و روشمند اثبات می کند. حرکت در منظومه های توصیفی مربوط به گفتمان عشق در غزل مولوی از عشق و معشوق و عاشق به گونه ای پویا و فعال به وحدت منتهی می شود اما این حرکت در غزل سعدی از وحدت عشق و زندگی به سوی اغتنام فرصت و واقع گرایی زیستمندانه را به نمایش می گذارد.
    کلیدواژگان: گفتمان عشق عرفانی، وحدت، تسلیم، ریفاتر، ماتریس، تعامل گفتمانی
  • محمد مهدی باباپور* صفحه 118
    این مقاله به چند موضوع اساسی در خصوص یکی از مهمترین ارکان اندیشه عرفانی سید حیدر آملی پرداخته است. ابتدا به طور مشروح به انگیزه طرح این موضوع از سوی سید حیدر اشاره شده و سپس به بیان چگونگی رابطه بین تشیع و تصوف پرداخته است و مهمترین دستاور این نوشتار این است که سید حیدر قائل به وحدت بین دو فرقه حقه تشیع و تصوف می باشد و این دو یک حقیقت واحد هستند، که انسان کامل باید به آن برسد.
    کلیدواژگان: سیدحیدر آملی، عرفان، تشیع، تصوف
  • سیدعلی جعفری صادقی*، سیدعلی جعفری صادقی صفحه 127
    یکی از زمینه های محتوایی بسیار گسترده و پردامنه در مجموعه آثار عرفانی، به ویژه غزلیات عرفانی، بازتاب اندیشه ها، باورها، رفتارها و شیوه سلوک ملامتی است؛ که بخشی از این ادبیات گسترده با عنوان قلندریات شناخته شده و مورد بررسی قرار می گیرد، و بخشی دیگر به گونه ای مستقیم تر و بی پرده تر اصول رفتارها و باورهای ملامتیان را بازگو می کند. همچنین متناسب با جنبه کاربردی این مضامین نیز می توان آن ها را به دو دسته از مقاصد فردی و اجتماعی ملامتیان نسبت داد. در این مقاله تلاش شده است که با مطالعه در غزلیات شماری از برجسته ترین سخنوران ادب فارسی از سده ششم تا پایان سده هشتم هجری، که دوره اصلی رواج این گونه مضامین در ادب فارسی است، فهرستی از معانی و مضامین ملامتی در غزل فارسی ارائه گردد و تا جایی که مجال آن وجود دارد، به شرح و تحلیل این مضامین پرداخته شود.
    کلیدواژگان: ملامتی، غزل، مضامین، عشق، عرفان
  • صبا بیوک زاده، حمید صمصام* صفحه 149
    مساله تقلید و تحقیق و به ویژه علوم تقلیدی و تحقیقی از نظر عارفان جایگاهی مهم دارند. عارفان تقلید و به ویژه علومی را که حاصل تقلید باشد نکوهش می کنند، زیرا آن را چیزی جز قیل و قال نمی شناسند؛ به همین دلیل این گونه علوم از نظر عارفان راهگشا نیستند و نفع و ارزشی ندارند. در مقابل این علوم تقلیدی که کسبی یا تجربی هستند علوم لدنی یا تحقیقی قرار دارد که باید از طریق ریاضت و مجاهدت و مراقبت و تصفیه دل به آن دست یافت. عارفان و به ویژه مولانا اجتهاد در اصول را پیشنهاد و پیروی بی خردانه از اندیشه و روش آبا و اجداد را نکوهش می کنند و تسلیم در مقابل اصول اثبات شده را بی خردانه می دانند. عارفان معتقدند علم تقلیدی برای فهم حقایق جهان بسنده نیست و برای رسیدن به یقین، استدلال کارآیی کافی ندارد و بی تردید تا به تحقیق نرسند به حضرت حق نخواهند رسید.
    کلیدواژگان: عقل ستیزی، علم، تقلید، سنایی، مولوی
  • مهری تلخابی* صفحه 169
    هدف مقاله حاضر آن است که با تامل بر نظریه بینامتنیت، نشان دهد که یک اثر خودبسنده و به تنهایی، حاکم بر کل خویش نبوده بلکه حاصل جذب و دگرگونی دیگر متن هاست. این مقاله با تامل بر اشعار دکتر قدمعلی سرامی نشان می دهد که سرامی شاعری است که نه تنها منش بینامتنی آثار خود را پنهان نمی کند بلکه آن را، آشکارا به نمایش می گذارد. در این مقاله، نشان می دهیم که چگونه شعر سرامی مناسبات بینامتنی مستحکمی با قلمرو عرفان دارد و از این منظر اشعار این شاعر می تواند به عنوان بافته ای از آواها مورد بررسی قرار گیرد که در آن مقولاتی از جنس عرفان به تصویر کشیده شده است. در پایان به این نتیجه می رسد که با شناخت چهارچوب ارجاع شعر عرفانی سرامی می توان شعرهای عرفانی او را راحت تر گشود و افق معنایی آن ها را به درستی ترسیم کرد.
    کلیدواژگان: بینامتنیت، عرفان، عشق، وحدت وجود، معراج، آشتی اضداد
  • سیاوش نریمان* صفحه 197
    از میان مباحث متنوع در ساحت عرفان، «غیرت» نیز توجه عرفا و متصوفه را به خود جلب نموده است. این مفهوم از اصطلاحات والا و زیربنای اندیشه های عارفان و صوفیان است. درآموزه ها و اصول اندیشه عارفان، غیرت به عنوان یک باور اعتقادی و اخلاقی، بروز و ظهور داشته و اهتمام ویژه ای بدان معطوف شده است. بر اساس همین غیرت است که خداوند، گناهان پنهان و آشکار را بر بنده خود ناروا داشته است. در متون شریعت، سیره اولیا، سخنان مشایخ و صوفیه و آثار شاعران، بحث غیرت مغفول واقع نشده بلکه مورد توجه جدی قرار گرفته است. عارفان و اهل کشف و ذوق با تاثیرپذیری از آموزه های قرآن و احادیث قدسی و نبوی، بحث غیرت را بنا بر مذاق و مشرب عرفانی خود مورد تفسیر و تحلیل قرار داده اند. به این معنا که هر کدام از عرفا و متصوفه، غیرت را از منظر نحله عرفانی خود تفسیر و تاویل نموده اند. در این مقاله، چیستی غیرت، تعریف لغوی و اصطلاحی آن، غیرت به عنوان یک پدیده اجتماعی، غیرت الهی و اقسام آن و نیز تلقی و برداشت سلسله عرفا از آن مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته است.
    کلیدواژگان: غیرت، عشق، عرفان و تصوف، شریعت
  • عباس بابایی صفحه 219
    قاسم انوار (837- 757 ه ق.) از عارفان و شاعران بزرگ ایران در عصر تیموریان، جامع عرفان و ادب خراسان، آذربایجان و گیلان است و در اشعار خود تلفیقی از اندیشه های ابن عربی درباره انسان کامل و وحدت وجود را در کنار طریقت کبرویه خراسان و صفویه آذربایجان و نهضت های شیعی ارائه می دهد. او در دیوان خود از عارفان و صوفیان بزرگ اسلام چون حسین بن منصور حلاج، بایزید بسطامی، غزالی و بشر حافی به نیکی و احترام یاد می کند و غالبا اندیشه های والای آنان را می ستاید، از طرفی به امامان شیعه چون امام علی(ع)، امام حسین(ع)، امام جعفر صادق (ع) و امام مهدی(عج) ابراز ارادت می نماید. در بین اهل بیت بیش از همه به حضرت علی (ع) اقتدا نموده و یک غزل عارفانه به آن امام همام اختصاص داده است که در آن به صراحت خود را پیرو راستین ایشان قلمداد کرده است. قاسم که در شاعری پیرو شاعران بزرگ سبک عراقی است، بیشترین گرایش در اشعارش به شاعران عارفی چون مولانا، حافظ و سنایی مشهود است. مطالعه این ابعاد در دیوان اشعار قاسم انوار ما را به بسیاری از زوایای پنهان اندیشه او رهنمون خواهد بود.
|
  • Fazel Abbasszadeh, Jalil Tajlil* Page 13
    Though Hemam Tabrizi is known to be the follower of Sa’di and even his own student, and the beloved introduced Motehalli in his words castle a sample of earthly beloved, through reflection over his poetry, there is a bas relief of the arrays of his mystical teachings that are mostly written in an encrypted and condensed and metaphoric language found in the delicately texture and underground layers of his words. That is why it is endeavored to study the secondary mystical concepts that the poet has drawn up via the elements of the beloved face out of imagination and later the extensive mystical meanings is commented out of a few verses in his divan.
    Keywords: The beloved face, mysticism, Hemam's divan
  • Ali Fathallahi* Page 31
    Some people show extraordinary capabilities for mercenary, and sometimes, tempting motives, some other do so by God-given talents, while the others show the same abilities using religious – law- based mortification. Men – of – insights call these human competence and ability the “Miracles”. Miracles or extraordinary actions stand for some phenomena beyond the known general and natural system which is connected to some supernatural powers which has been acknowledged by all of religions and beliefs. Any extraordinary action, done by divine approval and permission, accompanied by challenge and claim of God Great Prophets, is called “Miracle” and what is not subject to challenge and prophecy claim and done by Imams or Saints is called “miracle performed by one other than prophet”. But non-religious extraordinary actions performed by non-monotheist and mortification masters are known as “seeking to move by degrees”. Although recognizing the rightfulness and falsehood of these matters is not so easy, the study of revelational evidence and mystic, philosophical, and Koran-based indices of extraordinary actions or miracles is just possible by their articulation.
    Keywords: commentator's interpretation_miracles or extraordinary actions_miracles performed by one other than a prophet_seeking to move by degrees
  • Ali Akbar Afrasiabpour*, Masood Rahgozar Page 55
    Among the mystics and Sufis a group emerged whose major objective was to combat the hypocrisy and pretense in a society where achieving high positions had caused a lot of people to hustle. These actions were carried out in public even though they were blamed and did their praying sincerely..AndHe was unaware of the moment of remembrance. Those groups of Persian Sufi poetry and literature which are abundant and have spoken to about this procedure and the disposition of their mental states have to reset.And some of your poets have taken this approach and have attempted to develop such thinking and his poetry and prose writings have a beautiful way to remove them, we can mention Sheikh Mohammad Ali Hazain Lahiji. Importantly, the doleful in their theological lyrics lean towards this group has been revealed and the curtain of the inner essence of their thinking has taken a very significance and can be useful in a lot of historical research.
    Keywords: Hazinlahiji, Malamtyh, neglect in love, normal aversionAwareness
  • Farhad Tahmasbi* Page 91
    This paper is based on the semiotic pattern of Michael Riffaterre in reading the poems of Molavi and Sadi, his theory of descriptive poems (the matrix and hypogram) is explained in this paper for the first time. The discourse of love is then analyzed on the basis of this pattern, including the following three: love, beloved and the lover, and their matrixes and hypograms are later elaborated. It aims at applying this pattern in ancient Persian poetry. It was indicated that the discourse of love is based on love and unity in Molavi’s sonnets whereas it is based on love and Carpe diem in Sadi’s sonnets. It confirms the traditional hypothesis that Molavi is a mystic and Sadi is a lover, through citations and methodologies. The course of descriptive poems related to the discourse of love leads from the love, beloved and lover to unity dynamically in Molavi’s sonnets, whereas this course leads from the unity of love and life to Carpe diem and the existential realism in Sadi’s sonnets
    Keywords: discourse of love, unity, submission, Carpe diem, Riffaterre, matrix, discourse interaction
  • Mohammad Mehdi Babapour* Page 118
    This paper deals with some basic issues in terms of one of the most important pillars of Seyyed Heydar Amoli’s mystical mind. At first, the motivation of this issue is explained in details by Seyyed Heydar and then the relationship between Shi’ism and Sufism is raised. The most significant achievement in this writing is that Seyyed Heydar is prone to the unity between the two sects of Shi’ism and Sufism. They are in fact one single reality that the perfect man should achieve.
    Keywords: Seyyed Heydar Amoli, mysticism, Shiism, Sufism
  • Seyyed Ali Jafari Sadeghi*, Seyyed Ahmad Hosseini Kazeruni Page 127
    one of the highly extensive and frequent areas for contents in the mystical collection of works, especially mystical sonnets, is the reflection of ideas, beliefs, and behaviors of malamatiyeh conduct. A part of such an extensive literature is known as calenderers that will be studied, and another part will more directly and unveiling represent the malamatians beliefs and conducts. In addition, in proportion with the applicable aspect of concepts they will fall into two categories for the social and personal intentions of malatiyeh. This paper tries to provide a list of malamatian meanings and concepts in Persian sonnets through studying the a number of sonnets by the most prominent lecturers of Persian literature form the sixth to the late eighth century AH which marks the major era for these kinds of concepts in Persian litertature. And as long as it extends they will be explained and analyzed.
    Keywords: Malamatiyeh, sonnet, concepts, love, mysticism
  • Saba Biyokzadeh, Hamid Samsam* Page 149
    The issue of imitation and duplication of research, especially in terms of research and mystics have an important place. Imitation and emulation, especially the mystic science which is to be condemned, because it knows nothing but noise; Why not help these mystics of science. In front of this parody of the Kasbi or empirical science or research is ladoni and the benefit of no value through ascetic is man who should endeavor to reach the heart of care and treatment. Rumi, particularly in the discretion of the proposal and compliance injudicious thoughts and fathers are condemned and surrender to the proven principles as injudicious. Mystics believe that science is not merely an imitation of the world to know the truth and for sure, the argument does not go far enough and no doubt the inquiry will not reach to his right.
    Keywords: Anti, reason, A science, imitation, Sanai, Rumi
  • Mehri Talkhabi* Page 169
    The purpose of this paper is that, using the intertextuality theory one can show that a work itself is the result of attracting other texts. This paper contemplating on the Ghadamali Sarrami’s lyrics shows that he is a poet who doesn’t hide intertextual nature in his works. Sarrami's works have strong intertextual relations with mysticism. Finally, this paper concludes that, the easier it will be realized Sarrami’s poetry semantic horizons by knowing the frame of reference of mystical.
    Keywords: Intertextuality, Mysticism, Love, Pantheism, Ascension, reconciliationof opposites
  • Siavash Nariman* Page 197
    Among various subjects regarding theosophy, jealousy attracted the Sufis and theosophists attention. This is fundamental concept for the Sufis’ thoughts. In gnostic thoughts jealousy has appeared as an ethical belief and could draw a great deal of attention. And God based on this jealousy, has called all the visible and invisible sins inadmissible. In religious law texts, saints lifestyles, shiilks words, Sufis and poets’ works, jealousy was not only neglected, but was seriously taken into consideration. Theosophists and spiritual contemplators impressed by Qudsi and prophetic Hadiths based on their own mystical tact or taste, interpreted and paraphrased the jealousy. That is to say: each Sufis and theosophist interpreted jealousy from their own point of view. In this article, “What jealousy is”, it’s literal and terminological definition, jealousy as a social phenomenon, Divine jealousy and its different types and the theosophists’ impression of it have been dealt with.
    Keywords: jealousy, love, theosophy, Sufism, religious, law