نشریه کارآگاه
پیاپی 29 (زمستان 1393)

جرایم در همه جا بر اذهان، احساسات و رفتارهای مردم تاثیر منفی دارد. اما جرایم باندی بیشترین اثرات منفی را بر جامعه باقی می گذارند. بر این اساس در کشور سالی نداریم که پلیس آگاهی نسبت به مبارزه و مقابله در متلاشی کردن فعالیت مجرمانه باندهای جنایی اقدامی انجام نداده باشد؛ زیرا جرایم با توجه به پیچیدگی جامعه به سمت سازمان یافتگی و باندی شدن حرکت می کنند و یکی از چالش های پیش روی جرم یابان و کارآگاهان جرایم باندی و سازمان یافته است، که در این مقاله به ابعاد مختلف آن پرداخته می شود. این مقاله برگرفته از اقدامات بیش از 40 پرونده باندی در حوزه های جرایم جنایی، سرقت، کلاهبرداری و... می باشد. هدف از نگارش این مقاله پاسخ گویی به این سوالات است: چگونه جرایم باندی شکل می گیرد؟ افراد چگونه به باند می پیوندند؟ چگونگی نام گذاری باند، گستره فعالیت مجرمانه باند، نقش القاب افراد در باند، شیوه و شگرد مجرمانه باند، و اینکه چرا برخی به مقابله با رفتار مجرمانه می پردازند ولی برخی تن به قانون و اطاعت از آن نم یدهند؟ چرا برخی خطر ارتکاب جرم را به جان می خرند و روش مجرمانه را در زندگی برمی گزینند، در حالی که دیگران به زندگی مجرمانه پشت می کنند؟ در این مقاله تلاش شده است تمام جوانب مورد کنکاش و بررسی قرار گیرد.

جهانی شدن به عنوان فرایندی که در حوزه های مختلف زندگی انسان ها مطرح شده، در حوزه علوم جنایی نیز به عنوان یک ضرورت قابل طرح است؛ زیرا بزهکاری در سطح بین المللی گسترش پیدا کرده و هیچ کشوری از برخی از جرایم جهانی شده مانند جرایم تروریستی، اقتصادی و... در امان نیست. با توجه به گسترش دامنه بزهکاری، تغییر هویت و دگرگونی شکل ارتکاب جرم از حالت سنتی به جرم سازمان یافته بین المللی و عدم امکان استرداد بسیاری از مجرمین بین المللی و گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات در ارتکاب جرایم، تنها راهکار مبارزه با این گونه جرایم نوین و پیشگیری از آن، شناخت آنها و تجزیه و تحلیل از ارتکاب آن در سطح داخلی و بین المللی می باشد. دراین مقاله با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی در صدد تبیین جهانی شدن حقوق کیفری در راستای مقابله با جرایم سازمان یافته هستیم.

شناسایی گزینش پذیر و حساس مواد منفجره، امری بسیار مهم در مبارزه با تهدیدات تروریستی است. شناسایی مقادیر ناچیز مواد منفجره به دلیل وجود عواملی چون تنوع و گوناگونی آن ها، کمبود علایمی که به آسانی قابل شناسایی باشند، روش های فراوان ساخت این جنگ افزار ها و کمبود حسگرهای ارزان قیمت با حساسیت و گزینش پذیری بالا بسیار پیچیده و پرهزینه است. حساسیت و گزین شپذیری بالا همراه با هزینه کم تولید حسگرها برای پیروزی در جنگ های تروریستی مبتنی بر مواد منفجره بسیار ضروری است. نانوحسگرها این توانایی و ظرفیت را دارند که همه معیارهای لازم برای یک پلت فرم موثر در شناسایی مقادیر ناچیز مواد منفجره را فراهم کنند.

امروزه قاچاق کالا و ارز صدمات فراوانی بر پیکره اقتصادی کشور وارد می کند. مشکلاتی نظیر کاهش تولیدات داخلی، افزایش بیکاری و آثار ناشی از آن، کاهش سرمایه گذاری های مولد، کاهش درآمدهای عمومی دولت، گسترش بحران های اجتماعی و در نهایت به خطر افتادن امنیت ملی کشور؛ که آن را به موضوعی مهم تبدیل کرده و دغدغه بسیاری از مدیران دستگاه ها و سازمان های دولتی را شکل داده است. اگرچه در حال حاضر اقدامات خوبی انجام شده و شیوه های مقابله ای متفاوتی نیز به کار برده می شود، لکن بنظر می رسد که همزمانی و هم راستایی برنامه ها نیز بیش از پیش بایستی مراعات شود و از روش های پیشگیری از جرم قاچاق بهره بیشتر و مطلوب تری گرفته شود. به هرحال، مقاله حاضر به نقش پیشگیری وضعی در کاهش قاچاق کالا و ارز پرداخته و آن را در دو بعد مورد بررسی قرار داده است؛ مبحث اول آن به نظام اقتصادی و راهکارهای موجود در پنج مولفه با مصادیق مربوطه اختصاص دارد و در مبحث دوم، نظام گمرکی را تبیین و راهکارهای مرتبط به آن در جهت کاهش قاچاق کالا و ارز احصا گردیده است. گفتنی است که پیشگیری وضعی از قاچاق کالا و ارز، فرصتی را فراهم خواهد آورد تا در نگرش به موضوع این پدیده شوم و نیز در طرح ها، برنامه ها و شیوه های موجود تجدید نظر کرده و برنامه های پیشگیرانه کارآمدتر و مفیدتری تدوین و مورد استفاده قرار گیرد.

مقاله حاضر تلاش دارد با بررسی رویکردهای نظری گوناگونی که به تبیین جرم پرداخته اند نشان دهد از دوره کلاسیک تا نظریه های پست مدرن اخیر، چرخش گفتمان آهسته اما پایداری پیرامون تلقی از جرم و تبیین آن رخ داده است. در دوره کلاسیک مجرم فردی عاقل و دارای اراده سالم فرض می شد که با گزینش فردی و به علت تصمیمات نادرست دست به ارتکاب جرم می زد؛ در رویکرد اثباتی نگرانی نظریه پردازان به شناخت افراد مجرم و روشن ساختن ابعاد و ویژگی های اساسی تر بیولوژیک، عملکرد روانشناختی معطوف می شود و آنان سعی می کنند با تقسیم بندی افراد جامعه به متعادل و غیر متعادل، پدیده جرم را تبیین نمایند؛ در نظریات مدرن، عوامل اجتماعی پیدایش جرم مورد توجه بیشتری قرار می گیرند، اما نظریات انتقادی به صورت ریشه دارتری بر نقش جامعه در پدیده مجرمانه و تعریف آن تاکید می ورزند و در نهایت نظریات پست مدرن به صورت کلی جرم را برساخته ذهنیت، زبان و قدرت دانسته و حقیقت وجودی آن را زیر سوال میبرند.

ردیابی و کشف جرایم سازمان یافته فراملی یکی از مهمترین اقدامات در زمینه مبارزه با این جرایم محسوب میشود. برای جرم سازمان یافته تعریف های زیادی وجود دارد که با وجود تفاوت هایی که دارند، از حیث مفهوم مشترکند. اگر مراجع تعقیب و تحقیق از همان شیوه های متعارف و سنتی برای کشف و تعقیب جرایم سازمان یافته فراملی استفاده کنند بدیهی است که موفقیت ناچیزی کسب می کنند، بنابراین پیش بینی روش های جدیدتری لازم است؛ لذا اتخاذ رویکردی حکیمانه در برابر این بزه فراروی جامعه بشری مستلزم نامحسوس بودن تحقیقات و فرآیند پی جوئی می باشد تا علاوه بر جمع آوری اخبار و اطلاعات پیرامون جامعه مجرمین و سازمان مجرمانه این جرایم، نسبت به ردیابی و کشف جرایم سازمان یافته اقدام کرد. این مساله ضرورتی است که نگارندگان را بر آن داشت تا نسبت به بررسی راهبرد اطلاعات جنایی برای کشف و تعقیب جرایم سازمان یافته اقدام کنند. بدین سان شگردهای تحقیقاتی ویژه یعنی روش ها و فنونی برای جمع آوری اطلاعات به گونه ای که اشخاص هدف متوجه نشوند، توسط مسئولان پلیسی (ضابطان قضایی عام و خاص) داخلی و خارجی به منظور شناسایی و تحقیق جرایم و مظنون ها تحت تضمینات قانونی و نظارت مقامات ذیصلاح قضایی. علاوه بر استفاده از تدابیر پیشگیرانه فنی ویژه در جرایم سازمان یافته، در اسناد بین المللی مربوطه همواره بر استفاده از رویکردهای کارآمد اطلاعات جنایی مثل حمل و تحویل تحت نظارت، نظارت الکترونیک و رهگیری مکاتبات و تحقیقات مخفی و نفوذ در قوانین و مقررات ملی کشورهای مختلف نیز تاکید شده است.

خطوط برجسته سر انگشتان، نقوش مختلفی را به وجود می آورند که این نقوش، در تمامی کتب و منابع علمی و آموزشی داخلی و خارجی - اعم از قدیم و جدید - فقط به سه دسته: 1- آرچها (خطوط اصلی نقش به صورت کمانی)؛ 2- لوپها (خطوط اصلی نقش به صورت حلق های)؛ 3- ورلها (خطوط اصلی نقش به صورت پیچشی) تقسیم بندی شده اند. اما در یک مورد نادر و استثنایی، نقش خطوط برجسته سر انگشتان یکی از اهالی شهر آمل در استان مازندران شبیه هیچ یک از اشکال یاد شده نبوده، بلکه به صورت موازی در طول سر انگشتان وی م یباشد که این پدیده در تعریف علمی هیچ یک از تقسیمات سه گانه مذکور قرار نمی گیرد. این قبیل موارد میتوانند تقسیم بندی سنتی انواع نقوش سرانگشتان و همچنین دقت و صحت کلاسه و تطبیق آثار انگشت و بررسی هویت و سوابق کیفری شخص را در سیستم های دستی و نیمه خودکار CCH و حتی در برخی موارد، سیستم خودکار AFIS با چالش مواجه کنند. با وجود موانع و مشکلات ناشی از بعد مسافت، محدودیت امکانات، عدم تمایل شخص مورد نظر و خانواده اش برای انجام تحقیق پیرامون این موضوع و...، درنهایت پس از انگشت نگاری از آنان و مصاحبه معلوم شد این پدیده در آثار انگشت اقوام نسبی شخص مورد نظر وجود ندارد و والدین وی نیز سابقه ابتلا به بیماری خاص و یا نقص ژنتیکی ندارند؛ همچنین مادر این شخص هم در دوران بارداری به بیماری خاصی مبتلا نشده و از داروی خاصی استفاده نکرده است. هدف از این تحقیق که با شیوهای توصیفی - تحلیلی، به همراه تحقیقات میدانی صورت گرفته است؛ معرفی، توصیف و تب یین یک مورد نادر اثر انگشت و فراهم کردن زمینه برای تحقیقات علمی جامعتر در این رابطه و توسعه و تکامل علم انگشت نگاری می باشد.

وجود جرایم و جنایات همواره در روابط اجتماعی انسان ها اختلاف برانگیز و باعث خونریزی ها و قتل و غارت های چشمگیری بوده است. به همین علت، امنیت به عنوان یکی از مولفه های مهم برای بقا و دوام جوامع مورد توجه حکومت ها بوده است. با پیشرفت جوامع، نیروهای مسلح برای تامین امنیت پیش بینی شده است. یکی از ابزارهای تامین، برقراری و حفظ امنیت و نظم عمومی در جامعه، استفاده از سلاح توسط نیروهای مسلح است. چنانچه سیاست تقنینی مربوط به این موضوع- یعنی قانون به کارگیری سلاح- جامع، مانع و کارآمد باشد اهداف و آرمان های نظام عدالت کیفری محقق خواهد شد. ولی بررسی دقیق علمی و کاربردی قانون مذکور حکایت از آن دارد که این قانون با تعجیل و شتابزدگی و بدون استفاده از نظرات کارشناسان با 17 ماده و 13 تبصره در سال 1373 تصویب شده و دارای ابهامات فراوانی است، به طوری که قانون را نا کارآمد کرده و تا به حال نتوانسته به طور کامل اهداف عدالت کیفری را فراهم نماید.