مجله الجمعیه العلمیه الایرانیه للغه العربیه و آدابها، فصلیه علمیه محکمه
سال دوازدهم شماره 1 (پیاپی 38، ربیع 2016)

تکنیک گفت وگو برای شاعر عرب وسیله ای است برای گریز از شعر تک بعدی، تک صدایی و فردگرا تا از این رهگذر حضور دیگران را در شعرش به تصویر بکشد. این عنصر نزد ابونواس، شاعر بزرگ دوره عباسی، علاوه بر اهدافی که برشمردیم وسیله ای مناسب برای پدید آوردن و تکمیل شیوه داستان سرایی نیز بود. زیرا داستان گرایی و روایت پردازی از گرایش های برجسته شعری ابونواس است. ازاین رو او به گفت وگوی شعری در صیغه ها و قالب های مختلف می پردازد. گفت وگو در شعر این شاعر، عنصری معمولی و بی نشان نیست و کارکردهای روایی و سبکی ویژه ای دارد. او علاوه بر سبک خاصش در داستان سرایی، به تناسب شخصیت های مختلفی که آفریده، این تکنیک روایی را به کار گرفته است. این پژوهش می کوشد تا به شیوه توصیفی تحلیلی مهم ترین شیوه ها، انواع، و کارکردهای گفت وگوی شعری را در شعر ابونواس تبیین کند.

نخستین تلاش های روایت شناسان برای تدوین قانونی ثابت برای بررسی قصه ها از زمان ارسطو آغاز شد و سرانجام در قرن بیستم، با ظهور فرمالیست ها گسترش یافت و شکل قانونمند و سازمان یافته ای پیدا کرد. ولادیمیر پراپ، از نخستین کسانی است که پس از تلاش های فراوان برای بررسی قصه ها و الگوی حاکم بر آنها توانست عناصر ثابت در ساختار قصه ها را شناسایی و ارائه کند. بر اساس نظر پراپ، قصه های پریان از نظر قهرمانان و عملکردشان به رغم تنوع ظاهری، یگانگی و انسجام ساختاری دارند و همه کارکرد آنها به 31 کارکرد محدود می شود. یافته های او، سرمشق بسیاری از منتقدان و پژوهشگران ادبی در تحلیل داستان قرار گرفت و بسیاری از محققان عرب نیز از شیوه پراپ در آثار و پژوهش های خود بهره بردند. یکی از نویسندگانی که از روش پراپ تاثیر پذیرفت، نجیب محفوظ است. او در آثارش از عناصر فرهنگ عربی در کنار اشکال فرهنگ غربی بهره برده است. ازآنجایی که میان ساختار رمان عبث الاقدار و قصه های پریان وجوه مشترکی وجود دارد، این پژوهش می کوشد تا این روایت را با هدف ارزیابی کارایی و قابلیت الگوی پراپ در تحلیل ریخت شناسانه این روایت، تحلیل و بررسی کند. نتایج به دست آمده نشان می دهد این رمان با دستاورد پراپ همخوانی دارد؛ اما در عبث الاقدار برخلاف تکثر و تنوع ظاهری، تعداد عملکردها محدود و توالی آنها بسیار به هم شبیه است و درمجموع می توان گفت روایت عبث الاقدار و افسانه های پریان، ساختار واحدی دارند.

مجموعه داستان «مغرب الشمس» حسن برطال، از نوع داستان کوتاه کوتاه عربی است و نویسنده، کوشیده تا در آن از تکنیک های روایت در به کارگیری ضمایر سه گانه برای بیان درونیات شخصیت های داستان و روایت ماجراهای اصلی آنها بهره ببرد.
هدف اصلی این تحقیق، بیان توانایی داستان کوتاه کوتاه عربی در همراهی با انواع داستان از نظر تحلیل گفتمان روایی و به کارگیری مهم ترین مباحث آن است و سعی دارد تا به این پرسش ها پاسخ دهد که: انواع تکنیک های تحلیل گفتمان از منظر وجهیت و کانون روایت در داستان کوتاه کوتاه کدام است؟ دیدگاه ها، ایدئولوژی ها، و شخصیت ها در آنها به چه صورت مطرح شده و به گروه های مختلف اجتماعی نسبت داده شده اند؟ و درنهایت، این ایدئولوژی ها از چه طریق به مخاطب انتقال یافته است؟
این بررسی نشان می دهد که این داستان ها با وجود فشردگی در حجم، استقلال موضوعی و اختلاف بیانی، دارای مشترکات بسیاری از منظر شخصیت های کانونی و دیدگاه روایی حاکم بر فضای داستان هستند. در کنار این مسائل، این نوع داستان منطبق بر دیدگاه روایی ژرار ژنت بوده و درنتیجه می تواند با سایر دیدگاه های روایی نیز هماهنگ باشد.

سیره عنتره یکی از بزرگ ترین داستان های حماسی است که از شخصیت حقیقی عنتره نشات گرفته است. مقصود از عنتره، همان شاعر و جنگاور بزرگی است که در عصر جاهلی می زیست. نام و یاد سیره عنتره طی قرون متمادی تا عصر عباسی و حتی عصر حاضر بر زبان مردم ساری و جاری بوده است؛ بنابراین این سیره طی این زمان حجیم تر و بزرگ تر شده و سرشار از مبالغه درباره شجاعت و قدرت عنتره بن شداد است. این پژوهش می کوشد تا علل این توجه روزافزون مردم به سیره عنتره را در عصر عباسی دوم بیابد و با روشی توصیفی تحلیلی به این مسئله پاسخ دهد. نتایج پژوهش نشان می دهد مردم در عصر عباسی دوم در وضعیت سیاسی، اجتماعی و اقتصادی طاقت فرسا و نابهنجاری به سر می بردند. در آن هنگام که شکاف طبقاتی و آسیب های اجتماعی جامعه را رو به زوال می برد و ناهنجاری هایی از قبیل دزدی، کلاه برداری و گدایی رواج یافته بود، سردمداران حکومت در آسایش و رفاه بر جامعه حکم می راندند. در چنین وضعیتی، قیام ها و درگیری های متعددی در قلمرو وسیع حکومت عباسی رخ داد و دولت های کوچک و محلی فراوانی در این قلمرو شکل گرفتند. فشار طاقت فرسای این شرایط بر جامعه، یکی از علل روی آوردن مردم به سیره عنتره بود. مردمی که در جست وجوی شخصی بودند که آنان را از این اوضاع نابسامان و فقر و تنگنا و ظلم نجات دهد و سرانجام این شخص را در شخصیت خیالی عنتره یافتند که خود خالق آن بودند.

قرآن کریم برای القای معنی، ویژگی های اسلوبی مشخصی ازجمله تصویر فنی یا «نمایش هنری» را به کار برده است. تصویر در گذشته به انواع فنون ادبی مانند مجاز، استعاره و کنایه گفته می شد اما در نقد معاصر علاوه بر فنون ادبی قدیم، به تخییل (خیال آفرینی)، و تجسیم (جسم انگاری)، تناسق (هماهنگی هنری)، زبان، و قصه نیز توجه می کند. گفت وگو یکی از ارکان تصویر فنی و از عناصر قصه است که ویژگی های فنی زیادی دارد. البته برخی از ناقدان مانند سید قطب به گفت وگو بسیار مختصر پرداخته اند. این مقاله تلاش می کند فنی بودن گفت وگوهای قرآن کریم را با تکیه بر دو سوره طه و مریم بررسی کند و چگونگی تاثیر عنصر گفت وگو را در تصویر فنی با مطالعه گفت وگوهای زکریا با خداوند، مریم با جبرئیل، ابراهیم با پدرش آزر، خداوند با موسی، موسی با فرعون و موسی با برادرش هارون بررسی نماید. گفت وگوها در دو سوره طه و مریم انعکاس دهنده ویژگی های شخصیت ها و احساسات آنان مانند نگرانی، ترس، خشیت، تمایل و قاطعیت و شامل گفت وگوهای داستانی و توصیفی است که در قالب گفت وگو با خود و گفت وگو با دیگری می آید. روشی که مقاله برای تحلیل فنی گفت وگوها بهره برده، توصیفی تحلیلی و با تکیه بر مطالعات بلاغی و نظریات نقد معاصر است.

الرمز الطبیعی هو من اهم عناصر التصویر الرمزی الذی یبین موقف الشاعر بالنسبه إلی العالم. کاتب هذا البحث التوصیفی التحلیلی یحاول تناول التعریف و تحلیل الرموز الطبیعیه فی شعر إیلیا ابی ماضی و الإجابه بهذه الاسئله: ما هی الرموز الطبیعیه فی شعر إیلیا ابی ماضی؟ ما هی اهدافه فی إستخدام الرمز الطبیعی؟
ایلیا ابوماضی هو من ابرز شعراء المهجر الذی إهتم کثیرا فی شعره بإستخدام الرمز الطبیعی لاجل کونه عاشقا للطبیعه و غایته من استخدام هذه الرموز هو تبیین الإضطرابات السیاسیه و الإجتماعیه و الإنسانیه. الرموز التی اخذ من الطبیعه هی: الزهره، السنبله، التینه، الطل، البلبل، العصفور، الضفدع، النهار، اللیل، النجوم، الطین و غیرها. و مما یجدر بالذکر ان الرموز الطبیعیه فی شعر ابی ماضی سهله قد استخدمت لاجل إرتقاء معنی الشعر و هی توضیح لحقیقه اجتماعیه کبیره.

ان اللغه العربیه کبقیه اللغات الحیه فی العالم، قرض و اقترض الفاظا من اللغات الاخری و لکن الالفاظ التی وردت من اللغه الفارسیه إلی اللغه العربیه و القرآن الکریم، اکثر من اللغات الاخری و سعت هذه المقاله ضمن دراسه الموضوع و سوابق البحث عن ذلک ان تبین عوامل ورود الفاظ الفارسیه إلی اللغه العربیه عن طریق العلاقات السیاسیه و الدینیه و التجارتیه و الثقافیه بین الفرس و العرب قبل ظهور الإسلام و مابعده و لإجل تفوق الفرس الثقافی علی العرب و تفوقهم ایضا فی انواع الصناعات، منها الزراعه و البنایه و الفنون الجمیله و الموسیقی و الادب، دخلت الفاظا کثیرة من اللغه الفارسیه إلی اللغه العربیه. فاستعملت هذه الالفاظ بشکل الدخیل او المعرب فی لغه العرب و لغه القرآن الکریم، بتغییرات او بدون ای تغییر احیانا. فدرس کثیر من علماء اللغه من المسلمین، هذه الالفاظ باسم الدخیل و المعرب فی کتبهم کاالثعالبی و السیوطی و الجوالیقی و بحثوا عنها بتفصیل. هذه المقاله ضمن دراسه عوامل ورود هذه الالفاظ فی اللغه العربیه، جاءت بنمازج منها التی وردت فی اللغه العرب و القرآن الکریم ثم تطرقت إلی قضیه التعریب و اختلاف الآراء حول ذلک و طرق التعرف علی الدخیل و المعرب و تغییرات الکلمه المعربه عند التعریب ایضا.

إن قصص الحیوان تعد إحدی الانواع الاساسیه من الفانتازیا. وجود السمات الکثیره فی حکایات کلیله ودمنه توحی بفکره التشابه بین حکایات «کلیله ودمنه» التی تعد من ادب الخیال القدیم و قصص فانتزیا فی الادب الحدیث، نظرا إلی وجود هذه المشابهات بجانب اهمیه إحیاء التراث، اختارت المقاله دراسه مقومات ادب الخیال (فانتازیا) فی حکایات «کلیله ودمنه »العربیه کموضوع لدراستها.
تستهدف هذه المقاله تبیین مقومات ادب الخیال فی «حکایات کلیله ودمنه » العربیه لتمهید الارضیه لإعاده کتابه کلیله و دمنه بوصفها کتابا للاطفال. إن هذه المقاله تتبع فی منهجها تحلیل المضمون حیث تبحث فی البدایه عن صله کلیله ودمنه بادب الاطفال ثم تتطرق إلی الاسس النظریه وهی دراسه مقومات ادب الفانتازیا ثم تدرس المختارات من قصص کلیلیه و دمنه العربیه علی اساس مقومات ادب الخیال.
وصلت المقاله إلی ان السمات الاساسیه لادب الخیال (الفانتازیا)، کالخیال، وعناصر القصه واصول الفانتازیا توجد فی حکایات کلیله و دمنه العربیه حیث جعلت هذه الحکایات ماده ملائمه لتحویل هذه الحکایات إلی قصص اادب الخیال للاطفال.

ادب المقاومه یعبر عن الآلام والمعاناه التی نزلت علی شعب فی فتره من الزمن. التعرف علی عناصر المقاومه وکیفیه تادیه الوظیفه لعنصر المکان فی تقدیم هذه المظاهر وایضا علاقه هذه المظاهر بالمکان القصصی وتاثیر بعضهما علی الآخر، امر هام جدا. کتاب الروایات ولا سیما روایات المقاومه إهتموا بالمکان فی آثارهم الفنیه إهتماما بالغا بشکل اصبح للمکان فی آثارهم دور ممتاز و موثر علی الاحداث و الشخصیات. روایه»ذاکره الجسد» لاحلام مستغانمی (1953) الکاتبه الجزائریه ملیئه بالاماکن المتنوعه. هذا المقال یحاول ان یتطرق الی کیفیه تادیه الوظیفه لانواع المکان (المکان المفتوح، المکان المغلق، امکنه الانتقال، الثنائیات المکانیه) فی إظهار مظاهر المقاومه للشعب الجزائری فی هذه الروایه بالمنهج الوصفی التحلیلی. نتائج البحث تشیر إلی ان المکان المغلق الجبری و لاسیما سجن الکدیا (فی الاماکن المغلقه) وقسنطینه مع امکنتها المختلفه (فی الاماکن المفتوحه) لهما دور هام فی ایضاح مظاهر المقاومه. اهم عناصر المقاومه التی برزت فی انواع الامکنه فی روایه ذاکره الجسد هی: حب الوطن، و محافظه ذکریات الشهداء و زعماء الثوره الجزائریه، و ذکر تعذیبهم.

ان الغایه من هذا التحقیق هی مناقشه الاسباب الموثره فی مدی تعلم اللغه العربیه بین طلبه جامعه «بیام نور» لمحافظه «جهارمحال بختیاری» فی العام الدارسی «89-90». ان الطریقه البحث فی هذا التحقیق هی الطریقه التجربیه و لقد استعمل من طریقه آلیه لجمع المعلومات. إن الجمعیه الإحصائیه التی نطلبها فی تحقیقنا هذا یشمل 2205 نسمه من طلبه جامعه «بیام نور» لحافظه جهارمحال بختیاری الذین اشتغلو بالدراسه فی فروع «الهیات و الادب الفارسی و الحقوق» فی العام الدارسی «89-90». إنما النموذج الإحصائی لهذا البحث یشتمل علی مائتی نسمه الذین اختیروا علی اسلوب اخذ النماذج المسماه بالعنقودیه؛ و قد تم إنجاز التحالیل علی مستوی الإحصاء الوصفی علی شکل الانتشار التکثیری و فی مستوی الحصاء الاستنباطی علی اساس امتحان T و تحلیل النمط الواریانسی. لقد تعلن نتائج هذا البحث انه یوثر سائر الموشرات المعنیه للنقاش علی مستوی تعلم اللغه العربیه من جانب الطلبه إضافه علی الوضع الاقتصادی للعائلات. علی کل حال تبین 5/69بالمائه من التغییرات لمستوی تعلم اللغه العربیه بواسطه الموشرات المستقله.

بی گمان جامعه بشری از دیرباز از مشکل نابرابری میان منابع و نیازهای خود رنج برده و این امر سبب گشته است تا در صدد پیمودن راهی برای به دست آوردن چیزی باشد که شکافهای پدید آمده در زندگی خود را از طریق کسب و کار بر طرف سازد.
موضوع شغل و حرفه در ترسیم راهبرد زندگی فردی و اجتماعی جایگاه مهمی دارد. شرایط و اوضاع حاکم بر انسانها او را در تنگنای انتخاب گزینه های قابل دسترس او قرار می دهد که در بسیاری از آنها امکان تکرار تجربه و آزمون وجود ندارد. لذا باید برای بهره گرفتن از این فرصتها تلاش نمود. در این زمینه فارغ التحصیلان دانشگاه ها پس از پایان دوران تحصیل با کمبود فرصت های شغلی مرتبط با تخصص و مدرک ایشان روبرو می شوند. و گاهی این چالش آنها را به سرحد سرخوردگی و احساس زیان نسبت به دوران تحصیلی که در رشته خاصی گذرانده اند، می کشاند و گاهی سرزنش را متوجه جامعه و گاهی رشته تحصیلی و گرایش آموزش خود می نمایند. و گاهی هم آن را نشات گرفته از نظام برنامه ریزی جامعه می دانند. این موضوع در خصوص برخی رشته ها و گرایش های دانشگاهی همچون زبان و ادبیات عربی در غیر محیط اصلی آن از شدت بیشتری برخوردار است. فارغ التحصیلان گروه های عربی در دانشگاه های ایران از کمبود فرصت شغلی رنج برده و به دنبال عرصه های شغلی هستند که با تحصیلات آنان سازگاری داشته و آنان را در بدست آوردن درآمد مورد نیازشان، یاری رساند. پرسش اساسی آن است که آیا میان روش های آموزشی این زبان در دانشگاه های ایران با فرصت های شغلی مرتبط با آن سازگاری وجود دارد؟ و آیا می توان با متحول ساختن این روش ها سازگاری بیشتری با عرصه های شغلی پدید آورد؟ این موضوعی است که در این مقاله به آن پرداخته شده و کوشش شده است با طبقه بندی موردی شغل های مرتبط به تبیین چگونگی بهره گیری از این فارغ التحصیلان در زمینه های شغلی پرداخت.

تظهر ریاده الاعمال و التسویق کواجبه ذاتیه للتعلیم فی المستوی العالیفی جمیع الجامعات و المعاهد فی العصر الراهن و هذا الامر دوما یتطور بسرعه. اللغه العربیه لغه حیه و استخدامها فی الحیاه الحاضره عامه و فی مجال العلوم الانسانیه خاصه کثیره، و یهتم بها کفرع جامعی. و تجدر بالاهتمام علی التمثل فی مضامیر ریاده الاعمال و التسویق مرکزه علی الاطارات الثقافیه و الاجتماعیه و الدینیه الشامخه نحن نتناول فی هذه الدراسه «استعدادات اللغه العربیه لریاده الاعمال و التسویق و ظروفها، حلولها» تتبع هذه الدراسه المنهج التوصیفی التحلیلی و نحظی باداه المکتبیه کالکتب و المقالات العلمیه التخصصیه، ثم نعرض اطارات ریاده المهن و الاعمال و التسویق مع الاهتمام بالاتجاهات العلمیه. تنم هذه الدراسه عن ان تاسیس المراکز العلمیه و البحوثیه المتجهه بریاده العمل و التسویق فی اطار الشرکات ذات قاعده المعرفه من قبل اعضاء الهیاه العلمیه تندرج تحت حاجات المجتمع التجاری و الصناعی. تنفیذ هذا الامر متعلق بتقدیر الذات و الثقافه الداخلیه و المحلیه.

إن البحث عن فرص العمل للمتخرجین فی اللغه العربیه و آدابها وتوظیفهم فی المهن المتناسقه فی هذا الفرع وخاصه فی مراحل الدراسات العلیاء، یعد من القضایا الجدیره بالاهتمام فی استغلال فرع اللغه العربیه. ولا شک فی ان ریاده الاعمال والامتهان فی مجال السیاحه الصحیه تعد إحدی المقترحات فی هذا المجال کفرع من الخدمات السیاحیه فی مرافقه المسافرین والمرضی العرب وتقدیم المساعدات، مما یودی إلی توظیف المتخرجین فی فرع اللغه العربیه وبالتالی ارتفاع معدل الدخل القومی بسب ارتفاع عدد هولاء المرضی الباحثین عن العلاج والخدمات الطبیه فی إیران. کما یمکن تاسیس شرکه خدمات السیاحه الصحیه لتوظیف خبرات المتخرجین فی هذا المجال. ومن المتوقع ان یودی ذلک إلی فرص عمل کثیره والدخل المناسب، وخاصه إذا اخذنا بعین الاعتبار الاوضاح الراهنه الناتجه عن الثورات المسماه بالربیع العربی فی البلدان العربیه کتونس و مصر ولیبی وسوریه والعراق والیمن والبحرین. للوصول إلی هذا الهدف، وبعد إیجاد التمهیدات والقیام بالمراحل القانونیه الاولی، للحصول علی الوثائق والتصریحات اللازمه، لابد من توظیف خبراء معتمدین فی اختصاصات متعدده کالمحاسبه والکمبیوتر واللغه الإنکلیزیه. وبعد التسویق والإعلانات التجاریه عن خدمات هذه الشرکات، سوف نشاهد المرضی من البلدان العربیه ینزعون إلی إیران بسبب تقدم الاجهزه والتقنیات الطبیه من جهه والتکالیف الرخیصه بالنسبه إلی البلدان الاوروبیه من جهه اخری.