فهرست مطالب

مطالعات اقتصاد اسلامی - سال هفتم شماره 2 (پیاپی 14، بهار و تابستان 1394)

نشریه مطالعات اقتصاد اسلامی
سال هفتم شماره 2 (پیاپی 14، بهار و تابستان 1394)

  • تاریخ انتشار: 1394/05/29
  • تعداد عناوین: 6
|
  • ایمان باستانی فر، محمدرضا حیدری صفحات 7-32
    سیاست فریبکاری در اقتصاد پولی، اعمال سیاست تورم غافل گیرکننده– افزایش تورم، مازاد بر انتظارات تورمی - است. برو و گوردن (1983) به عنوان پیشتازان تحلیل سیاست فریب کاری در اقتصاد پولی، در چارچوب تابع زیان اجتماعی، با ارائه یک الگوی مبتنی بر نظریه بازی و خوش نامی مقام پولی با ذکر منافع ناشی از تورم غافل گیر کننده، اثبات می کنند که از میان سیاست های مصلحت گرایانه، قاعده گرایانه و سیاست فریبکاری، بیشترین منافع را برای یک جامعه، سیاست فریبکاری ایجاد می کند. از آن پس، طیف گسترده ای از مطالعات در اقتصاد پولی، صحت و اصالت سیاست فریبکاری را تاکید و تمجید می کنند. اما آیا سیاست فریبکاری از منظر اندیشه دین مبین اسلام، مشروعیت دارد؟ در این مقاله، با روش تحلیلی توصیفی، مبانی حاکم بر سیاست فریبکاری مبتنی بر الگوی برو و گرودن (1983) بیان و با روش اکتشافی و با استناد به آیات و روایات نشان داده می شود که در دین مبین اسلام، به سبب ارتباط حکومت و مردم در چارچوب اصل ولایت و تحقق عدالت و عدم پذیرش مطلق عقلانیت ابزاری در سیاستگذاری، مقام پولی مجاز به استفاده از سیاست فریبکاری نمی باشد. در انتها، با ارائه الگویی جدید مبتنی بر شکل گیری انتظارات تورمی در اندیشه اسلام، اثبات می شود که در الگوی جدید، سیاست های مقام پولی، منافع بیشتری برای جامعه دارد و شرط کنار گذاشتن سیاست فریبکاری، افزایش انتظار عدالت خواهی بنگاه های اقتصادی است.
    کلیدواژگان: سیاست فریبکاری، انتظارات تورمی، ولایت، عدالت
  • علیرضا پورفرج، محمدتقی گیلک حکیم آبادی، حبیب انصاری سامانی صفحات 33-68
    علم اقتصاد دینی با مبانی و هدف متفاوتی نسبت به اقتصاد متعارف به بررسی رفتار انسان در جامعه می پردازد. الصاق ویژگی علمی بودن به اقتصاد اسلامی، آزمون تجربی را برای آن ضروری می نماید. تحقیق حاضر به بررسی مشکلات تحقیقات سطح کلان ارتباط بین دین و اقتصاد و ارائه راهکارها و مزیت های تحقیقات خرد دین و اقتصاد پرداخته و الزامات روش شناختی چنین تحقیقاتی را بعنوان یک حوزه چند رشته ای معرفی می کند. آزمایش های اقتصاد رفتاری با اتکا به مبانی شناختی و روش های علم روانشناسی، بعنوان ابزاری مناسب برای چنین بررسی هایی شناخته شده و چارچوب تحقیقاتی مناسبی را فراهم نموده اند که می توان از آن برای بررسی های چندرشته ای اقتصاد دینی همراه با کنترل موثر برروی متغیرهای مداخله گر استفاده نمود. در این تحقیق اصول آزمایش های اقتصادی مخصوص تحقیقات «دینداری و رفتار اقتصادی» معرفی و مرزهای دانش تجربی پژوهش های حوزه رفتارهای اجتماع محور ارائه می شود و از طریق فرا تحلیل برخی از مهمترین تحقیقات گذشته، برخی از مهمترین روابط بین متغیرهای دین و اقتصاد بررسی می شوند. نتایج این فرا تحلیل تاثیر دینداری اشخاص را در کنار سایر ویژگی های فردی بر رفتار اقتصادی تایید می کند.
    کلیدواژگان: انسان اقتصادی، اقتصاد دینی، اقتصاد رفتاری، چند رشتگی، آزمون تجربی، آزمایشگاه اقتصادی
  • محمد مهدی عسکری، عبدالمحمد کاشیان صفحات 69-106
    زکات یکی از منابع درآمدی دولت اسلامی برای رفع فقر است که در اسلام دارای اهمیت بسزایی است. این فرضیه الهی از آن جهت دارای اهمیت است که یکی از اساسی ترین ابزارهای توازن ثروت در جامعه اسلامی را تشکیل می دهد و بواسطه آن بخشی از حداقل های معیشتی خانوارهای نیازمند در جامعه تامین می شود. در این تحقیق می خواهیم به محاسبه درآمد های بالقوه حاصل از زکات در ایران برای سال های 1380 تا 1389 بپردازیم و نتایج حاصل از آن را با مقدار بالفعل درآمدهای مذکور مقایسه کرده و نتایج حاصل را مورد تحلیل و بررسی قرار می دهیم. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که در سال های اخیر نسبت درآمد بالفعل به درآمد بالقوه زکات به شدت افزایش یافته است و دارای یک جهش بلند است. به طوری که میزان پرداختی زکات از 3/1درصد در سال 1383 به نزدیک 30 درصد در سال 1389 رسیده است. اما با این وجود مقدار پرداختی زکات به نسبت ظرفیت بالقوه موجود بسیار کم و ناچیز است و انتظار می رود در سال های آینده بهیود یابد.
    کلیدواژگان: زکات، زکات فطره، ظرفیت بالقوه زکات، درصد پرداخت زکات، زکات در ایران
  • احمد شعبانی، علی اکبر کریمی صفحات 107-154
    یکی از مسائلی که در فقه جایگاه مهم و البته مبهم دارد، مسئله «شان» است. این مسئله به دلایلی از جمله قرابت مفهومی بسیار با عرف چندان مورد بررسی قرار نگرفته است. مسئله «شان» با توجه به کاربرد گسترده ای که در مسائل فقهی به ویژه خمس، نفقه، زکات، حج و دیون دارد می تواند یکی از مهمترین و تعیین کننده ترین عوامل در استخراج الگوی مصرف و هزینه کرد انسان مسلمان باشد. همچنین نظریه مصرف تظاهری که نخستین بار توسط جان را مطرح و توسط وبلن نظریه پردازی شد با مفهوم شان که روی دیگر آن موقعیت اجتماعی و اعتبار فرد می باشد، ارتباط تنگاتنگ دارد. از اینرو مقاله درصددگویی به این سوال است که چه ارتباطی بین این دو نظریه که یکی در ادبیات فقهی اقتصاد اسلامی و دیگری در نظریات اقتصاد متعارف مطرح است تا با بررسی نقاط قوت و ضعف هر یک به الگوی روشن تر و کارآمدتری از مصرف اسلامی نائل شویم. این تحقیق با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسنادی و با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی هر یک از این دو دیدگاه و مقایسه آنها پرداخته و از آنجا که بصورت اکتشافی به دنبال رسیدن به پاسخ مسئله تحقیق است فرضیه ای برای آن وجود ندارد. یافته های تحقیق نشان می دهد مصرف متظاهرانه با وجود دارابودن نقاط مثبتی چون تسریع رشد اقتصادی و بیان منزلت اجتماعی فرد، دارای آثار سوء اقتصادی، اجتماعی و حتی روانی می باشد که سبب مصرف گرایی شدید در جوامع غربی شده است. اما مصرف منطبق بر شان در اقتصاد اسلامی نه تنها نقاط مثبت مصرف متظاهرانه را داراست بلکه دارای نقاط مثبت بیشتری همچون کاهش شکاف طبقاتی بوده و فاقد نقاط ضعف و آثار مخرب مصرف متظاهرانه می باشد؛ بنابراین الگوی بهینه ای برای مصرف فرد مسلمان می باشد.
    کلیدواژگان: شان الگوی مصرف عرف مصرف فرد مسلمان مصرف متظاهرانه
  • سید مجتبی فائزی، حمید ابریشمی، حمید پاداش صفحات 155-172
    زمینه
    منظور از اصطلاح «اخلاق در اقتصاد»، در واقع تفسیر و برداشتی از علم اقتصاد و موضوعات مورد مطالعه آن است که وجه اخلاقی را نیز برای تبیین بهتر و واقع بینانه تر رفتارهای اقتصادی در نظر می گیرد.
    روش
    با استفاده از مطالعه موردی (تولیدکنندگان مرکبات) و روش های کمی خاص، کاهش منفعت بلندمدت تولیدکننده را در صورت عدم رعایت اخلاق در تولید با استناد به بحث های نظری تجزیه و تحلیل خواهیم کرد.
    یافته ها
    عدم رعایت اخلاق توسط تولیدکننده سبب کاهش منفعت او در بلندمدت شده و بینش اقتصادی او نسبت به منفعت بلندمدت، به دور از هرگونه توصیه یا دستور اخلاقی وی را ملزم به رعایت اخلاق در کنش های اقتصادی خواهد کرد.
    نتایج
    رعایت اخلاق بر منفعت بلندمدت تولیدکننده تاثیر معنی دار دارد. باور و بینش معطوف به منفعت (اخلاق منفعت بنیان) در کنشگران یا عاملین اقتصادی، بهترین روش برای الزام ملاحظات اخلاقی در اقتصاد و افزایش منفعت می باشد.
  • غلامرضا مصباحی مقدم، علی صالح آبادی، سیدامیرحسین اعتصامی صفحات 173-209
    در این تحقیق با روشی توصیفی- تحلیلی و اسنادی، در بخش نخست به مفاهیم تبدیل به اوراق بهادارسازی دارایی ها و صکوک پرداخته می شود و سپس مدل عملیاتی صکوک بانکی تبدیل شونده به سهام به همراه تشریح ابعاد فقهی این اوراق ارائه می گردد. در ادامه پنج کارکرد مالی اوراق آورده شده است.
    تبدیل به اوراق بهادارسازی تسهیلات بانکی یکی از روش های حذف ریسک های اعتباری و کاهش ریسک نقدینگی در بانکداری متعارف است. بسیاری از بانک ها برای افزایش قدرت و کیفیت وام دهی از این تکنیک استفاده می کنند. بنگاه های اقتصادی و شرکت های سهامی، حجم قابل توجهی از این تسهیلات را در قالب عقود مختلف بانکی به خود اختصاص داده اند. در کنار سایر روش های تبدیل به اوراق بهادارسازی، تشکیل سبدی از تسهیلات و یا یک نوع خاص از تسهیلات بر اساس دیون یک شرکت خاص و با قابلیت تبدیل شوندگی این اوراق به سهام راهکار مناسبی برای تجدید منابع بانکی است. از طرف دیگر بوسیله تبدیل اوراق به سهام، شرکت در استرداد دیون خود به صاحبان اوراق کمک خواهد شد.
    کلیدواژگان: تبدیل به اوراق بهادارسازی، اوراق تبدیل شونده به سهام، تسهیلات بانکی، صکوک بانکی، بیع دین
|
  • Pages 7-32
    Cheating policy on monetary economics is performing surprised inflation، (inflation more than expected inflatin). Barro and Gordon (1983)، as the pioneers of cheating policy on monetary economics، in a framework of loss function by using a game reputational model، show that among discretion، rule and cheating policy، cheating is best policy. After that، many studies have done on the legalization of cheating policy. In this paper، by descriptive analysis، we survey the foundation of Barro and Gordon’s model (1983). According to holy Quran and hadith، we show that، instrumental rationality is not acceptable for policy making. As the relationship between governments and people is based on principles of velatat and justice، therefore، cheating policy is forbidden in sharieh of Islam. We then، present an expectation mechanism based on in sharieh of islam and show by this mechanism، both monetary discretion and rule policies would lead more social benefit that the Barro and Gordon’s model (1983). Also، we show that، relaxing enterprises. condition of cheating policy depends on the social expectations of justice، by economic
    Keywords: Cheating policy, Inflationary Expectations, Velayat, Justice
  • Pages 33-68
    Religious economics، with different principles and objectives than mainstream economics studies human behavior in society. Attach the scientific feature to Islamic Economics، necessitate the empirical experiment for it. This study investigates the difficulty and problems of studying religion and economics in macro level and represents solutions and the advantages of micro level study of religion-economics and also offers methodological requirements of this as interdisciplinary filed of study. Behavioral economics experiments based on the cognitive principles and methods of psychology، known as a suitable tool for such investigations. They have provided excellent research framework that can be used to study religious economy in a multidisciplinary space with effective control over confounding variables. In this study the principles of economic experiment for «religiousity and economic behavior» studies is introduced. Then the boundaries of prosocial behavior empirical research areas are presented. Through meta-analysis of some of the previous studies، some of the most important relationships between religion and economic variables are examined.
    Keywords: Homo Economicus, Religious Economics, Behavioral Economics, Multidisciplinarity, Experimental Economics
  • Pages 69-106
    Zakah is one of the most important sources of revenue for the Islamic government. Since Zakah helps to balance of income and wealth in the Islamic society and it has an important role in providing subsistent level of life for poor families، it is very important in Islamic societies. In this article we are going to estimate the potential revenue of Zakah in Iran for 1380-1389. Then we compare the result with the amount of Zakah which has been paid actually in these years. The comparison shows that the ratio of potential Zakah to actual Zakah has been increased from 1. 3 percent in 1380 to 29. 3 percent in 1389 but the amount of actual Zakah which has been paid is very low.
    Keywords: Zakah, Fetreh Zakah, Potential Zakah, Zakah payment, Zakah in Iran
  • Pages 107-154
    One of the issues with an important but vague place in jurisprudence is the matter of «Shaan» (status). For many reasons، among them the conceptual propinquity with custom and customary issues، it has been neglected. ‘Shaan’، regarding its widespread usage in juridical issues particularly in Khoms، Nafaqe، Zakat، Hajj and Doyon، can be one of the most significant and determinant factors in inferring the Muslim (Islamic) pattern of consumption. The main question of this paper is that which are relations between theory of «Shaan» theory of conspicuous consumption، the first menthioned by John Rae and theorised by Veblen. The methodology of this paper is based on librariyal studies and with Descriptive analytical approach. Research findings show that despite that conspicuous consumption has positives such as acceleration of economic growth and explanation of social status but has adverse effects on economic، social and psychological، which causes excessive consumerism in Western societies. But the consumption in accordance with Shaan in Islamic economics has not only the positives of conspicuous consumption but also has more positive points such as reducing the class gap and no weaknesses and the potential harmful effects of this. So it is the optimal pattern of consumption of a Muslim.
  • Pages 155-172
    Background
    Ethics in economics means an interpretation of economics and economic issues that concerns moral dimension for realistic explanation of economic behaviors.
    Method
    Focusing on the case study of citrus producers، we، analyze benefit reduction of producers when they act immorally and use a descriptive and certain quantitative method، in this approach.
    Results
    The immoral action by producers leads to reduction of their benefits in long-run. Economic insight with regard to long-run benefit، will bind producers to act morally، whether there is a moral prescription or not.
    Conclusion
    Acting moral will benefit to producers. Benefit-base insight (Utilitarian ethics) in economic agents is the best way for considering ethics in economics and benefit increasing.
  • Pages 173-209
    Loan Securitization technique is among the solutions for credit risk elimination and liquidity risk reduction in conventional banking system framework. Many banks use this technique to enhance their lending and quality. Economic firms and corporations have considerable share in these funding in the form of the Islamic contracts. Setting up a portfolio in the from a firm’s current debts or securitization of a firm’s liabilities with convertibility option to stocks، along with other securitization methods، is a suitable solution to revive banking resources. On the other hand، convertibility option to stocks helps companies settle their debts to their creditors. In this research، firstly the concepts of securitization and sukuk with a descriptive-analytic and attributive method، is described، then an operational model for convertible banking sukuk along with juridical dimensions is proposed. The paper continues by providing five financial functions of the proposed security.
    Keywords: Securitization, Convertible Sukuk, Banking Facilities, Banking Sukuk, Debt Sale