فصلنامه هویت شهر
پیاپی 33 (بهار 1397)

معماری بیونیک، رویکرد نوینی در جهان معاصر است که از راه حل های پایدار طبیعت برای پاسخگویی به مشکلات انسان بهره می برد. برای حل مشکل استخراج بیش ازحد مصالح از محیط زیست که یکی از عوامل ایجادکننده ناپایداری در صنعت ساخت وساز و معماری است، به کشف و بازخوانی راه حل بهینه سازی مصرف مصالح در طبیعت پرداخته می شود. سازه های طبیعی، مانند استخوان انسان، به تدریج مصالح خود را از محیط استخراج می کنند. چگونگی شبیه سازی ساختار پیش ساخته هوشمند که توانایی تخریب و ترمیم خود را دارد و به مرورزمان با جذب مصالح از محیط اطراف خود، رشد می یابند ارائه می شود. آب های خلیج فارس و دریاچه ارومیه با بحران شورشدگی بیش ازحد مواجه اند. استخراج نمک، به عنوان مصالح تکمیل کننده، از آب شور و برگرداندن آب با غلظت کمتر ، پایداری زیست محیطی این روش ساخت وساز را تامین می کند.

مناظر موقت، پوششی موقتی برای مناظر دائمی هستند که اگرچه برای مدت کوتاهی باقی م یمانند، تاثیرشان بر ادراک ذهنی مردم از محیط و خلق معنی، پایدارتر و موثرتر است. در این مقاله تلاش شده است تا با استفاده از روش تحلیلی توصیفی با استفاده از شفاف سازی متون و بررسی مصادیق به تبیین چگونگی سازوکار تاثیر گذاری منظر موقت پرداخته شود و همچنین با در نظر گرفتن این مقوله به عنوان مقوله ای جدید، تاثیرات منظر موقت بر رفتار و تعاملات اجتماعی شهروندان موردبررسی قرار گیرد. نتایج پژوهش نشان می دهد؛ منظر موقت با ایجاد تجربه ای جدید از منظر، در نقش یک محرک، کنش های آگاهانه و ناآگاهانه اجتماعی را به همراه دارد. شهروندان جذب فعالیت ها و حضور سایرین می شوند و به واسطه تجربه و حضوری مشترک خاطره ای جمعی شکل می گیرد. تباین فضایی صورت گرفته سبب افزایش حس تعلق می شود. درنهایت این نمایش شهری سبب افزایش تعاملات اجتماعی و تبدیل شهروندان به شهروندی فعال می گردد.

هدف از پژوهش حاضر بررسی تطبیقی عملکرد و نقش سازمان های غیردولتی در ایران و فرانسه است. داده های پژوهش از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته گردآوری شده و به روش کیفی تحلیل شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که اهداف و فعالیت ها ی انجمن ها در فرانسه و ایران مشابه است، اما شرایط موجود در هر کشور نقش تعیین کننده ای در میزان موفقیت انجمن ها دارد. در فرانسه موضوع میراث یکی از اولویت ها ی کشور است. همچنین، به علت سابقه طولانی شکل گیری انجمن ها، جایگاه آنها در جامعه شناخته شده است. اما در ایران انجمن ها هنوز برای تثبیت جایگاه خود تلاش می کنند. مقایسه دو بستر نشان می دهد که به منظور افزایش میزان موفقیت انجمن ها، حمایت های مادی و معنوی بخش عمومی ضروری است. بنابراین آگاهی نهادهای عمومی از اهمیت این انجمن ها در حفاظت از میراث امری اجتناب ناپذیر است. علاوه بر این، انجمن ها ی ایران باید تلاش کنند تا از طریق اقدامات ترویجی، مسئله میراث را به دغدغه ای عمومی تبدیل کنند.

شهر و معماری هر جامعه ای در پس ظاهر خود دارای معانی برگرفته از جهان بینی و فرهنگ مردم همان جامعه است. بنابراین شناسایی معانی و اصول بی زمان و بی مکان برای شهرسازی و معماری ایران، از مکتب فکری حاکم بر آن که در متون اصیل آمده است، نخستین گام برای تدوین اصول شهرسازی و معماری ایرانی- اسلامی است. گام بعدی که تبدیل این اصول و ارزش ها به احان و برنامه ریزان است. هدف از این نوشتار توجه دادن شهر سازان وجه ظاهری برای درک و بهره گیری عموم است، بر عهده طر و معماران به متون ارزشمند در تولید علم این رشته ها است. مقاله با انتخاب کتاب «صد میدان»، از خواجه عبدالله انصاری، که فی نماید؛ و سپس، در حد یکی از کتاب های فارسی در حوزه عرفان اسلامی است، سعی کرده تا گامی را که خواجه برداشته، معر بضاعت، گام بعدی را برای تبدیل آن اصول به وجه ظاهری در حوزه شهرسازی و معماری بردارد.

با ورود نهضت های اصلاح طلبانه شهری در حیطه برنامه ریزی و با تنظیم ارزش های اجتماعی، برنامه ریزی واجد نقشی فعال در جامعه گشته و دیدگاهی که برنامه ریزی را به مثابه فرایند اجتماعی می داند، رشد کرده است. در این تکامل، معرفی رهیافت برنامه ریزی وکالتی، نقطه عطفی است که با رشد این نهضت آغاز شد. هدف مقاله قیاس تجارب فکری و عملی برنامه ریزی وکالتی در بریتانیا، آمریکا و ایران با اتخاذ روش پژوهش قیاسی است که این مهم با مقایسه برنامه های تهیه شده در چارچوب برنامه های در ایران 1380 در دو کشور بریتانیا و آمریکا و از دهه 1960 توسعه اجتماع این کشورها انجام می پذیرد. رهیافت هایی که از دهه در قالب سیاست های گوناگون مطرح و در برخی موارد عملیاتی شد. این قیاس موید آن است که تفکر پایه در برنامه ریزی وکالتی در هر کشوری، مبتنی بر بستر نهادی، خاستگاه مشکلات عرصه شهری و نقش عاملان درگیر در فرایند برنامه ریزی ازجمله برنامه ریزان شکل خاصی به سیاست های تجویزشده بخشیده است.

توجه به پاسخگویی محیط های کالبدی برای گروه های اجتماعی بهره بردار در محیط های روزمره انسانی از دغدغه های اصلی طراحان بوده است. علی رغم توجه معماران و برنامه ریزان در طراحی فضاهای عمومی مجتمع های مسکونی، روش و معیار شهودی مشخصی در فرایند طراحی بر اساس حضور پذیری گروه های بهره بردار ارائه نشده است و نبود آن منجر به تعاریف عمدتا توسط طراحان از حضور پذیری گروه های انسانی در مکان گردیده است. بر این اساس، مقاله برمبنای مدل معنای محیطی باهدف تبیین نقش مولفه های کالبدی-معنایی در حضور پذیری گروه اجتماعی سالمندان به تحلیل مولفه های تاثیرگذار می پردازد. روش داده ها 1تحقیق مقاله کیفی و بر اساس راهبرد تفسیری- تحلیلی و با ابزار مشاهده و مصاحبه(بسته و باز) و با تحلیل همبستگی است. نتایج نشان می دهد کیفیت های کالبدی و معنایی فضا در حضور پذیری گروه های سنی سالمندان موثر بوده و در میان مولفه های مذکور آسایش محیطی، ایمنی- امنیت فضایی از کیفیت های کالبدی و خوانایی از کیفیت های معنایی محیط بیشترین تاثیر را دارا است.

یکی از مهم ترین اهداف آموزش معماری، ارزشیابی طراحی بر اساس معیارهای دقیق است. سوالات اصلی که در این راستا مطرح می شود عبارت اند از: معیارهای مناسب برای ارزشیابی پروژه های طراحی کدم اند؟ میزان اثرگذاری هر یک از معیارها به چه صورت خواهد بود؟ بدین منظور معیارهایی شامل تمام کیفیات تاثیرگذار در ابعاد طراحی در دو گروه فرآیند طراحی و محصول طراحی انتخاب شده و طبق نظرات خبرگان آموزش معماری، ضریب اثرگذاری معیارها تعیین می گردد. میزان اثرگذاری معیارها که یکی از انواع DEMATEL در ارزشیابی نهایی پروژه های طراحی معماری با تاثیر دادن ضرایب به دست آمده و با تکنیک روش های تصمیم گیری گروهی بر اساس مقایسه های زوجی و قضاوت کارشناسان است، تعیین می گردد. نتایج رتبه بندی معیارهای پژوهش نشان می دهد که معیارهای گروه دانش طراحی و گروه مقدمات طرح به ترتیب دارای بیشترین و کمترین اثرگذاری در ارزشیابی نهایی پروژه ها می باشند.

تدوین تئوری در حوزه معماری و شهرسازی و چگونگی اجرای آن، از معضلاتی است که صاحب نظران این حوزه را به چالش کشیده است. ناکامی مکاتب مختلف در معرفت شناسی روابط بین اجزای معماری و شهرسازی هم زمان با پیچیدگی علوم و تعامل آن ها با این علم آغاز گردید. از طرفی ورود اندیشه های غربی و از طرف دیگر نگرش اتمیسم به معماری و شهرسازی، سبب ناکامی مکاتب مختلف داخلی در معرفت شناسی روابط بین اجزای معماری و شهرسازی گردیده است. پژوهش حاضر همواره در تلاش است با تعریف نگرش سیستمی، به عنوان نگرش کل گرا و وحدت بخش، نقش سیستم های عینی، ذهنی و فطری را در ارتباط با عینیت فضا، ذهنیت معمار و فطرت معمار و مخاطب تبیین نماید تا مولفه ماندگاری در اثر معماری و شهرسازی را به عنوان مولفه هویت سیستمی معرفی نموده و امنیت آن را در مقابل تهدید اندیشه های بیگانه به واسطه مکتب موقعیت محور تامین نماید.