فهرست مطالب

مسائل اجتماعی ایران - سال یک هزار و سیصد و هشتاد و هفتم شماره 2 (پیاپی 6، پاییز و زمستان 1387)

نشریه مسائل اجتماعی ایران
سال یک هزار و سیصد و هشتاد و هفتم شماره 2 (پیاپی 6، پاییز و زمستان 1387)

  • تاریخ انتشار: 1387/12/20
  • تعداد عناوین: 7
|
  • منصوره اعظم آزاده، آزاده دهقان دهنوی، منصوره اعظم آزاد * صفحه 5
    مقاله حاضر به بررسی رابطه بین شبکه روابط اجتماعی و وضعیت شغلی در میان دانشجویان دانشگاه های تهران می پردازد. شبکه روابط اجتماعی به عنوان یکی از مبین های دسترسی به فرصت های اجتماعی و از جمله فرصت های شغلی در نظریات بسیاری مطرح گردیده است. از این جهت بررسی آن در میان جمعیتی که میزان بیکاری آن بنا به گفته صاحب نظران بیش از سایر گروه های تحصیلی است واجد اهمیت و ضرورت می گردد. وضعیت شغلی با ابعاد فرصت های ایجاد شده برای دست یابی به مشاغل متناسب با تحصیلات و تخصصی و امکان موفقیت در آن یکی از سازه هایی است که تغییرات آن توسط نظریه پردازان شبکه های روابط اجتماعی مثل لین، بارت و به طور خاص و برای این تحقیق گرانوویتر و ولمن مورد بررسی نظری قرار گرفته است و بدین جهت در این مقاله مبنا و چارچوب نظری تحقیق را تشکیل می دهد. روش پژوهش در این مطالعه پیمایش و اطلاعات از طریق پرسش نامه از میان دانشجویان دانشگاه های تهران، تربیت مدرس و شهید بهشتی جمع آوری شده است. با روش نمونه گیری سهمیه ای و حجم نمونه ای با تعداد 210 نفر، متغیرهای این پژوهش مورد سنجش قرار گرفته اند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که به طور کلی شبکه روابط اجتماعی با وضعیت شغلی دانشجویان دارای رابطه ای مثبت است و در این میان نقش تعاملات اجتماعی بیش از ساختار، حمایت ها و روابط رسمی و غیر رسمی می باشد.
    کلیدواژگان: روابط اجتماعی، وضعیت شغلی، فرصت های شغلی، موفقیت شغلی، دست یابی به شغل
  • علی ربانی، بهجت یزدخواستی، ابراهیم حاجیانی، حسینعلی میرزایی صفحه 33
    در دهه های اخیر موضوع هویت ملی و قومی به یکی از مسایل مهم خصوصا در کشورهای دارای تنوع قومی و فرهنگی تبدیل شده است. در برجسته شدن این موضوع عوامل گوناگونی موثر بوده اند که در این میان بر روند جهانی شدن اتفاق نظر زیادی هست. گروهی بر این باورند که گسترش و تعمیق فرآیند جهانی شدن باعث تشدید و برجسته شدن وفاداری های قومی و محلی و در نتیجه تضعیف هویت و انسجام ملی گردیده است. در مقابل، گروهی دیگر معتقدند که تقویت هویت قومی در تعارض با هویت و انسجام ملی نیست؛ بلکه می تواند منجر به تقویت هویت و انسجام ملی جوامع گردد. به عبارتی افراد دارای هویت ترکیبی هستند بدون آن که تعارضی بین عناصر هویتی آنان باشد.
    این پژوهش با هدف «بررسی رابطه بین هویت ملی و هویت قومی دانشجویان آذری، کرد و عرب دانشگاه های دولتی کشور در سال 1387» و ارتباط «احساس محرومیت نسبی و جامعه پذیری قومی با هویت های دوگانه (ملی و قومی)» انجام شده است، نمونه پژوهش در این تحقیق 687 نفر بوده است.
    به طور کلی یافته های تحقیق نشان داد که بین دو متغیر هویت ملی و هویت قومی رابطه مثبت، هم افزا و متوسطی وجود دارد. بین متغیر «احساس محرومیت نسبی» و «هویت ملی» رابطه منفی نسبتا بالایی وجود دارد و این ارتباط با متغیر «هویت قومی» مثبت و در حد ضعیفی بوده است. هم چنین متغیر «جامعه پذیری قومی» با «هویت ملی» رابطه ضعیف و مثبت و با «هویت قومی» رابطه مثبت، هم افزا و متوسط داشته است.
    کلیدواژگان: هویت ملی، هویت قومی، احساس محرومیت نسبی، جامعه پذیری قومی، دانشجو
  • سید حسین سراج زاده، محمدرضا پویافر صفحه 71
    بررسی و تحلیل کارکردی دین در نظام اجتماعی و نقش آن در حفظ تعادل و نظم اجتماع یکی از حوزه های مهم مطالعاتی در جامعه شناسی دین بوده است. در این میان یکی از موضوعاتی که همواره محل بحث بوده، میزان تاثیر دین و دینداری افراد بر کاهش احساس آنومی و جلوگیری از بروز شرایط آنومیک در جامعه است. علاوه بر این، نقش دین در کاهش کجروی و بزهکاری یکی دیگر از موضوعاتی است که در زمینه تبیین کارکردی دین مورد توجه قرار گرفته است. در این مقاله، اثر دینداری بر نظم اجتماعی در سطح فردی بررسی می شود. برای این کار، رابطه بین دینداری و دو متغیر احساس آنومی و کجروی مورد مطالعه قرار می گیرد. جمعیت آماری این مطالعه را دانشجویان خوابگاهی دانشگاه سمنان تشکیل می دهند. این مطالعه، یک نوع پژوهش کمی از نوع مطالعه پیمایشی بوده و ابزار گردآوری اطلاعات در آن پرسش نامه است.
    بر اساس یافته های تحقیق، هر دو متغیر احساس آنومی و کجروی با دینداری کل، رابطه معکوس معناداری دارند. هم چنین دینداری از طریق کاهش احساس آنومی در افراد نیز در کاهش بروز کجروی تاثیر دارد. در میان ابعاد دینداری، بعد پیامدی و بعد مناسکی دارای بیشترین رابطه همبستگی منفی هستند و ابعاد اعتقادی و تجربی کمترین رابطه را با احساس آنومی دارند. در مورد رابطه کجروی با ابعاد دینداری نیز بعد پیامدی شدت بیشتری نسبت به ابعاد دیگر دینداری دارد. در این مقاله دلالت های این یافته ها مورد تحلیل قرار گرفته اند.
    کلیدواژگان: بزهکاری، کجروی، احساس آنومی، دینداری، سنجه گلاک و استارک
  • یعقوب فروتن صفحه 107
    این مقاله، با رویکردی جامعه شناختی به بررسی زمینه های نظری و تجربی مناسبات بین دین و جنسیت با تاکید بر وضعیت اشتغال زنان در جوامع اسلامی می پردازد. مرور ادبیات تحقیق نشان می دهد که با وجود اجماع اندیشمندان درباره وضعیت اشتغال زنان در بسیاری از جوامع مسلمان، تبیین این وضعیت برای آنان موضوعی بحث برانگیز شده است؛ به طوری که نظریات گوناگون و بعضا متناقضی برای تبیین این وضعیت ارائه کرده اند که در بخش اول این مقاله به آن ها پرداخته می شود. این موضوع به میزان زیادی ریشه در کمبود تحقیقات تجربی و عینی دارد. لذا، بخش دوم این مقاله به یافته های یک تحقیق تجربی اختصاص دارد. نتایج این تحقیق مبتنی بر روش لجستیک رگرسیونی، نشان می دهند که وجود الگوهای متعدد در زمینه اشتغال زنان در جوامع اسلامی مبین این نکته اساسی است که در خصوص تبیین مناسبات بین دین و جنسیت باید به نقش به مراتب مهم تر و تعیین کننده تر زمینه ها، تجربه ها و آموخته های زنان مسلمان در محیط های فرهنگی، اجتماعی گوناگون در نقاط مختلف جهان توجه کرد. نظر به این که ایران نیز از جمله کشورهای مسلمان جهان محسوب می شود و به ویژه با توجه به زمینه های مشارکت بیشتر زنان ایرانی در بازار کار (مانند افزایش تحصیلات زنان و نیاز و تمایل فزاینده زنان برای مشارکت در امور اقتصادی) طی سال های اخیر و گسترش فزاینده آن در سال های آتی، مباحث این مقاله می تواند در شناخت و تبیین وضعیت موجود و چشم اندازهای آینده در زمینه وضعیت زنان در ایران به ویژه وضعیت اشتغال آن ها مورد استفاده قرار گیرند.
    کلیدواژگان: جنسیت، دین، اشتغال زنان، جوامع اسلامی، محیط های فرهنگی، اجتماعی
  • مریم قاضی نژاد، الهام ساوالان پور صفحه 139
    مقاله حاضر به بررسی رابطه بین «طرد اجتماعی» که مفهوم نسبتا جدیدی در علوم اجتماعی است و آمادگی برای اعتیاد می پردازد. در این مطالعه، مولفه های هفت گانه محرومیت مادی، محرومیت جنسیتی، عوامل مطرودساز پیشین، عوامل مطرودساز دوران گذار، فقدان مشارکت اجتماعی، فقدان حقوق اجتماعی و عدم ادغام هنجاری، به عنوان ابعاد اصلی طرد اجتماعی در نظر گرفته شده اند. برای سنجش متغیر وابسته آمادگی برای اعتیاد از مقیاس بومی شده آی. ا. پی. اس. استفاده شده است. جمعیت تحقیق دانشجویان دختر دانشگاه های شهر تهران می باشند که تعداد 384 نفر از آنان به روش نمونه گیری خوشه ایچند مرحله ای به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شده اند. این مطالعه به دلیل تمرکز بر اعتیاد زنان، سعی داشته تا علاوه بر شناسایی علل عام آمادگی برای اعتیاد، عوامل مرتبط با جنسیت و سن را نیز مدنظر قرار داده و از این دیدگاه، مسئله اعتیاد زنان را به طور خاص پیگیری کند. یافته ها نشان می دهد حدود 40 درصد از جمعیت مورد بررسی، آمادگی متوسط تا زیاد برای اعتیاد از خود نشان داده اند. در تحلیل دو متغیره، از ابعاد هفت گانه طرد اجتماعی، شش بعد آن در جمعیت نمونه مورد بررسی با متغیر وابسته آمادگی برای اعتیاد رابطه معنی دار و مثبت نشان داده اند. در تحلیل چند متغیره، دو مولفه عوامل مطرودساز دوران گذار (از جوانی به بزرگ سالی) و عدم ادغام هنجاری مولفه هایی بودند که با آمادگی برای اعتیاد، رابطه قوی و مثبت داشته ا ند. هم چنین متغیرهای یاد شده با واسطه متغیر سبک رفتاری، با متغیر وابسته مرتبط بودند.
    کلیدواژگان: طرد اجتماعی، گرایش به اعتیاد، محرومیت، عوامل مطرودساز، ادغام هنجاری، سبک رفتاری
  • وحید قاسمی، رسول ربانی، علی ربانی خوراسگانی، محمدباقر علی زاده اقدم صفحه 181
    در دو یا سه دهه گذشته، مفهوم سبک زندگی به طور عام و سبک زندگی سلامت محور به طور خاص، توجه بسیاری از متفکران اجتماعی، پژوهش گران سلامت و جامعه شناسان پزشکی را به خود جلب کرده است. در یک نگاه دقیق، سبک زندگی سلامت محور به عنوان پدیده ای چند علتی، چند بعدی و چند دلالتی به الگوهای جمعی رفتار مربوط می شود که به مسایل تهدیدکننده سلامت افراد می پردازد تا از این طریق بتواند تضمین کننده سلامت ایشان باشد. نگاهی دقیق به ادبیات موضوع نشان می دهد که برخی پژوهش گران در پی تبیین الگوهای رفتاری سلامت هستند؛ در حالی که بعضی دیگر در پی تبیین آن با تعیین کننده هایی چون انتخاب های فردی برآمده اند. این انتخاب ها در یک خلا اجتماعی، سیاسی و فرهنگی صورت نمی گیرد و انواع تعیین کننده های زمینه ای چون جنس، طبقه، وضعیت تاهل و اشتغال بر آن تاثیر گذارند. با اتخاذ رویکردی مشابه و با اتکا به پیشینه جامعه شناسی پزشکی، این مقاله در پی مطالعه پیمایشی سبک زندگی سلامت محور و تعیین کننده های سرمایه ای و زمینه ای آن در میان شهروندان بالای 15 سال تبریز است. یافته های این تحقیق نشان می دهد که سبک زندگی سلامت محور شهروندان برحسب جنسیت، سن و وضعیت تاهل آن ها متفاوت است و اشکال متفاوت سرمایه انسانی (اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی) با سبک زندگی سلامت محور شهروندان رابطه معنی داری دارد.
    کلیدواژگان: سبک زندگی سلامت محور، سرمایه اجتماعی، سرمایه فرهنگی، سرمایه اقتصادی، رفتارهای مرتبط با سلامت، جامعه شناسی پزشکی
  • رحمت الله معمار صفحه 215
    نظریه پردازان اصلی نوسازی (مدرنیزاسیون)، پیوندی وثیق میان توسعه اجتماعی اقتصادی و میزان مشارکت شهروندان در تعیین سرنوشت سیاسی خویش می بینند. مدعای متاخرتر در نظریه نوسازی آن است که مولفه های توسعه یافتگی یک جامعه، به ویژه برحسب میزان صنعتی شدن، شهری شدن و باسوادی، علاوه بر آن که فی نفسه تقویت کننده مشارکت سیاسی اند، به نحو غیرمستقیم از طریق برخی هم افزایی ها، و نیز به واسطه تغییر ترکیب طبقاتی جامعه به نفع طبقات متوسط، موجب تقویت مشارکت انتخاباتی می شوند. ما در این پژوهش، ادعاهای مذکور را در یک بررسی تطبیقی درون کشوری با واحد تحلیل «شهرستان» و در کشور درحال توسعه ای مانند ایران، به محک تجربه زده ایم. متغیر وابسته تحقیق، نرخ رای دهی در انتخابات ریاست جمهوری؛ مقطع زمانی مورد مطالعه شامل یک دوره زمانی شانزده ساله (1384-1368)؛ جامعه آماری تحقیق شامل کلیه شهرستان های کشور بوده است. در مجموع، سه فرضیه از ده فرضیه مستخرج از نظریه نوسازی، تایید شدند و توان تبیینی این الگوی تحلیلی نزدیک به یک چهارم کل واریانس محاسبه گردید.
    کلیدواژگان: رای دهی، مشارکت سیاسی، نوسازی (مدرنیزاسیون)، توسعه، صنعتی شدن، شهری شدن، ترکیب طبقاتی