مجله آموزش عالی ایران
سال هفتم شماره 4 (پیاپی 28، پاییز 1394)

یکی از مسائل اجتماعی جامعه ایران، افزایش بیکاری دانش آموختگان دانشگاهی است که در همه رشته ها به ویژه علوم انسانی، وجود دارد. هدف این پژوهش، بررسی وضعیت اشتغال دانش آموختگان دانشکده علوم انسانی دانشگاه یاسوج و برخی عوامل اجتماعی جمعیتی مرتبط با آن است. روش پژوهش، پیمایش پیگیری است. جامعه آماری، دانش آموختگان رشته های جامعه شناسی، ادبیات فارسی، زبان انگلیسی و علوم سیاسی طی سال های92-1389 است که 239 نفرشان به روش نمونه گیری تصادفی سیستماتیک انتخاب شدند. اطلاعات مورد نظر با استفاده از تماس تلفنی با دانش آموختگان و بررسی کارنامه تحصیلی آنها در دانشگاه بدست آمد. براساس یافته های توصیفی تحقیق، 7/37% دانش آموختگان شاغل و 3/62% بیکار بودند. یافته های تحلیلی تحقیق نشان داد، معدل تحصیلی، محل زندگی، جنسیت، دوره های آموزشی پس از دانش آموختگی، کار دانشجویی و نوع گزینش، ارتباط معناداری با اشتغال ندارند. تبیین وضعیت اشتغال براساس مجموع متغیرهای مستقل به روش رگرسیون لجستیک نشان داد، متغیرهای رشته تحصیلی، مقطع تحصیلی، انجام کار پژوهشی، علاقمندی به رشته تحصیلی و وضعیت تحصیلی، بر احتمال اشتغال دانش آموختگان تاثیر معناداری دارند و قادرند 323/0 واریانس آن را تبیین کنند.

پژوهش حاضر، با هدف ارائه ی برنامه ی آموزشی هوشمند کارشناسی ارشد ناپیوسته ی خط مشی عمومی در ایران شکل گرفته و در بستر رویکرد تطبیقی رشد کرده است. جهت دستیابی به این هدف، پژوهشگران به دلیل خاستگاه رشته ی خط مشی عمومی، رویکرد تطبیقی را برگزیده و مراحل داده یابی، داده کاوی و اعتباریابی را پیموده اند. در مرحله ی داده یابی، در قالب روش کتابخانه ای و روش نمونه گیری هدفمند، برنامه ی درسی کارشناسی ارشد خط مشی عمومی 15 دانشگاه معتبر جهان را شناسایی و مورد بررسی قرار دادند. در مرحله ی داده کاوی، از طریق کاربست الگوی بردی و در قالب گروه کانونی، اطلاعات جمع آوری شده، بررسی و تحلیل گردید و در مرحله ی اعتباریابی نتایج به 5 نفر از خبرگان منتخب از طریق روش نمونه گیری گلوله برفی در قالب روش دلفی ارائه شده و مورد تایید قرار گرفت. یافته های پژوهش، در قالب اهداف، تعداد واحد درسی، محور اصلی برنامه ی آموزشی و سرفصل عناوین دروس ارائه شده در دوره های خط مشی عمومی، جای گذاری و تحلیل گردید. یافته ها حاکی از این است که اکثریت دانشگاه ها در دوره ی کارشناسی ارشد خط مشی عمومی، به صورت میانگین بین 28 تا 32 واحد درسی در قالب رویکرد میان رشته ای، حل مسئله ی کاربردی و عملیاتی همراه با یادگیری تئوری های نظری و مبنایی ارائه می دهند. هم چنین یافته ها نشان دهنده ی تفوق روش های کمی بر روش های کیفی در دوره های ارائه شده است. درنهایت، برنامه ی آموزشی هوشمند خط مشی عمومی دوره ی کارشناسی ارشد ناپیوسته با ابعاد مبانی خط مشی، خط مشی پژوهی، روش تحقیق، خط مشی عمومی و اداره ی امور عمومی، مباحث منتخب و پایان نامه در 32 واحد درسی ارائه گردید.

بحث پارادایم های علوم اجتماعی در حوزه آموزش عالی در حال گسترش است. هدف این تحقیق جمع آوری شواهد تجربی از وضعیت پارادایم ها در دانش مربوط به سازمان و مدیریت آموزش عالی ایران است. در این مطالعه سعی شده ضمن بررسی مبانی و روند تحول پارادایم ها به این سوالات پاسخ داده شود: روند تحول پارادایم های جایگزین در بین محققان سازمان و مدیریت آموزش عالی ایران چگونه است؟ و نمونه هایی از تحقیقات در قالب پارادایم های جایگزین کدام ها هستند؟ در این پژوهش از روش تحقیق توصیفی استفاده شد. تعداد 283 مقاله از فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی در طول ده سال به عنوان جامعه انتخاب و 35 مقاله بر اساس محتوای آنها که مرتبط با حوزه سازمان، مدیریت و رهبری بودند به عنوان نمونه پژوهشی تحلیل محتوا شدند. یافته ها نشان می دهد که بیش از 91 درصد پژوهش ها بر اساس پارادایم کارکردگرایی و کمتر از 9 درصد در قالب پارادایم تفسیری می باشند. حوزه تحقیقات سطح موسسه، سطح بخشی یا منطقه ای و سطح ملی به ترتیب 57% ، 32% و 11% بوده است. در نهایت فرمت چهار پارادایم کارکردگرایی، تفسیری، انتقادی و پست مدرن موردبحث قرارگرفته است.

دوره های دکتری تخصصی یکی از مهم ترین مقاطع آموزشی برای تربیت نیروی انسانی متخصص و پیشرفت جوامع محسوب می شوند و در سالهای اخیر به میزان فزاینده ای رشد کمی داشته اند. در این پژوهش با استفاده از روش کتابخانه ای– اسنادی و با رویکردی تطبیقی، اهداف و رسالت های دوره های دکتری تخصصی در ایران با دانشگاه ها در سایر کشورهای جهان بررسی و مورد مقایسه قرار گرفته است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی، از نظر گردآوری داده ها توصیفی_ تحلیلی است که برای این منظور از روش مطالعه جرج بردی شامل چهار مرحله توصیف، تفسیر، همجواری و در نهایت مقایسه داده های بدست آمده استفاده شده است. جامعه مورد مطالعه تحقیق شامل اسناد و آیین نامه ها و مدارک مربوط به اهداف و رسالت های دوره های دکتری تخصصی در ایران و سایر دانشگاه ها در کشورهای مختلف جهان می باشد و نمونه آماری به شکل هدفمند انتخاب شده است. ابزار گردآوری داده های پژوهش منابع کتابخانه ای و سایت های اینترنتی بوده و برای تحلیل داده های گردآوری شده از روش کدگذاری و مقوله بندی استفاده شده است. نتایج بررسی ها نشان داد که بیشترین تمرکز اهداف و رسالت های دوره های دکتری تخصصی در ایران و دانشگاه ها درسایر کشورها بر اجرای کارکرد پژوهشی این دوره ها، انجام پژوهش های اصیل، تولید علم و گسترش مرزهای دانش و تربیت نیروی انسانی برای ایفای نقش به عنوان مدرس دانشگاه، پژوهشگر و سایر مشاغل تخصصی در سازمان های دیگر می باشد. این در حالی است که بسیاری از دانشگاه ها در سایر کشورها کسب مهارت های مختلف چون مهارت رهبری علمی، نقد و داوری آثار علمی، کارگروهی و تیمی، ارتباط و تدریس موثر، نگارش آثار علمی، کار آفرینی را از جمله اهداف دوره های دکتری تخصصی عنوان نموده اند. اما در ایران توجه به این آموزش ها کمتر در هدف گذاری ها مورد توجه قرار گرفته است.

پژوهش حاضر با هدف طراحی مدل مدیریت عملکرد اعضای هیئت علمی دانشگاه کابل که به روش تحقیق کیفی و از نوع تحلیل مضمون انجام گرفته است. به منظور اطمینان از روایی و اعتبار دسته بندی یافته ها، گزارش نهایی با سه نفر از مصاحبه شوندگان و سه نفر از اساتید همکار و دونفر از دانشجویان دکتری مدیریت آموزشی و برنامه ریزی توسعه آموزش عالی همکار ساخته شد، نظریات و پیشنهادات آنها در نهایی کردن گزارش و طراحی مدل لحاظ شده است. جمع آوری داده ها به روش مصاحبه نیمه ساختار یافته با 20 نفر از خبرگان و صاحب نظران دانشگاه کابل که به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده بودند، دیدگاه آن ها در مورد عملکرد اعضای هیئت علمی دانشگاه کابل بررسی شد، با شناسایی و دسته بندی مقوله ها و مضامین، از دل داده های مصاحبه چند مولفه از مدیریت عملکرد اعضای هیئت علمی بدست آمد که شامل پنج مولفه و مقوله کلی در قالب مدل پارادایمی از جمله شرایط و عوامل تاثیر گذار فردی (برنامه ها و فعالیت های عملکرد هیئت علمی، دیدگاه رهبری دانشگاه نسبت به بهسازی عملکرد هیئت علمی، استخدام هیئت علمی براساس روابط سیاسی و قومی)، شرایط و عوامل سازمانی(دانشگاه) در مورد کار و فعالیت هیئت علمی: (قوانین و مقررات، ساختار و فرهنگ سازمانی، امتیازات مالی و حقوق مکفی)، ابعاد و جنبه های فعالیت و عملکرد اعضای هیئت علمی (بعد فردی، آموزشی، حرفه ای، پژوهشی و سازمانی)، شرایط و عملکرد مسئولان وزارت و دانشگاه (مدیران و مسئولان تحصیلات عالی، رهبری دانشگاه، انتظارات هیئت علمی از مسئولین، خصوصیات شخصیتی هیئت علمی، پایگاه و موقعیت اجتماعی هیئت علمی)، استراتژی بهبود عملکرد اعضای هیئت علمی: (استراتژی نرم افزاری مسائل آزادی و استقلال دانشگاه) و استراتژی سخت افزاری (ایجاد مراکز رشد و بالندگی هیئت علمی)، نتایج و پیامدها (درون دانشگاهی: فرایند یاددهی - یادگیری و بیرون دانشگاهی: پاسخگویی به نیازهای جامعه)، چگونگی و فرایند مدیریت عملکرد اعضای هیئت علمی دانشگاه کابل و روابط میان ابعاد و مولفه های مختلف آن را منعکس می نمایند.

پژوهش حاضر با هدف سنجش اثربخشی دوره آموزش مجازی از دیدگاه اساتید و دانشجویان دانشگاه تهران انجام گرفت. جامعه آماری را تمامی اساتید و دانشجویان دوره آموزش مجازی دانشگاه تهران تشکیل داده که تعداد 21 استاد به شیوه نمونه گیری گلوله برفی و 226 دانشجو با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای متناسب با حجم انتخاب شدند. جهت گردآوری اطلاعات از پرسشنامه محقق ساخته 8 بعدی استفاده شد. داده ها با استفاده از نرم افزار spss و روش آماری t تک نمونه ای تجزیه و تحلیل شدند و یافته ها نشان داد که از نظر اساتید ابعاد محتوای دوره، سازماندهی مواد آموزشی، انعطاف پذیری دوره، حجم کاری در حد مطلوب و ابعاد فعالیت های یاددهی یادگیری، طراحی صفحات وب، بازخورد ارایه شده در طول دوره، و کمک رسانی به دانشجویان درحد متوسط، اثربخش بوده است. بطور کلی از نظر اساتید اثربخشی دوره آموزش مجازی، مطلوب ارزیابی شده است. همچنین از نظر دانشجویان در دوره آموزش مجازی برگزار شده، اثربخشی محتوای دوره آموزشی، طراحی صفحات درحد مطلوب؛ اثربخشی فعالیت های یاددهی یادگیری و کمک رسانی به دانشجویان در حد نامطلوب، اثربخشی سازماندهی مواد آموزشی، بازخورد ارایه شده، و انعطاف پذیری دوره آموزشی درحد متوسط بوده اند. بطور کلی از نظر دانشجویان اثربخشی دوره ی آموزش مجازی نامطلوب بوده است.