نشریه پژوهش های مدیریت منابع انسانی
سال ششم شماره 4 (پیاپی 18، زمستان 1393)

با توجه به کاربرد روزافزون فناوری اطلاعات در سازمان ها، به عنوان یک مزیت رقابتی، هر سازمان برای تطبیق با فضای جدید، بایستی درکی عمیق از راهبردهای مدیریت منابع انسانی به دست آورد تا از این رهگذر و در جریان رقابت فشرده، از مزیت های رقابتی به کارگیری فناوری در عصر فناوری اطلاعات استفاده کند. هدف از انجام این تحقیق، بررسی تفاوت بین رویکرد راهبرد سازمان ها در تطبیق راهبردهای مدیریت منابع انسانی با راهبردهای فناوری اطلاعات برای پاسخ گویی به نیاز های خدماتی مشتریان وکسب مزایای رقابتی است. پژوهش حاضر، تحقیق کیفی از نوع تحلیل محتوا است که برای گردآوری داده ها از ابزار مصاحبه استفاده شده است. جامعه ی آماری در این پژوهش دو بانک بزرگ کشور (بانک ملت و بانک پارسیان) می باشدکه برای انتخاب نمونه های تحقیق از روش گلوله برفی[1] استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد که هر دو بانک با بهره گیری از رویکرد های متفاوت در راهبردهای مدیریت منابع انسانی قابلیت ها و توانایی های خود را در به کارگیری اثربخش فناوری اطلاعات برای توسعه ی خدمات بانکی و کسب مزایای رقابتی، بهبود بخشیدند.

علمای مدیریت، اذعان دارند که تصمیم گیری در همه ی شرایط مهم است؛ ولی در سازمان هایی که با امنیت کشور و مردم سروکار دارند، اهمیت آن دوچندان می شود. عوامل متعددی بر تصمیم گیری فرماندهان و مدیران موثر است از آن جمله: عوامل سازمانی، عوامل فردی، محیط و اطلاعات. این مقاله، به بررسی و تحلیل عوامل فردی فرماندهان و مدیران از جمله: شخصیت، سبک جمع آوری و ارزیابی اطلاعات، تصاویر ذهنی و ملاک های ارزیابی موثر بر تصمیم گیری می پردازد.
جامعه ی آماری تحقیق شامل فرماندهان و مدیرانی است که در یکی از نیروهای مسلح مشغول خدمت می باشند. داده ها از طریق پرسش نامه جمع آوری و برای تحلیل آنها از تکنیک تحلیل مسیر استفاده شده است. نتایج نشان داد بین سبک جمع آوری و سبک ارزیابی اطلاعات فرماندهان و مدیران جامعه مورد مطالعه با تصمیم گیری آنها رابطه ای معنادار وجود دارد. همچنین تصاویر ذهنی- به ویژه تصویر از هدف- و ملاک های ارزیابی با انتخاب، رابطه ی مستقیم یا غیرمستقیم دارند.

در این تحقیق، تلاش شده است تا عوامل موثر بر بهره وری منابع انسانی کاربری های آموزشی شناسایی شود. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی تحلیلی و جامعه ی آماری آن، کارکنان و اعضای هیئت علمی دانشگاه های پیام نور استان گیلان و تعداد نمونه ها نیز براساس روش نمونه گیری گروهی، 112 نفر بوده است. برای رسیدن به هدف این تحقیق، از روش تحلیل عاملی (از نوع اکتشافی) استفاده شده است. نتایج، حاکی از آن است که درنهایت 5 عامل اصلی موثر بر بهره وری منابع انسانی کاربری های آموزشی شناسایی شدند که به ترتیب عبارتند از: سرمایه انسانی اولویه، سرمایه ی انسانی ثانویه، سرمایه ی ساختاری، عوامل محیطی– مکانی و سرمایه ی ارتباطی. از ترکیب عوامل اول، دوم، سوم و پنجم، مجموعا عامل سرمایه ی فکری به دست می آید و عامل چهارم نیز عامل محیطی– مکانی است. درنتیجه، عامل سرمایه ی فکری و عامل محیطی–مکانی به عنوان مهم ترین عوامل موثر بر بهره وری منابع انسانی کاربری های آموزشی شناسایی شده اند.
امروزه بهره وری از جمله موضوعات جذابd است که جذابیت و کاربرد آن فقط محدود به یک رشته یا شاخه از علم نمی شود، بلکه محققان علوم مختلف هر یک از منظری به بررسی آن می پردازند. در این تحقیق تلاش شده تا عوامل موثر بر بهره وری منابع انسانی کاربری های آموزشی شناسایی شود. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی و جامعه آماری این پژوهش نیز کارکنان و اعضای حی ها علمی دانشگاه های پیام نور استان گیلان و تعداد نمونه ها نیز بر اساس روش نمونه گیری گروهی 112 نفر بوده است. برای رسیدن به هدف این تحقیق از روش تحلیل عاملی (از نوع اکتشافی) استفاده شده است. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که در نهایت 5 عامل اصلی موثر بر بهره وری منابع انسانی کاربری های آموزشی وجود دارند که این عوامل مجموعا قادر به توضیح تقریبا 73 درصد از واریانس کل متغیرها می باشند. این 5 عامل به ترتیب عبارتند از: سرمایه انسانی 1، سرمایه انسانی 2، سرمایه ساختاری، عوامل محیطی–مکانی و سرمایه رابطه ای. از ترکیب عوامل اول، دوم، سوم و پنجم، مجموعا عامل سرمایه فکری حاصل می شود و عامل چهارم نیز عامل محیطی–مکانی می باشد.

پایه های توسعه ی جوامع توسط افرادی شکل می گیرد که متناسب با استعداد برترشان فعالیت می کنند. آنچه در این خصوص مهم است، فراهم کردن شرایط به نحوی است که همه بتوانند متناسب با استعداد برتر خود مشغول به کار شوند. از این رو، پژوهش حاضر، با هدف بررسی متغیرهای موثر بر استعداد انجام شده است. برای رسیدن به این هدف، معطوف به سوالات تحقیق، با رویکردی اکتشافی و کیفی، ادبیات مورد بررسی قرار گرفت که به اکتشاف الگوی تحلیل متغیرهای موثر بر استعداد منجر شد. این الگو که متشکل از دو بعد، چهار عامل، پنج مولفه و 276 شاخص است، نشان می دهد که عوامل سه گانه بعد محیطی شامل «خانواده»، «سیستم های آموزشی» و «کسب وکار» از طریق مجموعه ای از مولفه های پیش برنده و بازدارنده بر بعد فردی اثر گذاشته و فرد را به سمت فعالیت متناسب استعداد برترش یا خارج از آن، سوق می دهند. برای سنجش مولفه ها، تعداد 276 شاخص به دقت تنظیم شده است که بیانگر محیط مساعد/ نامساعد برای فعالیت متناسب با استعداد بوده و متصدیان عوامل محیطی می توانند از آن ها برای بناکردن محیط مساعد برای فعالیت متناسب استعداد برتر، بهره گیرند. همچنین، مشخص شد زمانی که افراد خارج از استعداد برترشان فعالیت می کنند، «حاضرین غایب» در شعاع تربیتی خانواده، فضای آموزشی و محیط کسب وکار هستند و- در مقابل- هنگامی که متناسب با استعداد برترشان فعالیت می کنند، «حاضرین حاضر» در شعاع تربیتی خانواده، فضای آموزشی و محیط کسب وکار هستند.

مهارت های ارتباطی در سطوح مختلف سازمان از آن جهت اهمیت دارد که تنها ازطریق ارتباطات است که ما می توانیم اطلاعات مورد نیاز را در جهت تصمیم گیری های موفق برای سازمان خود فراهم کنیم. این مقاله، به دنبال آن است که رابطه ی مهارت های ارتباطی کارکنان با رضایت مشتریان را در نمایندگی های مجاز شرکت ایران خودرو تهران مورد بررسی قرار دهد. روش تحقیق «همبستگی» بوده و از یک نمونه ی 211 نفری از کارکنان بخش فروش نمایندگی های مجاز شرکت و مشتریان شان برای جمع آوری اطلاعات استفاده شده است. داده های جمع آوری شده، ازطریق رگرسیون همزمان تحلیل شده است. نتایج نشان داد که به طور کلی وجود مهارت ارتباطی مناسب کارکنان با رضایت مشتریان آنها رابطه ای مثبت داشته است؛ همچنین، یافته های دقیق تر نشان دادند که مهارت های کلامی کارکنان عامل پیش بینی کننده ی قوی تری برای رضایت مشتریان بوده است.

اگرچه در مطالعات مدیریت به مقوله ی رهبری و سبک های مختلف آن تاکید فراوانی شده است، اما برخی سبک ها کمتر مورد توجه قرارگرفته و این بخش به عنوان نیمه ی تاریک رهبری قلمداد می شود. یکی از سبک های یادشده، سبک رهبری زهرآگین است. هدف پژوهش فعلی، شناسایی اثرات به کارگیری این سبک بر نتایج و پی آمدهای منابع انسانی است. روش تحقیق، از نوع کیفی بوده و برای گردآوری اطلاعات از مصاحبه استفاده شده است. جامعه ی آماری شامل استادان مدیریت دانشگاه های سراسری منتخب شهر تهران بوده و از این بین، تعداد 15 نفر با استفاده از روش گلوله برفی انتخاب شدند. به منظور تحلیل داده ها، روش تحلیل محتوا مورد استفاده قرارگرفت. یافته های پژوهش نشان می دهد که استفاده از سبک یادشده، موجب کاهش سطح رضایت شغلی، افت سطح تعهد سازمانی در بلندمدت، افزایش نرخ ترک خدمت، افزایش میزان تنش و تسریع فرسودگی شغلی، کاهش میزان انگیزه ی شغلی، عدم تغییر میزان غیبت، کاهش احساس امنیت شغلی، کاهش میزان عملکرد و بهره وری، کار گروهی محدود، کاهش میزان رفتارهای شهروندی سازمانی واقعی و عدم تمایل رهبران به توانمندسازی کارکنان گردیده است.

هدف پژوهش حاضر، سنجش سبک رهبری برای سطوح معاونین، مدیران و روسای یکی از شرکت های گروه سایپا از دو بعد خود ارزیابی و ارزیابی توسط کارکنان از یک سو و بررسی روابط بین ویژگی های جمعیت شناختی کارکنان و سبک و پی آمدهای رهبری مدیران از دگرسو بوده است. برای سنجش سبک رهبری، از نظریه ی مدل کامل رهبری[1] و به منظور گردآوری داده ها از پرسش نامه MLQ[2] بهره گرفته شد. این مطالعه، یک پژوهش کاربردی و در زمره ی تحقیقات توصیفی، از نوع مطالعات همبستگی است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روشهای آماری توصیفی و استنباطی (شامل آزمون همبستگی پیرسون، تحلیل واریانس یک راهه و آزمون تی مستقل) استفاده شد. نتایج نشان داد که پی آمدهای رهبری (انگیزش کارکنان، رضایت کارکنان و اثربخشی رهبری) با سبک رهبری تحول آفرین، رابطه ای مثبت و معنادار دارد. هم چنین شکاف معناداری بین نمرات خودارزیابی و نمرات پیروان به دست آمد؛ به گونه ای که مدیران، معاونین و روسا در خودارزیابی، نمرات بالاتری را به خود داده بودند. هم چنین، تفاوت معناداری بین پی آمدهای رهبری و وضعیت سبک رهبری تحول آفرین[3] در بین سطوح مدیریتی به تایید رسید. بین ویژگی های جمعیت شناختی پیروان و ادراک شان از سبک و پی آمدهای رهبری فقط در سطح معاونین رابطه ی معنا داری دارد.

یکی از جنبه های مهم در رابطه با کار و فعالیت سازمانی و حرفه ای، موضوع کارراهه ی فردی است. تحقیق حاضر با هدف تاثیر ابعاد کارراهه ی انتخابی فرد بر پی آمدهای سازمانی (عملکرد شغلی و رضایت شغلی) صورت گرفته است. تحقیق از نوع پیمایشی بوده و برای جمع آوری داده ها، 384 پرسش نامه به طور تصافی بین کارکنان بانک کشاورزی در شهر تهران، به عنوان نمونه توزیع گردید. برای تجزیه وتحلیل داده ها و آزمون فرضیات از آزمون رگرسیون استفاده شد. یافته های تحقیق نشان می دهد که ابعاد کارراهه، بر عملکرد شغلی اثری مثبت و معنادار داشته و بر رضایت شغلی اثری ندارد؛ ولی تاثیر ابعاد کارراهه با لحاظ عوامل شغلی، بر پی آمدهای سازمانی مثبت و تعیین کننده است.

مزایای بی شماری که اشتراک دانش می تواند برای سازمان به همراه آورد، آنرا به عنوان یکی از مراحل کلیدی فرایند مدیریت دانش معرفی نموده است. تحقیقات مختلف، به شناسایی عوامل موثر بر اشتراک دانش پرداخته و مدل هایی را نیز در این زمینه پیشنهاد داده اند.این مقاله، با معرفی دو عامل موثر در اشتراک دانش شامل عوامل انگیزشی و علاقه به روش های اشتراک دانش، مدل کاربردی اشتراک دانش را معرفی نموده و با مقایسه ی این مدل در محیط های تحقیقاتی و تولیدی نشان می دهد که به کارگیری این دو متغیر، بیش از 60 درصد رفتار اشتراک دانش را موجب شده و نسبت به سایر عوامل موثر در اشتراک دانش، نقش بسیار پررنگ تری را ایفا می نمایند. درنهایت، مدل کاربردی اشتراک دانش ارایه شده، با استفاده از مدل سازی معادلات ساختاری (SEM) و نرم افزار Lisrel 8.8 در هر یک از محیط های تحقیق مورد تایید قرار گرفت.

توجه به اهمیت مدیریت منابع انسانی و نیاز روزافزون به آن در سازمان ها و اداره ها و همچنین، گستردگی حوزه های تحقیقاتی در این زمینه، بررسی روند پژوهش در مدیریت منابع انسانی مهم است. هدف از پژوهش حاضر، بررسی سیر تغییر و تحول پژوهشی در حوزه های تحقیقاتی مدیریت منابع انسانی و پیش بینی روند آینده ی آن است. در این راستا، تعداد 50014 مقاله ی مربوط به مدیریت منابع انسانی که طی سال های 1962 تا 2011 در 81 نشریه منتشر شده است، مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت و با استخراج داده ها، ذخیره سازی در بانک اطلاعاتی و تحلیل روند 50 سال گذشته، تلاش شد با استفاده از تحلیل سری های زمانی به پیش بینی 10 سال آینده ی هر یک از حوزه های تحقیقاتی مدیریت منابع انسانی پرداخته شود. نتایج روند صعودی را در تمامی حوزه ها، به خصوص: روابط کار و کار گروهی؛ تجزیه وتحلیل شغل؛ سامانه های اطلاعاتی و مدیریت راهبردی منابع انسانی، نشان می دهد.