فصلنامه جنگل و فرآورده های چوب
سال شصت و دوم شماره 3 (پاییز 1388)

به منظور اعمال روش های جنگلداری و شیوه های بهینه پرورش درختان برای دست یابی به هدف های پرورش جنگل؛ بررسی اندازه مشخصه های مختلف درختان می تواند مفید واقع شود. در بخش نم خانه از جنگل آموزشی پژوهشی خیرود کنار نوشهر، 110 اصله درخت راش به طور تصادفی گزینش و بر روی هریک از آنها مشخصه های جهت، شیب، قطر کنده، قطر برابر سینه، ارتفاع کامل، ارتفاع تنه و ارتفاع تاج اندازه گیری و یادداشت شدند و پس از تجزیه و تحلیل داده ها نتایج زیر برای این گونه در بخش نم خانه بدست آمد:- بین قطر برابر سینه و ارتفاع کامل درختان راش یک همبستگی توانی وجود دارد.
- بین قطر برابر سینه و ارتفاع تاج رابطه توانی وجود دارد.
- بین قطر برابر سینه و ارتفاع تنه درخت یک همبستگی توانی وجود دارد.
- ضریب قد کشیدگی (Slenderness factor) یا پایداری h/d<80 گونه یاد شده از قطربرابرسینه 39 سانتیمتر شروع می شود.
- بین قطر کنده و قطر برابر سینه یک همبستگی توانی وجود دارد.

در این پژوهش، ویژگی های گرمایی، مکانیکی دینامیکی نانوچندسازه های بدست آمده از نانوکریستال سلولز کوپلیمرهای پلی وینیل الکل مورد بررسی قرار گرفت. نانوچندسازه ها از اختلاط کوپلیمرهای پلی وینیل الکل و پلی وینیل استات به عنوان پلیمر زمینه تجزیه شونده و سوسپانسیون کلوئیدی نانوکریستال سلولز به عنوان مرحله (فاز) تقویت کننده طبیعی تجزیه شونده تهیه شدند. نانوکریستال های سلولز (ویسکرها) با (هیدرولیز) اسیدی از لینتر پنبه تهیه شدند و شامل نانوذرات میله مانند بودند. ویسکرهای سلولز با بهره گیری از میکروسکوپ الکترونی FEG-SEM مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفتند این ذرات دارای طول میانگین 172nm، قطر میانگین 15nm، و ضریب لاغری حدود 12-11 بودند. کوپلیمرهای پلی وینیل الکل به منظور تهیه محلول پلیمر در آب مقطر حل شدند. نانوچندسازه ها پس از اختلاط محلول پلیمر با سوسپانسیون دارای نانوکریستال سلولز، با روش قالب گیری محلول تهیه شدند. به منظور ارزیابی تاثیر رطوبت بر روی ساختار نانوچندسازه ها، مواد بدست آمده در معرض چهار میزان رطوبت نسبی مختلف قرار گرفتند. ویژگی های مکانیکی دینامیکی و ویژگی های گرمایی نانوچندسازه های بدست آمده با بهره گیری از روش های DMA و DSC مورد بررسی قرار گرفت. برای ارزیابی ویژگی های نانوچندسازه ها آزمون کششی بر روی آن ها انجام گرفت. مدول ذخیره نانوچندسازه ها با افزودن تقویت کننده بهبود پیدا کرد. در حالی که دمای تبدیل شیشه،Tg، تغییری نشان نداد. افزایش رطوبت نسبی باعث کاهشTg شد و تاثیر منفی بر روی ویژگی های مکانیکی مواد بدست آمده داشت. بهبود ویژگی های در کوپلیمرهای با درجه هیدرولیز بالا (هیدرولیز کامل) نسبت به کوپلیمرهای با درجه هیدرولیز پایین (هیدرولیز جزیی) چشمگیرتر بود.

حجم سرپای جنگل به عنوان معیار مهمی برای آگاهی از وضعیت جنگل و عملکرد آن، برآورد تولید و بررسی تغییرات و نیز اثرگذاری عوامل زنده و غیر زنده در علوم جنگل مطرح است. اندازه گیری این مشخصه های جنگل پرهزینه و زمان بر است. یکی از راه کار ها برای کاهش هزینه و افزایش سرعت جمع آوری داده ها بهره گیری از داده های دورسنجی در قالب جدول های حجم هوایی است. در این پژوهش برآورد حجم سرپای جنگل با بهره گیری از جدول های حجم هوایی به کمک تصاویر هوایی دوربین رقومی UltraCamD بررسی شد. برای این منظور شمار 150 نمونه 10 آری (0.1 هکتاری) با شبکه ای به ابعاد 300×400 متر بر روی زمین اندازه گیری شد. بر روی تصاویر دو متغیر درصد تاج پوشش و میانگین قطر تاج سه درخت نزدیک به مرکز نمونه اندازه گیری شد. ترکیب های مختلف بدست آمده از تبدیل های مختلف این دو متغیر در نظر گرفته شده و با بهره گیری از رگرسیون گام به گام متغیر مناسب گزینش شد. به منظور تعیین معادله رگرسیونی، از تحلیل رگرسیون خطی و غیر خطی بهره گیری شد. مدل سازی بر پایه 120 نمونه صورت گرفت. 30 نمونه دیگر برای احراز اعتبار مدل بهره گیری شد. مدل خطی ساده بهترین برازش را با داده های مورد بررسی نشان داد. جذر میانگین مربعات خطای نسبی به دست آمده برای مدل خطی 22.6 درصد و اریبی نسبی 2.9 درصد بود. در نهایت جدول حجم هوایی با مدل خطی تهیه شد.

گسترش تنش ها و کرنش های چوب خشک کنی در تخته های کششی و معمولی صنوبر (Populus nigra)در سه جهت ارتوتروپ و گرادیان کرنش باقی مانده در ضخامت آن ها مورد بررسی قرار گرفت. دو نوع تخته شعاعی و مماسی با روش جابجایی هوای گرم تحت دمای خشک ثابت 60oC و رطوبت نسبی 50 درصد در یک کوره آزمایشگاهی تا میانگین رطوبت نهایی 8 درصد و بدون تیمار مشروط سازی (تنش زدایی) خشک شدند. برای محدود کردن شار رطوبت در ضخامت تخته ها، چهار سطح از تخته ها با فویل آلومینیومی آغشته با رزین پلی اورتان (PU) پوشانده شد. پس از خشک شدن تخته ها، شدت تنش های عرضی با بهره گیری از آزمون برش نمونه های U شکل و شدت تنش های طولی با بهره گیری از یک کرنش سنج دیجیتالی و نیز برش آزمونه های انگشتی شکل اندازه گیری شد. گرادیان کرنش باقی مانده در تخته های خشک شده نیز با بهره گیری از روش برش لایه اندازه گیری شد. نتایج این بررسی نشان داد که شدت تنش های چوب خشک کنی در جهت های شعاعی و طولی، در چوب کششی بیشتر از چوب معمولی است. همچنین، برون سختی بیشتر در چوب کششی با گرادیان ناهمگن تر کرنش باقی مانده در این چوب همراه بود.

به منظور بررسی اثر کاهش رطوبت بذر بر ویژگی های جوانه زنی بلند مازو(Quercus castaneifolia)، در اواسط دی ماه سال 1385 مقداری بذور بلند مازو با رطوبت نسبی 42 درصد از چند درخت نخبه مادری در پارک جنگلی نور جمع آوری شد. نمونه هایی از بذرهای سالم و یکسان پس از قرار گرفتن به مدت 1، 2، 4 و 8 شبانه روز در ژرمیناتور (دمای 30oC)، رطوبت نسبی شان به ترتیب به 36، 23، 14 و 9 درصد کاهش یافت و آنگاه نمونه ها در تکرارهای 50 تایی (در ظروف پلاستیکی دارای ماسه سترون) به مدت 4 هفته در فضای آزمایشگاه (22-25oc) قرار داده شد. نتایج نشان داد که با کاهش رطوبت بذر میزان جوانه زنی کاهش یافت (p<0.05). بیشترین میزان جوانه رنی (95.3 و 87.3 درصد) به ترتیب در رطوبت اولیه (42 درصد) و رطوبت 36 درصد رخ داد. در رطوبت 23 درصد میزان جوانه زنی از افت شدیدی برخوردار شد (8 درصد) و در رطوبت 14 و 9 درصد هیچ بذری جوانه نزد. کاهش رطوبت بذر، ظرفیت جوانه زنی، انرژی جوانه زنی، میانگین جوانه زنی روزانه، بیشینه میانگین جوانه زنی روزانه، سرعت جوانه زنی، ارزش جوانه زنی و شاخص بنیه بذر را نیز کاهش داد. نتایج این پژوهش آشکار کرد که در اثر کاهش رطوبت بذر، بیشتر ویژگی های جوانه زنی بذر بلندمازو دچار آسیب معنی دار شدند و در رطوبت کمتر از 14 درصد قدرت جوانه زنی به کلی متوقف شد. این رفتار ذخیره ای که ناشی از کاهش سریع رطوبت بذر بلند مازو و موید کم عمر بودن (Recalcitrant) بودن بذر آن می باشد گویای این حقیقت است که پیش از اینکه رطوبت اولیه بذر کاهش جدی یابد بایستی هر چه زودتر نسبت به کاشت آن اقدام شود، یا اینکه تا پیش از نخستین فصل کاشت، بذرها در انبارهای خنک و مرطوب مناطق جنگلی کوهستانی و یا در محیط سردخانه نگهداری شوند تا قدرت جوانه زنی شان به میزان قابل ملاحظه ای حفظ شود.

در این پژوهش تاثیر آب دریاهای خزر و خلیج فارس روی عملکرد سازگارکننده مالئیک انیدرید در رفتار جذب آب چند سازه آردچوب - پلی پروپیلن مورد بررسی قرار گرفت. چند سازه آردچوب - پلی پروپیلن با دستگاه اکسترودر دو ماردونه ناهمسو گرد با نسبت وزنی 50 درصد پرکننده و در حالت بدون سازگارکننده و %2 سازگارکننده ساخته شدند. نمونه آب های دریای خزر و خلیج فارس نیز به ترتیب از ساحل شهرستان نور و بندرعباس تهیه و در آزمایشگاه تجزیه شد. چند سازه ساخته شده پس از برش به ابعاد استاندارد به مدت چندین هفته و تا رسیدن به حالت اشباع در درون این آب ها غوطه ور شدند و رفتار جذب آب بلند مدت آنها بررسی شد. نتایج نشان داد که افزودن %2 سازگارکننده مالئیک انیدرید، تاثیر معنی داری در کاهش جذب آب چند سازه های چوب – پلاستیک غوطه ور شده در آب های خزر و خلیج فارس نداشته است در حالی که این میزان سازگارکننده میزان جذب آب چند سازه ها را در آب مقطر به میزان قابل توجهی کاهش داد.

بر پایه مدل نظری شبکه جاده های جنگلی، جاده ها به طور موازی قرار گرفته اند و بر همین پایه مسیر کشیدن چوب در امتداد کوتاه ترین فاصله از پای کنده تا کنار جاده کامیون رو در روی نقشه می باشد که این حالت به ندرت در واقعیت رخ می هد. هدف از این پژوهش، برآورد ضرایب تصحیح میانگین فاصله چوبکشی برای بخش پاتم بود. در آغاز وضعیت پستی و بلندی (توپوگرافی) به دو قسمت کلان و خرد (ماکرو و میکرو) تقسیم و با جنگل گردشی های منظم و گسترده همه موارد مورد نظر برداشت و به نقشه منتقل شدند. سپس با توجه به این موارد و نیز مرزهای چوبکشی، مسیرها و جاده های چوبکشی و خطوط کابل بر روی نقشه طراحی شدند. به منظور بررسی قابلیت اجرایی مسیر های طراحی شده با بهره گیری از نقشه، هر کدام از مسیرها با قطب نما و شیب سنج در روی زمین کنترل و هرگونه تصحیح و یا تعدیل آنها به روی نقشه منتقل شد. به منظور اندازه گیری فواصل چوبکشی واقعی و نظری، 189 نقطه به عنوان نمونه گزینش و فواصل چوبکشی واقعی و نظری آنها اندازه گیری شد. سپس با بهره گیری از این نقاط، مدل های رگرسیون برای تبدیل فواصل نظری به واقعی تعیین شد. در مرحله پس با بهره گیری از آزمون F و اعتبار سنجی، معنی داری و اعتبار مدل ها بررسی شد. با توجه به نتایج، ضریب تصحیح کل برای منطقه مورد بررسی 2.03 محاسبه شد.

اوکالیپتوس (Eucalyptus) از خانواده Myrtaceae یکی ازسرده های غیر بومی ایران است. از آنجایی که فرونگری این گیاه از راه بذر و قلمه با دشواری هایی روبررو است، در این پژوهش ریزازدیادی درختان بالغ گونه هایEucalyptus camaldulensis Dehnh. و E. microcarpa Maidenبا بهره گیری از شاخه های تهیه شده از جوانه جانبی مورد بررسی قرار گرفت. درختان مورد پژوهش بر پایه نسبت رشد، ویژگی های ریختی و نه بیمار بودن از باغ گیاهشناسی فدک دزفول گزینش شدند. فرونگری ریزنمونه ها در محیط MS انجام شد. بررسی تیمارهای سترون سازی نشان داد که بهترین نتیجه از تیمار کلرور مرکوریک 0.1 درصد به مدت 4 دقیقه و سه بار شستشو با آب دو بار تقطیر استریل بدست آمد. واکشت هر 6 هفته یک بار انجام شد. بیشترین میزان فرونگری و بهترین فصل برداشت نمونه ماه آبان بود. بهترین ترکیب هورمونی برای شاخه زایی در هر دو گونه، 0.01 میلی گرم در لیتر TDZ و 0.5 میلی گرم در لیتر NAA بود. بهترین نتیجه ریشه زایی در محیطMS بدون هورمون بدست آمد. گیاهان بدست آمده به تدریج به شرایط گلخانه و خزانه سازگار شدند.