فصلنامه جنگل و فرآورده های چوب
سال شصت و دوم شماره 4 (زمستان 1388)

این پژوهش با هدف بررسی متغیرها در اتصال با پین تعبیه شده روی تخته فبیر با تراکم متوسط (MDF) و به دست آوردن رابطه تجربی برای پیش بینی بیشینه مقاومت خمشی آن انجام گرفته است. یکی از اتصال هایی که در هر دو حالت گوشه ای و عرضی به کار می رود اتصال با پین (دوبل) است. در صنعت مبلمان از پین یا میله چوبی به صورت گسترده ای بهره گیری می شود؛ چون به نسبت ارزان است، کاربرد آن آسان بوده و تنها به تعبیه سوراخی برای نصب نیاز دارد. در این پژوهش، اثر متغیرهای قطر پین در سه سطح 6، 8 و 10 میلی متر و عمق نفوذ در دو سطح 9 و 12 میلی متر، بر مقاومت اتصال در برابر بار خمشی بررسی شده است. نتایج نشان می دهد که بالاترین میزان ظرفیت خمشی اتصال با پین در MDF از پین با قطر 8 میلی متر و طول نفوذ 12 میلی متر در اعضای اتصال ایجاد می شود. در نهایت با تحلیل های صورت گرفته معادله تجربی Wb=(d/2+w/3+e/3) W1 برای پیش بینی بیشینه ظرفیت لنگر خمشی بدست آمده، که در آن Wb بیشینه ظرفیت لنگر خمشی، d فاصله بین دو پین (محور تا محور)، w پهنای قید، e فاصله تا محور خنثی و W1 مقاومت کششی اتصال دوبل (پین) می باشند.

در سال های اخیر اقتصاددانان منابع طبیعی به ارزش گذاری و سنجش نقش منابع طبیعی در تامین رفاه انسان پرداخته اند و پیشرفت قابل توجهی در ارزش گذاری خدمات زیست محیطی و بوم شناختی (اکولوژیکی) بوم نظام ها بدست آورده اند. این پژوهش به تعیین ارزش وجودی جنگل های ارسباران با اندازه گیری میزان تمایل به پرداخت افراد برای منافع حفاظتی این جنگل ها با بهره گیری از روش ارزش گذاری مشروط و پرسش نامه گزینش دوگانه می پردازد. برای اندازه گیری میزان تمایل به پرداخت افراد از مدل لاجیت بهره گیری شده و بر پایه روش بیشینه درستنمایی، مشخصه های این مدل برآورد شده است. در ادامه اثرگذاری های نهایی تغییر در هر یک از متغیرهای لحاظ شده در مدل مورد بررسی، با بهره گیری از عامل محاسبه تاثیر نهایی محاسبه شده است. نتایج نشان می دهد که 87.5 درصد افراد تحت بررسی، حاضر به پرداخت مبلغی برای نگهداری از جنگل های ارسباران می باشند. میانگین تمایل به پرداخت افراد برای ارزش وجودی جنگل های ارسباران 16589 ریال در ماه بدست آمده است، همچنین ارزش وجودی سالانه هر هکتار از این جنگل ها، 5216779 ریال برآورد شده است که نشان از توجه ویژه همه مردم به این جنگل ها دارد. نتایج بدست آمده بیانگر آن است که جنگل های ارسباران از نظر مردم ارزش نگهداری قابل توجهی دارند و این نتایج برای سیاست گزاران و تصمیم گیران توجیهی فراهم می کند تا از این جنگل ها حمایت نمایند.

رویشگاه سیریک از منحصربه فردترین جامعه های مانگرو در کشور و در استان هرمزگان است که توده های چندل در کنار اجتماعات حرا جنگلی آمیخته را پدید آورده اند و علاوه بر ساختار جنگلی متفاوت، جلوه های زیستی متمایزی از دیگر رویشگاه های مانگرو کشور در این منطقه وجود دارد. در این بررسی با بهره گیری از تصاویر ماهواره ای IRS و کنترل میدانی رویشگاه، پراکنش، نوع ساختار و ترکیب آن مشخص شد. در نمونه برداری برای بررسی ساختار رویشگاه از روش خط مرجع منظم و خط قطعه، که در آن 37 قطعه نمونه دایره ای شکل با مساحت 28.6 متر مربع در خطوط نمونه که به طور میانگین 100 متر طول داشتند برداشت شد. در هر قطعه نمونه مشخصه های رویشی توده شامل، ارتفاع، ارتفاع تاج، دو قطر عمود بر هم تاج درختان، شمار نهال های مستقر در عرصه به جداسازی گونه، تراکم و درصد تاج پوشش در سه توده خالص حرا، خالص چندل و توده های آمیخته حرا و چندل اندازه گیری شد. بررسی همگنی ساختار جنگل با بهره گیری از آزمون تجزیه واریانس نشان داد در سطح سه توده مورد بررسی ساختاری ناهمسال و نامنظم وجود دارد. میانگین شمار نهال در توده های مورد اندازه گیری نشان داد میزان زادآوری در توده چندل بسیار بیشتر از توده حرا است، بررسی این موضوع در توده های آمیخته نشان می دهد با توجه به پایین بودن میزان تراکم، ارتفاع و دیرزیستی بالای درختان حرا، توان زادآوری و تجدید حیات آنها رو به کاهش است و این روند بیانگر توان رقابت بالای درختان چندل است که عرصه را برای کنار زدن درختان حرا فراهم می کند.

جاده ها یکی از مهم ترین و بارزترین عوارض قابل استخراج از تصاویر ماهواره ای بوده و استخراج خودکار (اتوماتیک) آن ها از تصاویر ماهواره ای دارای مزایایی مانند بهنگام رسانی پایگاه های داده در زمان کوتاه و با هزینه کم می باشد. هدف از این پژوهش استخراج خودکار نقشه شبکه جاده های جنگلی با بهره گیری از تصاویر سنجندهLISS_IV ماهوارهIRS_P6 است. جاده های جنگلی به دلیل وجود عوارض و اشکال نامنظم پیچیدگی ویژه ای برای خودکار دارد. بنابراین روش پژوهش به شکلی طراحی شد که بتواند با این مساله به خوبی مواجه شود. به این منظور در آغاز با بکارگیری یک سامانه فازی منطقه مورد بررسی برروی تصویر ماهواره ای به دو طبقه جاده و غیرجاده طبقه بندی و سپس با بهره گیری از الگوریتم ریخت شناسی (مورفولوژی) ریاضی نقشه شبکه جاده های جنگلی در بخشی از جنگل های استان مازندران منطقه لیره سر به صورت خودکار استخراج شد. نتایج نشان داد روش بکار گرفته شده با ردیابی مسیر جاده به صورت خودکار می تواند نقشه شبکه جاده های جنگلی را با صحت کلی 88 درصد تهیه نماید. همچنین در قسمت هایی از جنگل که جاده در زیر تاج پوشش درختان پنهان و یا مسیر جاده به صورت منقطع بود، الگوریتم ریخت شناسی ریاضی توانست مسیر جاده را به شکل مناسبی استخراج نماید.

اثرات اندازه بذر و ارتفاع رویشگاه روی جوانه زنی و ویژگی های بنیه بذر بلندمازو (Quercus castaneifolia) در شرایط آزمایشگاه بررسی شد. برای این منظور بذرها جمع آوری شده از سه مبدا مختلف جنگل لوه - شمال شرق ایران - با ارتفاع از سطح دریای 400، 1000 و 1600 متر، پس از طبقه بندی به سه طبقه وزنی سبک، متوسط و سنگین، با بهره گیری از طرح فاکتوریل کاملا تصادفی با 4 تکرار، به مدت 40 روز در شرایط بهینه رشد و نمو (8 ساعت روشنایی با دمای 30oC و 16 ساعت تاریکی با دمای 20oC) قرار گرفتند. هر دو روز یک بار شمار بذرهای جوانه زده و ویژگی های نونهال های بدست آمده مورد بررسی قرار گرفت. نتایج آشکار ساخت که میانگین نرخ جوانه زنی بذرها در همه مبداها و طبقه های وزنی بالا و از 80 تا 99 درصد متفاوت بود. اندازه و مبدا بذر اثرات معنی داری بر جوانه زنی و ویژگی های بنیه بذر بلندمازو داشتند (P<0.05) طوری که همواره با کاهش ارتفاع از سطح دریا و افزایش وزن خشک بذر، شاخص بنیه بذرها و میزان وزن خشک ریشه چه و گیاهچه نونهال های سبز شده افزایش یافت. همچنین، بذرهای درشت ارتفاعات پایین از نرخ جوانه زنی و بنیه بیشتری در مقایسه با دیگر بذرها برخوردار بودند. به طور کلی، یافته های این پژوهش می تواند همچنین لزوم توجه به ارتفاع از سطح دریای مبدا بذر و اندازه بذر را در عملیات جنگل کاری با بذر و پرورش نهال بلندمازو مورد تاکید قرار دهد. ادامه چنین بررسی هایی با کاشت اندازه های متفاوت بذر در مبداهای ارتفاعی مختلف، می تواند چگونگی اثرات وزن بذر بر استقرار نهال بلندمازو را با دقت بیشتری مشخص ساخته و اندازه مناسب بذر برای کاشت در هر یک از مبدا ها را تعیین نماید.

در این پژوهش بررسی سیر تاریخی نظام بهره برداری روستایی از عرصه های طبیعی جنگلی، مرتعی و کشاورزی روستای چتن از توابع بخش کجور شهرستان نوشهر در استان مازندران در شمال ایران انجام شده است. ابزار پژوهش مورد استفاده مصاحبه های ساختارنیافته و نیمه ساختاریافته و مشاهده مشارکتی، در قالب تحقیق میدانی و بررسی مدارک و اسناد موجود بوده است. در این پژوهش نظام بهره برداری از عرصه مورد نظر در سه دوره تاریخی شامل: از حدود 300 سال پیش تا اواخر دوره قاجار، فاصله زمانی بین اواخر دوره قاجار تا زمان ملی شدن منابع طبیعی و پس از ملی شدن منابع طبیعی مورد بررسی قرار گرفته است و اثرگذاری عامل مالکیت بر عرصه به عنوان کلیدی ترین عامل در شیوه بهره برداری در هر دوره به طور مشروح بیان شده است. در کل در روستای مورد نظر انواع مالکیت های مشاع، خصوصی به طور کامل فردی و یا وقفی در بین افراد خاص و آمیزه ای از آنها در عرصه های مختلف جنگلی و مرتعی و برای انواع بهره برداری های مختلف در طول زمان قابل مشاهده بوده که تحت تاثیر جریان های سیاسی و تاریخی خارج از جامعه روستایی و روند تکامل جامعه روستایی در طول زمان دچار تغییر و دگرگونی شده است.

این پژوهش با هدف بررسی الگوی مناسب سازماندهی مکانی جنگل در زاگرس شمالی انجام گرفته است. به منظور دستیابی به هدف، رویکرد تصمیم گیری گروهی و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) که یکی از روش های تصمیم گیری چندمعیاره است، بهره گیری شد. با تعیین گروه تصمیم ساز شامل کارشناسانی از بخش اجرا، پژوهش و دانشگاه و نظر خواهی از آنان مهم ترین معیار های موثر در تعیین یکان مدیریتی در زاگرس شمالی شناسایی شدند. سپس به منظور تعیین ضریب اهمیت هر یک از معیارها در دستیابی به هدف و نهایتا گزینش بهترین گزینه، بار دیگر از کارشناسان نظرخواهی شد. با بهره گیری از نرم افزار Expert Choice که برای این چنین پژوهش هایی طراحی شده است و لحاظ کردن میانگین هندسی دیدگاه های کارشناسان، پرسش نامه ها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بیانگر تاثیر 8 معیار اصلی در تعیین یکان مدیریتی در زاگرس شمالی است. این معیارها به ترتیب ضریب اهمیت عبارت اند از: 1- پذیرش اجتماعی، 2- همگنی هدف ها در یکان مدیریت، 3- هر یکان باید تنها یک مدیر داشته باشد، 4- امکان اعمال یک روش جنگلداری در یکان مدیریت، 5- همخوانی یکان مدیریت با تیپ های جنگلی، 6- توجیه اقتصادی، 7- فیزیوگرافی 8- سطح. نتایج این پژوهش بیان می کند که بهترین گزینه از بین 3 گزینه موجود از دیدگاه کارشناسان، لحاظ کردن سامانه عرفی خانوار به عنوان یکان مدیریتی در زاگرس شمالی است. سامانه عرفی روستا و حوزه آبخیز در درجه های بعدی اهمیت قرار دارند.

این مطالعه با هدف بررسی عوامل موثر بر پراکنش توده های شاخه زاد و دانه زاد در جنگلداری عرفی در زاگرس میانی انجام شده است. برای این منظور توده های جنگلی دو سامان عرفی شهر سرابله و روستای چشمه خزانه ایلام تعیین و به همراه اراضی کشاورزی واقع در زیر آشکوب جنگل به وسیله GPS برداشت شده و به محیط GIS منتقل شدند. با رقومی کردن نقشه های 1:50000 منطقه، نقشه های شیب، جهت، ارتفاع، نزدیکی به مراکز جمعیتی و جاده تهیه شدند و توده های های جنگلی منطقه، با این نقشه ها همپوشانی داده و مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج نشان می دهد که توده هایی که دارای مبدا شاخه زاد می باشند در شیب های ملایم، ارتفاعات پایین، جهات جغرافیایی شمال و شرق و فواصل نزدیک به مراکز جمعیتی قرار دارند. توده های با مبدا دانه زاد در ارتفاعات بالاتر، شیب های تند تر، فواصل دورتر از مراکز جمعیتی و جهت های جنوبی و غربی قرار دارند. در پراکنش این توده ها در منطقه مورد مطالعه، جاده نقشی ندارد.