ماهنامه نفت، گاز و انرژی
سال پنجم شماره 21 (اردیبهشت 1393)

با افزایش تمایل کشورهای دارنده نفت و گاز به جذب سرمایه گذاری خارجی در جهت دستیابی به تولید یا توسعه مخازن، قراردادهای بین المللی نفت و گاز و به تبع آن اختلافات ناشی از آنها با افزایش روزافزون و تنوع بیشتری همراه گردیده است.
به طور کلی عملیات نفتی به دو دسته بالادستی و پایین دستی قابل تقسیم هستند که البته برخی فرایند حمل و فعالیت های مرتبط با آن را تحت عنوان عملیات میان دستی تقسیم کرده اند که در واقع بخشی از عملیات پایین دستی محسوب می شود. عملیات بالادستی شامل فعالیت های متعددی است که از مرحله اکتشاف تا بهره برداری از مخازن نفت و گاز را شامل می شود و قراردادهای مرتبط با آن شامل قراردادهای امتیازی، مشارکت در تولید، مشارکت در سرمایه گذاری و قراردادهای خدماتی بوده که قراردادهای بیع متقابل را نیز می توان در گروه قراردادهای خدماتی منظور نمود.
از آن جا که غالبا کشورهای دارنده نفت و گاز صاحبان تکنولوژی اکتشاف، استخراج و توسعه آن نیستند، قراردادهای بالادستی با طرفیت شرکت های نفتی بین المللی متخصص در این زمینه منعقد می گردد که با وجود عنصر خارجی، این قراردادها جنبه بین المللی می یابد که البته همچنان این اختلاف نظر وجود دارد که قراردادهای نفتی تابع قواعد یک قرارداد خصوصی هستند یا تابع معاهدات و ضوابط بین المللی می باشند. قراردادهای پایین دستی نیز شامل قراردادهای صرف خرید و فروش نفت و گاز به کشورها و شرکتهای متقاضی می باشد.
در هر قراردادی اصولا شیوه های حل و فصل اختلافات ناشی از آن پیش بینی می شود، علی الخصوص قراردادهای نفتی و گازی که به علت حساسیت موضوع قرارداد، پیش بینی این راهکارها ضرورتی اجتناب ناپذیر خواهد بود.
یک قرارداد مطلوب قراردادی است که اولا به آسانی قابل اجراء بوده و به شیوه ای متعادل و متوازن تنظیم گردد؛ به نحوی که حقوق و منافع طرفین را تامین و ریسک های آنها را به صورت عادلانه توزیع نماید و ثانیا رویه حل و فصل اختلافات ناشی از آن به نحو شفاف و مشخصی پیش بینی گردد.
هم اکنون سه راهکار عمده جهت حل و فصل اختلافات در دعاوی نفتی به کار می رود که عبارتند از روش های قضایی، شبه قضایی و غیرقضایی که در هر قراردادی به فراخور آن قرارداد و بسته به توافق طرفین یکی از این روش ها یا تلفیقی از آنها مورد پیش بینی قرار می گیرند.
در این مقاله برآنیم ضمن شناسایی انواع قراردادهای بالادستی، شیوه های حل و فصل اختلافات ناشی از این نوع قراردادها را به تفصیل مورد کنکاش قرار دهیم.

امنیت انرژی از جمله مواردی است که مستقیما با دولت ها در واحدهای سیاسی سروکار دارد. گرچه بنگاه های بزرگ بین المللی نفت و گاز نیز در این زمینه نگرانی های خاص خود را دارند، اما انرژی و تامین آن از جمله دغدغه های همیشگی حکومت ها و دولت هاست. پایداری سیستم های مربوط به حامل های انرژی، از جمله شبکه برق هر کشور از نگرانی های اصلی هر حکومتی است.
مانند هر کالای اقتصادی دیگر، منابع انرژی کمیاب اند و همچنین در حال کمیاب ترشدن در طول زمان، به خصوص منابع انرژی پایان پذیر همچون نفت، گاز و ذغال سنگ که به نظر می رسد ذخایر آن بدون هیچگونه تردیدی رو به افول است. این خود باعث رقابت در بازار و بالارفتن قیمت های اینگونه انرژی ها می شود. موضوع ژئوپلیتیک در منابع نفت و گاز دارای اهمیت فراوانی است. درحالی که مراکز عمده مصرف این دو ماده در گذشته عمدتا غرب صنعتی و درحال حاضر کشورهای اروپایی، آمریکای شمالی و شرق آسیا هستند، ذخایر عمده نفت خام جهانی در خاورمیانه و به خصوص در عربستان سعودی، ایران، عراق و کویت متمرکز است. دوقطبی بودن موضوع تولید و مصرف گاز روشن تر است. دو کشور روسیه و ایران به تنهایی 40 درصد ذخایر ثابت شده گاز جهانی را در اختیار دارند، درحالی که جمع کثیری از کشورهای جهان برای استفاده از انرژی با پیامدهای کمتر زیست محیطی به گاز طبیعی روی آورده اند.

در محیط رقابتی و سودجویانه جهانی نفت، تنها راه برای باقی ماندن در سطح این عرصه، بهره جستن از تکنولوژی های جدید است. امروزه شبکه های عصبی و مجموعه های فازی و کاربردشان در هوش مجازی به عنوان معنی جدید عبارت تکنولوژی پیشرفته محسوب می شوند. این ابزار راهی را برای کاهش هزینه های اکتشاف، تولید و مدیریت مخازن نفتی ایجاد می کنند. بسیاری از دانشمندان معتقدند که شبکه های عصبی در طول عمر نسبتا کوتاهشان بیشتر از سیستم تجربی در تمام عمرشان تکامل داشته اند. یکی از مهم ترین عوامل پیشرفت حفاری، آگاهی داشتن از شاخص های پتروفیزیکی سازندهای زیرین است. رایج ترین راه برای نیل به این هدف استفاده از نمودارهای هزینه بر و وقت گیر چاه پیمایی و آزمایش سنگ است. کاهش هزینه و زمان با یافتن دانش بین این داده ها و عدم اجرای برخی از آزمایش ها میسر می شود. در این پروژه به کمک شبکه های عصبی مصنوعی، شاخص تخلخل با استفاده از داده های چاه پیمایی با خطای مناسبی تخمین زده شد. همچنین کارایی شبکه های با توابع شعاعی و پرسپترون چندلایه ای با تابع های مختلف آموزشی مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت مشخص شد، بهترین شبکه از نوع رگرسیون تعمیم یافته با spread برابر 07/0 می باشد. خطای نسبی داده های خروجی این شبکه برابر 01/8 درصد و ضریب همبستگی داده های هدف و خروجی برابر 992/0 شده است.

نرم افزارهای شبیه ساز بهینه سازی مصرف انرژی در ساختمان ها، از جمله مهم ترین راهکارهایی محسوب می گردد که کشورها در پی دستیابی به آن در راستای راهبردهای کلان انرژی خود می باشند. در این چارچوب، جامعیت عنصر محوری است که طراحی های نرم افزارهای ذکرشده در آن راستا جهت گیری شده اند، اما در ایران، مسئله این است که نرم افزارهای شبیه ساز بهینه سازی انرژی در ساختمان های موجود در کشور فاقد جامعیت با توجه به شرایط کشور می باشند، لذا این پژوهش به سبب اهمیت موضوع با روشی توصیفی - تحلیلی و به لحاظ هدف تحلیلی کاربردی مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای، اسنادی، اینترنتی و استفاده از مستندات تجربیات صورت گرفته در سایر کشورهای پیشرو در سطح جهان و مصاحبه با خبرگان حوزه بهینه سازی مصرف انرژی در کشور به هدف استخراج معیارهای طراحی نرم افزار جامع شبیه ساز بهینه سازی مصرف انرژی در ساختمان های کشور به تحقیق پرداخت. بر اساس یافته های تحقیق بخشی نگری، عدم عزم ملی و عدم وجود پایگاه داده های قابل استفاده در نرم افزارهای شبیه ساز بهینه سازی مصرف سوخت در ساختمان ها از عمده ترین نقاط ضعفی می باشد که باعث گردیده کشور در عمل فاقد نرم افزار جامع شبیه ساز بهینه سازی انرژی در ساختمان ها گردد. در انتها نیز معیارهایی ارائه گردید.

آلودگی معضلی نیست که بشر در کنترل و کاهش آن ناتوان باشد، چرا که این مشکل زیست محیطی زاییده تکنولوژی بوده و از راه های علمی و تکنیکی می توان آن را از بین برد. محیط زیست کنونی در اثر فعالیت های انسان همواره در معرض آلودگی های مختلف از جمله آلودگی صوتی و تشعشعی قرار دارد. سیستم فلر پالایشگاه های نفت و گاز و مجتمع های پتروشیمی تجهیزی است که بر اثر سوزاندن گازهای زائد فرآیند، میزان قابل توجهی سرو صدا و تشعشع ایجاد می کند. در این مقاله با دو روش میزان تشعشع و صوت حاصل از فلر واحد الفین پتروشیمی پلیمر آریاساسول تخمین زده شده است. یکی با استفاده از نرم-افزار Flaresim و روش دیگر توسط روابط موجود در استاندارد API-RP 521. نتایج دو روش ارائه شده برای شعاع محدوده ممنوعه در اطراف فلر، با یکدیگر مطابقت دارد و 101 متر برآورد گردید که این میزان بیانگر جانمایی صحیح فلر واحد مربوطه می باشد.

در این تحقیق طی یک مطالعه موردی در شرکت مجتمع گاز پارس جنوبی بدلیل اهمیت محاسبه صحیح بهای تمام شده محصولات آن شرکت، به ارزیابی امکان سنجی توسعه و استقرار سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت پرداخته شد. با در نظر گرفتن نتایج تحقیقات قبلی در زمینه عوامل موثر بر استقرار سیستم های اطلاعاتی حسابداری، دو دیدگاه مطابق با فرهنگ سازمانی و توانمندی تکنولوژی اطلاعات مد نظر قرار گرفت. سپس 2 فرضیه اصلی و 6 فرعی تعریف و از طریق توزیع پرسشنامه سوالات مربوط به 6 فرضیه بصورت طیف 5گزینه ای لیکرت به نظرسنجی گذارده شد. جامعه آماری این تحقیق کارکنان امور مالی و روسای ادارات مرتبط با اجرای سیستم در آن شرکت بود. جهت آزمون فرضیات فرعی از آزمون تی تک نمونه ای و برای سنجش درجه اولویت آنها نسبت به همدیگر از آزمون فریدمن استفاده گردید. یافته های این پژوهش نشان داد که امکان استقرار این سیستم از دو دیدگاه ذکرشده در شرکت وجود دارد و بترتیب سطح اطلاعات علمی، مشارکت مثبت، عدم وجود مقاومت منفی، زیرساخت های مناسب موجود، تجربه قبلی کارمندان و انعطاف پذیری امکانات سیستم مالی دارای بیشترین تاثیر مثبت بر امکان اجرای موفقیت آمیز این سیستم را دارند و در بین دو عامل اصلی نیز بترتیب فرهنگ سازمانی و توانمندی تکنولوژی اطلاعات دارای بیشترین تاثیر مثبت بر اجرای این سیستم می باشند.