ماهنامه نفت، گاز و انرژی
سال ششم شماره 27 (فروردین 1394)

تجربیات مختلف در تعدادی از کشورهای توسعه یافته نشان می دهد که حذف اثرات زیان بار ناشی از پخش مواد زائد خطرناک و پاک سازی محیط، به مراتب پرهزینه تر از اعمال مدیریت صحیح در جلوگیری از آن می باشد. هزینه پاک سازی و حذف مواد زائد خطرناک که به صورت اصولی و صحیح مدیریت نشده اند، بین 10 تا 100 مرتبه پرهزینه تر از مدیریت صحیح اولیه آنها برآورد گردیده است. این مهم زمانی به دست می آید که با نحوه رهاسازی و انتقال مواد زائد خطرناک آشنا باشیم. این مکانیزم ها شامل: تبخیر، پخش شدن گرد وغبار و نشت (به صورت شیرابه) می باشد. عوامل موثر زیادی بر نحوه رهاسازی آلاینده ها تاثیرگذار است که در مورد هر کدام یک مثال آورده شده است. علاوه بر این سناریوهای مختلف پخش آلودگی در محل یک خاکچال بررسی شده است. این عوامل شامل نوع آلاینده، حالت فیزیکی آلاینده، منبع آلاینده، ثابت یا متحرک بودن منبع آلاینده، نحوه و مسیر انتقال آلاینده، جنس و نوع محلی که آلاینده در آن قرار دارد، می باشد. اثرات هر کدام از مکانیزم های رهاسازی بررسی شده و روش های مبارزه با آن نام برده شده است.

بیودیزل سوخت تجدیدپذیری است که در آینده ملل مختلف ناگزیر به استفاده از آن خواهند بود. از مهمترین مزایای آن تجزیهپذیری و عدم مشارکت در افزایش گازهای گلخانه ای است. به هدف بررسی و تعیین شرایط عملیاتی بهینه در فرآیند تولید این سوخت از روغن سرخکردنی از تکنیک طراحی آزمایش به روش پاسخ سطح استفاده گردید. نسبت مولی متانول به روغن، شدت اختلاط و دما بعنوان متغیر در نظر گرفته شد. با این توضیح که محدوده تغییرات دما بیش از دمای جوش متانول در نظر گرفته شد. پس از انجام آزمایشات و تعیین میزان تبدیل در شرایط مختلف و تحلیل آن به کمک نرم افزار Minitab® نحوه اثرگذاری متغیرها بر میزان تبدیل و وابستگی آنها با یکدیگر مشخص گردید. بر اساس تحلیل یادشده، مقادیر بهینه متغیرها به هدف حداکثر کردن میزان تبدیل برای دما °C66.67، برای شدت اختلاط rpm669.69 و برای نسبت مولی متانول به روغن 18 تعیین گردید.

از دیرباز تا کنون، آب دریاها و اقیانوس ها به عنوان الکترولیتی که مقادیر و غلظت های بالایی از انواع نمک ها را در خود حل نموده و طی یک فرآیند طبیعی، محیط خورنده ای برای اغلب فلزات و آلیاژها با گستره ای در حدود دوسوم سطح کره زمین بوجود آورده، شناخته شده است. این امر یک تهدید اجتناب ناپذیر برای مجموعه حدود 192 سازه دریایی (سکو-عرشه) و خطوط لوله دریایی با سایزها و طول های بی شمار ایران که در خلیج فارس واقع شده به شمار می رود و بطور پیوسته بخش قابل توجهی از منابع مالی، مواد جایگزین و نیروی انسانی متخصص کشور صرف شناسایی و تشخیص بموقع ریسک ها و انجام اقدامات اصلاحی جهت رفع خطرات احتمالی ناشی از عواقب گسیختگی های ناگهانی و مرگبار این سیستم ها می گردد. در این میان، روش های مدرن بازرسی زیرآبی همچون ACFM و FMD و ضخامت سنجی به روش التراسونیک، همچنان در رده اول اهمیت بوده و سطوح انجام بازرسی اشاره شده در استانداردهای مرجع همچون API RP-2A-WSD و NACE RP-01-76، NACE RP-07-75 و همچنین DNV Rules for Design، Construction and Inspection of Offshore Structures و DNV OS-F 101 برای خطوط لوله دریایی الگوی مناسبی برای رویکرد انجام بازرسی ها، تهیه گزارشات، تهیه رویه های اصلاح نقاط معیوب، انجام اقدامات اصلاحی و کنترل و بازرسی اقدامات اصلاحی انجام شده بشمار می رود. اگرچه، آنچه که تمامی مراجع و استانداردهای یادشده فوق قادر به پیش بینی و تشریح آن نیستند، ماهیت رفتار فلز و آلیاژ در مقیاس میکروسکوپی در محیط دینامیکی آب دریا می باشد. لذا مجموعه روش ها و تکنیک های بکار گرفته شده جهت سنجش میزان خوردگی و تشخیص مناطقی که بیان گر آسیب های جدی می باشند، اگرچه توسط شرکت های متخصص و مشهور در این زمینه و با مدرن ترین تکنیک ها و ابزارهای بازرسی انجام می گیرند، ولی در بسیاری از موارد تنها یک پیش بینی و برآورد کلان از رفتار فلز و آلیاژ و طول عمر باقیمانده آن را گزارش می کنند و امکان برآوردهای واقعی و دقیق تر، اساسا به میزان شناخت و درک آسیب شناسی رفتار فلزات و آلیاژها در محیط آب دریا بستگی دارد.
در این مقاله سعی شده است که ماهیت رفتار و آسیب ناشی از خوردگی فلزات و آلیاژهای متداول مورد استفاده در تاسیسات دریایی، به اختصار مورد بحث و بررسی قرار گیرد.

امروزه دو نوع کاتالیست با پایه های مختلف رودیم و کبالت برای تولید بوتیرآلدئیدهای نرمال و ایزو بکار می رود. تولید کاتالیست های پایه رودیمی به علت فعالیت و بازدهی بالاتر امروزه بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است و تست های عملیاتی در واحدهای فرایندی تولید بوتیرآلدئیدهای نرمال و ایزو نشان دهنده آن است که افزایش دما موجب افزایش فعالیت و گزینش پذیری کمتر کاتالیست می شود. همچنین افزایش فشار موجب بهبود واکنش شده، ولی افزایش زیاد فشار به علت گرانقیمتبودن تجهیزات مورد نیاز از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نمیباشد. در تحقیق حاضر نقش میزان هیدروژن و پروپیلن روی فعالیت کاتالیستهای تولید بوتیرآلدئیدهای نرمال و ایزو از نظر عملیاتی بحث و مورد توجه قرار گرفته است تا در صورت امکان بتوان راهی جهت بهینه کردن شرایط عملیاتی برای کاهش میزان افت فعالیت و انتخاب پذیری کاتالیست ایجاد نمود.

HSE در تمامی صنایع به عنوان یک موضوع اساسی برای کاهش جنبه و ریسک مورد توجه قرار گرفته است. تکنولوژی HSE به عنوان یکی از کلیدی ترین عامل کاهش مخاطرات از این قاعده مستثنی نیست. هدف این تحقیق، ارائه متدولوژی نوینی با رویکرد تحلیل شکست و آثار آن به شناسایی آیتم های شکست خطرات ایمنی و بهداشت و محیط زیست شرکت صنایع شیمیایی فارس می پردازد و نتایج آن به منظور توسعه راهکار کاهش ریسک به کار گرفته شده اند. با توجه به نقش بسیار مهم سیستم HSE در تمامی صنایع و کمبود انجام تحقیقات در مورد به کارگیری تکنیک تحلیل شکست و آثار آن با مباحث ایمنی و بهداشت محیط زیست، در این تحقیق به این مهم پرداخته می شود. با توجه به اینکه مشکلاتی از لحاظ محاسبه وجود دارد، از AHP برای تقابل با ابهام این نوع ارزیابی ها استفاده شده است. بدین منظور، موارد مخاطرات شناسایی و با استفاده از معیار اولویت ریسک و جنبه با نرم افزار EXCEL مورد ارزیابی قرار گرفتند. در نهایت بر اساس رتبه بندی انجام شده مهمترین خطاها شناسایی می شوند. رتبه بندی آیتم های شکست نشانگر این بود که 36 آیتم شکست جنبه زیست محیطی و 34 آیتم ریسک ایمنی و بهداشت حرفه ای پرداخته است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که تخلیه متانول و بارگیری فرمالین، فاضلاب حاصل از کولینگ تاور و احیاء ستون های آنیون و کاتیون در تصفیه خانه و تخلیه تانکرهای متانول فرمالین و آلاینده های واحد فرمالین از جنبه زیست محیطی و از منظر ریسک ایمنی، بهداشت حرفه ای، انفجار راکتور فرمالین، بویلرها و ریزش متانول دارای برترین اولویت می باشد.

برج های تقطیر متانول پتروشیمی زاگرس از مهم ترین دستگاه های عملیاتی به کار رفته در این واحد تولیدی هستند. نحوه انتخاب یک سیستم کنترلی مناسب برای برج تقطیر، در کارکرد برج و کیفیت محصول تاثیر مستقیم و به سزایی دارد. ارتباط بین متغیرهای موجود در برج، همچون دما، فشار، غلظت، ارتباع مایع، دبی جریان برگشتی و غیره و چیدمان حلقه های کنترلی اهمیت زیادی دارد. ایجاد شرایط پایدار برای عملیات برج و تغییر شرایط عملیاتی در برج به منظور رسیدن به مشخصات محصول، دستیابی به حداکثر تولید محصول و به حداقل رساندن مصرف انرژی از اهداف اصلی کنترل برج است.
در این برج تقطیر، جداسازی آب از متانول در حالت استاتیک و دینامیک شبیه سازی شده است. این برج دارای 85 سینی از نوع valve tray است که خوراک ورودی شامل 16/ 30% مولی آب، 75/ 69% مولی متانول و 09/ 0 % الکل های سنگین است که به سینی 26 وارد می شود. در این شبیه سازی، از مدل ترمودینامیکی NRTL استفاده شده است. برای کنترل خلوص محصول متانول بالای برج، از روش کنترل غیرمستقیم غلظت، توسط دمای سینی با بیشترین تغییرات دما در محدوده خروج محصول جانبی برج استفاده شده است. علاوه بر حلقه کنترل دما، دو ساختار کنترلی نسبت جریان برگشتی به خوراک ثابت و نسبت جریان برگشتی ثابت (Reflux Ratio) به سیستم درنظر گرفته شده و عملکرد آن نسبت به افزایش و کاهش درجه خلوص متانول تولیده شده بررسی شده است.