ماهنامه نفت، گاز و انرژی
سال دوم شماره 7 (خرداد 1390)

بطور کلی می توان گفت که لوله های فولادی مطمئن ترین وسیله جهت انتقال حجم بسیار بالایی از نفت، محصولات نفتی و گازهای طبیعی می باشند. خطوط لوله فولادی نیز همچون دیگر تجهیزات مورد استفاده در صنعت می توانند دچار تخریب و انهدام شوند. ترک ها و عیوب درون خط لوله می توانند پس از ایجاد، رشد کرده و در نتیجه موجب انهدام خط لوله شوند. پیگ هوشمند یک ابزار بازرسی در حین بهره برداری از خط لوله می باشد که در لوله حاوی محصولات وارد می شود. اپراتورهای خطوط لوله انتقال نفت و گاز از این ابزار به همراه دیگر امکانات موجود برای ارزیابی و پایش صدها مایل از خطوط لوله نفت و گاز استفاده می کنند. پیگ هوشمند نشت شار مغناطیسی (MFL) قدیمی ترین و معمول ترین روش بازرسی در حین بهره برداری می باشد. MFL به سهولت می تواند خسارات فلزی ناشی از خوردگی را بطور مطمئن تشخیص دهد. پیگ های هوشمند آلتراسونیک (UT) پس از پیگ های MFLمعرفی شدند. این پیگ ها نیز قادرند خسارات فلزی ناشی از خوردگی را به خوبی تشخیص دهند. از طرف دیگر این پیگ ها قابلیت تشخیص بسیاری از عیوب متالورژیکی و ترک های خوردگی تنشی (SCC) را دارند. در سال های اخیر ابزار جدیدی از تکنولوژی آلتراسونیک به نام مبدل صوتی الکترومغناطیس (EMAT) روی کار آمده است که در این تکنیک دیگر نیاز به اتصال مایع نمی باشد. از اینروست که این تکنیک برای بازرسی خطوط لوله گاز بسیار مؤثر می باشد. تکنیک EMAT به قدری دقیق و حساس می باشد که مطابقت خوبی با استانداردهای صنعتی مانندAPI 579 دارد. از آنجا که تکنیک های UT و MFL بصورت مقایسه ای و رقابتی استفاده شده اند، تاکنون در صنعت بطور جدی به مسئله تفسیر ترکیبی داده های UT و MFL توجه نشده است. مادامیکه اجرای دو تکنیک بازرسی به صورت جداگانه برای دستیابی به مجموعه اطلاعات لازم باشد، از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه تر خواهد بود که یکی از این دو تکنیک بازرسی انتخاب شوند تا اینکه هر دو تکنیک پشت سر هم اجراء گردد.

روغنهای روانکار کاربرد وسیعی برای کاهش اصطکاک و فرسایش به وسیله دخالت یک فیلمی از مواد بین سطح مالش دهنده روغن کاری را دارند. معمولا روغن های روانکار شامل دو ماده هستند که هم روغن پایه و هم ماده افزودنی شیمیایی دارند. با این وجود، روغن روانکار کارکرده تبخیر نمی شود و کمتر از بین می روند؛ بنابراین نیاز است که قبل از اینکه آنها به محیط تخلیه شوند، یک تصفیه مناسب انجام شود. اخیرا یک افزایش تمایل برای کاربرد فرآیند تصفیه مجدد روغن های روانکار کارکرده به عنوان پایه تصیفه مجدد در سراسر جهان پیداشده است. موضوع عمده در این مطالعه مدل و شبیه سازی یک روغن کارکرده در فرآیند تصفیه مجدد به وسیله فرآیند شبیه سازی می باشد. این مدل شبیه ساز با موفقیت هدف واقعی برای فرآیند تصفیه مجدد را ارائه می دهند و می تواند به عنوان یک پایه مطالعاتی برای مقیاس صنعتی فرآیند تصفیه مجدد به کاربرده شود.

جوشکاری اصطکاکی اغتشاشی(FSW) یکی از روش های نوین جوشکاری محسوب می شود که در اواخر سال 1991 توسط TWI (The Welding Institute) با پتانسیل صنعتی بالا ابداع شد. بر خلاف روش های جوشکاری مرسوم که در حالت مذاب انجام می شوند، این جوشکاری در فاز جامد انجام می گیرد که در ابتدا برای اتصال فلزات غیرآهنی مانند آلومینیوم سری XXX2، XXX7، XXX 6 بود، ولی با پیشرفت ابزارهای جوشکاری و ساخت ابزارهایی نظیر B4C، WC و PCBN (Poly Crystal Born Nitrid) جوشکاری مواد با نقطه ذوب بالا مانند انواع فولادها و یا آلیاژهای نیکل و تیتانیوم و دیگر مواد با این روش امکان پذیر شد.FSW به عنوان مهم ترین پیشرفت در اتصال فلزات در دهه اخیر مطرح بوده که دارای راندمان انرژی بالایی است و به دلیل صرفه جویی در مصرف انرژی، میزان آلایندگی کم و دوست دار محیط زیست بودن، تکنولوژی سبز نامیده می شود. در این روش هیچ گاز محافظ و فلاکسی استفاده نمی شود. همچنین نیازی به الکترود یا مواد پرکننده ندارد.

محاسبه های MB برای تعیین گاز یا نفت درجا، بر اساس تعیین فشارهای استاتیک مخزن همچون تابعی از تولید تجمعی، بنیان شده اند. این عمل نیازمند این است که چاه ها برای تعیین فشار متوسط مخزن، بسته شوند. در روش های موازنه مواد در حالت جریانی و دینامیکی نیازی به بستن چاه ها نمی باشد؛ در عوض اطلاعاتی را که بطور نرمال تعیین شده اند، مورد استفاده قرار می گیرند.

موضوع این پژوهش مرور تغییراتی است که بر مکانیسم های تولید از مخازن کربناته شکاف دار تحت فرآیند بخارروبی، تحمیل می شود. به طور کلی، فرآیند تولید نفت از مخازن شکاف دار در دو مرحله و بر مبنای مکانیسم های مختلفی انجام می شود. در مرحله اول، نفت در اثر گرادیان فشار میان هر بلوک ماتریس و شکاف مجاورش، به خارج بلوک رانده می شود. در مرحله دوم نیز نفت به دلیل اختلاف فشار میان شبکه شکاف ها و دهانه چاه، به سمت چاه تولیدی سرازیر می شود. اختلاف در انبساط حرارتی فضای متخلخل ماتریس و نفت درون آن، یکی از اساسی ترین مکانیسم های رانش در مخازن شکاف دار تحت فرآیند تزریق بخار است، اما قوی ترین مکانیسم رانش نفت در مرحله دوم تولید، مربوط به کاهش نسبت گرانروی نفت به آب است که ناشی از حضور بخار در شکاف ها است. در این پژوهش، علاوه بر مرور اثرات دما و تزریق بخار بر مکانیسم های تولید، تاثیر آزادسازی گاز CO2 در حین تزریق بخار در مخازن کربناته مورد بحث قرار می گیرد. میزان آزادسازی گاز CO2 تابعی از نرخ انتقال حرارت هدایتی از شکاف ها به بلوک ماتریس ها است، بنابراین با توجه به تابعیت نرخ هدایت-پذیری حرارت از دما، کیفیت و دبی تزریق بخار، می توان با انتخاب صحیح آن ها، نرخ آزادسازی گاز CO2 در مخزن را کنترل کرد.

حفظ و نگهداری تجهیزات فلزی در مقابل خوردگی که از مشکلات عمده و آسیب زای صنایع به شمار می آید، منجر به افزایش طول عمر بهره برداری از این تجهیزات، خصوصا لوله های انتقال نفت و گاز، کاهش هزینه تعمیرات و جلوگیری از وقفه در تولید می شود. سرزمین پهناور ایران با داشتن 14 هزار کیلومتر خطوط لوله نفت و بیش از 26 هزار کیلومتر خطوط لوله اصلی انتقال گاز پرفشار، در حال حاضر دارای طولانی ترین شبکه خطوط لوله نفت و گاز در خاورمیانه می باشد. این مقاله اطلاعات مختصری درباره خوردگی، هزینه ها و خسارات زیست محیطی ناشی از آن را ارائه می دهد.

در مقاله پیش رو به چگونگی مهاجرت گاز در چاه های نفت و گاز اشاره شده و به بررسی راه های شناسائی و مقابله با این مسئله پرداخته میشود.

طراحی و احداث خط لوله در جنگل های مناطق معتدل به دلیل اکوسیستم پیچیده، ریشه های عمیق، رشد انبوه، تراکم درختان و فضای کم جهت عبور، با مشکلات زیادی روبرو می باشد. با این حال با طراحی خوب، کمی نوآوری و بکارگیری تیم باتجربه در عملیات اجرایی می توان خط لوله را به موقع، با صرفه اقتصادی و با حداقل اثرات سوء زیست محیطی از مناطق جنگلی عبور داد. این گونه جنگل ها معمولا در نواحی ساحلی و در نزدیکی دریاها و اقیانوس ها وجود داشته و بطور معمول دارای رطوبت بالا و بارش متوسط 1500 میلی متر می باشند (بر اساس تجربیات سالیان گذشته و با بازنگری به عملیات های انجام شده).

ارزیابی اثرات محیط زیست در ساده ترین شکل آن ابزاری برای برنامه ریزی بوده و جزئی جدایی ناپذیر از تصمیم گیری ها را شامل می شود. به عنوان ابزار برنامه ریزی، زمینه مناسبی برای جمع آوری اطلاعات و تصمیم گیری را فراهم می کند. ارزیابی اثرات محیط زیست به عنوان یک فرایند می تواند برای پیش بینی پیامدهای زیست محیطی طرح های توسعه مورد استفاده قرار گیرد و مشکلات بالقوه زیست محیطی را در مراحل برنامه ریزی، طراحی و اجراء مشخص نماید. با توجه به افزایش و تنوع طرح های توسعه در صنعت نفت ایران به منظور دست یابی به نتایج دقیق و دارای قابلیت تجزیه و تحلیل، استفاده از یک سیستم نرم افزاری برای ارزیابی اثرات زیست محیطی در مراحل طراحی و بهره برداری مورد توجه قرار گرفت. در این راستا با کمک برنامه نرم افزاری ضمن وارد نمودن اطلاعات مربوط به محیط زیست، فعالیت های مرتبط با مراحل طراحی- اجراء و بهره برداری می توان نتایج بدست آمده را در قالب نمودار مورد بررسی قرار داد. در این نرم افزار تمامی بخش های مختلف محیط زیست شامل بخش های فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در کنار فعالیت های مربوط به بخش های طراحی و بهره برداری پالایشگاه نفت مورد توجه قرار گرفته است. نتایج بدست آمده نشان دهنده پیامدهای زیست محیطی ناشی از طرح مورد نظر می باشد. در این زمینه نرم افزار ارزیابی اثرات محیط زیست پالایشگاه نفت در ایران با توجه به مسائل صنعت نفت و نیازهای موجود ارائه شده است. این نرم افزار قابلیت تصمیم گیری مناسب در خصوص مسائل زیست محیطی پالایشگاه را ارائه می نماید. پالایشگاه نفت به عنوان اساسی ترین بخش در صنعت نفت شمرده می شود، لذا هر گونه اثرات زیست محیطی ناشی از فعالیت پالایشگاه نفت از جنبه های مختلف و آثار آن در زمان حال و آینده بسیار مهم می باشد. به این منظور پالایشگاه نفت تهران به عنوان مطالعه موردی انتخاب گردید تا جنبه عملیاتی بودن نرم افزار مورد بررسی قرار گیرد. از طرف دیگر نتایج حاصل از آن بتواند سبب افزایش توان تصمیم گیری های مربوط به پالایشگاه مورد نظر گردد.