ماهنامه نفت، گاز و انرژی
سال دوم شماره 8 (شهریور 1390)

انتشار آلاینده های (CO، NOx) در فرایند انتقال گاز در خطوط انتقال کشور یک تهدید برای محیط زیست است. کار حاضر به صورت تجربی برای تعیین میزان آلاینده های ناشی از احتراق روزانه حدود 5/1 میلیون متر مکعب گاز طبیعی در هیترهای ایستگاه های تقلیل فشار گاز شهری در ایران با توجه به یکسان بودن ساختار آنها انجام شده است. برای این منظور در یک موردکاوی داده های اندازه گیری شده در ایستگاه تقلیل فشار شهر ایلام با دستگاه آنالیز گازهای دودکش جهت پیش بینی میزان انتشار آلاینده ها و بخصوص NOx در هیترهای ایستگاه های تقلیل فشار گاز شهری استفاده شده است. از گاز شهری به عنوان سوخت و از هوا به عنوان اکسیدکننده استفاده شده است. با تغییر میزان ورودی هوا در دبی های مختلف و معلوم بودن آنالیز ترکیبات گاز خط لوله، پارامترهای احتراقی در طول محفظه احتراق هیتر و گازهای خروجی دودکش اندازه گیری شده اند. روش اندازه گیری داده های تجربی مطابق دستورالعمل SCAQMD Method - Rule 1146.2 EPA انجام پذیرفته است. در نهایت نیز اطلاعات خروجی یک کد کامپیوتری تهیه شده با برنامه مطلب بر اساس سیستم های تعادلی شیمیایی همراه با اندازه گیری های تجربی انجام شده مبنای کار تعیین شرایط بهینه احتراق هیتر توسط نرم افزار لینگو برای مینیمم کردن تولید آلاینده ها قرار گرفته است.

سیالات پایه افرونی از اوایل سال 2000 میلادی وارد صنعت حفاری شده است و تاکنون بصورت موفقیت آمیزی در بیش از 300 چاه مشکل دار در سراسر دنیا مورد استفاده قرار گرفته اند. این سیالات با توجه به خواص منحصر بفرد خود، می توانند بسیاری از مشکلات حفاری (بخصوص در مخازن تخلیه شده و انحرافی) نظیر هرزروی، ناپایداری دیواره چاه، گیر فشاری و بسیاری دیگر از مشکلات را برطرف کنند. با توجه به قدمت صدساله حفاری در ایران اکثر مخازن قدیمی موجود یا تخلیه شده اند و یا در حال تخلیه شدن می باشند. از دیگر ویژگی های میادین ایران، وجود مخازن شکافدار با تراوایی بالاست که حفاری را در آنها بسیار دشوار می سازد و باعث از دست رفتن سرمایه و آسیب های جبران ناپذیر به مخازن هیدروکربنی می گردد. متاسفانه با وجود مزایای زیاد این سیالات، هنوز هیچ تجربه عملیاتی از آنها در میادین ایران وجود ندارد. در این مقاله ابتدا به بیان خواص و مزایای افرون ها پرداخته می شود، سپس با توجه به مشکلات عمده چاه های ایران به این پرسش پاسخ داده می شود که استفاده از سیالات حفاری افرونی تا چه حدی می تواند برای حفاری در میادین ایران مفید باشد.

امروزه مساله انرژی و فشار واردات بنزین، افزایش قیمت سوخت و آلودگی های زیست محیطی توجه مدیران را به خود جلب کرده است و دائما در فکر چاره اندیشی در خصوص حل این مشکلات هستند. متانول سوخت تمیز، سبز و از منابع انرژی متنوعی و گسترده ای قابل استحصال است]2، 3 و 4. [کشورهای بسیاری در زمینه ترکیب متانول و بنزین و استفاده از آن به عنوان سوخت جایگزین فعالیت نموده اند که در نهایت پس از آزمایش های بسیار و عملیاتی کردن استفاده تکنولوژی احتراق کاتالیستی، مشکلات ترکیب متانول و بنزین را برطرف نموده اند؛ به صورتیکه در موتور اتومبیل ها بدون نیاز به تغییر در سیستم موتور این ترکیب سوختی قابل استفاده می باشد]5، 7 و 9[. با استفاده از این محصول حدود 25-8 درصد در مصرف انرژی صرفه جویی خواهیم داشت و انتشار گازهای آلاینده نسبت به قبل نیز کاهش خواهد داشت.

در پالایشگاه های نفت سراسر دنیا از محلول های آمینی جهت جداسازی گازهای اسیدی استفاده می شود، ولی مشکلی که در این فرآیندها وجود دارد این است که تجهیزات و لوله های مرتبط با این فرآیندها در معرض خوردگی و شکست قرار دارند. خوردگی و شکست ایجاد شده در این تجهیزات فقط بوسیله خود محلول های آمینی ایجاد نمی شود، بلکه شرایط و محیط عملیاتی، رسوبات ایجاد شده، شرایط متالورژیکی و کلا شرایط شیمیایی و فیزیکی حاکم بر فرآیند در بروز این پدیده ها دخیل هستند. به عنوان مثال تشکیل و رسوب نمک های آمینی مقاوم در برابر حرارت، باعث افزایش نرخ خوردگی می شود. فولادهای کربن استیل و ضدزنگ در ساخت تجهیزات مرتبط با محلول های آمینی توصیه شده اند، ولی در انتخاب این مواد بایستی به استعداد بروز خوردگی و شکست در شرایط حاکم عملیاتی دقت کرد. به عنوان مثال باید سختی محل جوش ها به عنوان یک فاکتور مهم در ایجاد و گسترش شکست، کنترل گردد. در این مقاله دلایل بروز خوردگی و شکست ناشی از محلول های آمینی و همچنین راه های کنترل، حذف و کاهش اثرات خوردگی در واحد هیدروژن سازی پالایشگاه های نفت، بررسی و مطالعه خواهد شد.

چکیده: لرزه نگاری که بر اساس مطالعه شکل امواج صوتی یا ارتعاشی شکل گرفته است، مهم ترین ابزار ژئوفیزیست ها برای اکتشاف مخازن نفت و گاز می باشد. این امواج بعد از ایجاد در سطح در اعماق زمین گسترش یافته و پس از عبور از لایه های مختلف در نهایت به زمین بازگشته و توسط ژئوفون ها (در خشکی) و هیدروفون ها (در دریا) جذب می شوند. تفاوت در انعکاس امواج لایه های مختلف به دلیل اختلاف چگالی و سرعت صوت در لایه های ژئوفیزیکی به زمین شناس امکان می دهد که محدوده و عمق سنگ های متخلخل که حاوی نفت و گاز هستند را تخمین بزند.

وکلای دادگاه ها، فرماندهان میدان های جنگ و سیاستمداران فعال در عرصه های سیاسی، همگی به نوعی تحت تاثیر صفحه سیاه و سفید 64 خانه ای و 32 مهره ای بازی شطرنج قرار دارند. زبان شطرنج، به زبان روزمره بسیاری از مدیران تبدیل شده است. ما همواره در موقعیت های رقابت به گونه ای رفتار می کنیم که گویا در یک بازی قرار داریم و همیشه سعی می کنیم دست کم چند حرکت بعدی رقیب را پیش بینی کنیم. این مقاله در پی آن است تا با الگوبرداری از اصول بازی شطرنج، دوازده اصلی که در تبلیغات می توانند مورد بهره برداری قرار گیرند، ارائه دهد.

در این مقاله کاربردهای گوناگون انرژی زمین گرمایی به طور اجمال مورد بررسی قرار می گیرد. به دلیل گستردگی موارد مزبور سعی شده است که تا حد امکان مهم ترین کاربردهای انرژی زمین گرمایی مطرح شود. امروزه تولید انرژی به کمک منابع سوخت های فسیلی یا نیروگاه های هسته ای با آلودگی قابل ملاحظه محیط زیست توام است و تحقیقات دانشمندان برای رفع این آلودگی ها همچنان ادامه دارد. خوشبختانه انرژی زمین گرمایی علاوه بر تجدیدپذیر بودن، در مقایسه با سایر منابع تولید انرژی، آلایندگی کمتری داشته و جزء منابع پاک انرژی به شمار می رود. البته این به آن معنا نیست که انرژی زمین گرمایی کاملا فاقد آلودگی است، ولی میزان آلایندگی آن نسبت به نیروگاه های فسیلی و یا هسته ای به حدی کم است که می توان با هزینه نسبتا کمی آن را به حداقل ممکن رساند.
شایان ذکر است که برخی از نیروگاه ها و طرح های بهره برداری از این انرژی، کاملا فاقد آلودگی است که به آنها اشاره خواهد شد.
از سوی دیگر میزان آلودگی تاسیسات مزبور، ارتباط مستقیمی با درجه حرارت منبع زمین گرمایی دارد؛ به این ترتیب که منابع حرارت بالا نسبت به انواع حرارت پایین، آلودگی بیشتری تولید می کنند و همچنین طرح های کاربرد مستقیم نیز کمتر از نیروگاه های زمین گرمایی، محیط زیست را آلوده می کنند. پس از انجام مطالعات اکتشافی و نیز حفر چاه های اکتشافی و تولیدی در یک میدان زمین گرمایی، نوبت به استفاده از مخزن یا مخازن زمین گرمایی مربوط می رسد. در واقع درجه حرارت منبع زمین گرمایی، تعیین کننده نوع کاربرد آن است. امروزه منابع زمین گرمایی را بر اساس درجه حرارت مخزن به سه دسته کلی حرارت بالا، متوسط و پایین تقسیم می کنند. مبنای این تقسیم بندی، درجه حرارت مخزن در عمق یک کیلومتری زمین است. به این ترتیب که اگر درجه حرارت مخزن در عمق مذکور بیش از 200 درجه سانتیگراد باشد، آن را حرارت بالا می نامند. درجه حرارت مخازن حرارت متوسط و پایین به ترتیب بین 150 تا 200 و کمتر از 150 درجه سانتیگراد است. امروزه از مخازن زمین گرمایی به دو صورت عمده تولید برق و کاربرد مستقیم انرژی حرارتی استفاده می شود.

صنعت حفاری با وارد کردن پسمانده سیال حفاری به محیط زیست نقش به سزایی در آلودگی محیط زیست بازی می کند. از طرفی تمامی سیستم های مدیریت پسماند سیال حفاری پرهزینه و وقت گیر می باشد. اگر از دیدگاه مدیریت کلان به قضیه نگاه کنیم بهتر است پیش از آنکه پسماندی تولید شود، سیالی انتخاب شود که پسماند حاصل از آن کمترین اثر مخرب را بر روی محیط زیست باقی گذارد. از این رو در این مقاله اثرات زیست محیطی سیالات مختلف حفاری بررسی گردیده و در نهایت سیال حفاری سیلیکاته به عنوان سیالی سازگار با محیط زیست برای استفاده در مناطق نفت خیز جنوب تعیین گردید تا به این واسطه با صرف کمترین زمان و هزینه، آسیب های وارده به محیط زیست به حداقل ممکن رسانده شود.

پروژه خط لوله گاز نابوکو فرصتی برای اروپا فراهم می کند تا گزینه های تامین گاز خود را متنوع سازد و از اتکای خود بر واردات گاز روسیه بکاهد.
علی رغم پشتیبانی گسترده اتحادیه اروپا، سوالات ما این خواهد بود که آیا نابوکو قادرخواهد بود تا حجم کافی گاز را تامین کند و برطبق برنامه توسعه فعلی خود، امکان اجرای پروژه را فراهم نماید؟ این مقاله به طور خلاصه به مطالعه و بررسی پروژه، اهداف و چالش های آن می پردازد. همچنین این نکته را شرح می دهد که چرا پروژه خط لوله گاز به افتخار اپرای جوزپه وردی نامگذاری شد.

ترکیب تحلیل ریسک در فرآیند طراحی می تواند نقشی موثر در پیشگیری از حوادث داشته باشد و موجب کاهش دوباره کاری ها و صرفه جویی در زمان و هزینه گردد. این مقاله یک مدل جامع برای مجتمع سازی اطلاعات آنالیز ریسک حوادث و اطلاعات فنی در قالب الگوی مهندسی همزمان ارائه میدهد.
همچنین یک پیکربندی برای موجودیت های تحلیل HAZOP، به عنوان یکی از روش های عملی آنالیز ریسک، معرفی شده که طبقه بندی جدیدی برای حفاظ ها ارائه می کند. بر اساس این پیکربندی یک ساختار درختی برای داده های تحلیل HAZOP ایجاد شده است. تطابق این پیکربندی با ساختار اطلاعاتی داده های فنی امکان به اشتراک نهادن اطلاعات را در فرآیندهای طراحی فنی در محیط سه بعدی و آنالیز ریسک حوادث فراهم کرده است. به این ترتیب این ساختار از ابتدای فاز طراحی سیستم ها تا استقرار و بهره برداری از آنها، تصمیم های مربوط به انتخاب راه حل های تکنولوژیک را از هر دو منظر تحلیل گر ریسک و مهندس طراح پشتیبانی می کند. روش پیشنهادی در فرآیند تحلیل مخاطرات در یک مرکز تقلیل فشار گاز شهری بکار گرفته شده است. این روش در پیدا کردن مخاطرات و اقدامات حفاظت، بسیار کارآمدتر از روش متداول HAZOPعمل کرده و نگهداری و بازیابی داده ها را بهبود می بخشد.