فهرست مطالب

Review of Foreign Affairs - Volume:7 Issue: 2, Summer-Autumn 2016

Iranian Review of Foreign Affairs
Volume:7 Issue: 2, Summer-Autumn 2016

  • تاریخ انتشار: 1396/04/01
  • تعداد عناوین: 6
|
  • محسن اسلامی، فرزانه نقدی صفحه 9
    جمهوری اسلامی همواره با تحریم ها روبرو بوده و سیاست و روابط خارجی آن، به خصوص با ایالات متحده و اتحادیه اروپایی، تحت تاثیر تحریم ها قرار داشته است. توافق بین المللی برجام پس از تحریم های متوالی، موافقان و مخالفان را به گمانه زنی های بسیار درباره بازتاب برجام در سیاست خارجی دو کشور برانگیخته است. به باور موافقان برجام، این توافق به معنای خاتمه سیاست های تحریم ایالات متحده علیه جمهوری اسلامی است. درحالی که ازنظر این مقاله به واسطه شرایط پیچیده خاورمیانه، گسترش تروریسم و وضعیت گذار ژئوپلیتیک منطقه، تحقق چنین شرایطی بعید به نظر می رسد. سوال اصلی این است که تاثیر برجام بر سیاست خارجی ایالات متحده، به ویژه سیاست تحریم، در برابر جمهوری اسلامی ایران در پسابرجام چه خواهد بود؟ بنا به فرضیه مقاله، تحریم های مالی، اقتصادی، دفاعی و نظامی به عنوان یک راه حل آزمایش شده در مهار قدرت اقتصادی و نظامی ایران در سند راهبردی ایالات متحده امریکا نهادینه شده است و نمی توان آن را به آسانی نادیده گرفت. نظریه تحریم منافع ایالات متحده و متحدان منطقه ای اش، همچون رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی، را تامین کرده است و این گروه، آزادسازی انرژی مالی و اوج گیری قدرت جمهوری اسلامی در پسابرجام را مخالف منافع خود و در جهت پیروزی کامل محور مقاومت و تسهیل زمینه های تسلط جمهوری اسلامی در منطقه می بینند. بنا بر ذهنیت نخبگان سیاسی ایالات متحده، گفتمان های مخالف توافق هسته ای و موفقیت سیاست تحریم ایران در تامین منافع ایالات متحده، استمرار تحریم و تصویب تحریم های جدید از سوی نخبگان سیاسی ایالات متحده بسیار محتمل خواهد بود.
    کلیدواژگان: نظریه های تحریم، نظریه بازی ها، تحریم های بین المللی، توافق برجام، فرصت ها و چالش های برجام
  • مختار صالحی، فرامرز حسن زاده صفحه 35
    در جمهوری اسلامی ایران رویکرد ها و مدل های متعدد برای توسعه مورد بحث قرار گرفته است. اتخاذ رویکرد مناسب برای توسعه، یکی از موضوعات مهم در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران است. در سالهای اخیر با رشد خیره کننده اقتصاد چین توجه بسیاری از صاحب نظران حوزه توسعه به این موضوع جلب شده، که چین در حال تبدیل به الگوی جدید توسعه برای کشورهاست، که از آن به اجماع پکن یاد می شود. سوال اصلی پژوهش اینست که شباهت ها و تفاوت های اجماع واشنگتن و اجماع پکن کدامند؟ تا چه حد اجماع پکن می تواند به الگوی جدید توسعه برای کشورهای خواهان توسعه از جمله ایران تبدیل شود. بنابر فرضیه، به نظر می رسد، شباهت های دو مکتب؛ تاکید بر صادرات، تجارت آزاد و الگوی توسعه گرایی در مقولات اقتصادی و سیاسی است. تفاوت دو مکتب؛ در تاکید اجماع پکن بر دولت محوری و اقتدارگرایی در توسعه، تلفیق جغرافیای اقتصادی و سیاسی و تاکید بر اقتصاد مبتنی بر نوآوری است، که در اجماع واشنگتن نادیده گرفته شده است. توجه به برخی از مولفه های توسعه در هر دو اجماع فوق می تواند برای توسعه اقتصادی ایران کمک کننده باشد. هر چند، مرحله مهم و حیاتی برای توسعه اقتصادی درایران نه اقتباس و یا پیروی از دو مدل فوق، بلکه دست یابی به یک اجماع ملی است. دستیابی به اجماع ملی از جمله نتایج مقایسه دو اجماع فوق است که لازم است در بین نخبگان اجرایی و فکری توسعه در ایران مورد توجه قرارگیرد. چارچوب نظری موضوع، اقتصاد سیاسی دولت محور رابرت گیلپین است.
    کلیدواژگان: اجماع پکن، اجماع واشنگتن، اقتصاد دولت محور، مطالعه تطبیقی
  • سید شمس الدین صادقی صفحه 57
    مسئله پراکندگی اقوام کرد، مرکز ثقل سیاست خارجی خاورمیانهای ترکیه از دهه ی 1920 به بعد بوده و دولت ترکیه با برخورد چندگانه خود نسبت به مسئله ی کردهای ترکیه، عراق و سوریه، راهبردهای متعددی را تجربه نموده است. تا قبل از روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه، سیاست دولت ترکیه در قبال کردهای داخل مرزهایش، مبتنی بر انکار و امحا بود و نسبت به کردهای عراق و سوریه، نگرشی امنیتی داشت. از این زمان، شاهد چرخشی در راهبرد و شیوه ی نگرش مقامات دولت ترکیه به سمت پذیرش واقعیت کردهای داخلی از جمله حرکت به سوی اعطای آزادی، حقوق اجتماعی و سیاسی هستیم. در مورد کردهای آن سوی مرزها، رفتار ترکیه دوگانه است. در رابطه با کردستان عراق، دولت ترکیه درپی ایجاد روابط راهبردی با حکومت اقلیم کردستان بوده و در مقابل کردهای سوریه سیاستی امنیتی اتخاذ کرده است. شرایط سیاسی- اقتصادی داخلی و ملاحظات راهبردی این کشور در راستای ایجاد هژمونی منطقه ای، مقامات ترکیه را بطور چاره ناپذیری درمسیر تحول راهبرد نسبت به مسئله کرد قرار داده است. با توجه به این مهم، پژوهش حاضر درپی آن است تا برای پرسش حاضر، پاسخ مناسبی بیابد: راهبرد ترکیه نسبت به کردهای شمال عراق و سوریه چه تحولی یافته است؟ برای پاسخ به پرسش یادشده، این پژوهش، فرضیه حاضر را به سنجش می گذارد: ترکیه به دلیل مجموعه ای از ملاحظات امنیتی و اقتصادی داخلی، راهبرد همکاری استراتژیک با اقلیم کردستان عراق را با هدف سرکوب جنبش کردهای سوریه وجذب کردهای ترکیه اتخاذ کرده است.
    کلیدواژگان: کرد، ترکیه، عراق، سوریه، ژئوپلیتیک، راهبرد
  • علی امیدی، عارفه محمدی صفحه 85
    خلیج فارس به عنوان اصلی ترین منبع نفت و گاز مورد مصرف جهان و همچنین محل تقاطع غرب و شرق، جایگاه ویژه ای در ژئوپلیتیک جهانی دارد. در حال حاضر مرزهای دریایی ایران با سه کشور عراق، کویت و امارات افراز نشده است. این عدم افراز باعث تاخیر در فعلیت یافتن ظرفیت های اقتصادی و عدم استخراج منابع هیدروکربنی از مناطق فلات قاره چهار کشور و همچنین تنش بالقوه سیاسی گردیده است. هدف این مقاله تبیین مهمترین چالش حقوقی فلات قاره منطقه خلیج فارس و نقش اختلافات سیاسی و سرزمینی در عدم تحدید حدود فلات قاره بین ایران و سه کشور مزبور است. سوال اصلی مقاله حاضر این است که عوامل اصلی عدم تحدید حدود فلات قاره ایران با سه کشور مزبور چیست؟ روش پژوهش توصیفی – تحلیلی بوده و از منابع کتابخانه ای و اینترنتی استفاده شده است. این پژوهش نشان می دهد که نظام حقوقی فلات قاره، تقریبا قاعده خط منصف را برای تحدید حدود و بهره برداری مشترک را در صورت عدم امکان تحدید حدود تجویز می کند. اما به دلیل اختلافات ژئوپلیتیکی و پیشینه روابط پرتنش سیاسی در روابط کشورهای مزبور و همچنین اختلافات ایران با سه کشور در تعریف خط مبدا، تحدید حدود فلات قاره ایران با سه کشور مورد بررسی به تعویق افتاده است. از نظر پژوهش حاضر، گرانیگاه عدم افراز فلات قاره بین ایران و سه کشور دیگر، عدم توافق در تعریف خط مبدا است که بیشتر دلایل سیاسی و نه حقوقی دارد.
    کلیدواژگان: فلات قاره، خط مبدا، ایران، امارات متحده عربی، عراق، کویت
  • منوچهر توسلی نایینی، نادیا عطاران صفحه 111
    ایالات متحده آمریکا در سال 1996 قانون مصونیت دولتهای خارجی (مصوب 1976) را اصلاح کرد. بر اساس این قانون، اشخاص آمریکایی آسیب دیده از حملات تروریستی در هر جای دنیا و یا بازماندگان آنها می توانند در محاکم آمریکا علیه دولت هایی که حامی عملیات تروریستی هستند شکایت کنند. وزارت خارجه آمریکا فهرست دولت های حامی تروریسم را مشخص می کند. جمهوری اسلامی ایران از سال 1983 در فهرست دولت های حامی تروریسم ایالات متحده آمریکا قرار گرفته است. از این رو دعاوی بسیاری در سال های اخیر علیه ایران در دادگاه های آمریکا مطرح شده است و دادگاه های مزبور بر خلاف قواعد حقوق بین الملل نیز تاکنون ده ها میلیارد دلار رای علیه ایران صادر کرده اند. اما در مواجهه با این قانون راهکار ایران چیست؟ آنچه تاکنون اتفاق افتاده شرکت نکردن در دادگاه ها به منظور مشروعیت نبخشیدن به نقض مصونیت دولت هاست. آنچه مشخص است برخلاف آنچه در رسانه ها ذکر می شود احکام قضایی علیه ایران در آمریکا خیلی بیشتر از دو میلیارد دلار می باشد و همچنین اقداماتی که تاکنون برای مقابله با این قانون از سوی جمهوری اسلامی ایران انجام شده است عملا فاقد اثرگذاری لازم بوده است. اما مذاکرات دیپلماتیک، طرح مساله در مجمع عمومی سازمان ملل متحد و یا در دیوان بین المللی دادگستری، از جمله اقدامات سیاسی- حقوقی است که می تواند برای مقابله با این قانون از سوی ایران انجام شود.
    کلیدواژگان: قانون مصونیت دولت های خارجی، تروریسم، مصونیت، دادگاه های داخلی، خسارت تنبیهی
  • فریبرز ارغوانی پیرسلامی، سحر پیرانخو صفحه 133
    امروزه جمهوری خلق چین از جمله قدرت های رو به رشدی است که با پایه گذاری سیاست خارجی خود بر مبنای توسعه اقتصادی به دنبال افزایش قدرت و نیز ایفای نقشی منحصر به فرد در نظام بین الملل است و در این راستا طرح های مختلفی را برای تحقق این هدف در جغرافیای سیاسی جهان دنبال کرده است. طرح «جاده ابریشم نوین» به مثابه راهبرد سیاست خارجی چین همزمان با ریاست جمهوری ژی جینپینگ در پاییز 2013 رسما اعلام و با لحاظ اهداف سیاسی و اقتصادی چین نقش مهمی را برای کشورهایی همچون ایران در نظر گرفت. این مقاله با طرح این پرسش که ابتکار جاده ابریشم نوین به مثابه راهبرد سیاست خارجی چین، با چه فرصت ها و تهدیدهایی برای ایران روبه رو است؟ با اتکا بر روش توصیفی-تبیینی بر این نظر است که این ابتکار به دلیل ملحوظ داشتن نقشی مهم برای ایران می تواند با پیامدهایی برای ایران همراه باشد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که این ابتکار با فرصت هایی همچون توسعه و تعمیق روابط ایران و چین، ظرفیت سازی برای برتری منطقه ای، حفظ و ارتقای امنیت ملی و ثبات داخلی کشور و فرصت سازی برای تعامل همزمان با شرق و غرب و تهدیدهایی مانند تفوق چین بر ژئواکونومی ایران، امنیتی شدن فزاینده ایران در سپهر سیاست امریکایی و دامن زدن به رقابت با رقبای ژئوپلتیک همچون روسیه، هند، امریکا و توسعه روابط چین با اعراب و به ویژه عربستان همراه است.
    کلیدواژگان: جمهوری خلق چین، جاده ابریشم نوین، سیاست خارجی، ژئوپلیتیک، ایران