فصلنامه اندازه گیری تربیتی
پیاپی 12 (تابستان 1392)

دانشجویان در محیط های تحصیلی هیجان های متعددی را تجربه می کنند و این هیجان ها تاثیر زیادی در انگیزش، یادگیری و عملکرد و همچنین سلامتی آن ها دارند. با این حال، پژوهش در این زمینه ها شاید به علت نبود ابزارهای مناسب به کندی پیش می رود. در پاسخ به این کمبود، پکران و همکارانش (2011) ابزار خودگزارشی برای اندازه گیری هیجان های پیشرفت مختلف که دانشجویان معمولا در محیط های تحصیلی تجربه می کنند، توسعه داده اند (پرسشنامه هیجان های پیشرفت؛ AEQ). این ابزار از مقیاس های مختلفی برای اندازه گیری لذت، امیدواری، غرور، خشم، آسودگی، اضطراب، شرم، ناامیدی و خستگی در موقعیت های کلاس، یادگیری و آزمون تشکیل شده است. هدف پژوهش حاضر بررسی ویژگی های روان سنجی از جمله روایی درونی و پایایی نسخه فارسی این پرسشنامه در جامعه دانشجویان ایرانی بود. ابتدا AEQ به زبان فارسی ترجمه شد. بعد از مطالعه مقدماتی و رفع اشکالات، پرسشنامه بر دانشجویان گروه نمونه که شامل 423 نفر از دانشجویان علوم انسانی دانشگاه پیام نور مرکز تبریز بودند، اجرا شد. در این پژوهش، برای تحلیل داده های گردآوری شده از تحلیل عاملی تاییدی و آزمون ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج نشان داد که مقیاس های AEQ به طور قابل قبولی پایاهستند. همچنین نتایج تحلیل عاملی تاییدی نشان داد که اکثر مقیاس های پرسشنامه برازش قابل قبولی با داده ها دارند. نتایج این مطالعه حاکی از آن است که نسخه فارسیAEQ یک ابزاراندازه گیری پایا و روا می باشد که می توان آن را برای اهداف پژوهش و مشاوره ای مورد استفاده قرار داد.

تحقیقات نشان داده است علاوه بر هوش،رفتارهای یادگیری نیز بر موفقیت تحصیلی دانش آموزان موثر است.
پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان پایایی، روایی و تعیین ساختار عاملی نسخه فارسی مقیاس رفتارهای یادگیری (LBS) بر روی دانش آموزان دوره راهنمایی انجام شد.
جامعه آماری پژوهش کلیه دانش آموزان دوره راهنمایی شهر اصفهان در سال تحصیلی 88-87 بودند. نمونه پژوهش شامل 380 دانش آموز دوره راهنمایی (198 دختر، 182 پسر) که به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ایچند مرحله ای انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده عبارت از مقیاس رفتارهای یادگیری (LBS) مک در موت و همکاران (1999) بود.
نتایج پژوهش نشان داد مقیاس رفتارهای یادگیری (LBS) از پایایی و روایی کافی و مناسب جهت ارزیابی رفتارهای یادگیری اثربخش دانش آموزان دوره راهنمایی برخوردار است. همچنین نتایج تحلیل عاملی نشان داد مقیاس رفتارهای یادگیری (LBS)، یک مقیاس چند بعدی و دارای چهار عامل انگیزه شایستگی، توجه / پشتکار، نگرش نسبت به یادگیری و راهبرد / انعطاف پذیری می باشد.

مدل های نظری سبک های فرزندپروری سعی بر شناسایی عوامل تاثیرگذار بر تربیت و تعیین پیامدهای آن را دارند. ناهمخوانی این الگوهای نظری که غالبا متعلق به جامعه غرب و متاثر از نگرش حاکم بر آن جوامع است با فرهنگ و باورهای فکری و ارزشی جامعه ایرانی ایجاب می کند مدل های بومی مبتنی بر نگرش اسلامی و تجربیات خاص جامعه ایرانی ابداع شود.
هدف پژوهش حاضر بررسی ویژگی های روان سنجی (پایایی و رواسازی) و مدل نظری پرسشنامه الگوی رابطه والد - فرزند (پاروف) با این دو ویژگی بود.
به این منظور، پرسشنامه در دو مرحله و مجموعا روی 270 نفر نوجوان و جوان 30-15 ساله 9 منطقه شهر تهران در سال 1390 اجرا شد. نمونه های تحقیق در هر دو مرحله با روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند. حجم نمونه در مرحله اول 110 نفر و در مرحله دوم، 160 نفر بود. روش های به کار رفته در مرحله اول شامل بررسی روایی محتوایی و صوری پرسشنامه با نظر متخصصان و همچنین روایی سازه (تحلیل مولفه های اصلی، تحلیل گویه ها، ضریب تمییز، ضریب دشواری و روش لوپ) بود. در مرحله دوم، ابتدا تحلیل عامل اکتشافی و بعد تحلیل عاملی تاییدی انجام گرفت.
شاخص های برازندگی موید معتبر و مقبول بودن مدل نظری طراحی شده پرسشنامه است. علاوه بر آن، با توجه به میزان t، همه سئوالات با عامل های مورد نظر ارتباط معنادار دارند. همچنین با توجه به بارهای عاملی برای هر یک از دو سبک آزادی مدار و امنیت مدار و معناداری ضرایب t، می توان برای این دو سبک نیز روایی سازه مناسبی گزارش کرد.

معتبرترین مقیاس ساخته شده در زمینه سنجش کارکردهای خاطره گویی، مقیاس کارکردهای خاطره گویی است. با توجه به عدم بررسی روایی و پایایی این مقیاس در ایران، بررسی روایی و پایایی آن ضروری می باشد.
هدف از پژوهش حاضر بررسی روایی و پایایی مقیاس کارکردهای خاطره گویی در دانشجویان بود.
تعداد 247 نفر از دانشجویان دانشگاه شیراز که در سال تحصیلی 91-90 مشغول به تحصیل بودند، با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ایانتخاب و با تکمیل مقیاس کارکردهای خاطره گویی در این پژوهش شرکت نمودند. برای بررسی روایی مقیاس مذکور از تحلیل عاملی به روش مولفه های اصلی و تحلیل همسانی درونی استفاده شد. جهت بررسی پایایی آن نیز، از روش پایایی آزمون- آزمون مجدد و محاسبه ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد.
نتایج تحلیل عاملی نشان دهنده وجود 7 عامل بود.همچنین نتایج تحلیل همسانی درونی نشان داد که این مقیاس از همسانی خوبی برخوردار می باشد. ضریب آلفای کرونباخ کل 91/0 و ضرایب آلفای کرونباخ خرده مقیاس ها از 76/0 تا 89/0 محاسبه شد. ضریب پایایی آزمون- آزمون مجدد برای کل مقیاس 57/0 و برای خرده مقیاس ها از 36/0 تا 71/0 محاسبه شد.
یافته های پژوهش حاضر نشان داد که مقیاس کارکردهای خاطره گویی از روایی و پایایی مناسبی در ایران برخوردار است و می توان از این مقیاس در کارهای پژوهشی و مداخلات درمانی (مانند، درمان خاطره گویی) استفاده نمود.

محققان پیشنهاد کرده اند که خودکارآمدی عمومی به طور قابل ملاحظه ای می تواند به تئوری سازمانی، تحقیق و عمل کمک کند. بنابراین، بررسی خصوصیات روان سنجی ابزارهای پرکاربرد از جمله خودکار آمدی بسیار حائز اهمیت است.
هدف از پژوهش حاضر بررسی خصوصیات روان سنجی مقیاس خودکارآمدی عمومی (GSE) شوارزر و جروسالم در کارکنان دانشگاه های دولتی شهر تهران بود. به این منظور با استفاده از نمونه گیری خوشه ایچند مرحله ای تعداد 400 نفر از کارکنان انتخاب و به مقیاس GSE پاسخ دادند.
نتایج تحلیل عاملی به روش مولفه های اصلی آشکارا از ساختار تک عاملی GSE حمایت کرد. این عامل 63/47 درصد از واریانس کل آزمون را تبیین نمود. برای محاسبه اعتبار همگرای GSE از اجرای همزمان GSE و مقیاس خودکارآمدی شرر استفاده شد. نتایج نشان داد که میزان همبستگی بین دو مقیاس مذکور 80/0 است که در سطح 01/0>p معنی دار می باشد. پایایی مقیاس GSE با روش همسانی درونی برای کل آزمودنی ها 87/0، برای مردان 85/0 و برای زنان 88/0 است که قابل قبول و رضایت بخش است. میانگین و انحراف معیار نمره خودکارآمدی کارکنان به ترتیب 50/30 و 64/4 به دست آمد. مقیاس GSE برای کارکنان دانشگاه یک مقیاس تک عاملی است و از اعتبار و پایایی رضایت بخشی برخوردار می باشد.
با توجه به این نتایج و همچنین دارا بودن سابقه پژوهشی معتبر در سطح جهانی می توان نتیجه گرفت که مقیاس GSE ابزار مناسبی برای اندازه گیری خودکارآمدی در بین کارکنان دانشگاه می باشد و می توان از آن در پژوهش ها استفاده کرد.

اهمال کاری، پدیده ای شایع به ویژه در زمینه تحصیلی است، که معمولا با تجارب ذهنی ناراحت کننده همراه است. اهمال کاری، صورتی شایع از شکست در خودتنظیمی شناخته می شود. هدف پژوهش حاضر، ساخت بسته آموزشی خودتنظیمی کاهش اهمال کاری تحصیلی و بررسی اثربخشی آن است. بسته آموزشی خودتنظیمی کاهش اهمال کاری تحصیلی، بر اساس مولفه های پیش بینی کننده اهمال کاری تحصیلی، نظر گروهی از روان شناسان، آموزگاران مقطع متوسطه، و پیشینه پژوهشی ساخته شد. برای انجام این پژوهش از طریق نمونه گیری چند مرحله ای 66 دانش آموز دختر انتخاب شدند. از بین دبیرستان های دخترانه یکی از مناطق شهر تهران، یک مدرسه به تصادف انتخاب و دو کلاس به گروه کنترل و آزمایش واگذاری تصادفی شدند. برای بررسی اثربخشی بسته آموزشی دانش آموزان در هر دو گروه کنترل و آزمایش به پیش آزمون و پس آزمون، و آزمون پی گیری پاسخ دادند. آزمون تحلیل واریانس آمیخته اثربخشی بسته آموزشی خودتنظیمی کاهش اهمال کاری تحصیلی را در همه زیر مولفه های اهمال کاری تحصیلی به صورت معناداری نشان داد. یافته های این مطالعه با یافته های پژوهش های قبلی همخوان است.

در دنیای مبتنی بر دانش، سرمایه های فکری نقش اساسی در دستیابی به مزیت رقابتی بازی می کنند. در این میان نقش آموزش عالی در ساختار اقتصادی کشورها از منظر تربیت نیروی کار و آموزش دیده برای بخش های خصوصی و دولتی و همچنین ایجاد زمینه های نوآوری و گسترش فناوری حائز اهمیت ویژه ای است. نظام آموزش عالی از طریق مدیریت و بکارگیری موثر سرمایه های فکری، زمینه رشد، نوآوری کارآفرینی و نهایتا توسعه اقتصادی را فراهم می نماید. شناخت سرمایه های فکری در نظام آموزش عالی و شیوه های سنجش آن راه را برای بهبود مدیریت این سرمایه ها هموار می سازد.
این پژوهش با معرفی عناصر سرمایه فکری و چگونگی سنجش آن در نظام آموزش عالی، راهبردی برای مدیریت این سرمایه ها ارائه می نماید تا از این طریق، نظام آموزش عالی به عنوان یکی از ابزارهای ویژه در دستیابی به سند چشم انداز نظام مقدس جمهوری اسلامی که در آن دانش و دانایی از اهمیت ویژه ای برخوردار است، نقش پر رنگ تری ایفا نماید.
برای دست یابی به هدف فوق شاخص ها و معیارهای سنجش سرمایه فکری که از سوی پژوهشگران مختلف معرفی شده مورد بررسی قرار گرفت و مبتنی بر آن شاخص هایی که بیش ترین فراوانی و کاربرد را در این تحقیقات داشتند شناسایی شده و به قضاوت 20 نفر از خبرگان و متخصصان دانشگاهی که حداقل دارای یک مقاله یا کار تحقیقاتی در ارتباط با سرمایه فکری بودند، گذاشته شد و با استفاده از تکنیک فرایند تحلیل سلسله مراتبی معیارهای سنجش سرمایه فکری رتبه بندی شد.
نتایج و یافته های تحقیق نشان می دهد که سرمایه فکری در نظام آموزش عالی مشتمل بر سه عنصر اصلی سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری و سرمایه رابطه ای می باشد که از بین سرمایه انسانی با وزن نسبی0.710 دارای بیش ترین اولویت و سرمایه ساختاری با وزن نسبی0.206 در اولویت دوم و سرمایه رابطه ای با ضریب وزنی0.084 در اولویت سوم قرار دارد. همچنین مهم ترین زیر معیارهای سرمایه انسانی به ترتیب اولویت عبارت اند: از هیئت علمی، دانشجویان و کارکنان.
بر مبنای یافته های تحقیق، درنهایت مدل مناسب سنجش سرمایه فکری به همراه ابعاد و معیارهای مربوطه جهت نظام آموزش عالی ایران ارائه گردید.

اختلال نارسایی توجه / بیش فعالی (ADHD) شایع ترین اختلال رشدی عصب شناختی در کودکان است که پس از بلوغ نیز مشکلات آن باقی می ماند. برای کاهش مشکلات ناشی از این اختلال، تشخیص و مداخله زودهنگام در محیط خانه و مدرسه ضروری است. تشخیص و مداخله زودهنگام نیز نیازمند انجام مطالعات همه گیر شناسی است. بررسی ها در زمینه شیوع اختلال نارسایی توجه / بیش فعالی نتایج متفاوتی به دنبال داشته که علت آن بکارگیری ملاک ها و تعریف های متفاوت و ارزیابی توسط افراد و ابزارهای گوناگون است.
هدف پژوهش حاضر بررسی فراتحلیلی مطالعات همه گیری شناسی اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی در دانش آموزان دبستانی ایران بود.
روش پژوهش حاضر از نوع فراتحلیل است، از این رو با استفاده از پایگاه های اطلاعاتی داخلی و خارجی نسبت به یافتن و جمع آوری تمام گزارش های پژوهشی اقدام شد. نمونه مطالعات مورد استفاده شامل 17 مطالعه انجام شده از 1370 تا سال 1391 در سراسر ایران بود که 29714 نفر آزمودنی را در برمی گرفت. داده های حاصل از این 17 مطالعه با روش نمایش دو جمله ای اندازه اثر و روش واریانس معکوس ولف (1986؛ هومن، 1387) برای مدل اثرهای ثابت مورد فراتحلیل قرار گرفتند.
یافته ها نشان دادند که اندازه اثر ترکیبی مطالعات مورد بررسی 097/0 است که با حذف یک مطالعه به 095/0 می رسد. میزان شیوع کلی اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی با حذف دو مطالعه و تحلیل حساسیت برابر 97/8 درصد بود. همچنین یافته های فراتحلیل انجام شده نشان می دهد که با حذف یک مطالعه و تحلیل حساسیت میزان شیوع اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی در پسران و دختران به ترتیب 89/9 درصد و 47/2 درصد است. بعلاوه نتایج فراتحلیل حاضر حاکی از آن بود که میزان شیوع زیر نوع های نارسایی توجه 75/7 درصد، بیش فعالی - برانگیختگی 93/4 درصد و مرکب 04/5 درصد است.
یافته های پژوهشی فراتحلیل حاضر در زمینه میزان شیوع کلی اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی، نسبت اختلال در دختران و پسران و همچنین شیوع زیرنوع های این اختلال در دانش آموزان دبستانی ایرانی با بسیاری از پژوهش ها هماهنگ است.

اضطراب امتحان به عنوان عامل مهمی است که می تواند عملکرد در آزمون را مختل و منجر به افت تحصیلی شود. مطالعه حاضر فراتحلیلی بر مطالعات انجام شده در زمینه روش های درمانی به کار رفته در کاهش اضطراب امتحان بود.
بدین منظور از فراتحلیل به عنوان یک تکنیک آماری جهت جمع آوری، ترکیب و خلاصه نمودن پژوهش های انجام شده در زمینه مورد نظر استفاده گردید که 45 مطالعه مناسب جمع آوری شد. پس از ورود اطلاعات به نرم افزارCMA2 و تحلیل حساسیت یک مطالعه که نسبت به سایر مطالعات پرت بود از جمع مطالعات حذف و در نهایت 44 مطالعه تحلیل شد.
اندازه اثر در مدل تصادفی برای کل روش های درمانی 0.68 برای روش های رفتاری 0.84، روش های شناختی 0.75، روش های شناختی-رفتاری 0.43، آموزش مهارت ها 0.49 و ترکیب شناختی-رفتاری و آموزش مهارت 0.58 به دست آمد که با توجه به معیار کوهن تنها اندازه اثر روش رفتاری زیاد گزارش می شود، اندازه اثر دو روش شناختی و ترکیب شناختی- رفتاری با آموزش مهارت بالاتر از متوسط است و دو روش شناختی- رفتاری و آموزش مهارت اندازه اثر پایین تر از متوسط را کسب کرده اند. با توجه به معنی داری آماره Q متغیرهای جنس، جامعه آماری، ابزار پژوهش، روش نمونه گیری، روش تحقیق، تعداد جلسات درمان و مقطع تحصیلی افراد نمونه به عنوان متغیرهای تعدیل گر وارد تحلیل شدند. در مدل اثرات تصادفی نقش میانجی گری متغیرهای جنس، جامعه آماری، ابزار پژوهش، روش نمونه گیری و تعداد جلسات درمان در سطح 0.01 معنی دار شد.
نتایج حاصل از مطالعه نشان می دهد که از بین روش های درمانی مورد استفاده در کاهش اضطراب امتحان موفقیت روش رفتاری و سپس شناختی بیش از روش های دیگر بوده است و درمانگران باید به این روش ها توجه بیشتری داشته باشند. همچنین پژوهشگران در پژوهش های آینده خود متوجه نقش تعدیل کننده های ذکر شده در بالا باشند.