فهرست مطالب

پترولوژی - پیاپی 11 (پاییز 1391)

نشریه پترولوژی
پیاپی 11 (پاییز 1391)

  • تاریخ انتشار: 1392/01/17
  • تعداد عناوین: 7
|
  • قدرت ترابی صفحه 1
    افیولیت جندق یکی از افیولیت های قدیمی ایران است که سن آن به پروتروزوئیک و پالئوزوئیک نسبت داده شده و فازهای دگرگونی متعددی را پشت سر نهاده است. این افیولیت توسط شیست ها و مرمرهای پالئوزوئیک پوشانده شده و پریدوتیت های گوشته یکی از مهم ترین واحدهای تشکیل دهنده آن است. وجود الیوین و ارتوپیروکسن های با منشاء دگرگونی، تشکیل ترمولیت، تالک، آنتوفیلیت، کلریت و آنتی گوریت در پریدوتیت های گوشته این مجموعه افیولیتی نشان از دگرگون شدن این سنگ ها در رخساره آمفیبولیت دارد. کلینوپیروکسن ها و اسپینل های کروم دار در مقابل دگرگونی مقاوم بوده و بازمانده کانی شناسی اولیه این سنگ ها هستند. نتایج حاصل از بررسی پدیده دگرگونی در این پریدوتیت های گوشته، در تطابق با داده های حاصل از پتروگرافی و دما- فشار سنجی زوج کانی های پلاژیوکلاز و آمفیبول موجود در آمفیبولیت های افیولیت جندق است.
    کلیدواژگان: دگرگونی، پریدوتیت گوشته، افیولیت، جندق، ایران مرکزی
  • محمدعلی رجب زاده، شروین پروین، زهره موسوی نسب، رضا شمسی پور دهکردی صفحه 19
    کانسار آهن هنشک بین روستاهای گوشتی و هنشک در صفاشهر و در شمال غرب استان فارس واقع شده است. کانه زایی آهن به صورت توده ای و عدسی همراه با رگه های سیلیس و باریت، در سنگ های میزبان دولومیتی قهوه ای رنگ سیلیسی شده با سن تریاس تشکیل شده است. کانه های اصلی به ترتیب شامل هماتیت و گوتیت و به مقدار کمتری مگنتیت هستند که اغلب از طریق فرآیند جانشینی و به میزان کمتر به شکل شکافه پرکن در سنگ میزبان جایگیر شده اند. مقادیر پایین فسفر (کمتر از 01/0 تا 41/0 درصد)، تیتانیوم (کمتر از 01/0 تا 04/0 درصد)، کروم (کمتر از 01/0 درصد) و وانادیوم (5- 16 ppm) در نمونه های کانسنگ، هرگونه منشاء ماگمایی نهشته های مورد مطالعه را رد می کند. همچنین اثری از کانی های شاخص اسکارن در منطقه دیده نمی شود. الگوی به هنجار شده کندریتی توزیع عناصر نادر خاکی، بی هنجاری منفی عناصر Ce و Eu، به همراه نسبت های Co/Ni، Eu/Sm1 و La/Lu1 در کنار داده های زمین دماسنجی (دمای 200- 300 درجه سانتیگراد) و بافتی، نشانگر ویژگی گرمابی ذخیره آهن هماتیتی هنشک است. توده های آذرین موجود در منطقه به عنوان منشاء فلزات و موتور حرارتی در این سیستم گرمابی عمل کرده اند. مشاهدات صحرایی، بافتی و ساختی ماده معدنی و سنگ های در برگیرنده، گویای اهمیت نقش محیط اکسایشی در نهشته شدن ماده معدنی است. با وجود مقادیر بسیار پایین مس و طلا در کانسار هنشک، مقدار نقره آن قابل مقایسه با برخی از ذخایر آهن نوع IOCG است.
    کلیدواژگان: کانسار آهن گرمابی، هماتیت، زمین شیمی، کانی شناسی، سنگ شناسی، هنشک
  • علی اصغر سپاهی گرو، کاظم برزویی، صدیقه سلامی صفحه 39
    منطقه سرابی تویسرکان در استان همدان، بخشی از پهنه سنندج- سیرجان است. سنگ های این منطقه شامل سنگ های آذرین و دگرگونی است که سنگ های آذرین دارای طیفی از گابرو تا گرانیت هستند. سنگ های گابرویی منطقه شامل الیوین گابرو، گابرونوریت، نوریت و گابرو هستند. با توجه به دماسنجی هایی که به روش های مختلف بر روی گابرو ها انجام شد، بیش ترین دمای تبلور مربوط به الیوین گابروها و در حدود 1300 درجه سانتی گراد و کم ترین دما مربوط به گابروها، در حدود 950 درجه سانتی گراد است. فشار محاسبه شده با استفاده از کانی کلینوپیروکسن و پلاژیوکلاز حدود 6 کیلوبار تخمین زده شد. برای تعیین سرشت ماگما و محیط تکتونیکی از کانی های کلینوپیروکسن، بیوتیت و آمفیبول استفاده شده. با توجه به ترکیب این کانی ها، به ویژه آمفیبول، سرشت ماگما از نوع کالک آلکالن تا تولئیتی، دارای فوگاسیته اکسیژن نسبتا بالا در زمان تبلور و محیط تشکیل آن، قوس آتشفشانی است.
    کلیدواژگان: گابرو، شیمی کانی، دما، فشارسنجی، قوس آتشفشانی، سرابی تویسرکان
  • ناهید شبانیان بروجنی، علیرضا داودیان دهکردی، فاطمه پناه دار صفحه 59
    توده گرانیتوییدی قره بلطاق به عنوان بخشی از مجموعه ماگمایی- دگرگونی شمال بویین میان دشت در جنوب شرق الیگودرز قرار دارد و در پهنه زمین ساختاری سنندج- سیرجان واقع شده است. از نظر سنگ شناسی، این مجموعه متشکل از گرانیت، دیوریت و گابرو به همراه سنگ های دگرگونی متابازیت است. سنگ های گرانیتی از نظر کانی شناسی، دارای کانی های اصلی کوارتز، آلکالی فلدسپات، پلاژیوکلاز، بیوتیت، آمفیبول و کانی های فرعی اپیدوت، زیرکن، اسفن، آپاتیت، تورمالین، آلانیت و اوپاک هستند. توده نفوذی گرانیتی قره بلطاق از نظر زمین شیمیایی دارای SiO2 74/68 تا 59/72 درصد وزنی، K2O 5/4 تا 01/5 درصد وزنی، Na2O بالا (75/3 تا 23/4 درصد وزنی) و میزان Fe2O3tot 2/2 تا 78/3 درصد وزنی است. این گرانیت ها متاآلومینیوس تا کمی پرآلومینوس هستند. در نمودار REE به هنجار شده به کندریت، تمامی نمونه ها غنی شدگی LREES به HREES، همراه با آنومالی منفی Eu نشان می دهند. نمودارهای عنکبوتی به هنجار شده نسبت به MORB تهی شدگی از Sr، Ba، P و Ti نشان می دهند. درجه حرارت های اشباع زیرکن محاسبه شده از 799 تا 848 درجه سانتی گراد تغییر می کند. این گرانیت ها از نظر زمین شیمیایی دارای طبیعت A2 هستند و در یک موقعیت تکتونیکی بعد از برخورد تشکیل شده اند.
    کلیدواژگان: ژئوشیمی، گرانیت نوع A2، بعد از کوه زایی، قره بلطاق، پهنه سنندج، سیرجان
  • محراب مرادی نقندر، محمدحسن کریم پور، آزاده ملک زاده شفارودی، جی. لنگ فارمر، چارلز استرن صفحه 77
    نجم آباد در جنوب شهر گناباد، استان خراسان رضوی، و در شمال بلوک لوت واقع شده است. دو مجموعه گرانیتوییدی سری ایلمنیت به سن ژوراسیک و سری مگنتیت به سن ترشیری در منطقه شناسایی شدند. هدف از این مطالعه تعیین سن دقیق و بررسی پتروژنز توده های سری مگنتیت است. بر اساس سن سنجی به روش U-Pb در کانی زیرکن، سن توده های مونزونیتی منطقه نجم آباد معادل 9/39 میلیون سال (ائوسن میانی) است. این توده ها عمدتا ماهیت متاآلومینوس تا کمی پرآلومینوس دارند و به گرانیتوییدهای سری مگنتیت (نوع I) تعلق دارند. غنی شدگی LREE نسبت به HREE و غنی شدگی عناصر LILE (Sr، Ba، Rb و K) نسبت به HFSE (Ta، Nb و Ti) شواهد مهمی است که ماگمای مونزونیتی در کمربند ماگمایی زون فرورانش تشکیل شده است. میانگین مقدار SiO2 (52/66 درصد)، Al2O3 (26/15 درصد)، MgO (13/1 درصد)، Na2O (7/4 درصد)، K2O/Na2O (31/0)، غنی شدگی شدید عناصر LREE، ناهنجاری مثبت Eu، مقدار بالای Sr (میانگین 492 گرم در تن)، بالا بودن نسبت (La/Yb)N (بیش از 58/13) و مقدار Y (کمتر از 9/7 گرم در تن) و Yb (کمتر از 7/0 گرم در تن) کم نشان می دهد که ماگمای این توده ها ماهیت ماگماهای آداکیتی به ویژه نوع پر سیلیس را دارند. بر اساس نسبت ایزوتوپ اولیه 143Nd/144Nd (512851/0) و 87Sr/86Sr (70512/0)، ماگمای توده مونزونیتی از پوسته اقیانوسی صفحه فرو رونده مشتق شده است. الگوی عناصر REE، نبود ناهنجاری منفی Eu و مقدار بالای Sr، نشان دهنده تشکیل ماگما در عمق پایداری گارنت است. ماگمای توده های مونزونیتی از ذوب بخشی آمفیبولیتی که بین 10 تا 25 درصد گارنت داشته است، تشکیل شده است. بر مبنای داده های زمین شیمی عناصر جزیی، نادر خاکی و مقادیر ایزوتوپ های Rb-Sr و Sm-Nd، توده های نیمه عمیق ترشیری بلوک لوت در زون فرورانش تشکیل شده اند. سن گرانیتوییدها بین ائوسن میانی تا الیگوسن تحتانی است. سن گرانیتوییدها از شمال بلوک لوت به جنوب کاهش می یابد. گرانیتوییدهای کیبرکوه با سن 3/43 میلیون سال، در شمال و چاه شلجمی با سن 3/33 میلیون سال، در جنوب رخنمون دارند. مقدار نسبت 87Sr/86Sr اولیه نیز از شمال به جنوب همراه با کاهش سن توده های نفوذی از کیبرکوه به طرف چاه شلجمی، از 7077/0 به 7047/0 کاسته می شود. ماگمای مونزونیتی نجم آباد برخلاف دیگر توده های نفوذی بلوک لوت، غنی از سدیم بوده و با توجه به مقدار Nb کمتر از 8 ppm و مقادیر ایزوتوپی، کم ترین آلودگی را با پوسته قاره ای داشته است.
    کلیدواژگان: نجم آباد، بلوک لوت، مونزونیت، سن سنجی زیرکن، ماگمای آداکیتی
  • فاطمه سرجوقیان، علی کنعانیان، جمشید احمدیان صفحه 97
    توده نفوذی کوه دم در شمال شرق اردستان، با سن ائوسن بالایی در قسمت مرکزی نوار ماگمایی ارومیه- دختر قرار گرفته است. این توده نفوذی از سنگ های گابرویی تا گرانیتی تشکیل شده و میزبان دایک های متعدد اسیدی و بازیک است. آنالیزهای نقطه ای انجام شده بر روی پیروکسن های گابروها بیانگر حضور دو نوع پیروکسن در این سنگ هاست: ارتوپیروکسن با ترکیب هیپرستن- فروهیپرستن و کلینوپیروکسن با ترکیب اوژیت- دیوپسید. دایک های تراکی بازالت حاوی کلینوپیروکسن با ترکیب اوژیت- دیوپسید هستند. ترکیب شیمیایی پیروکسن ها بیانگر شکل گیری آن ها در محیط مرتبط با فرورانش است. میانگین دمای تبلور پیروکسن ها در گابروها حدود 1070 درجه سانتیگراد ارزیابی شده و به نظر می رسد که کلینوپیروکسن ها در دمای پایین تری نسبت به ارتوپیروکسن ها شکل گرفته باشند. در حالی که میانگین دمای تبلور پیروکسن در دایک های بازیک حدود 1130 درجه سانتیگراد برآورد شده است. فشار تخمین زده شده برای تشکیل کلینوپیروکسن در گابرو ها کمتر از 2 کیلوبار و برای تبلور ارتوپیروکسن ها بین 2 تا 5 کیلوبار محاسبه شد. این داده ها بیانگر تشکیل کلینوپیروکسن ها در اعماق کمتر از 7/7 کیلومتر و ارتوپیروکسن ها در عمق حدود 10 کیلومتر است. فشار تبلور کلینوپیروکسن ها در دایک های بازیک حدود 7/2 تا 8/2 کیلوبار برآورد شده که با تشکیل آن ها در عمق حدود 10 کیلومتر مطابقت دارد.
    کلیدواژگان: پیروکسن، دماسنجی، فشارسنجی، فرورانش، کوه دم، اردستان
  • ملیحه شاه زیدی، محسن موید، شوجی آرایی، تهمینه پیرنیا، جمشید احمدیان صفحه 111
    توده گرانیتوییدی S-type میشو در جنوب غرب مرند (بین گسل های شمالی و جنوبی میشو) و شمال غرب ایران و دامنه شمال غربی کوه های میشو رخنمون داشته و در سنگ های دگرگونی پرکامبرین (سازند کهر) تزریق شده است. این توده از لحاظ سنگ شناسی در برگیرنده طیفی از سنگ های نفوذی اسیدی شامل گرانودیوریت، مونزوگرانیت، سینوگرانیت و گرانیت دومیکایی بوده و توسط دایک های اسیدی و بازیک قطع شده است. حضور انکلاوهای سورمیکاسه شواهدی از کانی های دیرگداز و حضور رستیت را نشان می دهد. بر اساس مطالعات صحرایی، پتروگرافی و زمین شیمیایی، سنگ های توده نفوذی کوه میشو در گروه گرانیتوییدهای نوع S قرار می گیرند و دارای ماهیت کالک آلکالن پتاسیم دار و از نوع پرآلومین هستند. در نمودارهای تغییرات عناصر کمیاب به هنجار شده به کندریت و گوشته، اغلب این سنگ ها غنی شدگی از LREE و LILE، تهی شدگی از HREE و HFSE و آنومالی منفی Eu، Ta، Nb، Ti، Sr و Ba نشان می دهند که ویژگی ماگماتیسم مرتبط با فرورانش است. داده های زمین شیمیایی در کنار موقعیت نمونه ها بر روی نمودارهای مختلف تمایز محیط تکتونیکی، نشان می دهد که این سنگ ها، با گرانیت های کوه زایی قابل مقایسه است.
    کلیدواژگان: لوکوگرانیت، زمین شیمی، پرآلومینوس، S، type، گرانیت های کوه زایی
|
  • Ghodrat Torabi Page 1
    Jandaq ophiolite is one of the old ophiolites in Iran belonging to Proterozoic and Paleozoic, and subjected to different phases of metamorphism. The studied ophiolite is covered by Paleozoic schists and marbles and the mantle peridotite is one of the most predominant rock unit of the Jandaq ophiolite. The presence of metamorphic olivine and metamorphic orthopyroxene, tremolite formation, talc, anthophyllite, chlorite and antigorite in these peridotites reveal their metamorphism in amphibolite facies. Clinopyroxenes and Cr-spinels are resistant against metamorphism and are relicts of preliminary igneous mineralogy. The results of metamorphism study on the mantle peridotites, are in consistent with petrography and geothermobarometry of plagioclase-amphibole data in Jandaq ophiolite amphibolites.
    Keywords: Metamorphism, Mantle peridotite, Ophiolite, Jandaq, Central Iran
  • Mohhamad Ali Rajabzadeh, Shervin Parvin, Zohreh Moosavi Nasab, Reza Shamsipour Dehkordi Page 19
    Heneshk iron deposit is located between Gushti and Heneshk villages at Safashahr, NW of Fars province. Iron mineralization occurred as massive and lenticular shapes with silica and barite veins within brownish, silicified Triassic dolomitic host. Hematite and goethite are the principal ore minerals with minor magnetite that were formed through replacement and rarely open space filling within the host. Low concentrations of P (<0.01-0.41 wt%P2O5), Ti (<0.01-0.04 wt% TiO2), Cr (<0.01 wt% Cr2O3) and V (5-16 ppm) in the ore samples, reject any magmatic origin for the studied deposit. Also, no evidence for the presence of characteristic skarn minerals have been seen in the area. Chondrite normalized REE pattern, negative anomaly of Eu and Ce, along with Co/Ni, Eu/Sm≤1 and La/Lu≥1 values, in accompany with geothermometry (200-300ºC) and textural data reveal hydrothermal characteristics for the Heneshk hematitic iron deposit. Igneous masses in the area have acted as the source of iron and heat in the hydrothermal system. Field, textural and structural observations of ore body and host rocks indicated the important role of oxidation environment in the ore deposition. In spite of very low Au and Cu concentrations in the Heneshk deposite, its Ag content is comparable to some IOCG iron deposits.
    Keywords: Hydrothermal iron deposit, Hematite, Geochemistry, Mineralogy, Petrology, Heneshk
  • Ali Asghar Sepahi Garoo, Kazem Borzoei, Seddigheh Salami Page 39
    Sarabi area of Tueyserkan is located in Hamedan province which is a part of Sanandaj-Sirjan zone. Rocks of the area include igneous and metamorphic types in which the igneous rocks vary from gabbro to granite. The gabbros include olivine-gabbro, gabbro-norite, norite and gabbro. Considering different methods of thermometry for gabbros, the highest temperature belongs to olivine-gabbros which is about 1300 °C and the least temperature is about 950 °C for mafic rocks. Clinopyroxene-plagioclase barometry suggests nearly 6 Kbar pressure. Clinopyroxene, biotite and particularly amphibole were used to determine magma composition and tectonic setting. The results suggest a calc-alkaline to tholeiitic magma with approximately high oxygene fugacity during crystallization in a VAB tectonic setting.
    Keywords: Gabbro, Mineral chemistry, Thermobarometry, Volcanic arc, Sarabi Tueyserkan
  • Nahid Shabanian B., Alireza Davoudian D., Fatemeh Panahdar Page 59
    The Ghareh Boltagh granitic pluton, as a part of the magmatic-metamorphic complex of the north of Boein Miandasht, exposed in the southeastern of Aligoodarz and located in Sanandaj-Sirjan zone. The complex consists of granite, diorite and gabbro with metabasite rocks. Mineralogically, the granitic rocks are mainly composed of major minerals of quartz, alkali feldspar, plagioclase, and minor minerals of biotite, amphibole, epidote, zircon, sphene, apatite, tourmaline, allanite and opaque. The Ghareh Boltagh granitic pluton consists of high SiO2 (68.74-72.59 wt. %), K2O (4.5-5.01 wt. %) and Na2O (3.75-4.23 wt. %), and Fe2O3tot (2.2-3.78 wt. %). It shows metaluminous to slightly peraluminous nature. On the base of chondrite-normalized REE diagram, all of the samples invariably show a relatively enrichment in LREES rather than HREES with negative Eu anomalies. Their primitive-mantle normalized spider diagrams display negative Ba, Sr, P and Ti anomalies. The calculated zirconium saturation temperatures range from 799 to 848 °C. The studied rocks, geochemically, belong to the A2-type granites, generated in a post-collisional tectonic setting.
    Keywords: Geochemistry, A2, type granite, Post, collisional, Ghareh Boltagh, Sanandaj, Sirjan zone
  • Mehrab Moradi Noghondar, Mohammad Hassan Karimpour, Azadeh Malekzadeh Shafaroudi, G. Lang Farmer, Charles Stern Page 77
    Najmabad is located south of Ghonabad in the province of Khorasan Razavi. This area is situated in the northern part of Lut Block. Two types of granitoid, ilmenite series (Jurassic), and magnetite series (Tertiary) are recognized in the study area. The aim of this research is to find out the age and petrogenesis of granitoid (magnetite series). The result of U-Pb zircon age dating of monzonite is 39.9 Ma (Middle Eocene time). Chemically, Monzonitic rocks are meta-aluminous to moderately peraluminous. They are classified as the magnetite-series (I-Type granitoid). Based on enrichment of LREE relative to HREE, enrichment of LILE (K, Rb, Ba and Sr) and depletion of HFSE (Nb, Ti and Ta) monzonitic magma originated in subduction zone. The average of SiO2 (66.52%), Al2O3, (15.26%), MgO (1.13%), Na2O (4.7%), K2O/Na2O (0.31), as well as LREE enrichment, positive Eu, high Sr (492 ppm), high ratio of (La/Yb)N (>13.58), Y (<7.9 ppm) and Yb (<0.7 ppm) all are indicative of silica rich adakitic magma. The initial (143Nd/144Nd)i = 0.512851 and (87Sr/86Sr)i = 0.70512 could be considered as representative of oceanic slab subducted derived magmas. The monzonitic magma originated from partial melting of amphibolites having 10 to 25% garnet. Based on the geochemistry of trace-REE and radiogenic isotopes (Rb-Sr & Sm-Nd) all of the Tertiary granitoid within the Lut Block formed in subdction zone. The age of the granitoid rocks are between Middle Eocene to lower Oligocene. The age of granitoid within the Lut Block, decreases from north to south. Kaybar Kuh with 43.3 Ma located to the north and Chah Shaljami 33.3 Ma to the south. The (87Sr/86Sr)i also decreases from the north (Kaybar Kuh 0.707) to the south (Chah Shaljami 0.7047). In comparison with Tertiary granitoid rock within the Lut Block, Najmabad monzonitic rocks are high in Na and based on Nb<8 ppm and isotopic composition the magma show lower crustal contamination.
    Keywords: Najmabd, Lut block, Monzonite, Zircon geochronology, Adakitic magma
  • Fatemeh Sarjoughian, Ali Kananian, Jamshid Ahmadian Page 97
    The Late Eocene Kuh-e-Dom intrusion located in the central part of Urumieh-Dokhtar magmatic belt, NE of Ardestan. The intrusion consists of gabbroic to granitic rocks, intruded by several acidic and basic dikes. The EMP analyses of gabbro pyroxenes show the occurrence of two types of pyroxene: orthopyroxene with hypersthene and ferro hypersthene composition and clinopyroxene with augite- diopside composition. The trachybasaltic dikes have clinopyroxene with augite to diopside composition. The compostion of the pyroxenes shows that these rocks have been crystallized in a subduction zone setting. The average crystallization temperature of pyroxenes in gabbros is about 1070°C, and it seems the clinopyroxenes crystallized in the lower temperature than orthopyroxenes. While the average crystallization temperature of pyroxenes in the basic dikes is evaluated to be around 1130°C. The estimated pressure for clinopyroxenes crystallization in the studied gabbros is lower than 2 kb and 2 to 5 kb for orthopyroxenes. These data indicate that clinopyroxenes have been formed in the depth lower than 7.7 km and the orthopyroxenes in depth of 10 km. The crystallization pressure of clinopyroxenes in the basic dikes studied is calculated in the range of 2.7 to 2.8 kb which is in accordance with their formation in the depth of 10 km.
    Keywords: Pyroxene, Thermometry, Barometry, Subduction, Kul, e, Dom, Aedestan
  • Maliheh Shahzeidi, Mohsen Moayyed, Shoji Arai, Tahmineh Pirnia, Jamshid Ahmadian Page 111
    The Mishu garnitoid complex, located NW of Mishu Mountains, southwest of Marand and northwest of Iran (East Azarbaidjan), and intruded into the metamorphosed Precambrian rocks (Kahar Formation). Based on petrographic studies, the pluton composed of acid rocks including granodiorite, monzogranite, syenogranite and two-mica granite, all cut by acid and diabasic dykes. The presence of surmicaeous xenoliths are evidences of refractory minerals and restite. Petrographic and geochemical studies indicate that the Mishu plutonic rocks can be classified as S-type granite having calc-alkaline and peraluminous nature. On chondrite and primitive mantle-normalized diagrams, almost all the rocks show enrichment in LILE and LREE, HREE, HFSE depletion as significant negative depletion in Nb, Ta, Eu, Ti, Sr and Ba, which is typical of calc-alkaline magmatism from subduction-zone environment. The geochemical data and position of the studied samples on discriminative tectonic diagrams show that the rocks are compatible with orogenic granitoids.
    Keywords: Leucogranite, Geochemistry, Peraluminous, S, type, Orogenic Granitoids