فهرست مطالب

پترولوژی - پیاپی 7 (پاییز 1390)

نشریه پترولوژی
پیاپی 7 (پاییز 1390)

  • تاریخ انتشار: 1391/03/22
  • تعداد عناوین: 7
|
  • قدرت ترابی صفحه 1
    افیولیت های غرب ایران مرکزی بر دو گونه هستند: افیولیت های مزوزوییک (نایین و عشین)، و افیولیت های پالئوزوییک یا پرکامبرین (انارک و جندق). بررسی های صحرایی افیولیت های مزوزوییک نشان می دهد که این مجموعه های سنگی دارای کانسارهای کرومیت درخور توجهی بوده، در صورتی که کرومیتیت در افیولیت های انارک و جندق دیده نشده است. مطالعه کرومیتیت های موجود در افیولیت های مزوزوییک نیز نشان داده است که از دو نوع متفاوت هستند، بدین صورت که کرومیتیت های افیولیت نایین از نوع کرومیتیت های با Cr بالا بوده، در صورتی که کرومیتیت های افیولیت عشین از نوع کرومیتیت های با Al بالا هستند. دلایل فقدان کرومیتیت در افیولیت های انارک و جندق به لرزولیتی بودن سیستم گوشته، نبود گسترش ذوب بخشی در سنگ های گوشته و پویا نبودن گوشته در تولید مذاب های جدید بر می گردد. دلیل تشکیل کرومیتیت های با ترکیب متفاوت در افیولیت های مزوزوییک نیز به اختلاف ترکیب ارتوپیروکسن ها، مقادیر متفاوت درجات ذوب بخشی و اختلاف در ترکیب شیمیایی ماگمای در حال صعود مربوط می شود.
    کلیدواژگان: افیولیت، ایران مرکزی، پریدوتیت گوشته، کرومیتیت
  • محمدعلی رجب زاده، منصور قربانی، منیر سعادتی صفحه 21
    مجموعه افیولیتی کهنوج در جنوب استان کرمان به صورت یک فرا زمین بین دو گسل شمالی-جنوبی جیرفت و سبزواران بر روی زمین جایگیری شده است. این افیولیت یک مجموعه کامل نبوده، عمدتا شامل گابروهای لایه ای، گابروهای ایزوتروپ، دایک های ورقه ای، پلاژیوگرانیت ها و گدازه های بالشی همراه با رادیولاریت ها و سنگ های آهکی پلاژیک است. ایلمنیت کانی اصلی تیتانیم است که به صورت بین بلوری پس از تبلور کانی های پلاژیوکلاز، الیوین و کلینوپیروکسن و اغلب همراه با آمفیبول ایجاد شده است. تشکیل توده های عظیم گابرویی که با تبلور وسیع پلاژیوکلاز و کلینوپیروکسن همراه است موجب ایجاد سیال غنی از آهن و تیتانیم در زمان تشکیل سنگ فروگابرو، میزبان اصلی ذخایر ایلمنیت می شود. کاهش عناصر سازگار با فرآیند تبلور نظیر Mg و Cr و افزایش پیوسته عناصر ناسازگاری مانند Mn، Na و Ti از بخش های زیرین به سمت مناطق فوقانی مجموعه افیولیتی نشان دهنده تشکیل مجموعه افیولیتی از طریق فرآیند تفریق بلورین از یک ماگمای تولییتی غنی از تیتانیم است.
    کلیدواژگان: کانه زایی، تیتانیم، افیولیت، کهنوج، ژئوشیمی
  • محمدحسین زرین کوب، سید سعید محمدی، فضیلت یوسفی صفحه 39
    منطقه مورد بررسی، در فاصله 41 کیلومتری جنوب باختری بیرجند، در بخش شمالی ایالت جوش خورده سیستان قرار دارد. یک مجموعه آتشفشانی شامل آندزیت و آندزیت بازالتی به همراه یک توده نیمه نفوذی دیوریتی منسوب به ائوسن به درون شیل و ماسه سنگ پالئوژن نفوذ کرده اند. بافت های غالب مشاهده شده در این مجموعه سنگی شامل پورفیری با زمینه میکروگرانولار، پورفیری و گلومروپورفیری هستند. پلاژیوکلاز (الیگوکلاز- آندزین) و آمفیبول (هورنبلند سبز) فراوان ترین فنوکریست ها هستند. بیوتیت، کلینوپیروکسن و به ندرت الیوین، دیگر کانی های مشاهده شده هستند. بی هنجاری منفی در عناصر با شدت میدان بالا (HFSE) مانند Nb و Ti که از ویژگی های ژئوشیمیایی کمان های ماگمایی است، در این سنگ ها مشاهده می شود. بالا بودن نسبت های LREE/HREE، Sr/Y (میانگین 33/44)، La/Yb (میانگین 48/12) و مقدار SiO2 همراه با فقدان آنومالی منفی Eu نشان می دهند که این سنگ ها به آداکیت ها شباهت دارند. این ماگماتیسم می تواند یک فرآیند پس از برخوردی مرتبط به فرورانش و از یک خاستگاه اکلوژیتی سرچشمه گرفته باشد.
    کلیدواژگان: آداکیت، بیرجند، ژئوشیمی، گیوشاد
  • سیدمحسن طباطبایی منش، اکرم سادات میرلوحی، مهری موحدی صفحه 51
    گرانیتویید های اچستان در حدود 60 کیلومتری جنوب محلات در استان مرکزی و در پهنه سنندج- سیرجان واقع شده اند. بر اساس بررسی های پتروگرافی گرانیتوییدهای مزبور از نوع آلکالی فلدسپار گرانیت، گرانیت (سینوگرانیت و مونزوگرانیت) و گرانودیوریت هستند. کانی های تشکیل دهنده این سنگ ها شامل فلدسپار های آلکالن از نوع ارتوکلاز و میکروکلین، پلاژیوکلاز از نوع آلبیت و الیگوکلاز، کوارتز، مسکوویت، بیوتیت، تورمالین، زیرکن، آپاتیت، گارنت، کانی های کدر، روتیل و کلریت هستند. توده مذکور در بسیاری از قسمت ها دارای حالت برگوارگی است که نشان دهنده وقوع میلونیتی شدن این توده است. مطالعات ژئوشیمیایی بیانگر ماهیت ساب آلکالن (کالک آلکالن)، سرشت پرآلومینوس و S بودن گرانیتویید های مورد مطالعه است. بر اساس نمودار های به هنجار شده (عنکبوتی)، منبع این سنگ ها پوسته بالایی بوده، از لحاظ ژئوتکتونیک در جایگاه هم زمان با برخورد قرار دارد. با توجه به نوع گرانیتوییدها و مطالعات ژئوشیمیایی و حضور سنگ های دگرگونی در منطقه، احتمالا این گرانیتوییدها از ذوب بخشی متاپلیت ها ایجاد شده اند.
    کلیدواژگان: اچستان، استان مرکزی، پتروگرافی، پترولوژی، زون سنندج، سیرجان، گرانیتویید
  • حبیب الله قاسمی، محمد برهمند، محمود صادقیان صفحه 77
    در بخش های شرقی و جنوب شرقی شاهرود، در میان مارن های قرمز رنگ ژیپس دار الیگوسن (معادل با سازند قرمز زیرین)، یک سری گدازه های بازالتی با ترکیب الیوین بازالت تا بازالت فوران کرده اند. این سنگ ها دارای بافت های میکرولیتی پورفیری، گلومروپورفیری و هیالوپورفیری هستند. کانی های اصلی آن ها شامل الیوین، پلاژیوکلاز و پیروکسن در الیوین بازالت ها، و پلاژیوکلاز و پیروکسن در بازالت ها هستند. این سنگ ها در نمودارهای تعیین سری ماگمایی در قلمرو سنگ های آلکالن قرار می گیرند. غنی شدگی از LREE و LILE و تهی شدگی از HREE به همراه نبود ناهنجاری منفی از Eu و HFSE و حضور ناهنجاری مثبت از Pb، Sr و Cs، ماهیت آلکالن ماگما و سرچشمه گرفتن آن از یک منبع گوشته غنی شده زیر لیتوسفر قاره ای را تایید می کند. این سنگ ها در نمودارهای پتروژنتیک و تعیین محیط تکتونوماگمایی، در جایگاه بازالت های پشت کمانی (BABB) قرار می گیرند که از ذوب بخشی تقریبا 10 درصدی یک منبع گوشته ای گارنت لرزولیتی غنی شده به وجود آمده اند. این جایگاه، حاکی از وجود یک محیط کششی پشت کمانی اولیه نابالغ در زمان الیگوسن- میوسن، در حوضه پشت کمان ماگمایی ارومیه- دختر، در بخش های وسیعی از ایران مرکزی است که با رسوب گذاری نهشته های قاره ای (سازند قرمز زیرین)، دریایی کم عمق (سازند قم) و قاره ای (سازند قرمز فوقانی) و ماگماتیسم آلکالن بازیک با منشا گوشته ای، همراه بوده است.
    کلیدواژگان: الیگوسن، میوسن، ایران مرکزی، بازالت، حوضه پشت کمانی، شاهرود، ماگماتیسم
  • محمدحسن کریم پور، آزاده ملک زاده شفارودی، فرزین قائمی، جی. لنگ فارمر، چارلز استرن صفحه 95
    کنگلومرای سازند قره قیطان (پرمین فوقانی تا تریاس آغازین) بخشی از پی سنگ حوضه رسوبی کپه داغ در ناحیه آق دربند در شمال شرقی ایران است. قطعات پلوتونیک کنگلومرا عمدتا از گرانیت، آلکالی گرانیت و کمتر مونزونیت تشکیل شده است. این پبل ها عمدتا غنی از پتاسیم بوده، ماهیتی شدیدآ پرآلومین تا متاآلومین دارند. پذیرفتاری مغناطیسی (SI 5-10×2 تا SI 5-10×27)، ترکیب کانی شناسی، طیف ترکیبی عمدتا گرانیتی و ویژگی های ژئوشیمیایی، نشان می دهد که همه پبل ها به گرانیتوییدهای سری ایلمنیت (احیایی) تعلق دارند. سن سنجی به روش U-Pb بر روی کانی زیرکن، سن میانگین 343 میلیون سال (کربونیفر) را برای تبلور پبل گرانیتی مشخص کرد. مقدار نسبت 87Sr/86Sr اولیه با توجه به سن به دست آمده از زیرکن بین 7068/0 و 7062/0، مقدار 143Nd/144Nd اولیه بین 511936/0 و 511938/0 و εNd اولیه 03/5- تا 99/4- متغیر است. بنابراین، ماگما از ذوب بخشی سنگ های پوسته قاره ای گرفته است. بر اساس مقدار 143Nd/144Nd و εNd حداقل سن سنگ رسوبی دگرگون شده 1400 میلیون سال بوده است. در مرکز زیرکن ها نسل های متفاوت زیرکن (گرد شده) با سن های 1986، 1039 و 645 میلیون سال شناسایی شدند. این زیرکن ها از سنگ به همراه ماگما بالا آورده شده اند. در زمان تشکیل سنگ در منطقه سنگ هایی با سن های پروتروزوییک به عنوان پی سنگ قدیمی در ناحیه وجود داشته است. مقایسه سن توده های گرانیتی نوع احیایی ده نو، کوهسنگی و خواجه مراد (اواخر تریاس) که نتیجه برخورد صفحات ایران و توران هستند با سن پبل گرانیتی (کربونیفر)، نشان می دهد که پبل ها حاصل یک برخورد بسیار قدیمی تر بین خرده قاره های موجود در محل تشکیل آن ها (در شمال منطقه آق دربند و احتمالا در کشور ترکمنستان) بوده اند.
    کلیدواژگان: آق دربند، ایزوتوپ ناپایدار، سن سنجی، کنگلومرای قره قیطان، گرانیتویید سری ایلمنیت
  • رحیمه میکائیلی، موسی کلیمی نقره ئیان *، محمدعلی مکی زاده، بتول تقی پور صفحه 119

    گسترش دگرسانی در گرانیتویید آستانه به تشکیل هفت پهنه دگرسانی مجزا در این توده منجر شده است. در منطقه مورد مطالعه دگرسانی های فیلیک و سیلیسی از گسترش درخور توجهی برخوردار هستند. در طی دگرسانی فیلیک غنی شدگی از La بیشتر از سایر عناصر نادر خاکی بوده که می تواند به دلیل تشکیل کانی سریسیت باشد. غنی شدگی از عناصر نادر خاکی سبک در دگرسانی پروپیلیتیک بیشتر از نمونه غیر دگرسان بوده که ناشی از تثبیت این عناصر در کانی های ثانویه است. الگوی به هنجار سازی در دگرسانی آرژیلیک بیانگر تهی شدگی قابل ملاحظه از عناصر نادر خاکی در طی فرآیند دگرسانی است. نسبت Eu/Eu* در نمونه های دگرسان شده پایین تر از یک بوده، در مقایسه با نمونه دگرسان نشده دارای آنومالی مثبت است. به طور کلی الگوی به هنجارسازی به کندریت بیانگر مشابهت در روند عناصر در نمونه های دگرسان و سنگ اولیه است. نتایج حاصل از مطالعه ایزوتوپ های پایدار δO18، δD در رابطه با سیالات در دگرسانی های سیلیسی و فیلیک، بیانگر هم پوشانی آب های ماگمایی-دگرگونی است.

    کلیدواژگان: آستانه، ایزوتوپ های پایدار، تحرک عناصر، دگرسانی گرمابی، گرانیتویید
|
  • Ghodrat Torabi Page 1
    There are two types of ophiolites in the west of Central Iran: Mesozoic ophiolites (Naein and Ashin), and Paleozoic or Precambrian ophiolites (Anarak and Jandaq). Field studies show that the Mesozoic ophiolites have considerable masses of chromitite, but there are no chromitite Anarak and Jandaq ophiolites. The study of Mesozoic ophiolites reveals that they have two different types of chromitites. The Naein chromitites are high-Cr whereas the Ashin chromitites are high-Al. The reasons for the chromitite absence in the Anarak and Jandaq ophiolites are lherzolitic system of mantle, low degree of partial melting in mantle rocks and the lack of sequential melt production by mantle. Different composition of orthopyroxenes, difference in degree of partial melting and chemistry of ascending melts are causes of compositional diversity of chromitites in Mesozoic ophiolites.
  • Mohammad Ali Rajabzadeh, Mansour Ghorbani, Monir Saadati Page 21
    The Kahnouj ophiolitic complex, in south of Kerman Province emplaced as a horst structure between two major north-south trending fault zones of Jiroft and Sabzevaran. The ophiolite is incomplete and is composed mainly of layered gabbros, isotropic gabbros, sheeted dykes, plagiogranites as well as pillow lavas associated with radiolarites and pelagic limestones. Ilmenite is the predominant Ti-bearing mineral often occurred as interstitial with amphibole following plagioclase, olivine and clinopyroxene crystallization. The formation of considerable gabbro masses accompanied by crystallization of large amounts of plagioclase and clinopyroxene leads to the differentiation of Ti-Fe-rich melts at ferrogabbro formation as major ilmenite host rock. Decrease in compatible elements such as Mg and Cr and continuous increase in incompatible elements (e. g. Mn, Na and Ti) from the lower towards the upper parts of the ophiolitic complex indicate that the ophiolitic rocks crystallized from Ti-rich tholeiitic magma during fractional crystallization.
  • Mohammad Hossein Zarrinkoub, Seyed Saeid Mohammadi, Fazilat Yousefi Page 39
    The study area is located 41 Km Southwest of Birjand, in the northern part of Sistan suture zone. An Eocene dioritic subvolcanic body together with andesites and basaltic andesites have intruded into the paleogene shales and sandstones. The main textures in these rocks are porphyric with microgranular groundmass, porphyric and glomeroporphyritic. Plagioclase (oligoclase-andesine) and amphibole (green hornblende) are the main phenocrysts. Biotite, clinopyroxene and rare olivine are the remaining minerals of these rocks. The negative anomaly in high field strength elements (HFSE) such as Nb and Ti in these rocks point to the geochemical characteristic of magmatic arcs. High ratio of LREE/HREE, Sr/Y (Ave. 44.33), La/Yb (Ave. 12.48), the amount of SiO2 and the absence of Eu negative anomaly show that these rocks are similar to adakites. On the base of obtained data, the magmatism can be the result of a post collision process in a subduction regime originated from an eclogite source.
  • Seyed Mohsen Tabatabaiemanesh, Akram Sadat Mirlohi, Mehri Movahedi Page 51
    The Ochestan granitoids are located 60 Km South of Mahallat in Markazi province and in Sanandaj-Sirjan zone. Based on petrographic studies, these rocks are alkali feldspar-granite, granite (syenogranite and monzogranite) and granodiorite. Alkali feldspar (orthoclase and microcline), plagioclase (albite and oligoclase), quartz and muscovite are present as the major minerals and tourmaline, biotite, zircon, garnet, apatite, opaque minerals, rutile and chlorite as the secondary ones. Foliation is found in many parts of the pluton indicating mylonitization process. Geochemical studies show sub-alkaline (calc-alkaline), peraluminous and S-Type for the granitoid studied. According to spider diagrams, upper crust is considered as the magma source, and syncollision as the geotectonic setting. Partial melting of metapelites can be assumed as a source of magma generation in regard to the type of granitoids, geochemical data and metamorphic rocks exposing in this area.
  • Habib Allah Ghasemi, Mohammad Barahmand, Mahmoud Sadeghian Page 77
    Some basaltic lava, with olivine basalt to basaltic composition, have been erupted within the Oligocene gypsiferous red marls (Lower Red Formation), in east and southeast of Shahroud. These rocks display microlitic porphyry, glomeroporphyry and hyaloporphyry textures. Olivine, plagioclase and pyroxene (in olivine basalts) and plagioclase and pyroxene (in basalts) are the main minerals. Enrichment in LREE and LILE and depletion in HREE, with positive anomalies in Pb, Sr and Cs, and the absence of negative anomalies in Eu and HFSE, indicate an alkaline nature and a sub-lithospheric enriched mantle source for these rocks. The rocks studied plot in back-arc basin realm in petrogenetic and tectonomagmatic diagrams and seem to be generated from about 10% partial melting of an enriched garnet-lherzolitic mantle source. This tectonic setting, implies an extensional proto-back-arc basin in Oligo-Miocene, behind the Uroumiyeh-Dokhtar magmatic arc, in some parts of Central Iran, that had been accompanied by the deposition of continental sediments (Lower Red Formation), shallow sea deposits (Qom Formation) followed by continental sediments (Upper Red Formation) and basic alkaline mantle magmatism.
  • Mohammad Hassan Karimpour, Azadeh Malekzadeh Shafaroudi, Farzin Ghaemi, G. Lang Farmer, Charles Stern Page 95
    The Qara Gheitan conglomerate (Late Permian-Early Triassic), is a part of Kopeh Dagh basement, situated in Aghdarband, northeast of Iran. The plutonic pebbles of conglomerate predominantly contain granite, alkali-granite and minor monzonite. Granitoids are highly potassic and strongly per to metaluminous nature. Magnetic susceptibility of granitoids are between 2-27×10-5 (SI units), chemical and mineralogical composition indicate that they belong to ilmenite-series (reduced type) granitoids. The results of U-Pb zircon age dating of the granitoids pebbles are 343 Ma (Carboniferous). They have a range of initial 87Sr/86Sr from 0.7062 to 0.7068, 143Nd/144Nd initial between 0.511938- 0.511936, initial εNd isotope values from -5.03 to -4.99 when recalculated to an age of 343 Ma (zircon age). These values could be considered as representative of continental crust-derived magmas. Based on 143Nd/144Nd and εNd isotope values, the meta-sedimentary source rock had a minimum age of 1400 Ma. Within the core of some zircons, there are rounded zircons with an age of, 1986, 1039 and 645 Ma. These zircons were brought with magma from the source rock. At the time of formation of source rock, rocks from Proterozoic were exposed. When compare the age of Dehnow-Kuhsangi and Khajeh Mourad granitoids (reduced S-Type) formed (Late Triassic) due to collision of Turan and Iran plates with the age of granitoid pebble (Carboniferous), it seems that the pebbles are the results of the much older continental collision taking place somewhere in their formation site (in the north of Aghdarband possibly in Turkemenistan).
  • Rahimeh Mikaili, Moussa Kalimi Noghreyan, Mohammad Ali Mackizadeh, Batoul Taghipour Page 119

    Seven distinct hydrothermal alteration zones developed within the Astaneh granitoid. The phyllic and silicic alterations have a wide extension in the study area. In the phyllic alteration, La in comparison to other REEs, is much more enriched which may be the result of sericite formation. The enrichment of LREE in the propylitic alteration, due to their accommodation in secondary minerals, is more than that of unaltered sample. The REE normalized pattern in the argillic alteration shows a considerable leaching of REE during the alteration process. The Eu/Eu* ratio in the altered samples is less than one and in comparison to unaltered sample displays positive anomaly. Generally, the chondrite normalized pattern in altered and unaltered sample is similar. The stable isotopes, δO18 and δD, data indicate that magmatic-metamorphic waters were responsible for fluids involved in phyllic and silicic alterations.