فهرست مطالب

مطالعات اسلامی در تعلیم و تربیت - پیاپی 3 (بهار و تابستان 1390)

فصلنامه مطالعات اسلامی در تعلیم و تربیت
پیاپی 3 (بهار و تابستان 1390)

  • تاریخ انتشار: 1390/11/01
  • تعداد عناوین: 7
|
  • فاطمه هاشمی، محمدحسین حیدری صفحه 1
    هدف این مقاله بررسی رهیافت های تحقق انسان کامل از دیدگاه مولوی بود. در این مقاله معیارهای انسان کامل از دیدگاه مولوی و براساس اشعار وی مورد بررسی قرار گرفت و سپس بر مبنای اشعار و دیدگاه های وی در رابطه با کمال انسان عوامل موثر در وصول انسان به کمال بازشناسی شد. نتایج حاصل نشان داد که خدا محوری نقش بسزایی در تحقق انسان کامل داشته، خودشناسی، خداشناسی و... از مهم ترین عوامل تحقق کمال انسان محسوب می شوند. در این پژوهش از شیوه تحلیلی و توصیفی استفاده شده است.
    کلیدواژگان: مولوی، انسان کامل، تربیت اسلامی
  • قدرت الله خلیفه، سید منصور مرعشی صفحه 35
    عقل همواره از ابعاد اساسی وجود انسان محسوب شده و مکاتب تربیتی هر یک با بینش خاص خود به بیان اهمیت و لزوم تربیت عقلانی پرداخته اند. بدیهی است که برداشت های متفاوتی از معنی و مفهوم عقل و عقلانیت آدمی وجود دارد و هر یک از این برداشت ها می تواند منشا صدور آرایی متفاوت در زمینه تربیت عقلانی گردد. در نظام تربیتی اسلام به جنبه عقلانی انسان تاکید فراوان شده است؛ به همین جهت برای بررسی دیدگاه اسلام در مورد عقل، بایستی آیات و روایاتی را جستجو کرد که می توانند راهگشا و راهنمای ما در تربیت عقلانی واقع گردند. در این مقاله که با شیوه توصیفی تحلیلی صورت گرفته است؛ ابتدا با بررسی آیات قرآن و روایات، دیدگاه اسلام در مورد تربیت عقلانی تبیین شده است؛ سپس مبانی، اصول و روش های تربیتی بر مبنای دیدگاه اسلام استخراج شده اند. بر اساس بررسی انجام شده در خلال آیات قران و روایات درباره جایگاه عقل سه مبنا، سه اصل و چهار روش تربیتی با عنوان روش تفکر، روش تزکیه، روش تعلیم حکمت و روش تجربه اندوزی استخراج شده است. با توجه به روش های تربیتی استخراج شده در این مقاله، در تعلیم و تربیت اسلامی وظیفه معلمان در فرایند آموزش، تنها انتقال حقایق علمی و حتی دینی نیست؛ آن ها باید موقعیت مطلوب یادگیری را فراهم کنند و چگونه اندیشیدن و چگونه آموختن را به شاگردان بیاموزند. واداشتن شاگردان به تفکر و اندیشه، اصلی ترین کار معلمان به شمار می آید و معلم کارآمد کسی است که یادگیرندگان را با مسائلی روبه رو سازد که حل آنها مستلزم اندیشه پرورش یافته آنان باشد.
    کلیدواژگان: تربیت عقلانی، قرآن و روایات، عقل، مربی و متربی، اسلام، روش های تربیتی
  • داراب سبزعلی زاده، بابک شمشیری صفحه 73
    در این پژوهش به تحلیل کتاب های درسی دین و زندگی دوره های متوسطه و پیش دانشگاهی سال 1388، از لحاظ آموزش مهارت های اجتماعی- ارتباطی که از ابعاد مهم مهارت های زندگی است، پرداخته شده است. تمرکز تحلیل فوق، بر مولفه های مهارت های اجتماعی مبتنی بر آموزه های اسلامی به ویژه فرمایشات پیامبر اعظم (نهج الفصاحه) می باشد. این مولفه ها عبارتند از: «روابط خانوادگی»، «اداره ی زندگی»، «ارتباط»، «روابط بین فردی»، «مشارکت و همکاری در گروه» و «شهروندی». این پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوای کمی انجام شده است یافته های پژوهش نشان می دهد: که کتاب های درسی مورد نظر که در مدارس تدریس می گردد، با شکل کمی و محتوای متون موجود کارایی لازم برای آشنا کردن دانش آموزان با مهارت های اجتماعی را ندارند و در این زمینه ضعیف عمل کرده اند. به علاوه،کتاب های درسی فوق، با نوع و میزان پرسش های موجود نمی توانند دانش آموزان را در حد قابل قبولی با مهارت های اجتماعی آشنا کنند و در این زمینه با توجه به کمیت و کیفیت پرسش ها ضعیف عمل کرده اند. درپایان مقاله با توجه به نتایج بدست آمده، پیشنهادهایی برای بهبود وضعیت ارائه شده است.
    کلیدواژگان: مهارت های زندگی، مهارت های اجتماعی، آموزه های اسلامی، کتاب های دین و زندگی، دوره ی آموزشی متوسطه
  • محمد نجفی، راضیه امامی صفحه 109
    هدف اصلی این نوشتار که به روش توصیفی- تحلیلی، و با استناد به احادیث تدوین شده، تبیین برخی از کارکردهای رضا و شناسایی راه های نیل به این مقام عظیم است. مطالعات، حاکی از آن است که بسیاری از عوامل زمینه ساز رضا به نوعی جزء کارکردهای آن محسوب می شوند و با رضا، ارتباط دوجانبه دارند؛ یعنی از طرفی وجود این عوامل موجب ایجاد رضا و از طرف دیگر، رضا باعث تجلی مراتب بالاتر این حالات و تثبیت آن ها در وجود انسان می گردد. ضمنا ذکر این نکته ضروری است که برای نیل به قرب الهی در هیچ مرحله ای نباید متوقف شد و همواره باید با عمل صالح بر میزان رضا افزود.
    کلیدواژگان: انواع رضا، موانع رضا، کارکردهای رضا و پیامدهای رضا
  • مهدی نصراصفهانی، علی نصراصفهانی، ریحانه نصراصفهانی صفحه 151
    امروزه مدیران سازمانها و نهادها با چالشی جدی بنام فرانوگرایی مواجه هستند. فرانوگرایی در سازمان و مدیریت، رویکردی است برای مشاهده وضعیت موجود سازمان، انتقادکردن از آن و ارتقاء آن. فرانوگرایی در مدیریت سازمانها به معنی عدم پذیرش هرگونه قطعیت در زمینه ساختار، روش، مدل، تئوری است. سازمان های فرانوگرا خصوصیاتی همچون پویایی، بهبود مستمر، کار تیمی، خلاقیت و در رهبری بر خدمتگزاری، یاددهی و یادگیری تاکید دارند. هدف این رویکرد ایجاد بهبودهایی در رهبری سازمانها و جوامع می باشد. بنظر می رسد آنچه رهبران می توانند برای سازمانها انجام دهند خدمتگزاری باشد. رهبران خدمتگزار دارای ویژگی هایی همچون همدلی، دوراندیشی و گوش دادن موثر می باشند و همواره بدنبال آن هستند که به دیگران خدمت کنند، نه اینکه دیگران به آنها خدمت کنند. این شیوه از رهبری بر روابط سالم و کارآیی در سازمان تاکید دارد. در مقابل این نوع از رهبران، رهبران خودخواه قرار دارند. رهبران خودخواه بیشتر به حفظ ارزش، امنیت، شان و وجه اجتماعی، شهرت، راندمان اقتصادی، مقام و دارایی توجه دارند. رهبران خودخواه گمان می کنند آنها باید رهبری کنند و افراد از آنها پیروی کنند. در این مقاله با توجه به متغیرهای رهبری خدمتگزار که در دیدگاه غربیان مطرح شده محققان این متغیرها را در آموزه های دینی مورد بررسی قرار دادند و متغیرهای تعهد و تخصص، امانت داری، وقت نشناسی در خدمت به مردم، خیرخواهی و انصاف در خدمت رسانی، خدمت مداری و حق گرایی، خدمت در حد توان، پرهیز از اذیت و اخلاص را برای رهبری خدمتگزار استخراج نمودند. بطور کلی می توان گفت این سبک از رهبری ابتدا در دین مبین اسلام هزار سال قبل اشاره شده در حالی که این سبک از رهبری حدود هفتادسال پیش در غرب مطرح گردیده است.
    کلیدواژگان: رهبری خدمتگزار، اعتماد، خدمت رسانی، اندیشمندان غربی، مدیریت اسلامی
  • مجید یاریان، مهدی حسام صفحه 195
    مفاد برخی از آیات شریفه قرآن کریم، بر این مساله اذعان دارد که خداوند متعال، ایجاد کننده افعال انسانی است و هدایت و یا گمراهی آدمی، به خواست و اراده او رخ می دهد. همچنین علم ازلی و ابدی پروردگار، اقتضا دارد که پدیده های هستی تا ابد، آن گونه که خدا می خواهد تحقق یابد. برخی از فرقه های کلامی همچون اشاعره، بر اساس نص این آیات، انسان را عاری از اراده و اختیار برشمرده و در تبیین افعال انسانی، نگرشی جبرگرایانه اتخاذ کرده اند.
    بر همین اساس هنگام تبیین مساله خیر و شر، عقل انسان را فاقد کارایی دانسته و بر خلاف عدلیه، حسن و قبح عقلی افعال اخلاقی را انکار می نمایند و پای عقل را در ساحت شناخت خیر و شر، بسته می دانند. با چنین نگرشی، نظام اخلاقی اسلام - که مبتنی بر اراده، اختیار و انتخاب انسان در تعیین مسیر خویش است - به شکلی اساسی مورد تردید قرار خواهد گرفت. در این نوشتار، بحث جبر و اختیار و حسن و قبح عقلی اخلاق، مورد بررسی و تدقیق، قرار خواهد گرفت و تحلیل شماری از آیات کریمه قرآن در این باره، از نظر خواهد گذشت.
    کلیدواژگان: جبر، اختیار، حسن، قبح، هدایت، فضائل اخلاقی
  • حسن مجیدی، مجتبی بانشی صفحه 219
    «علی بن ابی طالب» پس از آن که سکان مدیریت جامعه اسلامی را به دست گرفتند، شیوه ی مدیریتی خاص خود را - که با مدیریت خلفای پیشین متفاوت بود - به اجرا درآوردند. در نهج البلاغه، مسائل مدیریتی فراوانی یافت می شود که بخشی از مباحث «مدیریت اسلامی» را تشکیل می دهد. برخی از معیارهای شایستگی در مدیریت از منظر نهج البلاغه عبارتند از: «توانائی سازماندهی کردن»، «اهتمام به عمران و آبادانی کشور»، «دانش گرائی»، «مشورت گرائی»، «حسن سابقه»، «ولایت پذیری»، «مردم داری»، «ساده زیستی»، «محرومیت زدائی»، «ترجیح رضایت عموم بر رضایت خواص»، «مقید بودن به شریعت اسلام»، «وحدت گرائی»، «عدالت گرائی»، «قاطعیت محوری» و «فرصت ندادن به دشمن».
    در این پژوهش بین رشته ای سعی شده است تا با بررسی و مطالعه سخنان علی بن ابی طالب (ع) برخی از معیارهای شایستگی در مدیریت استخراج گردد. این معیارهای شایستگی یکی از پیش فرض ها و مبانی فلسفی علم مدیریت را – به منظور اسلامی کردن علم مدیریت کنونی – تشکیل می دهد. انتظار می رود با عنایت به اینکه یکی از مبانی مدیریت حضرت، علم لدنی ایشان وبرخاسته از منشا الهی بود، راه کارهای مدیریتی آن امام، الگوی پژوهش های حیطه مدیریت وکارگزاران گردد.
    کلیدواژگان: امام علی (ع)، نهج البلاغه، مدیریت، معیار شایستگی در مدیریت
|
  • F.Hashemi, M. Heydari Page 1
    The purpose of this article was to study the proceedings to certainty of perfect human inMollavis point of view. The criterions about perfect human inMollavis point of view and in relation to his poem was studied in this article, then based on his poem and his viewpoints about human perfection, the effective elements about human attainment to perfection was recognized. The results show that theism has an important part in fulfillment of perfect human; self-acquaintance, theism, and etc are the most important elements in fulfillment of perfect human. In this research we use analytic and descriptive method.
  • G.Khalifeh, M.Marashi Page 35
    Intellect has always been considered as an inseparable part of human existence. All intellectual training schools, in their own approach, have paid attention to the necessity and significance of it. It is quite obvious that everyone can have his/her own conceptualization regarding the value of intellectual training. But, in order to have a comprehensive and systematic blueprint based on Islamic principles; one must explore and analyze the verses of Quran and narratives to guide the intellectual training. In this article that performed with method of descriptive-analytical, through the use of verses and narratives an Islamic perspective on intellectual training is clarified. Then, Foundations, principles and methods based on Islam is presented. Based on the analysis performed in the Quran verses and narratives on the issue of the role of Intellect, three foundations, three principles and four educational methods including thinking method, purification methods, wisdom and experiential are extracted. With attention to educational methods extracted in this article, in Islamic education duties of teachers not only transmit scientific facts and religion. But they must provide student favorite conditions for thinking and they must teach them how to think and learn. Appoint student to thinking was the Main job of the teacher. An effective teacher is a person who can counter learners with problems that solving them involves having nurtured thinking.
  • D. Sabzalizade, B. Shamshiri Page 73
    The main aim of the present study is to analyze the Iranian high school religious text –books from the perspective of social skills. This study is concentrated on the social skills based on Islamic teachings specially, the speeches of Prophet Mohammed. These Islamic components are included:"Family relations", "life management", "Interpersonal relations", "cooperation and participation in team work" and” citizenship". The method of this study is quantitative content analysis. The results of this study show that the current Iranian high school religious text- books dont have enough efficiency for teaching Islamic social skills. This weakness has been seen both in content and questions of these text- books. At the end of the present paper, some suggestions have been presented in order to improve the educational situation.
  • M. Najafi, R. Emami Page 109
    The main purpose of this analytical - descriptive article, which collected by virtue of hadith, is explanation of some satisfaction functions and identifying ways of achieving this great position. Studies suggest that many intriguing satisfaction factors to somehow considered part of its functions and have a mutual relationship with satisfaction, i.e. in one hand these factors cause satisfaction and in the other hand, satisfaction cause higher expression of this state and stabilizing them in the human. Meanwhile citing this point that for attaining divine esteem one should not stop in any stage and always should increase the amount of satisfaction through good deeds is necessary.
  • M. Nasr Esfahani, A.Nasr Esfahani, R. Nasr Esfahani Page 151
    Today, managers of organizations facing with a serious challenge that is postmodernism. Postmodernism in organization and management is an approach for observing the existed situation, critics and promote it. Postmodern in management means rejection of any certainty regarding the structure, methods, models, theory. Postmodern organizations emphasizes on dynamic characteristics, continuous improvement, teamwork, creativity and leadership on serving and learning. The aim of this approach led to improvements in the organizations and communities. Organization's leaders can do what seems to be servant. Servant leaders possess attributes such as empathy; foresight and effective listening and are always looking to serve others, not others serve them. This style of leadership efficiency focuses on the organization healthy relationships. Against this type of leadership, leaders are selfish. Selfish leaders can maintain the security, dignity and social aspects, reputation, financial performance, position and wealth. Selfish leaders think they must to lead and their people follow them. In this article the variables of servant leadership in the Western view has been compares with that the researchers studied these variables in the religious teachings And the variables of commitment and expertise, integrity, poor time to serve the people, benevolence and fairness in service, service orientation, can serve as avoid harassment and devotion to the servant leadership of their extraction. Overall can Said this style of leadership first referred to Islam religion thousand years ago while this style of leadership has brought about seventy years ago in the West.
  • M.Yarian, M. Hesam Page 195
    The concept of some signs of Quran, maintains that holly God does human acts and human's conduction or aberration, happens by God's will. Also God's primordial and eternal wisdom makes phenomenon happen as God's will. Some of theological sects like "Ashairah" during these signs of Quran maintain that the human has no will and authority in his or her action and therefore believe in fatalism.According to this belief when they explain ethical virtue and evil, they ignore the role of intellect and contrary to "Adliyyah" deny virtue and evil to be rational and believe that the human's intellect is not able to recognize what is good or bad. By this idea ethical discipline of Islam - which is based on authority and human's choice - could not be acceptable. In this article, we discuss about authority, fatalism and rational virtue and evil and explain the concept of some signs of Qurans, related to this subject.
  • H. Majidi, M. Baneshi Page 219
    After taking the lead of the Islamic community, Ali Ibn Abi Talib" started to run its own management precedure - which was different from those of the previous caliphs'. This kind of unique management style is reflected in his Nahj-Al-Balaghei that is the basis and foundation of adherence to Islamic values. A director of an Islamic community must be of some quality to take a managing position. This study tries to show some of the criteria by which the director of an Islamic community can be measured. Most of these criteria are different from Estern and Western criteria of competence in the management. From the Nahj-Al-Balaghei's perspective, Some of these criteria for competence in management are these principles to be observed: the principle of "purpose does not justify the means" principle "supervising and controlling managers " principle "organizing forces", the principle of "reconstructing forces" principle "civil and state development", principle of " hindering opportunities to the enemy ", the principle of " good experience ", the principle of "obeying the leader "principle of "leading a life in a simple way" principle "attention to people", the principle of "Knowledge", principle of "to consult "principle of "unity", the principle of "justice" principle of "determination", the principle of "eradication of poverty and the poor hospitality, and more attention to majority of people and taking the great and the good in secondary attention focus.