فهرست مطالب
مجله تاریخ و تمدن اسلامی
پیاپی 16 (پاییز و زمستان 1391)
- تاریخ انتشار: 1391/12/20
- تعداد عناوین: 9
-
-
صفحه 3در فاصله سال های 107 تا 216 هجری سلسله شورش هایی از سوی قبطیان مسیحی علیه حاکمان مسلمان اموی و عباسی شکل گرفت. در این مقاله زمینه، عوامل و پیامدهای این شورش ها بررسی شده است. تغییرات تدریجی در نظام مالی و زمین داری در عصر اموی، که از امارت عبدالعزیز بن مروان در مصر آغاز شده بود و در خلافت هشام بن عبدالملک تکمیل گردید، افزایش میزان مالیات ها و درنتیجه شورش های قبطیان را در پی داشت. این شورش ها نه تنها به نتیجه دلخواه آنان یعنی کاهش مالیات ها منجر نشد، بلکه آنان را به پذیرش گزین های دیگر یعنی گروش به اسلام و پیوستن به جامعه اسلامی- عربی مصر ناگزیر ساخت.کلیدواژگان: نشر اسلام در مصر، نظام مالیاتی مصر، شورش های قبطیان، اسلام پذیری قبطیان
-
صفحه 19عیاری یکی از آیینهای طبقه عوام در ایران با سابقهای بسیار کهن بود. برخی پیروان این آیین تحت
تاثیر زاهدان و عابدان مذاهب و ادیان مختلف از جمله اسلام قرارگرفتند و این آیین را تبدیل به آیین
کردند. تصوف نیز که از قرن سوم و چهارم در ایران بهتدریج رواج یافت، بر آیین « جوانمردی » فتوت یا
جوانمردی اثر گذاشت و از آن تاثیر هم پذیرفت. به نظر میرسد که ابوالحسن خرقانی از جمله پیروان
آیین جوانمردی بود که با تصوف آشنا شد و بعدها صوفیان وی را کاملا صوفی دانستند. در این مقاله
سعی نویسنده آن است که با معرفی اجمالی جوانمردی و با توجه به تلقی خرقانی از آن بر اساس
گفتارهای او در آثار منسوب به وی و نیز گزارش برخی منابع صوفیه، نسبت و ارتباط ابوالحسن خرقانی
با این آیین بررسی شود. در نهایت در پی آن است تا دریابد که آیا خرقانی را باید عارفی در سلک
جوانمردان دانست یا عارفی از جرگه اهل تصوف.کلیدواژگان: جوانمردی، عیاری، فتوت، تصوف، ابوالحسن خرقانی -
صفحه 45قرائیم، یکی از کهن ترین فرقه های موجود یهودیت پس از جریان رسمی آن – ربانیان- می باشد که در
میانه قرن دوم شکل گرفت و بعدها به عنوان جریانی غالب در میان برخی مراکز یهودی ایران مورد
پذیرش قرار گرفت. نکته مهم درباره فرقه قرائیم، تاثیرپذیری آنها از کلام اسلامی و تعاملشان با جریان
کلامی معتزله است. نوشته حاضر، ضمن بررسی تاریخچه شک لگیری و تکوین قرائیم، برخی وجوه
تاثیرپذیری قرائیم از کلام اسلامی را مورد بحث قرار داده است.کلیدواژگان: یهودیت، قرائیم، عانان بن داود، کلام اسلامی، معتزله -
صفحه 73از جمله اصطلاحاتی که جغرافیدانان دوره اسلامی از تقسیمات ایرانیان وام گرفتند«روستاک » است که آن را به صورت های رستاق و روستا به کاربرده اند. به سبب شباه تهای ظاهری و ریشه لغوی مشترکاین دو تصور شده که روستا و رستاق در متون دوره اسلامی معنایی یکسان داشته اند. گرچه به ندرت این دو واژه معنا و دلالتی یکسان داشته؛ اما عموما، روستا و رستاق دو واحد جغرافیایی مستقل از یکدیگر بوده اند؛ روستا مترادف ده و قریه و رستاق واحدی بزر گتر از شهر و در حکم بخش یا دهستان امروزی بوده است .کلیدواژگان: روستا، رستاق، ده، تقسیمات کشوری
-
صفحه 87شیوه های متفاوت نبرد در طول تاریخ اسلام، استفاده از جنگ افزارهای مختلف را ایجاب می کرد. در
سده های میانه اسلامی بیشتر شهرها دارای دیوارهای دفاعی به دور خود بودند؛ ازاین رو، نبردهای
محاصره ای شیوه رایج جنگها به حساب می آمد. در اینگونه نبردها، سلاح های سنگین پرتابی به ویژه
منجنیق کارایی بسیار داشت؛ اما افزون بر سلاح، نوع پرتابه های جنگ افزارها نیز در دستیابی به موفقیت تاثیری بسزا می گذاشت. پرتابه های منجنیق که در ابتدا سنگی بود، با گذشت زمان تحول و تکامل یافت. در دوره های بعد پرتابه های انفجاری با قدرت تخریبی چشمگیرتر ابداع شد که می توانست حصار شهرها را در هم بکوبد. در این مقاله، پس از مروری کوتاه بر تحولات پرتابه های منجنیق، به انواع این پرتابه ها و عملکردشان می پردازیم.کلیدواژگان: پرتابه، منجنیق، سنگ، قدور، صندوق، محاصره، حصار، بارو، جنگ افزار، جنگ -
صفحه 117این مقاله با واکاوی خلافت الناصر لدین الله ، سی وچهارمین خلیفه عباسی در صدد پرداختن به رابط ه
هوشمندی و تدبیر سیاسی خلفا با توسع ه سیاسی، اجتماعی دستگاه خلافت و نیز جهان اسلام است. به سخن دیگر نویسنده کوشیده تا با واکاوی کارنام هاین خلیفه، چگونگی و چرایی دستیابی به این موفقیت را دریابد. آنچه یافته این پژوهش است آنکه، تاریخ خلافت در دور هالناصر، شاهد پیشرف تهای سیاسی، فرهنگی و اقتصادی چشمگیری بوده است. این خلیفه توانست با بهره گیری از توانای ی های بالقوه و بالفعل جهان اسلام و استقرار وحدت سیاسی در قلمرو امپراتوری اسلامی، گام های موثری در اعتلای قدرت دنیوی و معنوی دستگاه خلافت عباسی بردارد. این مساله در زمانی صورت پذیرفت که قدرت دنیوی خلافت عباسی در سراشیب انحطاط افتاده و توانایی اداره و انتظام امور را نداشته است.کلیدواژگان: خلافت عباسی، الناصر لدین الله -
صفحه 137« شد » میان بندی نمادین بوده که هنگام تشرف و پیوستن به سلک جماعات اهل فتوت، اصناف و برخی طریقت های صوفیه، در مراسمی آیینی و در مجلسی با حضور اعضای پیشین، به کمر فرد تازه وارد و مبتدی بسته می شده است؛ با برگزاری آیین شد، شخص به عضویت دائمی یا آزمایشی جماعات یادشده درمی آمد. این آیین که دست کم تا سده هفتم هجری پیشینه دارد، تا دوره حاضر – برای نمونه نزد برخی سلسله های متصوفه- ادامه یافته است. شد، افزون بر این که نشانی از تایید عضویت جماعات یادشده بوده، کارکردهای دیگری نیز داشته است؛ چنان که نزد پیشه وران و اهل بازار، شد عضو، به نوعی داشته « لبس خرقه » پروانه کسب او شمرده می شده، و در بین برخی متصوفه کارکردهایی شبیه آیین است.کارکردها، تاریخچه، جنس و شکل و ویژگی های ظاهری، شرایط مشدودان و جزئیات مراسم و مجلس شد، بر اساس فتو تنامه ها و کس بنامه ها (به ویژه فتوت نامه های پارسی که در پژوهش های پیشین کمتر به آنها پرداخته شده) در این مقاله بررسی شده اند.کلیدواژگان: شد، کمربستن، آیین های تشرف، فتوت، اصناف
-
صفحه 153خانات قپچاق و ایلخانان، دو حکومت مغولی بودند که اولی از تقسیم ماترک چنگیز خان و دومی از ادامه توسعهطلبی های مغولان به رهبری هلاکو در غرب به وجود آمد. خانات قپچاق که قبل از استقرار
ایلخانان در ایران دارای نفوذ سیاسی بود قدر تیابی این حکومت را در جنوب قلمرو خود به ضرر
حاکمیت و سیاستهای ارضیشان دانسته و درپی بهانه های مختلف سیاسی، نظامی و مذهبی به اولین جنگ درونخاندانی مغولان با ایلخانان مبادرت نمود. در این میان، یکی از موضوعاتی که دستاویز این نخستین برخورد میان حکومتهای مغولی قرار گرفت اختلافهای دینی برکای مسلمان و هلاکوی
بودایی و نتایج حاصل از این اختلافها در روابط سیاسی و نظامی دو دولت بود. با این که اختلافات دو
دولت از مسائل دیگری نیز ناشی میشد، اما رد پای دین در دوره های مختلف تا پایان عمر دو حکومت،
به اشکال گوناگون و با قوت و ضعف در روابط آنان دیده میشد. این امر باعث شد تا خانهای قپچاق
قبل از مسلمانشدن ایلخانان بکوشند تا با اعلام جانبداری از اسلام و مسلمانان، علاوه بر کسب حمایت معنوی مسلمانان از دین و اشتراکهای مذهبی خود با ممالیک، برای اتحاد مستحکمتر با این دولت در دشمنی با ایلخانان سود برند. با رسمیشدن اسلام در قلمرو ایلخانان، خانهای قپچاق سعی کردند تا با در پیش گرفتن خطمشی ها و سیاستهای دیگری، همچنان از دین و مسائل مربوط به آن در پیشبرد اهداف خود در برابر ایلخانان و نیز حفظ مناسبات با ممالیک سود برند و با این که عوامل سیاسی- نظامی، نقش مهمی در ایجاد و تداوم تنش در میان دو دولت داشت، دین نیز تا پایان عمر دو حکومت به ابزاری برای پیشبرد اهداف آنان تبدیل شد و در نهایت در کنار سایر عوامل، نقش مهمی در تحقق اهداف خانات قپچاق در قلمرو ایلخانان داشت.کلیدواژگان: خانهای قپچاق، ایلخانان، ممالیک، روابط ایلخانان و خانات قپچاق -
صفحه 173آیین های مرتبط با محرم یکی از با شکو هترین آیین های شیعی در دکن است. سلاطین مسلمان دکن با آگاهی از این واقعیت که اکثریت جامعه دکن را هندوان تشکیل میداده اند، برای ایجاد همزیستی میان مسلمانان و هندوان و نیز فراهم آوردن زمینه های گسترش تشیع، هندوان را به مشارکت در آیین های محرم تشویق می کردند. مشارکت هندوان در آیین های محرم موجب شد که به تدریج این آیین ها تحت تاثیر آداب و رسوم محلی، شکلی هندی و بومی به خود بگیرد. این مقاله به بررسی دلایل و انگیزه های مشارکت هندوان در برپایی آیین های محرم و پیامدهای این مشارکت از قرن نهم که تشیع در برخی از مناطق دکن رسمیت یافت تا عصر جدید و تسلط بریتانیایی ها بر این منطقه پرداخته است.کلیدواژگان: دکن، آیین های محرم، هندوان، عاشورخانه، تعزیه
-
Page 3A series of riots took place in Egypt by Christian Copts against the Umayyad and Abbasid rulers since 107 to 216 A. H. In this paper, the context, causes and consequences of the riots have been investigated. It is apparent that gradual changes in the financial and the landholding systems, which were started in the Abdul Aziz ibn Marwan's reign continued to be completed in the Hisham ibn Abdul Malik's era. Increasing tax was pursued by Copts riots in Egypt. The riots were fruitless for Copts, as the taxes never cut, but it was another way; converting to Islam and absorbing into Islamic-Arabic Society in Egypt .Keywords: Islamization of Egypt, Egyptian tax system, Copts riots, Conversion to Islam
-
Page 19#Ayyārī is a very old Persian cult that closely linked to the middle class people in Iran. Some of the #ayyārān, under the impact of ascetics (zāhidān) from various sects and religions, including Islam, developed #ayyāri into javānmardī (or futowwa). Afterward, there was a mutual impact between Sufism which spread in Iran in 4th and 5th AH and
Javānmardi. Sheikh Abul-Hassan Kharaqāni, who apparently was close to javānmardi, became familiar with Tasawwuf, and later on, he was considered as a member of Sufi orders by Sufi authorities. In the present article, after a brief introductory description of javānmardi, Kharaqāni's sayings in the works attributed to him is studied as well as
the reports of Sufi sources about him. Then the relationship between Kharaqāni and javānmardi is discussed along with a debate about what he understands from javanmardi. Finally, the article tries to conclude whether Kharaqāni should be seen as a religious mystic
among javānmardān or as a mystic among Sufis.Keywords: KharaÎāni, Tasawwuf, #Ayyārī Javānmardī, Futowwa -
Page 45As one of the oldest Jewish sects, |araism was founded in the middle of the 2nd century AD and later on, they were accepted as the mainstream of Iranian Jewish society. A remarkable feature of the |araism is that they were influenced by Islamic theology as well as its intellectual transactions with Mu`tazilism. This article surveys the formative history of |araism and delineates how they came under the influence of Islamic theology.Keywords: Judaism, |araism, Anan bin David, Islamic Theology, Mutazilism
-
Page 73Amongst the terms which Muslim geographers have borrowed from Persian, is "Rustaq " that has used in two forms; Rustaq and Rusta. Although in order to the same etymological roots and apparent resemblance, it was supposed that Rustaq and Rusta had the same meaning in the texts , these two words rarely have the same meanings
and implications. Generally, Rustaq and Rusta are two geographical independent units. Rusta was supposed to be used as Dih or Qerya(village) whereas, Rustaq referred to a unit larger than a city, and it was mostly like modern town Dihestan .Keywords: Rūsta, RustaÎ, Dih, Administrative divisions -
Page 87Throughout the history of Islam, the different ways of fighting quired the use of various weapons. During the Islamic middle ages, most cities possessed the defensive walls. Thus, the method of siege warfare was considered as the common way in the battles. In such battles, heavy launching weapons, especially catapults, were very seful. However, the types of projectile weapons had the greatest impact on achieving success. In catapult projectiles the stone was used at first, but it was developed over the time. In later periods, explosive projectiles were invented with a significant damage that could blow the city's barriers. In this study, after a short review on the evolution f catapult projectiles, we shall analyze the various types of these rojectiles and their performance.Keywords: ballistic, Mangonel (Mandjanik), Stone, Ghodour, Sandough, siege, Hisar, baro, Weapons, war
-
Page 117By studying the caliphate of Al-Nāsir li-dinillah, the 34th Abbasid caliph, this article tries to deal with the relations between the political intelligence and thought of caliphs and the socio-political development of the caliphate system in the Islamic world. The outcomes of this research show that the history of the caliphate in Al- Nāsir li-dinillah period had outstanding political, cultural and economic developments. This caliph took effective steps in exaltation of material and spiritual power of Abbasid and establishing the considerable unity by using the potential capacities of the Islamic world. This was happened when the material power of the caliphs had been declined and they were not able to control the community.Keywords: Abbasid Caliphate, Al, Nāsir li, dinillah
-
Page 137"Shadd" is a symbolic belt which was being tied around the waist of the neophytes and novices of fityān, aṣnāf and some sufi communities in an initiation ceremony where the earlier waist-tied (mashdūd) members presented. By this ceremony, the person became,
provisionally or permanently, a member of the aforementioned communities. It has been emerged at least in the 7th century and continued in some Sufi orders so far. In addition to be a sign of acceptance in the mentioned groups, shadd has also functioned in
some other ways; among the traders, it has somehow been as a license for their job and among some Sufis functioned as lubs i khirqa ceremony. In this paper, the function, history, material, apparent features, conditions and terms of mashdūds ceremony details have been investigated. The study is based on the futuwwat-nāmas and kasb-nāmas, particularly the Persian ones which have been seldom studied in previous surveys.Keywords: shadd, rabã al miÈzam, initiation ceremony, futuwwat, aßnāf -
Page 153|ip´aÎ Kings and Ilkhanid, were two divisions of Mongols that the latter was established and expanded to the west by Hulagu and |ip´aÎ Khanat were the possessors of Chengiz legacy. Because of political rivalry, they went through a war which was the first within Mongol dynasty. One of the motives for this conflict was the religious differences between Berka, as a Muslim and Holagu, as a Buddist and so it had a great impact on the political and military ties between two governments..This led to the conversion of |ip´aÎ Kings to Islam for attracting Muslim support and obtaining the religious ties with the
Mamluk as the enemy of Ilkhanid. After the conversion of Ilkhanid to Islam, |ip´aÎ changed their policy but the religious dispute was continued to the end of their period. This article aims to consider the role of religion in the conflicts between these two governments.Keywords: |ip´aÎ Kings, Ilkhanid, Mamluks, Ilkhanīd, the |ip´aÎ Kings Relations -
Page 173One of the most significant Shiite rites in Deccan is MuÈarram ceremony. Knowing that the majority of Deccan are the Hindus; in order to create coexistence among Muslims and the Hindus; for spreading of Shiite and probably their own reign, the Muslim Sultans
of Deccan encouraged Hindus to participate in MuÈarram ceremonies. Their participation gradually influenced MuÈarram ceremony and took it under the effect of local customs and traditions. This article aims to survey the reasons and motives of Hindus participation in holding MuÈarram ceremonies and its consequences and also recognition and formation of Shiite in some Deccan regions since 9/14 AD, up to the period of the British domination over this area.Keywords: Deccan, MuÈarram ceremony, Hindus, Ashurkhana, T#azīya
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.