فهرست مطالب

فصلنامه زن در فرهنگ و هنر (پژوهش زنان)
سال دوم شماره 3 (بهار 1390)

  • تاریخ انتشار: 1389/12/10
  • تعداد عناوین: 7
|
  • کمال الدین نیکنامی، محمدرضا سعیدی هرسینی، مریم دژم خوی صفحه 5
    پژوهش حاضر به بررسی تحولات دانش باستان-شناسی در نیمه ی دوم قرن بیستم می پردازد. در این زمان تحت تاثیر جنبش های آزادی زنان و تحولات انجام شده در سایر علوم انسانی و اجتماعی مطالعات زنان به صورت یک دغدغه ی مطالعاتی وارد قلمرو مطالعات باستان شناسی شد. نگارش حاضر به بررسی سیر تاریخی شکل گیری و تحول روی کردهای مطالعات زنان در دانش باستان شناسی، اهمیت آن در گسترش چارچوب نظری دانش باستان شناسی و ارایه ی قابلیت های تحلیلی نوین می-پردازد. روزآمد شدن چارچوب های نظری دانش باستان-شناسی، تغییر نگرش نسبت به نقش زنان در جوامع گذشته و ارتقا جایگاه پژوهشگران زن در جامعه ی باستان شناسی از مهم ترین دستاوردهای پرداختن به مطالعات زنان بوده است. نکته ای که ذکر آن در این جا ضروری است این است که مفهوم جنسیت در حوزه ی مطالعات علوم اجتماعی با آن چیزی که در باستان شناسی از آن استفاده می کنیم اندکی تفاوت دارد. در علم باستان شناسی واژه ی «باستان شناسی جنسیت» اغلب به روی کرد نوینی اطلاق می گردد که مبانی آن را مطالعه و تحلیل نقش زنان یا مردان (اغلب زنان) در فرایند و توسعه جوامع گذشته تشکیل می دهند و ما در این مقاله به موضوع جنسیت از دیدگاه باستان شناسی آن توجه کرده ایم
    کلیدواژگان: مطالعات زنان، باستان شناسی، باستان شناسی جنسیت
  • ابوالفضل ذوالفقاری، مسلم میرزایی صفحه 19
    پروین اعتصامی شاعری است که از دوران نوجوانی با بهره گیری هنرمندانه از نظم و ادبیات فارسی، به انتقاد از شرایط موجود و بیان کاستی های جامعه خویش می پردازد، دیوان اشعارش به عنوان تنها یادگار از او، سرشار از مناظره ها، تمثیل ها و کنایه ها با مضامین اجتماعی است. در این مقاله به بررسی جامعه شناختی نابرابری های اجتماعی و طبقاتی از نگاه پروین اعتصامی پرداخته و سعی در معرفی اجمالی دیدگاه او در این مورد می شود. هم چنین از شرایط سیاسی و اجتماعی که پروین از آن ها متاثر بوده صحبت شده و از نگاه او به زن و نظریه اش در باب رهایی زنان و ظلم ستیزی پروین، مطالبی ارایه می شود.
    کلیدواژگان: نابرابری اجتماعی، نابرابری طبقاتی، نابرابری جنسیتی، فمینیست
  • غلامرضا جمشیدیها، لیلا نجفیان رضوی صفحه 37
    پس از روی کار آمدن رضاخان و تشکیل حکومت قدرتمند مرکزی، زمینه ی برنامه ریزی برای انجام اصلاحات در ایران فراهم شد. از جمله ی این اصلاحات بهبود وضعیت زنان در جامعه بود که با هدف شبیه سازی ایران به غرب انجام می گرفت و از این رو کشف حجاب و تغییر وضعیت ظاهری مردم در این راستا قابل فهم و توضیح است. در پژوهش حاضر پس از بررسی چگونگی مخالفت مردم با دستور کشف حجاب با استفاده از روش کتابخانه ای و تطبیق آن با شاخصه های مختلف فرهنگی، اجتماعی، روانی و اقتصادی مقاومت در برابر تغییرات، این نتیجه حاصل شد که پایبندی مردم به اعتقادات و ارزش های دینی و دیگر عوامل فرهنگی اصلی ترین دلیل مخالفت مردم ایران با کشف حجاب بوده است. ضمن آن که شاخصه های اجتماعی، روانی و حتی اقتصادی نیز در رده های بعدی تاثیر گذاری در عدم استقبال از کشف حجاب در ایران بوده اند.
    کلیدواژگان: رضاشاه، تغییرات، کشف حجاب، مقاومت، مردم
  • عزت ملاابراهیمی صفحه 57
    استفاده از مفاهیم اساطیری به ویژه اسطوره های انبیاء و پیام-آوران الهی در میان شعرای زن فلسطینی کاربرد فراوانی دارد و در موارد بسیاری منبع الهام آنان بوده است. گرچه اسطوره ها خاستگاهی باستانی دارند، اما به افکار و اندیشه های شاعر معاصر گستره ای ژرف می بخشند و شاعر نیز با پردازشی جدید می کوشد تا رنگ زمان و مکان خود را بر آن ها فرو ریزد. از این رو در اکثر چکامه های بلند سرایندگان زن فلسطینی می بینیم که فکر و خیال شاعران آکنده از انگاره ها و آموزه های اساطیری است؛ انگاره هایی که از آغاز ترین لحظات در صبح دم آفرینش شروع می شوند و تا واپسین لحظات عمر شاعر ادامه می یابند. لذا این پژوهش به تبیین جهان شناسی اساطیری شعر زنان فلسطینی و نحوه ی کاربرد اسطوره های پیامبران الهی در سروده های آنان می پردازد.
    کلیدواژگان: اسطوره، شعر معاصر، انبیای الهی، زنان، فلسطین
  • مهدی حامدسقایان، سیدمیثم مطهری صفحه 77
    نظریه ی فمینیسم به عنوان یکی از نظریه های مطرح عصر حاضر، تلاش دارد مطالعات جهان پیرامون خود را در معرض پرسشی اساسی قرار دهد: «درباره ی زنان چه می دانیم؟» از درون این پرسش سوال های مهم دیگری مطرح می شود: موقعیت زنان چگونه است؟ و زنان در این موقعیت ها، چه تاثیری دارند و چه می کنند؟ در این مقاله به نقد و بررسی ادبیات نمایشی دفاع مقدس با تاکید بر جایگاه زن در شش نمایشنامه ی شاخص از این جریان هنری معاصر ایران خواهیم پرداخت. با آن که دفاع مقدس ملت ایران بدون هیچ گونه تمایز جنسیتی، زنان و مردان را درگیر خود ساخته بود، اما جایگاه زنان در نمایشنامه های دفاع مقدس؛ متزلزل و میزان تاثیرگذاری آنان در زندگی فردی و اجتماعی در دنیای متن آثار نمایشی، کم اهمیت تصویر شده است. تحلیل کارنامه سی ساله ادبیات نمایشی دفاع مقدس چه از نظر کمی و چه از نظر کیفی، بر اساس روی کردهای لیبرال فمینیسم تا فمینیسم اسلامی، نشان می دهد این آثار نتوانسته اند بازتاب دهنده جایگاه واقعی زن و نقش غیرقابل انکار او در دوران جنگ و پس از آن، باشند.
    کلیدواژگان: نظریه فمینیسم، تئاتر دفاع مقدس، ادبیات نمایشی، جایگاه زن
  • شخصیت پردازی زن در ادبیات داستانی نجیب کیلانی / (بررسی موردی سه رمان: لیالی ترکستان، عذراء جاکرتا و عمالقه-الشمال)
    صلاح الدین عبدی، شهلا زمانی صفحه 97
    نجیب کیلانی اولین نویسنده ای است که در داستان های خود به مشکلات مسلمانان فراتر از مرزهای جهان عرب پرداخته و رمان های آوانگاردانه ی خود مثل «لیالی ترکستان»، «عذراءجاکرتا» و «عمالقه الشمال» را به این موضوعات اختصاص داده است که حوادث آن ها - به ترتیب - در ترکستان، اندونزی و نیجریه اتفاق می افتد. او در این رمان های آوانگارادنه مبارزه ی ملت های معاصر مسلمان را ضداستعمار به تصویر کشیده است و در این مبارزات سهم فراوانی را به زنان مسلمان داده که هم پای مردان مبارزه می کنند و بر عقیده و مذهب خود پافشاری می کنند. زندگی آن ها، فقط در چهارچوب خانه منحصر نمی شود، بلکه پابه پای مردان مبارزه می-کنند. مبارزه ی آن ها یا شفاهی، یا مسلحانه و یا عقیدتی است. در هر رمان، یک شخصیت اصلی زن وجود دارد، شخصیت هر سه زن، مرکب است. کیلانی، برای شخصیت پردازی از دو شیوه ی مستقیم و غیرمستقیم استفاده کرده است. وی برای شخصیت های اصلی بیشتر از عنصر راوی، گفت وگو و توصیف اعمال و رفتار، و برای شخصیت های فرعی بیشتر از شیوه ی غیرمستقیم، توصیف رفتار، چهره و گفت وگو بهره برده است. هم چنین کیلانی توانسته انسجامی ویژه بین عملکرد اشخاص داستانی با اسم شان برقرار کند، چنان که اعمال و رفتار شخصیت های داستان، شاهدی گویا بر نام شان می باشد. او توجه زیادی به توصیف سیمای ظاهری زنان ندارد، بلکه بیشتر خصوصیات باطنی شان را به تصویر کشیده است، جزئیاتی که در توصیف شخصیت های زن ارایه داده، بیانگر اطلاعات وسیعش از جایگاه زن در اسلام است.
    کلیدواژگان: شخصیت پردازی، زن، ادبیات داستانی، رمان های آوانگاردانه، نجیب کیلانی
  • کریم گلشنی راد صفحه 117
    بسیاری از نویسندگان و محققین معاصر از جمله بارتلمه، نویسنده کتاب «زن در حقوق ساسانی» و کریستن سن نویسنده ی کتاب «ایران در زمان ساسانیان»، معتقدند که وضعیت زنان در دوره ی ساسانی بسیار بد بود و با آن ها مانند بردگان و اشیاء برخورد می شد. با مطالعه ی منابع مذهبی و غیرمذهبی مربوط به دوره ی ساسانی، از جمله اوستا و ماتیکان هزارداتستان، متوجه می شویم که زن در دوره ی ساسانی می توانست در دادگاه شهادت بدهد، هنگام ازدواج نظر دختر را جویا می شدند و پدر حق نداشت دختر خود را به زور شوهر دهد، حتی دختر می توانست بدون اجازه ی والدین خود با شخص مورد علاقه ازدواج نماید، زن وقتی ازدواج می نمود می-توانست به کارهای اقتصادی بپردازد و حتی شوهر خود را طلاق دهد. بنابراین مشخص می شود که زن در آن دوره دارای مقامی مناسب در جامعه بوده است.
    کلیدواژگان: زن، دوره ی ساسانی، ازدواج، طلاق، حقوق، قانون
|
  • Page 5
    The present study deals with the developments of archeology in the second half of the twentieth century. Influenced by women freedom movements and the developments in other branches of humanities and social sciences, women studies entered the realm of archeological studies inthis period. The current study examines the historical development of women studies approaches in archeology and its importance in the development of theoretical framework of archeology and providing new analytical capabilities. Updating the theoretical frameworks of archeology, a paradigm shift towards the role of women in the past societies, and the promotion of the status of female researchers in the field of archeology have been a few achievements of women studies. It should be mentioned here that the concept of ‘gender’ as used in the scope of social sciences is a little different from that used in archeology. In archeology, the term “archeology of gender” is often applied to a new approach the principles of which are the study and analysis of the role of men and women (mostly women) in the process of the development of past societies. In this article, we look at ‘gender’ from the archeological point of view
  • Page 19
    Parvin Etesami is a poet who artistically used Persian poetry in order to criticize the status quo of the society and express its deficiencies. Her Divan (collection of poems), which is her only heritage for us, is teeming with debates, allegories, sarcasms with social themes. This article deals with sociological investigation of the social and class discrimination from her point of view. In addition, the social and political conditions of her time are discussed. Also, her ideas about women and her theory on women’s emancipation and fighting against oppression are explained through her works.
  • Page 37
    After Reza Khan took power and established a powerful central government, the way was paved for planning reforms in Iran. Among these reforms was the improvement of the status of women, which tried to make Iran similar to the West. This goal accounts for the removal of hijab and changing the appearance of the people. In the present study, through library research, the authors investigated how people protested against the removal of hijab and compared it with various cultural, economic, psychological and social indices of resistance against the reforms; it was concluded that people’s fidelity to religious beliefs and values as well as other cultural factors constitutes the most important reason why they resisted hijab removal. It should be noted that social, psychological, and even economic factors have also been influential on this resistance in Iran
  • Page 57
    Palestinian woman poets have frequently used mythical concepts, especially those of God's messengers, in their poems, and they have sometimes been inspired by these myths. Although myths have ancient origins, they endow the contemporary poet's thoughts with a deep scope, while, at the same time, the poet reprocesses them and give them the present day flavour. Therefore, most poems by Palestinian woman poets are full of teeming with mythical beliefs and teachings; beliefs that begin from the earliest moments of the dawn of creation and continue up to the last moment of the poet's life. The present study deals with the mythical worldview in the poems by Palestinian woman poets and how they have utilised the myths of God's prophets in their poems.
  • Page 77
    As a prominent contemporary theory, feminism tries to challenge other fields of study by this question: What do we know about women? This question entails other questions: what is the status of women? How influential are women in these statuses? This article tries to examine and criticise the dramatic literature of the holy defense with an emphasis on women's status in six outstanding dramas in this contemporary trend of art in Iran. Although the holy defense of the Iranian nation engaged men and women indiscriminately, an unstable status of women in the related dramas has been shown, and their influence through their personal and social life has been belittled. An analysis of the 30-year-long activities of the dramatic literature of the holy defense, whether qualitatively or quantitatively, based on liberal feminism to Islamic feminism approach, shows that these works have failed to reflect the true status of women and their undisputable role during war and post-war period.
  • Page 97
    Najib Kilani is the first writer dealing with Muslim problems in his stories beyond the boundaries of the Arab world; in his avant-garde novels, such as Turkestan Nights, Jakarta's Virgin, and Giants of the North, which take place in Turkestan, Indonesia, and Nigeria respectively, he deals with these problems. In these novels, he has depicted the contemporary Muslim nation's struggle against colonialism; he has allocated a great share to Muslim women, who struggle shoulder to shoulder with men, persisting in their beliefs and religion. Their life is not limited to the house. They struggle can be verbal, armed or doctrinal. In each novel, there is a female main character, and the characters of all the three women are complex. For characterization, Kilani uses both direct and indirect methods. For main characters, he mostly uses narrator, dialogue, description of behaviour, and for secondary characters, he mainly uses indirect method, description of behaviour and face, as well as dialogue. Kilani establishes a special relation between characters and their names, so that the characters’ behaviour obviously witness to their names. He does not pay much attention to the description of women’s faces; rather he tries to depict their internal characteristics. The details he provides in this regard show his wealth of knowledge as regards the status of women in Islam
  • Page 117
    Many of the contemporary authors and researchers such as C. Bartholomae (the author of the book “Zum sassanidischem Recht”) and Arthur Christensen (the author of the book “Iran in the Sassanian Period”), believe that women had a very bad status in the Sassanian period, being dealt with as slaves or objects. However, studying the religious and non-religious resources of this period, including Avesta and Matikan-e-Hazar Datastan (The Digest of a Thousand Points of Law), we realise that, in that period, women could testify in court and express their opinion about marriage, while a father could not coerce her daughter into marrying someone. Also, a girl could marry someone she loved without her father’s permission; after marriage, she could do business or even divorce her husband. Therefore, it is shown that women had a suitable status in the Sassanid society