فصلنامه مطالعات پیشگیری از جرم
پیاپی 1 (زمستان 1385)

در عصر حاضر، رایج ترین پارادایم های عدالت، عدالت سزادهنده و عدالت ترمیمی است. تقابل این دو پارادایم، جدی ترین چالش موجود نظام های عدالت کیفری در دنیاست.
عدالت در قلمرو حقوق کیفری، چگونه محقق می شود؟ راه مبارزه با بزه و جلوگیری از تکرار آن چیست؟ کیفرها چگونه باید باشند؟ به طور سنتی عده ای عدالت را در مفهوم سزادهی جستجو می کنند، آنان بزهکار را مستحق کیفر متناسب با شدت بزه می دانند. اما اندیشه های نوین عدالت کیفری به دنبال یافتن افق های تازه است. جنبش عدالت ترمیمی در این راستا آغاز گردید و رفته رفته به وسیله فرآیندهای متعدد و متنوعی در جهان معاصر گسترش یافت.
یکی از ویژگی ها و امتیازات عدالت ترمیمی این است که طرفداران آن با الگوبرداری از نمونه های بومی، باستانی و معاصر عدالت در میان اقوام مختلف، شیوه ها و مدل های مختلف عدالت را ارائه می نمایند. امروزه این شیوه ها و مدل ها، تحت عنوان»فرآیندهای ترمیمی«یا»فرآیندهای عدالت ترمیمی«اسم گذاری شده اند.
هر فرآیندی که در آن بزه دیده و بزهکار و در صورت لزوم، عضوی دیگر از جامعه، تحت تاثیر بزه با یکدیگر فعالانه همکاری داشته باشند تا راه حلی، عموما به کمک میانجی، مشاور یا تسهیل کننده، برای مسائل ناشی از بزه بیایند، فرآیند ترمیمی نامیده می شود. فرآیندهایی نظیر میانجی گری بزه دیده - بزهکار، ملاقات های رودررو، نشست های گروهی و خانودگی)ترمیمی(، حلقه های تعیین مجازات، هیات ها و گروه های ترمیمی، مهم ترین و شناخته شده ترین فرآیندهای ترمیمی هستند که این مقاله در مقام تبیین آنها است.

سازمان پلیس یک سازمان دولتی است که مهمترین ماموریت و مسئولیتش برقراری و حفظ نظم و امنیت عمومی در جامعه است. پلیس در کشورهای مختلف بنا به اقتضاء وابسته به وزارتخانه ها و سازمان هایی مانند وزارت کشور، دادگستری، شهرداری و... است.
پلیس امروزه از فرازهای اقتدارگرائی و صرفا حل مساله فرود آمده و تعامل گرائی و حل مشکلات را پیشه خود ساخته است،»خود محوری و بیلان عملکرد«در کنترل تخلفات و جرائم چندان موفقیتی نصیب پلیس ننموده و بهمین دلیل»مردم محوری و بهینه سازی عملکرد«را در دستور کار خود قرار داده است.
پلیس نوین از برج آج تا متن مردم و توده ها تغییر موضع داده و بجای عملیات ضربتی و ماموریت های انحصاری، پیروزی و پایداری خود را در مشارکت عمومی و روابط اجتماعی می داند.
این فراز و نشیب ها و تغییر و تحولاتی که تقریبا بطور بسیار جدی از 1970 میلادی سازمان های پلیسی جهان را دچار نوسانات شدید در اعمال و اهداف نموده است. موجباتی را فراهم آورده که:»پلیس پیشگیر«بعنوان مهمترین نشان و نماد پلیس موفق تجلی یافته است.
استراتژی پلیس پیشگیر به منظور موفقیت در انجام ماموریت بر این مبناست:«تدابیر، تعابیر تعلیمات و تدارکات پلیس مردمی بایستی با مردم و برای مردم تدوین و تنظیم شده و به مرحله اجرا درآید».
و بر این اساس شعار پلیس نوین چنین است:«هریک از افراد پلیس جزء مردم است و هریک از افراد مردم خود یک پلیس است.»پلیس مکتبی مسلمان در انجام وظایف و تکالیف خود علاوه بر تخصص های پلیسی، تعهدات دینی، اخلاقی و اجتماعی نیز دارد. او خدمت به خلق در راه خدا را نیایش پروردگار می داند و نگهبانی از جان، مال، ناموس و شرافت مردم را از راه های رستگاری و سعادت دنیا و آخرت قلمداد می کند.
چنین پلیسی مصداق آیه شریفه 104 سوره مبارکه آل عمران است که خداوند در قرآن کریم می فرماید:»باید از شما مسلمانان برخی خلق را به خیر و صلاح دعوت کنند و از بدکاری و ناهنجاری نهی نمایند)پیشگیری کنند

پیشگیری از جرم هدف اولیه ورزش و فعالیت جسمانی نیست، بلکه می تواند پیامد کاملا مثبت فرعی آن باشد.این مقاله انواع فعالیت های ورزشی را که تاثیر مفیدی در کمک به جوانان برای پیشگیری از دردسر دارد، را مورد بررسی قرار می دهد. این مقاله برنامه های تفریحی در هوای آزاد و حیات وحش را مورد بررسی قرار می دهد که در آن جوانان در فعالیت های آن شرکت کرده و مهارت کسب می کنند و آنها را فرا می گیرند و نیز برنامه هایی ارایه میدهد که در آنها احساس تعلق(64) وندالیسم را کاهش داده و رفتارهای حمایتگر اجتماعی(65) را توسعه می دهد.
از جالب ترین موارد جشنواره های ورزشی در میان جوامع، جامعه بومی استرالیا(66) ست. وقتی که جشنواره ها)توسط خود بومیان استرالی برای بومیان استرالی سازماندهی و اداره می شوند(تشکیل می شوند، به عنوان کاتالیزور برای همبستگی اجتماعی و سنتی(67) مورد استفاده قرارمی گیرد. رفتارهای زیان آوری مثل استنشاق مواد نفتی(68)، نوشیدن زیاد مشروبات الکلی و خشونت پیامد جشنواره است؛ برای مدتی که جشنواره برگزار می شود ممنوعیت هایی اعمال می شود و این ممنوعیت ها فقط برای دوران کوتاهی تداوم دارد.
در سطحی دیگر، کلوپ های عالی ورزشی، می توانند به جوامع خود خدمت کنند.مثالی که در این مقاله آمده، کلوپ فوتبال لیورپولدر انگلیس است که در زمینه برنامه های ترک سیگار، کاهش فرار از مدرسه،(69) و حتی کاهش تعداد مزاحمت های تلفنی(70) در کمک به سازمان آتش نشانی محلی، موفقیت زیادی داشته است.

شورای ملی پیشگیری از جرائم سنگاپور، از آغاز کارش در سال 1981 به طور فعال در خصوص موضوعاتی همچون افزایش سطح آگاهی عمومی درباره جرایم و تشویق به پیشگیری از جرم توسط خود افراد، کار می کند تا بتواند میزان پیشگیری از جرایم را در سطح عمومی ارتقا بخشد و همچنین بتواند بین ارگانهای مختلف در پیشگیری از جرم یک هماهنگی بر قرار کند. شورای ملی پیشگیری از جرم، افراد را با استفاده از بر پایی نمایشگاه ها،سمینارها و کارهای گروهی با موضوع پیشگیری از جرم درگیر می کند، این شورا همچنین افراد را با سازمانها تجاری، اجتماعی و حرفه ای بسیار نزدیک می کند تا آنها از نزدیک با موضوع پیشگیری از جرم آشنا شوند. علاوه بر این گروه های کوچک متفاوتی برای اشاعه موضوع امنیت در مناطق خاصی تشکیل شده اند، بعضی از این گروه ها عبارتند از: کمیته امنیت هتل ها، کمیته ایمنی اصناف، کمیته جوانان و کودکان، کمیته امنیت در مناطق مسکونی، کمیته امنیت در مناطق تجاری و کمیته گروه های مرکزی بیشترین تلاش این شورا همکاری و مشارکت کلیه ساکنین ساختمانهای مسکونی و املاک تجاری برای طراحی راه هایی در جهت کاهش جرایم می باشد تا بواسطه آن سنگاپور به یک محیط امن تبدیل شود. این مهم، به واسطه اصول پیشگیری از جرم از طریق طراحی محیطی (cpted)حاصل خواهد شد یعنی زمانی که طراحی ساختمانها، مناطق و معابر مناسب تر شوند مناطق مختلف با نگرش به مواجهه با جرایم خطرناک مثل تروریسم، می توانند از طریق اعمال اصول پیشگیری از جرم از طریق طراحی محیطی در برابر تهدیدات اینگونه جرایم امن تر شوند. بنابراین مقاله حاضر می تواند بعنوان منبع مناسبی برای طراحان شهری، مهندسین ساختمانی، موسسات امنیتی و صاحبان منازل مسکونی در جهت همکاری مناسب در پیشگیری از جرم به شمارآید و میتوان یک منبع ارزیابی ایمنی در نقشه و طراحی های ساختمانی به حساب آید.