فصلنامه مطالعات پیشگیری از جرم
پیاپی 27 (تابستان 1392)

کارکردهای ایستگاه های پلیس و بررسی تاثیر آن در همسایگی مردم و نقش آن در تحقق پیشگیری از وقوع جرم و برقراری نظم و امنیت عمومی و ارتقای احساس امنیت مردم امری ضروری و مهم تلقی شده و این پژوهش با هدف شناخت میزان تاثیر ایستگاه های پلیس تهران بزرگ بر امنیت انتظامی حوزه استحفاظی آن ها صورت گرفته است. جامعه آماری شامل دو گروه زیر بوده است: گروه اول شامل ماموران ایستگاه های پلیس، سرکلانتران و روسای کلانتری های تهران بزرگ و گروه دوم اختصاص داشت به کسبه و ساکنان هم جوار ایستگاه های پلیس. حجم نمونه گروه اول 200 نفر است که شامل ماموران گشت پیاده، گشت موتوری، ماموران مستقر در ایستگاه های پلیس، سرکلانتران (کلیه سرکلانتران در جامعه نمونه در نظر گرفته شدند) و روسای کلانتری های تهران بزرگ می شود. حجم نمونه گروه دوم 300 نفر، به روش تصادفی انتخاب شدند. از طریق دو پرسش نامه محقق ساخته برای جمع آوری اطلاعات اقدام شد؛ یکی برای شهروندان (41 سوال) و پرسش نامه دیگر برای ماموران پلیس (42 سوال). اطلاعات مورد نیاز توسط محقق و پرسشگران جمع آوری شده است. داده های این پژوهش شامل داده های توصیفی و استنباطی است. برای تجزیه و تحلیل داده های توصیفی از جداول فراوانی و درصد، درصد اعتبار، درصد تجمعی، نمودارها، میانگین ها و برای سنجش رابطه متغیرها از آزمون آماری ضریب همبستگی پیرسون و آماره T استفاده شده است. سوال اصلی تحقیق عبارت است از: آیا استقرار ایستگاه های پلیس بر امنیت انتظامی حوزه استحفاظی آن ها تاثیر داشته است؟ برای پاسخ به این سوال فرضیه اصلی بدین شرح پیش بینی شده است؛ به نظر می رسد بین استقرار ایستگاه های پلیس و امنیت انتظامی در حوزه استحفاظی رابطه معنی داری وجود دارد. متغیرهای مستقل این تحقیق، کارآیی و اثربخشی استقرار ایستگاه های پلیس و متغیر وابسته، امنیت انتظامی حوزه استحفاظی، در نظر گرفته شده است. یافته های تحقیق نشان داد با توجه به آزمون t و با توجه به سطح معناداری 0.00، رابطه معناداری بین استقرار ایستگاه های پلیس و امنیت انتظامی مورد تایید قرار گرفته است و با توجه به ضریب همبستگی پیرسون مقدار این رابطه برابر با 0/984 و با سطح اطمینان 99 درصد است.

هدف این تحقیق، تحلیل عوامل خشونت و پرخاشگری تماشاگران فوتبال در ورزشگاه ها برای ارائه راهکارهایی جهت کاهش این معضل اجتماعی است. مسائلی که در این تحقیق بررسی شده اند به این صورت است: عوامل موثر در افزایش خشونت در میان تماشاچیان ورزشگاه های فوتبال کدامند؟ راهکارهای کاربردی برای کاهش این نوع از خشونت کدامند؟ برای پاسخ گویی به این پرسش ها، از روش های بررسی اسنادی و میدانی استفاده شده است. بنابراین با استفاده از دیدگاه های نظری متفاوت و تفسیرهای گوناگون در مورد رفتار اوباشگرانه و خشونت تماشاگران مسابقات فوتبال، که گستره ی آن عوامل کلان اجتماعی تا عوامل خرد را دربرمی گیرد، به بررسی این موضوع پرداخته شده است. جامعه آماری این تحقیق عبارت است از حدود بیست هزار تماشاگر چندین بازی فوتبال لیگ برتر باشگاه های شهر تهران، که تعداد 360 نفر از آنها به عنوان نمونه، به صورت کاملا تصادفی انتخاب شده اند. در این تحقیق برای سنجش رابطه متغیرها از آزمون آماری ضریب همبستگی پیرسون و آزمون خی دو استفاده شده است. همچنین ابزار پرسش نامه در این تحقیق مورد استفاده قرار گرفته است که تاثیر متغیرهای اهمیت و حساسیت بازی، حرکات خشونت آمیز و پرخاشگرانه بازیکنان در هنگام مسابقه، کیفیت داوری، سن، پایگاه اجتماعی بر گرایش طرفداران تیم های ورزشی به خشونت در آن آورده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد بین سن، ناکامی فرد، سیاست های رسانه ای و جو ورزشگاه با خشونت رابطه معنی دار وجود دارد. فعالیت های آموزشی از طرف خانواده، آموزش و پرورش، رسانه ها، مطبوعات و فراهم آوردن امکانات لازم می تواند موجب کاهش پرخاشگری در میادین ورزشی و ورزشگاه ها شود. همچنین شناسایی افراد خاطی و جلوگیری از ورود این افراد به ورزشگاه ها از طرف پلیس، می تواند در کاهش رفتارهای پرخاشگرایانه تماشاگران تاثیر بسزایی داشته باشد.

به طور کلی نظام های عدالت کیفری به این مسئله آگاهی دارند که موفقیت آن ها در دستیابی به عدالت قضایی و اجرای آن تا حد زیادی بستگی به مشارکت فعال تسهیل کنندگان آن، یعنی شاکی خصوصی، شهود و کارشناسان و حتی گزارش دهندگان دارد. به همین دلیل، سعی دارند با تدوین و اجرای برنامه های حمایتی خاص و مصون نگه داشتن آنان در برابر هرگونه تهدید و احتمال انتقام در زمان قبل، حین و حتی بعد از فرآیند دادرسی از بخشی از موانع اجرای عدالت قضایی جلوگیری به عمل آورند. یکی از این برنامه های حمایتی خاص، تدوین حقوق کیفری خاص تسهیل کنندگان عدالت قضایی از رهگذر جرم انگاری خاص و یا کیفیات مشدد مجازات است و دیگری ارائه و به کارگیری تدابیر و روش هایی به منظور پیشگیری و یا کاهش وقوع جرائم علیه آنان و بزه دیده واقع شدن است. در مقاله حاضر ضمن معرفی کوتاه برخی از مفاهیم اساسی و بررسی اهمیت و چگونگی حمایت های مذکور از تسهیل کنندگان عدالت قضایی در قوانین و مقررات کنونی دو کشور ایران و انگلستان در پرتو اسناد سازمان ملل متحد، چنین نتیجه گیری می شود که موضع نظام عدالت کیفری ایران از حیث حمایت کیفری و پیشگیرانه افتراقی از تسهیل کنندگان عدالت قضایی، یعنی شهود، کارشناسان، شاکیان خصوصی و گزارش دهندگان جرم در برابر تهدید و انتقام جویی ناکافی بوده و نیازمند تدوین و تصویب قوانین و مقررات ماهوی و شکلی خاص و منسجم است.

یکی از فضاهایی که به تبع گسترش روزافزونشان در طراحی های شهری زمینه ساز گسترش وضعیت های مجرمانه هستند، فضای پارکینگ های عمومی، خصوصا در کلان شهرها است.
مناسب ترین شیوه در پیشگیری از جرم در این مکان ها استفاده از اصول طراحی محیطی در پیشگیری از جرم (CPTED) است که طراحی عالی و موثری در ساخت محیط است و می تواند با کاهش بزهکاری و ترس از جرم باعث ارتقای کیفیت زندگی شود.
از این رو مقاله حاضر با تطبیق دقیق این اصول با معیارهای طراحی فضای پارکینگ ها می تواند به عنوان منبع مناسبی برای طراحان شهری، مهندسان ساختمانی، موسسات امنیتی و صاحبان مجتمع های بزرگ مسکونی و تجاری در جهت همکاری مناسب در پیشگیری از جرم و نیز یک منبع ارزیابی ایمنی در طراحی های ساختمانی به حساب آید.
بنابراین در راستای طراحی محیطی پیشگیرانه از وقوع جرم در بخش اول، جرائم محتمل در فضای پارکینگ ها و چگونگی و علل آن بررسی شده و در بخش دوم و سوم، برنامه ای جامع برای سنجش و گزینش مولفه های امنیت در فضای پارکینگ ها با تکیه بر خصایص ایمنی فعال و غیرفعال ارائه شده است.

تلاش در راستای حذف یا محدودسازی عوامل و زمینه های بزهکاری و بزه دیدگی کودکان، به عنوان راهکاری موثر، همواره مدنظر سیاست گذاران پیشگیری از جرم و کج روی بوده است. اجرا و مدیریت برنامه های پیشگیری به همکاری و هماهنگی نهادهای متعددی محتاج است. در این بین نهاد آموزش به لحاظ ارتباط مستمر با کودکان و والدین و امکان اجرای برنامه های کنترل و پیشگیری در این نهاد از اهمیت بالایی برخوردار است. شناسایی عوامل خطر و رفتارهای پرخطر کودکان، که می تواند به دنبال تاثیر محیط های پرخطری چون خانواده و گروه هم سالان و یا شکست در هم نوایی با آن ها و جامعه ایجاد شود و اعمال و اجرای برنامه های پیشگیری در قالب برنامه های مرتبط با کودکان و والدین و مربیان، از مهم ترین وظایف نهاد آموزش محسوب می شود. آموزش مهارت های زندگی و مداخلات روانی- اجتماعی در محیط های مرتبط با کودکان، به عنوان رویکرد اجتماعی پیشگیری، و تقویت و حفاظت از آماج جرم در راستای محو و محدودسازی فرصت های ارتکاب جرم (پیشگیری وضعی) توسط نهاد آموزش قابلیت اجرایی می یابد. کارکردهای پیشگیرانه نهاد آموزش در کشور ما به دو صورت فوق قابل اجرا بوده، ولی با چالش های چندی، از جمله ناآشنایی کارگزاران نهاد آموزش به مقوله پیشگیری در معنا و مفهوم علمی و کاربردی آن و به تبع کمبود توجه به این مهم و همچنین فقدان ارزیابی دقیق و علمی از برنامه های ترویجی و علمی مواجه بوده و هست. در این مقاله سعی شده به انواع نقش های نهاد آموزش در امر پیشگیری از بزهکاری و بزه دیدگی با رویکردی تحلیلی پرداخته شود.

یکی از اولین دستاوردهای مدیریت دانش در حوزه ی امنیت عمومی، شکل گیری پلیس جامعه محور است. پلیس جامعه محور، رویکرد پلیسی نوینی است که در سایه درک ناکافی بودن روش های جاری پلیسی انتخاب می شود. پلیس جامعه محور برخلاف رویکرد سنتی پلیس، که به ((امنیت تهدیدمحور)) موسوم بود، اصل مشارکت شهروندی را در تامین امنیت سرلوحه قرار می دهد. افزایش آگاهی پلیس نسبت به روند رو به رشد آمارهای جرم و جنایت، افزایش حجم کار پلیس، تلاش های مستمر برای حداکثر استفاده از توان مقابله با جرائم، اشراف به نادرستی نوع نگاه به جامعه، واقعیت های جدید حاکم بر الگوهای جرم و ناامنی، منجر به کشف حوزه های جدید دانش جرم و جنایت شده، که پلیس با درونی سازی این دانش می تواند به بصیرتی جدید دست یابد. در سایه پردازش این دانش ها، دانش های جدید پلیسی خلق و تولید می شوند. نتیجه چنین فرآیندی، تغییر و بهبود در روش ها، فرآیندها و رویکردهای پلیسی است. باید توجه داشت که یکی از دانش های جدید حاصل از این فرآیند، توجه و تمرکز به اولویت «پیشگیری» بر مقابله است. بر اساس این دانش در رویکرد پلیسی «امنیت جامعه محور»، به منظور بهینه سازی شاخص احساس امنیت در بین مردم، برنامه ها و تدابیر سازمانی به سوی تدابیر پیشگیرانه گرایش دارد و سعی می شود با اتخاذ روش های علمی که هرکدام سهم خاصی از مشارکت مردمی را به همراه داشته باشد، دانش جدیدی به جامعه صادر شود که نتیجهی آن، القا و توسعه فرهنگ قانون گرایی به جای قانون گریزی است. در این مقاله سعی شده به بررسی اهمیت و ابعاد مدیریت دانش در جهت پیشگیری از جرم، که اصلی ترین نتیجه پلیس جامعه محور است، پرداخته شود.

تحقیقات صورت گرفته در چند دهه اخیر، شناخت ما را نسبت به دلایل وقوع جرائم مختلف در نوجوانان افزایش داده است. بیش از 80 درصد نوجوانان اعلام کرده اند که حداقل یک بار مرتکب جرم شده اند؛ نوجوانانی که از 15 سالگی به بعد مرتکب جرم می شوند، احتمال زیاد دارد که در آینده اعمال مجرمانه خود را متوقف کنند و در عوض آن دسته از نوجوانانی که در سنین پایین دست به ارتکاب جرم می زنند ممکن است در مسیر نادرست قدم گذاشته و در آینده به جرائم متعدد و خشونت آمیز ادامه دهند. محققان مرکز یادگیری اجتماعی ارگان به این نتیجه رسیده اند که کودکان اغلب رفتارهای خشونت آمیز و مسائل مربوط به آن ها را از گفتگوهای بین خواهران و برادران و والدین در خانواده فرامی گیرند. بر اساس برآوردهای اخیر بین 30 تا 40 درصد رفتارهای ضداجتماعی ریشه در این گفتگوهای خانوادگی دارد. مطالعات نشان داده است که آموزش والدین می تواند باعث کاهش پرخاشگری در کودکان شود؛ هرچند میزان موفقت در کودکان سه و نیم تا شش ساله، 63 درصد و در بین کودکان شش و نیم تا دوازده ساله، تنها 27 درصد است. تاکنون طیف گسترده ای از برنامه های پیشگیری از جرم انجام شده است. خط مشی این برنامه ها از تمرکز بر فرد گرفته تا خانواده و جامعه متفاوت بوده، اما این هفت برنامه، که شامل آموزش مدیریت والدین، میانجی گری اوایل دوره کودکی و حمایت خانواده، درمان خانوادگی کاربردی، آموزش مهارت های حل مشکل، آموزش اتخاذ دیدگاه اجتماعی، برنامه های جامعه محور و برنامه های میانجی گری جامعه محور، از موفق ترین آن ها است.