فهرست مطالب

مطالعات ادبیات کودک - سال سوم شماره 1 (پیاپی 5، بهار و تابستان 1391)

مجله مطالعات ادبیات کودک
سال سوم شماره 1 (پیاپی 5، بهار و تابستان 1391)

  • تاریخ انتشار: 1391/04/29
  • تعداد عناوین: 7
|
  • عباس جاهدجاه صفحه 1
    کودکان گروه سنی الف (سالهای پیش از دبستان) از نظر درک مفهوم زمان، با دیگر گروه های سنی تفاوت دارند؛ زیرا خردسالان، بهویژه تا شش سالگی، درک کاملی از مقولهی زمان ندارند و در مواردی مانند تخمین طول مدت، درک تفاوت میان گذشته و آینده و توان تشخیص به هم ریختگی نظم زمان، با دشواری هایی روبهرو میشوند. از این رو، باید در اشعار روایی کودکان، به میزان درک آنان از زمان توجه نشان داد و میان این میزان درک و چگونگی نمایش زمان، هماهنگی برقرار کرد. مقالهی حاضر، کوشیده است تا با توجه به ویژگی های ذهنی کودکان و مراحل رشد شناختی آنان، عنصر زمان در اشعار روایی کودکان گروه سنی الف (با نمونه گیری از 6 دفتر شعر ناصر کشاورز) پرداخته شود. نتیجهی به دست آمده نشان میدهد که «زمانپریشی» و «شتاب منفی» زمان روایت، از این رو که با رشد ذهنی کودکان از زمان تناسب ندارد، باید با دقت بیش تری در روایت کودکان گروه سنی الف به کار گرفته شود؛ اما «نظم و ترتیب» و «شتاب ثابت» و «شتاب مثبت» روایت، از این رو که با فضای ذهنی کودکان تناسب بیش تری دارد، میتواند در این دسته از روایتها به کار رود. بررسی و تحلیل زمان روایت در شش دفتر شعر (ویژهی گروه سنی الف) از ناصر کشاورز، این نتیجه به دست آمد که نظم، شتاب ثابت و شتاب مثبت، بیش ترین کاربرد را در اشعار وی داشته و از میان این سه، پرکاربردترین شیوه، شتاب ثابت بوده است.
    کلیدواژگان: روایت، زمان، شتاب، شعر روایی، کودک
  • سعید حسام پور، شیدا آرامش فرد صفحه 19
    این مقاله بر آن است تا بر پایه ی نظریه ی نیکولایوا درباره ی روایت شناسی، ابعاد روایت مندی را در داستان سه سوت جادویی از احمد اکبرپور که از داستان های جدید نیز وی است، بررسی و تحلیل کند؛ نیکولایوا از سال 2003 دیدگاه هایی تازه در پیوند با روایت شناسی ادبیات کودک ارائه داد و برتری های روایت شناسی را به عنوان روی کردی جدا از دیگر شیوه های نقد ادبی یادآور شد. در این نظریه تمرکز وی بر ابعاد روایت مندی و عناصر آن یعنی شخصیت پردازی، زاویه ی دید و زمان مندی است و معتقد است این عناصر ساختار روایی داستان های کودک را تشکیل می دهند. یافته-های پژوهش نشان داد اکبرپور با ارائه ی راه کارهایی نوین، که نیکولایوا در نظریه ی خود به عنوان نقاط قوت داستان های کودک به آن ها اشاره می کند، توانسته تا حدودی به جذابیت داستان کمک کند؛ از جمله ی این شگردها روزنه و پیرنگ باز داستان و توصیف دقیق صحنه ها و جزئیات است. با وجود این که اکبرپور در این داستان کوشیده با آزمودن شیوه های تازه اثری متفاوت بیافریند، اما به نظر می رسد آن گونه که باید نتوانسته از عهده ی کار برآید؛ چون لحن یک نواخت شخصیت ها و غلبه ی صدای راوی بر شخصیت ها از انسجام و قدرت مندی اثر می کاهد و نمی گذارد، ویژگی های مثبت اثر، آن چنان که شایسته است، جلوه کنند.
    کلیدواژگان: احمد اکبرپور، سه سوت جادویی، ماریا نیکولایوا، نظریه ی روایت
  • حسن ذوالفقاری صفحه 47
    داستان موش وگربه و تقابل آن ها مضمونی رایج در ادب فارسی است. موش وگربه عبید به دلیل شهرت آن میان مردم و کودکان بارها جزو ادبیات مکتب خانه ای و در شمار کتاب های درسی چاپ شده است. این داستان از داستان های پرخواننده در میان کودکان و از کتب پرشمارگان در تاریخ نشر ایران به حساب می آید. داستان های موش و گربه در آثار ادبی فارسی بازتاب گسترده یافته و داستان های کوتاهی در قالب نظم و نثر نگاشته شده است؛ علاوه بر آن، داستان های بلندی نیز به تقلید از موش وگربه ی عبید زاکانی نوشته شده است.پانزده نمونه و اقتباس از موش وگربه شناسایی شده که عبارتند از: تخمیس موش وگربه ی چرکچی، مخمس موش وگربه ی ادیب، موش نامه ی افسر، موش و گربه شائق، موش وگربه ی نهاوندی، زرندیه، خوک نامه، پندنامه، گلشن هوش در جدال موش وگربه، همیان موش وگربه، موش وگربه ناشناس، نخبه النصایح فی قصه الفار والهره، موش وگربه شیخ بهایی و موش-وگربه روایت شفاهی.
    کلیدواژگان: شیخ بهایی، عبید زاکانی، موش وگربه
  • لیلا رضایی صفحه 71
    راوی اول شخص، راوی «درونداستانی» است و خود یکی از شخصیتهای داستان- که درگیر حوادث داستانی است- به شمار میرود. این راوی، گاه قهرمان داستان و گاه شاهد ماجراهاست. «صدا»ی اصلی و غالب در روایت اول شخص، صدای راوی است. همچنین «کانونیگر» اصلی این نوع روایت نیز خود راوی به شمار میرود. بررسی کارکردهای راوی اول شخص در شعر روایی کودکان گروه سنی الف، نشان از قابلیتها و امکانهای بسیار این شیوهی روایت در شعر کودک دارد. استفاده از راوی اول شخص در شعر کودکان گروه سنی الف، تاثیرات تربیتی و آموزشی این اشعار را افزایش میدهد. البته به کارگیری این نوع راوی، به دلیل ظرافتهای کاربرد «صدا» و «کانونیگر» کودک گروه سنی الف، کار دشواری است و باید به دقت انجام گیرد. بررسی دو مجموعه شعر از ناصر کشاورز و مصطفی رحماندوست، بسامد بالای کاربرد راوی اول شخص را در شعر این گروه سنی، تایید میکند.
    کلیدواژگان: راوی اول شخص، روایت، شعر روایی، صدا، کانونیگر، کودک
  • علی محمدی، علیرضا روزبهانی صفحه 87
    فانتزی، از مهمترین و پرکاربردترین قالبهای ادبی کودکان و نوجوانان امروز است. قالبی که به نویسنده، امکان میدهد با خلق فضایی خیالانگیز، رمزآلود، هراسآور، جادویی و تخیلی، مخاطب خود را درگیر تجارب فوقالعاده و شگفتانگیز کند تا علاوه بر لذت و سرخوشی، به تعریف جدیدی از جهان هستی برسد. احمدرضا احمدی از سال 1348 با کتاب نسبتا جنجالی «من حرفی دارم که فقط شما بچه ها باور میکنید» تا «کبوتر سفید کنار آینه» سال 1389، دست به خلق آثار متنوعی در زمینهی ایجاد فانتزی زدهاست که برخی از ویژگی های آن، در شعرهای موج نو او نیز دیدهمیشوند. ویژگی هایی مثل ساختارشکنی، آفرینش واقعیتهای خیالی، پیشبینیناپذیری، آشناییزدایی، نسبیگرایی، بازی های زبانی، و.... در این مقاله کوشش شده تا با بررسی یکی از کودکانه های احمدرضا احمدی و توجه به زمینه های مشترک و مناسبات زمانی مشابه بین گسترش فانتزی و شکل گیری شعر موج نو، چشم انداز روشنتری از کودکانه های احمدرضا احمدی و هم از شعر موج نو او، پیش چشم مخاطب، گسترده شود. بیتردید در این پویه، هم میتوان به زیبایی های نهفته در اثر پی برد و هم به گونهای از پیوند میان کودکانه های احمدرضا احمدی و شعر موج نو او، آگاهی یافت.
    کلیدواژگان: احمدرضا احمدی، فانتزی، ادبیات کودکان و نوجوانان، شعر موج نو
  • مهدی محمدی صفحه 109
    هدف
    هدف پژوهش ارزیابی داستان های دینی منتشر شده برای کودکان و نوجوانان بین سال های 1380-1385 از نظر کیفیت محتوا، ساخت و پرداخت، زبان و بیان و شیوه نگارش است.
    روش
    پس از بررسی پایگاه اطلاع رسانی خانه کتاب ایران که یکی از پایگاه های معتبر در معرفی کتاب های منتشرشده در کشور هست تعداد 291 عنوان اثر داستانی بین سال های مورد بررسی شناسایی شدند که با استفاده از روش تحلیل محتوا مورد ارزیابی قرارگرفتند.
    یافته ها
    داستان های شناسایی شده از نظر کیفیت محتوا، ساخت و پرداخت و کیفیت زبان و بیان مورد ارزیابی قرار گرفتند که یافته ها نشان داد که نگفتن منابع و مآخذ، ارائه ی نصیحت مستقیم و داشتن تعصب، و در بخش کیفیت محتوا، رساندن پیام مورد نظر به خواننده همراه با نتیجه گیری و افتادن در دام پند و شعار، رواج آسان پسندی و خلاقانه نبودن آثار و ترسیم مبالغه آمیز شخصیت های مذهبی در بخش ساخت و پرداخت، پایبند نبودن نویسندگان به توضیح کلمات و اصطلاحات دشوار و نامفهوم در پانویس، سلیس و روان نبودن زبان اثر در بخش کیفیت زبان، بیان و شیوه ی نگارش به عنوان مهم ترین مشکلات داستان ها شناسایی شدند که برای برطرف کردن نارسایی های شناسایی شده راه کارهای ابتدایی ارائه شده است.
    کلیدواژگان: تصویر، داستان دینی، صورت و محتوا، کودک و نوجوان
  • لیلا مکتبی فرد، یزدان منصوریان صفحه 137
    ردپای پژوهش هایی با موضوع ادبیات کودکان و نوجوانان را در رشته های متنوعی می توان یافت. طبیعی است که هر یک از این پژوهش ها با توجه به پرسش ها و رشته های مرتبط با خود، از روش شناسی ها و روی کردهای گوناگونی بهره جسته اند. در پژوهش حاضر برای ارائه ی ترسیم شناختی کلی از وضعیت روش های پژوهش در ادبیات کودک و نوجوان، 164 پایان نامه در حوزه ی یادشده شناسایی و با تکمیل مشخصات کتاب شناختی و چکیده ی این آثار مطالعه ای با روش تحلیل محتوا بر آن ها انجام شد. از مجموع 164 پژوهش شناسایی شده، 40 اثر با رویکرد کیفی، 48 مورد با روی کرد کمی 12 پژوهش به کمک روش های ترکیبی، و 51 عنوان نیز به روش سندی/ کتابخانه ای صورت گرفته است. در این میان 13 پایان نامه نیز وجود دارد که به ترجمه، تدوین کتاب شناسی، یا بازنویسی آثار کهن پرداخته اند. تاکنون بیش ترین پایان نامه با موضوع ادبیات کودک و نوجوان در رشته ی کتابداری و اطلاع رسانی (53 عنوان) به انجام رسیده است. درمقابل برخی رشته ها مانند زبان و ادبیات فارسی و علوم تربیتی، با وجود داشتن گرایش های مختلف، همچنان سهم کم تری را در این حوزه دارند. روند رشد کمی پژوهش ها نشان دهنده ی سیر صعودی است که در دهه ی هشتاد به اوج خود یعنی 72 عنوان پایان نامه رسیده است. به نظر می رسد از میان هفت مقوله ی شناسایی شده در پژوهش های ادبیات کودک و نوجوان، آثار منتشر شده در این حوزه در قالب شعر، داستان، و... بیش تر توجه پژوهش گران را به خود جلب کرده اند. این موضوع نشان گر ارتباط میان روش های پژوهش و مقوله های پرطرف دار نیز هست. موضوع هایی که در مطالعات این حوزه مطرح می شوند، آن قدر گسترده و متنوع هستند که پاسخ گویی به هر یک به استفاده از روش خاصی نیاز است.
    کلیدواژگان: پایان نامه نویسی در ادبیات کودک، پژوهش در ادبیات کودک، روش شناسی پژوهش
|
  • A. Jahedjah Page 1
    Pre-school children are different from others in understanding time concept as children up to the age of 6 do not understand different aspects of time such as estimation of duration, finding the difference between present and past and anachrony. The study of time shows that "anachrony" and "deceleration" are not properly understood by these children so we must to use them carefully in pre-school children’s narrative. On the other hand, chronological order, isochrony and acceleration are suitable for pre-school children and we can use them. Narrative time analysis in 6 poetry books of Naser Keshavarz (for pre-school children) proved that scenic presentation and dialogue have the most usage among different types of time presentation in children’s narrative.
    Keywords: Child, Narrative Poem, Speed, Time
  • S. Hesampour S. Arameshfard Page 19
    In this paper different aspects of narrativity are analyzed in a new story by Ahmad Akbarpour entitled "Se Sut-e Jadui" (Three Magical Whistles), using Maria Nikolajeva’s theory of narrative. In 2003 Nikolajeva presented some views about narratology in children's literature showing preference for this theory as an independent approach. In this theory her focus is on narrative and its elements like characterization, point of view and temporality which organize narrative structure of children's stories. The findings of this paper show that Akbarpour has added to the attractiveness of his story by using new techniques which Nikolajeva has pointed out such as open plot and description of scenes and details. Although Akbarpour has tried to create a different story, he has not been completely successful because the monotonous tone of characters and prevalence of narrator decrease the power of his story and do not allow positive features to be revealed.
    Keywords: Ahmad Akbarpour, Se Sut, e Jadui, Maria Nikolajeva, Narratology
  • H. Zoalfaghari Page 47
    The story of cat and mouse and their confrontation is a common theme in Persian literature. This story has always been popular among children and it is one of the important texts of Iranian traditional schools. Such stories have been widely reflected in Persian literature and short stories in verse and prose have been written based on this confrontation. In addition, some long stories have been written imitating Mouse and Cat by Ubayd Zakani. There are fifteen adaptations of Mouse and Cat of Zakani; Mouse and Cat of Sheikh Bahai is the most famous one.
    Keywords: Mouse, Cat, Ubayd Zakani, Sheikh Bahai
  • L. Rezaei Page 71
    First person narrator is homodiegetic (one of the story's characters). This narrator is the protagonist or a witness and its voice is the main voice in the narrative. In first person narratives, the main focalizer is the narrator, too. A study of first person narratives in pre-school children's narrative poems proves the potentials of this narrative type; the use of first person narrative in pre-school children poems multiplies their educational effects. Choosing this kind of narrative has to be done carefully due to the nuances of voice and focalization. An analysis of two collections of Naser Keshavaz and Mostafa Rahmandoost shows the high frequency of this usage.
    Keywords: Child, First person narrator, Focalizer, Narrative Poem, Voice
  • A. Mohammadi A. R. Ruzbehani Page 87
    Fantasy is one of the most important and useful literary genres for children and young adults. It is a genre that permits the writer to create an imaginative mysterious, scary, and magical atmosphere. Thus the reader not only enjoys the text but also reaches a new definition for existence. Ahmad Reza Ahmadi, an Iranian writer of fiction for children and young adults, has published a variety of works of fantasy; in 1384 his book entitled, I Have Words that Only You kids Believe appeared causing quite a stir. He has also published White Pigeon beside the Mirror in 1389. In these books he uses features such as deconstruction, defamiliarization, relativism, linguistic games and virtual realities which also appear in his modern poems. In this paper Ahmad Reza Ahmadi's poems for children and his modern mainstream poems are compared and common features are discussed.
    Keywords: Ahmad Reza Ahmadi, Fantasy, Childrens, Young Adult's Literature
  • M. Mohammadi Page 109
    Two hundred and ninety one stories from the database of Iranian Book Home were selected and evaluated in order to analyze published religious stories for children and young adults over the period of 2001-2006 with regard to the quality of content, construction, language, illustration and physical shape. Findings show that there are 3 basic issues with regard to the content quality such as lack of references, direct advice, and prejudice about discussed subject. Some basic identified issues on the part of the content consist of sending messages explicitly with direct conclusions and advice at the end, non-creative presentation and exaggerated description of religious personalities. Regarding construction and writing style, there were difficult and ambiguous terms not explained in the footnote, lack of a fluent language, low quality of illustrations and lack of creativity. Physical appearances of books were acceptable.
    Keywords: Iranian childrens, young adult's religious stories, Content quality, Construction quality, language of religious stories, Illustration of religious stories
  • L. Maktabifard, Y. Mansourian Page 137
    Traces of research about children’s literature can be found in various disciplines. Obviously, regarding the subject and research questions, each study employs a different approach and method. In the current study in order to illustrate an overall picture of research on children’s literature, 164 dissertations and theses were identified and their abstracts were evaluated. Among 164 identified items, 40 adopted qualitative approaches, 48 used quantitative approaches, 12 employed mixed methods and 51 used library and documentary methods. Moreover, 13 dissertations were developed based on translation, bibliography and rewriting of some old texts. Until now, most of the dissertations on children’s literature have been conducted in the library and information studies departments. In contrast, some disciplines including Persian literature and Education paid less attention to this area. While these fields mainly have various subfields, nevertheless, the number of dissertations in this area has been increasing and in the last decade it has reached its climax of 72 dissertations. Seven categories were identified in this content analysis; among them survey and criticism of children’s literary works (such as poems, fictions, etc.) are the most popular topics in children’s literature research. This result also showed a link between research methods and popular research topics in this area. Finally, it can be concluded that more than being a new and particular research method, this area needs thoroughness in the application of existing methods, as the topics in these studies are immensely diverse with various aspects and each of them requires a specific method to address the issues.
    Keywords: Research in children's literature, Methodology in children's literature