نشریه مطالعات آموزش و یادگیری
سال ششم شماره 2 (پیاپی 67، پاییز و زمستان 1393)

طی چند دهه گذشته، پژوهش در حوزه روش های تدریس گروهی، توجه محافل پژوهشی را به خود معطوف داشته است. بررسی اثرات روش های تدریس گروهی بر بازده های تحصیلی با رویکرد فراتحلیل، کانون توجه این مطالعه بوده است. این پژوهش با روش فراتحلیل انجام شد. جامعه آماری پژوهش کنونی شامل مطالعات مرتبط بود که در فاصله سال های 1370 تا 1392 در داخل کشور به صورت مقاله تمام متن، پایان نامه و طرح های پژوهشی در پایگاه های اطلاعاتی و کتابخانه های دانشگاه ها یا مراکز دولتی در دسترس بودند. براساس ملاک های ورود و خروج و نیز تحلیل حساسیت 177 اندازه اثر از 77 پژوهش مورد بررسی قرار گرفتند. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل حساسیت، مدل های ثابت و تصادفی، تحلیل ناهمگنی، تحلیل واریانس یک راهه با استفاده نرم افزارهای CMA و SPSS استفاده گردید. نتایج مربوط به اندازه اثر ترکیبی برای مدل اثرات تصادفی مطلوب بود. هم چنین، اندازه ترکیبی به تفکیک روش ها نشان داد که روش پژوهش گروهی، تقسیم دانش آموزان به گروه های پیشرفت، جیگ ساو، بحث گروهی و یادگیری باهم به ترتیب دارای بیش ترین تا کم ترین اندازه اثر بودند. بر اساس نتایج به دست آمده می توان گفت که استفاده از روش های تدریس گروهی (مشارکتی و بحث گروهی) در مقایسه با شیوه های سنتی موثرترند و به کارگیری این روش ها در نظام آموزشی کشور ما می تواند آثار مطلوبی بر بازده های تحصیلی فراگیران داشته باشد.

در این پژوهش رابطه ساختاری هوش هیجانی و شادکامی با واسطه گری خودکار آمدی و خودتنظیمی تحصیلی در قالب یک مدل علی مورد بررسی قرار گرفت. برای انجام این پژوهش 356 نفر از دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه های تهران با روش نمونه گیری خوشه ایتک مرحله ای انتخاب شدند. چهار مقیاس معتبر شامل: مقیاس شادکامی آکسفورد، مقیاس خودکار آمدی شرر، مقیاس هوش هیجانی شرینگ و مقیاس خودتنظیمی تحصیلی ماگنو، جهت سنجش متغیرهای مدل مورد استفاده قرار گرفت. روایی و پایایی همه ابزارهای مورد استفاده در پژوهش توسط پژوهشگر، بررسی و تائید گردید. تجزیه و تحلیل داده ها در این پژوهش با روش تحلیل مسیر از نوع مدل یابی معادلات ساختاری انجام شد. نتایج تحلیل داده ها نشان داد که مدل با داده های این پژوهش، برازش مناسبی دارد و هوش هیجانی، خودکارآمدی و خودتنظیمی تحصیلی به صورت مستقیم شادکامی را پیش بینی نمودند. همچنین هوش هیجانی با واسطه، خودکار آمدی و خودتنظیمی تحصیلی، شادکامی را به صورت غیر مستقیم و قوی تر از مسیر مستقیم، پیش بینی نمود. در این میان مسیر مستقیم هوش هیجانی به خودکارآمدی و هوش هیجانی به خودتنظیمی تحصیلی نیز معنادار بود. این نتایج نشان دهنده آن است که نه تنها هوش هیجانی پیش بینی کننده شادکامی است بلکه می تواند از طریق خودکار آمدی و خودتنظیمی تحصیلی به میزان بیشتری شادکامی را پیش بینی نماید.

پژوهش حاضر در قالب یک مدل علی رابطه ی ادراک از والدین (ادراک کودک از مادر و پدر) و خلاقیت اجتماعی با واسطه گری باورهای انگیزشی درروابط دوستانه را مورد بررسی قرارداد. شرکت کنندگان این پژوهش 260 دانش آموز دختر و پسر بودند که از دانش آموزان کلاس پنجم مقطع ابتدایی در چهار ناحیه آموزش و پرورش شهرستان شیراز بصورت خوشه ایمرحله ای انتخاب شدند. این گروه به وسیله مقیاس ادراک کودک از والدین، پرسشنامه خودگردانی درروابط دوستانه وسنجش خلاقیت اجتماعی مورد ارزشیابی قرار گرفتند. یافته های حاصل از تحلیل مسیر مدل نشان داد که ادراک کودک از والدین چه به صورت جداگانه و چه به صورت همزمان پیش بینی کننده ی باورهای انگیزشی در روابط دوستانه بودند. ادراک از مادر پیش بینی کننده منفی و معنادار سبک تنظیم کنترلی و ادراک از پدر پیش بینی کننده ی مثبت و معنادار سبک تنظیم خوداستقلالی بود. علاوه بر این ادراک از پدر بصورت مستقیم و معنادار نیز خلاقیت اجتماعی را پیش بینی نمود. بررسی نقش واسطه ای باورهای انگیزشی، نشان داد که باورهای خود استقلالی، در مقایسه با سایر باورهای انگیزشی، سهم واسطه ای بیشتری، بین متغیرهای برون زاد و خلاقیت اجتماعی ایفا می کنند. در مجموع پژوهش حاضر نقش والدین، به ویژه پدران را در خلاقیت اجتماعی با واسطه گری باورهای انگیزشی روابط دوستانه تایید نمود. بحث تفصیلی پیرامون نتایج در اصل مقاله آورده شده است.

در پژوهش حاضر، تاثیر موسیقی، سروصدا و محیط مطالعه ی قبلی بر عملکرد دانشجویان دختر درون گرا و برون گرا در آزمون های شناختی مورد آزمایش قرار گرفت. شرکت کنندگان پژوهش شامل 60 نفر از دانشجویان دوره ی کارشناسی ارشد رشته علوم تربیتی دانشگاه تربیت مدرس تهران بودند که بر مبنای پرسش نامه شخصیت آیزنگ (EPQ) به عنوان افراد گروه درون گرا(30 نفر) و برون گرا(30 نفر) تشخیص داده شدند. سپس اعضای هر گروه بر اساس شرایط مطالعه ی قبلی به سه گروه 10 نفره تقسیم شدند. در مرحله دوم، آزمودنی ها در محیط کاملا کنترل شده از نظر صدا در سه مرحله سکوت، موسیقی و سر و صدا به آزمون های شناختی موازی پاسخ دادند. یافته ها توسط آزمون آماری تحلیل واریانس طرح درون آزمودنی– بین آزمودنی مکرر و تحلیل واریانس طرح درون آزمودنی– بین آزمودنی مکرر دو راهه تحلیل گردیدند. نتایج حاکی از این بود که درون گرایان در موقعیت سکوت و برون گرایان در شرایط پخش موسیقی عملکرد بهتری داشتند. عملکرد هر دو گروه درون گرایان و برون گرایان در شرایط وجود سروصدا ضعیفتر از شرایط موسیقی و سکوت بود. گروه های مورد مطالعه در شرایط سر و صدا تفاوت معناداری با هم نداشتند. شرایط محیط مطالعه ی قبلی تاثیر معناداری بر عملکرد شناختی درون گرایان و برون گرایان نداشت. در مجموع یافته های پژوهش شواهد مطلوبی در جهت تفاوت درون گرایان و برون گرایان در گرایش به محرکهای محیطی، فراهم آورد.

در این پژوهش، ادراک اعضای هیات علمی از ارزشیابی دانشجویان از تدریس و تاثیر این ارزشیابی بر تدریس و روحیه آن ها مورد کاوش قرار گرفته است. تعداد 170 نفر از اعضای هیات علمی از طریق روش نمونه گیری طبقه ای متناسب با حجم، انتخاب شدند که 164 نمونه قابل بررسی بودند. بر مبنای پرسشنامه ی ارزشیابی دانشجویان از تدریس اعضای هیات علمی کوگان و پرسشنامه واکنش اعضای هیات علمی به ارزیابی از تدریس گال، پرسشنامه ای پژوهشگر ساخته با عنوان ادراک اعضای هیئت علمی از ارزشیابی دانشجویان، تهیه و توزیع گردید. نتایج بدست آمده نشان داد که اعضای هیات علمی اعتبار ارزشیابی تدریس خود به وسیله دانشجویان و تاثیر این نوع ارزشیابی بر روی فعالیت های آموزشی را در سطح نسبتا خوب ارزیابی کرده اند. از دیدگاه اعضای هیات علمی ارزشیابی دانشجویان از تدریس آنها تاثیری در حد متوسط بر روحیات آنها داشته است. نتایج همچنین نشان داد که ارزشیابی دانشجویان از تدریس اعضای هیات علمی می تواند در فعالیت های آموزشی و نیز روحیه آنها تاثیرداشته باشد، با این تاکید که ارزشیابی دانشجویان از تدریس اعضای هیات علمی فقط قادر به پیش بینی تغییرات در روحیه اعضای علمی است. در ارزیابی میزان اعتبار ارزشیابی دانشجویان از تدریس اعضای هیات علمی بر حسب رتبه ی علمی، تفاوت معنی داری وجود داشت و اساتید با رتبه علمی دانشیاری در هر سه متغیر یعنی اعتبار این گونه ارزشیابی ها؛ تاثیر این ارزشیابی ها بر فعالیت های آموزشی خود؛ و تاثیر آن بر روحیه اعضای علمی را بالاتر از اساتید با رتبه استادیاری و مربی ارزیابی کرده بودند. در سایر متغیرهای جمعیت شناختی، تفاوتی بین گروه ها مشاهده نشد. در نهایت می توان نتیجه گرفت که ارزشیابی دانشجویی ابزاری معتبر، قابل اعتماد، ساده، مناسب و ارزشمند برای تدریس اعضای هیات علمی است.

در پژوهش حاضر رابطه ی فراحافظه با عملکرد تحصیلی کیفی و کمی دانشجویان مورد بررسی قرار گرفت. 414 دانشجوی (256 زن و 158 مرد) کارشناسی دانشگاه یزد که با روش خوشه ایتصادفی انتخاب شدند به پرسشنامه ی چندعاملی حافظه (شامل سه بعد رضایت از حافظه، توانایی ادراک شده حافظه و استفاده از راهبردهای حافظه) و پرسشنامه ی عملکرد تحصیلی کیفی (شامل ابعاد خودکارآمدی، برنامه ریزی، تاثیرات هیجانی، انگیزش و فقدان کنترل پیامد) پاسخ دادند. برای بررسی عملکرد تحصیلی کمی نیز از میانگین کل نمرات دانشجویان استفاده شد. با استفاده از رگرسیون چندگانه به شیوه همزمان، میزان پیش بینی ابعاد عملکرد تحصیلی توسط ابعاد فراحافظه مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که از بین ابعاد فراحافظه، رضایت و استفاده از راهبرد، عملکرد تحصیلی کیفی را بصورت مثبت پیش بینی می کنند اما هیچکدام از ابعاد، پیش بینی کننده ی عملکرد تحصیلی کمی نیستند. در خصوص ابعاد عملکرد تحصیلی کیفی، نتایج حاکی از آن بود که از بین ابعاد فراحافظه، بعد رضایت از حافظه پیش بینی کننده هر پنج مولفه می باشد. بدین صورت که تاثیرات هیجانی و فقدان کنترل پیامد بصورت منفی و بقیه ابعاد بصورت مثبت پیش بینی می شوند. بعلاوه، بعد استفاده از راهبرد پیش بینی کننده مثبت مولفه برنامه ریزی و بعد توانایی پیش بینی کننده مثبت مولفه انگیزش می باشد. نتایج پژوهش حاضر از یک سو شواهد مطلوبی در زمینه نقش فراحافظه در عملکرد کیفی دانشجویان فراهم آورد و از سوی دیگر، در خصوص عملکرد کمی، نتایج خلاف انتظار بود. تلویحات و آسیب شناسی آموزشی، مبتنی بر نتایج و توجیه چرایی روابط بدست آمده مورد بحث قرار گرفته است.