فهرست مطالب
مجله پژوهشهای محیط زیست
سال سوم شماره 6 (پاییز و زمستان 1391)
- تاریخ انتشار: 1391/09/28
- تعداد عناوین: 8
-
-
صفحه 3هدف از انجام این تحقیق ارزیابی ریسک سد رودبار لرستان به روش تلفیقی تصمیم گیری چندشاخصه و مدل RAM-D است. فهرستی از عوامل ریسک های محیط زیستی تهیه شد و در قالب پرسشنامه در اختیار کارشناسان حوزه سد و محیط زیست قرار گرفت و در نتیجه تعداد 33 عامل ریسک شناسایی شد. نتایج حاصل از پرسشنامه ها با روش TOPSIS مورد تجزیه و تحلیل و اولویت بندی قرار گرفت و سه ریسک تاثیر بر منظر و گردشگری، دفع ضایعات و تاثیر بر زیستگاه ها به ترتیب با امتیازهای 739/0، 667/0، 66/0 مهم ترین ریسک ها در این روش به دست آمدند. سپس به روش AHP ارزیابی و اولویت بندی ریسک ها در 6 گروه ریسک براساس شدت و احتمال وقوع با نرم افزار Expert Choice صورت گرفت. در مرحله بعد با توجه به تفاوت نتایج حاصل از دو روش TOPSIS و AHP به کمک روش های ادغام، نتایج حاصل با هم تلفیق شده و در آخر تعداد 10 ریسک برای سد رودبار لرستان در فاز ساختمانی به دست آمد. سپس با کمک روش RAM-D این ریسک ها ارزیابی شدند و تغییر کاربری اراضی، تاثیر بر زیستگاه ها و تاثیر بر آبزیان حوضه سد به ترتیب با امتیاز های 9، 75/6، 5/4 از مهمترین ریسک های سد رودبار لرستان در فاز ساختمانی به دست آمدند. این ریسک ها در اثر از بین بردن گونه های بلوط منطقه و تغییر کاربری عمده منطقه و اثر فعالیت های فاز ساختمانی ساخت سد بر روی رودخانه رودبار به وجود می آیند. مهمترین اقدام اصلاحی برای کاهش ریسک های مرحله ساختمانی، جلوگیری از تبدیل اراضی در حوضه آبریز سد است.
کلیدواژگان: ارزیابی ریسک محیط زیستی، فاز ساختمانی، روش های تصمیم گیری چندشاخصه، سد رودبار لرستان، روش ارزیابی ریسک سدها(RAM، D) -
صفحه 17آب های زیرزمینی از مهمترین منابع آبی برای تامین آب شرب شهرها، روستاها و آبیاری کشاورزی در ایران محسوب می شوند. آب تهیه شده از این منابع باید از نظر بهداشتی کاملا خالص و مواد محلول و عناصر آن کم باشد. هدف از این بررسی تعیین کیفیت فیزیکی- شیمیایی و غلظت فلزات سنگین و مقایسه آن با استانداردهای ملی و بین المللی است. برای بررسی وضعیت مشخصه های فیزیکی- شیمیایی از دوازده حلقه چاه عمیق و برای تعیین غلظت فلزات سنگین از 6 حلقه چاه عمیق در پاییز و بهار نمونه برداری صورت گرفت. نتایج نشان می دهد که اختلاف آماری معنی داری بین مشخصه های فیزیکی شیمیایی و فلزات سنگین با مقادیر استاندارد ملی و جهانی وجود ندارد، با وجود این میزان نیترات منطقه در گروه آب هایی با آلودگی کم قرار می گیرد. براساس نمودار پایپر، نوع آب غالب در منطقه بی کربنات کلسیم (Ca-HCO3) مشخص شد. بر اساس نمودار ویلکوکس، میانگین نسبت جذب سدیم و درصد سدیم آب های منطقه نشان می دهد که به استثنای یک چاه در سایر چاه ها مشکلی برای آبیاری وجود ندارد.
کلیدواژگان: آب های زیرزمینی، فلزات سنگین، مشخصه های فیزیکی، شیمیایی، علی آبادکتول -
صفحه 27آمایش سرزمین یگانه راه حل منطقی جلوگیری از بروز مسائل محیط زیستی و دستیابی به توسعه پایدار است. این تحقیق با هدف تدوین برنامه آمایش برای نیل به توسعه پایدار در آبخیز چهل چای انجام شد. با شناسایی منابع اکولوژیک منطقه، نقشه سازی و طبقه بندی آنها با استفاده از مدل های حرفی (بیانی) طراحی شده برای ایران انجام شد. با ترکیب نقشه های موضوعی و تولید واحدهای نهایی محیط زیستی، توان اکولوژیک برای کاربری های مرسوم ارزیابی و اولویت بندی کاربری ها در هر واحد ارزیابی به روش قیاسی کمی انجام شد. کاربری های کشاورزی و مرتع داری، آبزی پروری، تفرج متمرکز و حفاظت با هدف افزایش درآمد و جلوگیری از تداخل کاربری های ناسازگار با در نظر گرفتن شرایط مجاز اکولوژیک ساماندهی شد. نتایج نشان داد که سهم اراضی مناسب کاربری های جنگلداری، کشاورزی و مرتعداری، آبزی پروری، تفرج متمرکز و گسترده، توسعه سکونتگاهی و حفاظت به ترتیب 29/64، 57/5، 24/0، 01/1، 41/15، 75/6 و 72/6 درصد است. میزان انطباق نقشه آمایش و کاربری فعلی با استفاده از شاخص کاپا 18/0 برآورد شد که نشان دهنده تطابق بسیار پایین است.
کلیدواژگان: آمایش سرزمین، توان اکولوژیک، سامانه اطلاعات جغرافیایی، آبخیز چهل چای -
صفحه 37رشد روزافزون جمعیت انسان و به دنبال آن شدت گرفتن بحرانهای محیطزیستی نیاز به تغییر نگرش و رفتار مردم از طریق آموزش محیطزیست را اجتناب ناپذیر ساخته است. آموزش محیطزیست روشی برای ترویج دانش، فهم، ارزشها، طرز فکر، مهارت، توانایی و آگاهی در بین افراد و گروه های اجتماعی در زمینه محیطزیست و حفاظت از آن است. در این مطالعه، میزان آگاهی های معلمان علوم و حرفه و فن در نواحی 2، 3، 4 و 5 شهر اصفهان و ارتباط آن با جنسیت، درس مورد تدریس، سابقه و تحصیلات با استفاده از پرسشنامه بررسی شد. تجزیه و تحلیل نتایج نشان داد حدود 12% معلمان مدارس شهر اصفهان از لحاظ آگاهی محیطزیستی در سطح ضعیف، 86% پاسخگویان در سطح متوسط و 2% در سطح خوب قرار دارند. تفاوتهای معنی داری (05/0>P) در میزان آگاهی محیطزیستی معلمان در ارتباط با میزان تحصیلات و در بین گروه های مختلف سوالات مشاهده شد اما آگاهی محیطزیستی معلمان با جنسیت، درس مورد تدریس و سابقه، تفاوت معنی داری را نشان نداد. نتایج این مطالعه نشان داد میزان آگاهی زنان در مورد مسائل محیطزیستی و اطلاعات محلی بیشتر از مردان و میزان آگاهی مردان در زمینه اطلاعات اکوسیستمی بیشتر است. افزون بر آن بیشتر معلمان از روزنامه ها و مجلات به عنوان وسایل کمک آموزشی استفاده میکنند و کتابهای کمک درسی، اینترنت و سفرهای آموزشی به ترتیب از کاربرد کمتری برخوردارندکلیدواژگان: آگاهی محیطزیستی، سابقه، تحصیلات، جنسیت، مقطع راهنمایی
-
صفحه 45فعالیت های انسان، آسیب پذیری تالاب ها را افزایش داده است. بیشتر تهدیدات تالاب ها در طبیعت ریشه آب شناختی دارند. تالاب ها را می توان به روش های گوناگونی بر اساس اکولوژی، آب شناسی، زمین شناسی و نیز اقلیم طبقه بندی کرد. آگاهی نسبت به آب شناسی تالاب و تاثیر بالقوه هر فعالیت بر روی سطح سفره آب زیرزمینی برای ارزیابی آثار محیط زیستی ضروری است. برای ارزیابی آسیب پذیری آب شناختی تالاب از فعالیت های انسانی، طرح طبقه بندی مورد نظر قرار گرفته است. در طبقه بندی تالاب به روش Gilvear and McInnes، هر طبقه می تواند میزان آسیب پذیری آب شناختی تالاب ها را نشان دهد. در این مقاله، تالاب های بین المللی ایران به کمک آسیب پذیری آب شناختی آنها مورد ارزیابی کلی قرار گرفته است. از آنجایی که این طبقه بندی برای تالاب های داخلی مطرح شده است و در کشور ما تالاب های ساحلی/ دریایی نیز وجود دارند، سه طبقه جدید متضمن ورود آب دریا نیز معرفی شد. بدین ترتیب، طبقه تغذیه شونده از رودخانه (Rheotrophic) 16 تالاب، طبقه تغذیه شونده از آب زیرزمینی (Minerotrophic) یک تالاب، طبقه تغذیه شونده از همه منابع آب (Omnitrophic) 3 تالاب، طبقه دریایی (Marine) 2 تالاب و طبقات ترکیبی دریایی- رودخانه ای Rheotrophic)-(Marine 4 تالاب و رودخانه ای- دریایی Marine)-(Rheotrophic 3 تالاب را از مجموعه 24 تالاب بین المللی ایران به خود اختصاص داده اند. تالاب های منحصرا تغذیه شونده از بارش (Ombrotrophic) کمتر متوجه تهدیدها و آلودگی ها هستند. تالاب های Rheotrophic به تمام فعالیت های توسعه ای و آلودگی های آب به جز استخراج آب زیرزمینی از مناطق اطراف تالاب حساس هستند. تالاب های Minerotrophic بیشترین حساسیت را به آلودگی ناشی از باران اسیدی، تغییرات کاربری اراضی، برداشت آب زیرزمینی، تغییر جریان رودخانه و برداشت از آن، معدن کاوی و استخراج معدن دارند و تالاب های Omnitrophic به تمام فعالیت ها و آلودگی ها حساس هستند.
کلیدواژگان: طبقه بندی تالاب ها، آب شناختی تالاب، مدیریت تالاب، آسیب پذیری تالاب ها، تالاب های بین المللی ایران -
صفحه 57برخی از فلزات سنگین در غلظت های پایین ضروری اند؛ اما در اغلب موارد دارای آثار سمی هستند و با تجمع در اندام های مختلف موجودات آبزی باعث آسیب دیدن بافت ها و اختلال در رشد و تکثیر آنها می شوند. هدف از این پژوهش بررسی میزان سمی بودن فلزات سنگین روی، مس و جیوه در محیط آبی با سختی 350 میلی گرم در لیتر کربنات کلسیم در ماهی گامبوزیا (Gambusia holbrooki) است. آزمایش هایی در قالب طرحی کاملا تصادفی به وسیله روی، مس و جیوه به ترتیب با 5، 5 و 6 تیمار و هر کدام در 3 تکرار انجام شدند. تحقیق در این پژوهش به شیوه آزمایشگاهی- تحلیلی صورت گرفت. افزایش غلظت کلرید مس از 31/0 به 62/0 میلی گرم در لیتر، افزایش غلظت سولفات روی از 100 به 120 میلی گرم در لیتر و افزایش غلظت کلرید جیوه از 25/0 به 5/0 میلی گرم در لیتر به عنوان محدوده بحرانی تعیین و در واقع بیشترین حساسیت (از نظر سمی بودن) در این محدوده مشاهده شد. بیشترین مرگ و میر در 24 ساعت اول روی داد که این مسئله مبین آثار حاد عناصر مورد مطالعه است. مقادیر LC50 تعیین شده نشان داد که در بین فلزات روی، مس و جیوه بیشترین سمی بودن به ترتیب مربوط به جیوه، بعد از آن مس و سرانجام روی بود.
کلیدواژگان: روی، مس، جیوه، ماهی گامبوزیا، LC50، سمی بودن -
صفحه 65امروزه یکی از بحرانی ترین مسائل در زمینه آلودگی آب و خاک، مسئله آلودگی ناشی از ترکیبات نفتی است. مناطق نفت خیز از جنبه های مختلف طی مراحل استخراج تا انتقال و پالایش در معرض این آلودگی هستند. از جمله این مناطق، جنوب شرقی تهران است که دارای اراضی وسیع کشاورزی است و در معرض عوامل آلوده کننده مختلف از جمله پالایشگاه تهران، خطوط انتقال نفت، پساب شهری، فعالیت های صنعتی و جامعه ساکن منطقه قرار دارد. از آنجایی که گیاهان زراعی کشت شده در این منطقه نیاز مناطق وسیعی از شهرهای مجاور از جمله تهران را برآورده می کند، به منظور بررسی میزان آلودگی این گیاهان پس از نمونه برداری، غلظت عناصر سنگین نیکل، وانادیوم، کروم، کادمیوم، منگنز، سرب و روی آنها سنجش شد. اطلاعات و مقادیر کمی آلاینده ها، براساس روش های آماری و با نرم افزارهای SPSS و MVSP مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند. براساس نتایج به دست آمده و مقایسه با استانداردهای موجود، همه گیاهان دارای مقادیر متفاوتی از فلزات بودند و از 14 گونه گیاهی مطالعه شده، گیاه پیاز بالاترین محتوای اغلب فلزات را نشان داد. نتایج حاصل از این مطالعه انباشتگی مقادیر بالای فلزات را نسبت به مطالعات مشابه نشان می دهد. بالا بودن غلظت فلزات سنگین سرب و نیکل که به عنوان شاخص آلودگی نفتی شناخته می شود، مبین وجود آلودگی نفتی در منطقه است.
کلیدواژگان: آلودگی نفتی، پالایشگاه تهران، فلزات سنگین، گیاهان -
صفحه 75مطالعه مشخصه های جمعیتی حیات وحش می تواند نیروی رشد آتی آن جمعیت و تأثیرگذاری عوامل محیطی و انسانی دخیل در کاهش جمعیت ها را آشکار سازد. با توجه به روند نزولی جمعیت آهو طی چند دهه اخیر هرگونه برنامه ریزی برای مدیریت گونه و کنترل عوامل موثر در کاهش جمعیت مستلزم بررسی و شناسایی علل اصلی کاهش جمعیت این گونه در زیستگاه های فعلی آن است. در این مطالعه ضمن بررسی مشخصه های جمعیتی و الگوی اجتماعی آهو در منطقه حفاظت شده کالمند- بهادران طی یک دوره یک ساله، علل کاهش جمعیت این گونه بررسی شد. بدین منظور مشخصه های موثر بر رشد جمعیت نظیر نرخ زایش و نرخ تلفات از طریق نمونه برداری طی چهار فصل محاسبه شدند. همچنین از فرم ثبت تلفات گونه، برای تعیین مهمترین دلایل مرگ و میر آهوان بالغ استفاده شد. نتایج این مطالعه نشان داد نرخ زایش آهو، 02/24 درصد بوده است. تعداد نوزاد به ازای هر ماده 7/0 و نرخ ماندگاری بره ها در سال اول زندگی برابر 31/30 درصد برآورد شد. نرخ تلفات در دوره یک ساله، 2/28 درصد و مهمترین علل تلفات آهوان بالغ به ترتیب شکار غیر مجاز و حمله سگ های ولگرد بودند. نرخ رشد (یک ساله)، معادل 13/4- درصد برآورد شد. متوسط اندازه گروه های آهو در منطقه حفاظت شده کالمند بهادران 1/7 (n=161، SE= 0.54) و بزرگترین گروه ها در فصل زمستان دیده شدند. نسبت جنسی آهوان 38 به 62 (نر به ماده) برآورد شد (n=1136) و به طور متوسط در هر گروه 97/1 راس آهوی نر (SE= 0.24 n=161،) وجود داشت.
کلیدواژگان: رشد جمعیت، آهو، منطقه حفاظت شده کالمند- بهادران، نرخ تلفات
-
Page 3The current study aims at assessing the risks of Roodbar Dam using Multi Attribute Decision Making and RAM-D Model. First, a list of environmental risks was provided and placed at disposal of experts who are aware in the fields of dam and environment. Consequently, 33 risk factors were identified. The results of the questionnaire were analyzed and prioritized using TOPSIS Method. Based on the noted method, three risks including impact on landscape and tourism, waste disposal and impact on habitats which obtained the scores equal to 0.739, 0.667 and 0.66 respectively were considered the most important risks. Afterwards, by means of AHP Method and Expert choice Software, the risks were assessed and analyzed in the form of 6 risk groups based on the intensity and probability of occurrence. At the next step, considering the varied results between the methods; TOPSIS and AHP, the results were unified using the integrated methods. Finally, 10 risks were determined for Roodbar Dam in construction phase. Then, by means of RAM-D the risks were assessed. Based on the results of the method, land use change, impact on habitats and influence on aquatics with the scores of 9, 6.75 and 4.5 were determined the most signification risks of Roodbar Dam in construction phase. The risks are consequences of the destruction of the forest cover of oak species, the change of the main land use in the area and the activities of the construction phase of dam on Roodbar River. At the end, to mitigate the obtained risks, managerial andcorrective measures were recommended.Keywords: Environmental risk assessment, Construction phase, Multi attribute decision making, Roodbar, Lorestan, Risk Assessment Method of Dam (RAM, D)
-
Page 17Groundwater is the most important water sources for cities, villages and agricultural irrigation. The purpose of this study, is the determination of physical-chemical parameters and heavy metal level in ground water samples which collected from Aliabad Katoul area and compared with national and international standards. For physical-chemical factors and heavy metals concentration, samples were selected from dozen and six deep wells respectively, at two seasons’ autumn and spring. The results show that there is no significant difference between the parameters of physical- chemical and heavy metals concentration in comparison with national and international standards. Also, the nitrate level was with low pollution in regional waters. According to piper diagram, the dominant water type was considered bicarbonate calcium (Ca-HCo3). Based on Wilcox diagram, sodium adsorption ratio and %Na indicated that there is no problem for irrigation in wells except one.Keywords: Groundwater, Heavy metals, Physical, chemical parameters, Ali Abad Katoul
-
Page 27Land use planning is the only rational way to avoid environmental crisis and attain sustainable development. The aim of this study is to develop a land use plan for sustainable development in the Chehl-Chai watershed in Golestan province. With the identification of the ecological resources in the watershed, using word national land use planning models, which is calibrated for Iran, land use mapping and classification were conducted. The environmental units map was overlayed with several thematic maps to obtain ecological capability for conventional land uses. Priority setting was then carried out by comparative- quantitative method to choose more suitable alternatives in the assessment units. In order to increase income and decrease conflicts between agriculture and range management, aquaculture, indoor recreation, and conservation alternatives, the land use allocation was finalized based on their acceptable ecological conditions. The results show that according to the capability models, land allocation to forestry, agriculture and range management, aquaculture, outdoor recreation, residential development and conservation is at a percentage of 64.29%, 5.57%, 0.24%, 1.01%, 15.41%, 6.75% and 6.72%, respectively. The Kappa index was then used to estimate the conformity of the future and the current land uses; the index calculated to be 0.18 which shows slight agreement between the two.Keywords: Land use planning, Ecological capability, Geographical Information System, The Chehl, Chai watershed
-
Page 37Rapid growth of human populations and increasing environmental problems have made it necessary to change people’s attitude and behavior through environmental education. Environmental education is a way of creating knowledge, understanding, values, attitudes, skills, abilities and awareness among individuals and social groups towards environment and environmental protection. The current study aimed to investigate environmental awareness among Isfahan school teachers in relation to gender, teaching subject, experience and education, using questionnaire. Results showed that about 12% of teachers had a low environmental awareness, while 86% had average, 2% good and zero percent had high level of environmental awareness. Significant differences (p 0.05) were found in relation to education and question groups. However, no significant difference was observed in relation to gender, teaching subject and experience. Results also showed that women had higher awareness on environmental problems and local environment issues, while awareness of men was higher on ecosystems. In addition, most teachers used newspapers and local magazine as educational means, supplementary books, internet and field trips were less popular among school teachers.Keywords: Environmental Awareness, Experience, Educational level, Gender, Middle School
-
Page 45Human activities have increased the vulnerability of wetlands, most of them relate to water extraction and water course alteration. There are various ecological, hydrological, geological and climatologic methods of wetland classification. To protect and assess the environmental impacts on wetlands efficiently, an awareness of the hydrological condition of the wetlands is necessary. We have reviewed a schema of wetland classification based on Gilver and McIness method in this paper which can be used to assess the hydrological vulnerability of wetlands. The schema has been applied to Iranian wetlands of international importance. As there are other categories of wetlands in Iran not covered by the original method, we have amended the schema to suit Iran's condition. We have identified 16 Rheotrophic, 1 Minerotrophic, 3 Omnitrophic, 2 Marine, and 4 Marine-Rheotrophic, and 3 Rheotrophic-Marine classes of wetlands for Iran of which the last three are introduced for the first time in this paper. Ombrotrophic wetlands are less vulnerable, while Rheotrophic wetlands are vulnerable to most of the threats with the exception of the underground water extraction. Minerotrophic wetlands are most vulnerable to acid rain, land use conversion, water extraction, and river course alteration and mining. Omnitrophic wetlands are vulnerable to all sources of threats.Keywords: Wetland classification, Wetland hydrology, Management, Vulnerability, Iran
-
Page 57Some of the heavy mental are needed at low concentration levels, however in some occasions they induce toxic effects on aquatic animals through accumulation in different organs leading to tissue damage and interfering with normal growth and reproduction. The aim of this study was to estimate the toxicity effects of zinc, copper and mercury on Gambusia fish (Gambusia holbrooki) in 350 mg/LCaco3 water hardness. The experimental design was completely randomizes using Zn, Cu & Hg in 5, 5 and 6 treatments in tri replicates respectively. The research method was as experimental-analysis. Results showed that 20 unit increase in water hardness (from 25 to 350 mg/L), led to 40 units decline in Cu toxicity during 96 h in G. holbrooki. Critical limits were determined as: 0.31 to 0.62 mg/L for Cucl2, 100 to 120 mg/L for Znso4 and 0.25 to 0.5 mg/L for Hgcl2, respectively. Indeed the highest sensitivity (in terms of toxicity) was observed in these ranges. The highest mortality rate observed in the first 24 hour which indicates the serious effects of these elements on fish health. Considering LC50 recorded in this experiment, it can be concluded that the highest rate of toxicity belonged to mercury, copper and zinc; respectively.Keywords: Zn, Cu, Hg, Gambusia holbrooki, LC50, Toxicity
-
Page 65Oil pollution is one of the most critical soil and water pollutant. Areas which are subjected to oil industry may have this kind of pollution by different ways such as extraction, transformation and refining. The example of these areas is south east of Tehran refinery which is surrounded by agricultural fields and are subjected by pollution via Tehran refinery, oil transforming lines, waste water and industrial activities. Since the crops from this area is providing the needs of neighbor cities like Tehran, to realize their oil pollution, the content of some heavy metals like Ni, V, Cu, Cd, Zn, Pb and Mn has been measured. The results analyzed by analytical method include SPSS and MVSP. Finally the relation between elements and pollution has been recognized. The result of this survey showed the high heavy metal content in most plants which were higher than similar research. Onion had the highest amount of most heavy metals. Ni and Pd content were high in plants which are indicator of oil pollution.Keywords: Heavy metals, Oil pollution, Plants, Tehran refinery
-
Page 75In the recent decades Goittred Gazelle populations has had a downward trend. So it is necessary to identify effective factors on its population. A study was conducted to investigate population characteristics and association patterns of Goittred Gazelle (Gazella subgutturosa) in Kalmand– Bahadoran protected area during one year. Affected parameters on population growth such as natality and mortality rates were calculated via sampling during 4 seasons. We also designed spatial logging forms to determine the mortality of the species during a year and to determine the most important reasons of adult gazelle's death. The results of the study showed that gazelle natality rate was 24.02 %. Fertility rate of gazelles was 70 percent and survival rate of lambs was 30.3 percent. Death rate in a year was 28.2 percent and the most important reasons of the adult gazelles death were irregular hunting and free- roaming dogs. Growth rate of the population in a year was- 4.13 percent. Mean groups size of gazelle was 7.1 (n = 161, SE= 0.54) and the largest group was seen in the winter. Gazelles sex ratio (male: female) was estimated 1: 2.14 (n = 1136). The outcome of this research implies that inspite of the improvements in management affairs during these years the sinking process of gazelle's growth was growing up and the populution of them dropped down even to the lower point than the minimum viable population.Keywords: Population growth, Gazella subgutturosa, Kalmand, Bahadoram protected area, Mortality rate
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.