فهرست مطالب

نشریه علامه
پیاپی 27 (پاییز و زمستان 1389)

  • نامه پژوهشی ادبیات و عرفان
  • بهای روی جلد: 20,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1389/11/09
  • تعداد عناوین: 7
|
  • حسین آقا حسینی، آرزو ابراهیمی دینانی صفحات 1-28
    عشق همواره به عنوان یکی از مهم ترین و اساسی ترین مقوله های مورد بحث در میان صاحب نظران و حکما مطرح بوده است. این مقوله آنگاه که پا به ساحت عرفان و معرفت حق تعالی می گشاید، با مفهومی فراتر از زمان و مکان و مادیت، خود را ظاهر می کند تا آنجا که سخن در توصیف و تعریف معنای والای آن از هر کس ساخته نیست.
    حسین بن منصور حلاج از برجسته ترین شخصیت های عرفانی است که با قدم نهادن در این وادی بی کرانه و تجربه عملی عشق، نگرش ویژه خویش را در عشق خالصانه به معبود یکتا، مبنای اعتقادت صوفیه در طریق وصال به حق قرار داد و با بنا نهادن مکتب «عشق الهی» در مقابل فقهای ظاهربینی چون محمد بن داوود ظاهری ایستاد و دایره عشق را از محدوده متناهی انسانی به هستی بی مرز و نامتناهی احدیت ارتقا داد.
    اساس اغلب اندیشه های ابن داوود که خود از نخستین نظریه پردازان عشق در اسلام است، در تفسیری که از عشق در کتاب الزهره به دست داده، از تفکرات افلاطون در «ضیافت» و «فدروس» گرفته شده است. از جمله همین انحصار عشق ورزی به معشوق انسانی بدون درنظر گرفتن معبود یگانه هستی در جایگاه معشوق حقیقی، خلوص و پاکدامنی عاشق و نفی وصال عاشق به معشوق و... که غالبا در مقابل عشق عرفانی حلاج قرار می گیرد. مهمترین اعتقاد ابن داوود، کتمان سر محبت توسط عاشق است که وی آن را به وجهی روشن می پذیرد در حالی که حلاج نفی و انکار آن را از شروط اصلی عشق خالصانه می داند. تحلیل و ارزیابی نظر حلاج و ابن داوود در باب عشق ما را به این نتیجه می رساند که حیطه عشق عرفانی بسیار عظیم تر و بی کرانه تر از مجال توصیف و تبیین جزئیات آن به ویژه از زبان غیر عارف و غیر عاشق است.
    کلیدواژگان: عشق، عرفان، حسین بن منصور حلاج، ابن داوود ظاهری، افلاطون
  • احمد شوقی نوبر صفحات 29-44
    هر چند اغلب مشکلات اساسی و ظاهری اشعار حافظ، بر اثر مساعی حافظ پژوهان، مورد بحث قرار گرفته و حل شده است، ولی باز هم گه گاه به ابیات مشکل بر می خوریم که چون ظاهری آسان نما دارند، غالبا نظر اهل نظر را به خود کمتر جلب کرده، در نتیجه همچنان در هاله ای از ابهام مانده اند. از آن جمله، بیتی است که حافظ در مصراع نخست، منزل خود را «بارگه پادشا» خوانده، و مصراع دوم را در تعلیل آن مدعا آورده است. از آنجا که مبهمات این بیت، غالبا از نظر شارحان به دور مانده، نگارنده بر آن شد که در این مقال تا آنجا که مقدور باشد پرده های ابهام از جمال آن به یک سو زند.
    کلیدواژگان: منزل حافظ، پادشا، دلدار، جانان
  • محمدرضا ضمیری، سیده زهرا موسوی صفحات 45-76
    یکی از موارد مهم روانشناسی اجتماعی «مسئله رهبری» است. رهبری یک مفهوم عام است که انواع مدیریت و سرپرستی جامعه، سازمان، گروه و تشکل را شامل می شود. از آنجا که رهبر دارای قدرت و اختیار است و از نفوذ در میان اعضا برخوردار می باشد، توانائی ایجاد تغییرات زیادی در زیر مجموعه خود را دارد، بنابراین با توجه به اهمیت رهبری در اجتماع، از ابتدای شکل گیری جوامع این مسئله مطرح بوده است. در میان آثار گذشتگان مطالبی در خصوص این موضوع یافت می شود. مقاله حاضر مسئله رهبری را با تکیه بر روانشناسی اجتماعی در آثار سعدی به صورت تطبیقی مورد بررسی قرار می دهد و به این نتیجه می رسد که بسیاری از آرا و نظرات سعدی با دیدگاه علمی در این موضوع تطبیق داشته و سال ها قبل از ظهور این دانش، نکات قابل توجهی در سروده های این شاعر حکیم مطرح شده است.
    کلیدواژگان: سعدی، شعر غنایی، رهبری، مدیریت جامعه
  • محمدرضا عابدی، محمد پاشایی صفحات 77-98
    خواننده در مواجهه با شعر نیما هرگاه در ساختار زبانی آن درنگ و تامل کند و بخواهد به همه اشعار او (اعم از سنتی و نو) به عنوان یک پیکره واحد بنگرد، آن را تا حدی ناهماهنگ و ناهمگون می یابد. آنجا که در شکل و قالب سنتی می سراید، زبانش به دور از هر گونه سستی و پریشانی است؛ زبانی که از هنجارهای پذیرفته شده صرفی و نحوی تبعیت می کند. در شعرهای آزاد او نیز با زبانی رو به رو می شویم که گریز از هنجار مشخصه اصلی آن است. تردیدی نیست که پیدایی و تکوین زبان ادبی، خود محصول گریز شاعران و ادیبان از هنجارهای عادی کلام است.
    نیما شاعری نوگرا است و نوگرایی خود مستلزم عدول از ضوابط و الگوهای پذیرفته شده محتوایی، زبانی و ادبی کلام پیشینیان است و این امر امکان هنجارگریزی و بلکه ضرورت هنجارگریزی را در شعر او دو چندان می کند؛ از این رو اگر می بینیم که وی در پدید آوردن شعر سنتی با آن همه ضوابط و قوانین دست و پا گیر، سلامت زبان را پاس می دارد اما در شعر نو و آزاد از زبانی متفاوت و به دور از هنجار بهره می گیرد، جای تعجب نیست. در این جستار برآنیم تا بر مبنای نظریه لیچ(leach)؛ زبان شناس مشهور، به بررسی وجوه هنجارگریزی و چند و چون آن در نو سروده های نیما بپردازیم. مهم ترین جلوه های هنجارگریزی در شعر نیما را می توان در حوزه صرفی و نحوی، گویشی، زمانی (سبکی)، معنایی، واژگانی و آوایی جستجو کرد.
    کلیدواژگان: نیما، هنجارگریزی، عدول هنری، ساختارگرایان، نقش هنری
  • پروانه عادل زاده، معصومه نظری صفحات 99-122
    جهان بینی انسان شرقی، نوعی جهان بینی بر اساس آیینه گونی طبیعت است. صور مختلف طبیعت، در این جهان بینی، صنع خدا و نشانه ای بر خالق ظهور باطنی خویش هستند. از دیدگاه انسان مومن، خلق شگفت انگیز گلی چون نیلوفر آبی از درون آب ها، بسط و شکفتنش با طلوع خورشید و قبض و گرفتنش با غروب آن، صریح ترین نشانه برای تصویر و تصور اصل ظهور و تجلی است.
    در این مقاله سعی شده است که با ارائه شواهدی از متون ادبی کلاسیک و معاصر، گل نیلوفر آبی در اساطیر ایرانی و تجلی آن در شعر و نثر فارسی مورد مداقه و بررسی قرار گیرد.
    کلیدواژگان: اسطوره، نیلوفر آبی، خورشید، ادبیات کلاسیک، ادبیات معاصر
  • محمد فاضلی، مریم کیانی پور صفحات 123-146
    حضرت موسی (ع) به عنوان شخصیتی زنده و پویا که هیچ گاه زمین از وجودش خالی نمی شود، در مثنوی نمادی از اولیا، عقل کلی، انبیاء، عامل قهر الهی، هادی مشفق، صوفی حقیقی و راستین، روح و مظهر رحمت است. در مقابل، فرعون نماد نفس اماره، صفات نفسانی، عقل جزئی، تن، مکر و حیله، تکبر، عناد، قدرت ظاهری و استغراق در عالم حس است.
    مولوی این دو نیروی خیر و شر را در جای جای مثنوی در مقابل یکدیگر قرار می دهد تا از آن ها، مایه های اخلاقی و عرفانی بگیرد. این مقاله سعی در نمایاندن ابعادعرفانی چالش و تضاد این دو شخصیت در مثنوی مولوی را دارد.
    کلیدواژگان: موسی (ع)، فرعون، نیل، هامان، عصا، ید بیضا
  • بررسی «چیستی» و «چرایی» درد و رنج در آثار منثور مولوی
    فاطمه کوپا، یحیی نورالدینی صفحات 147-175
    درد و رنج در نگاه اکثر متفکران و فلاسفه و صاحبان ادیان، یکی از مقولات مهم و اساسی در بن مایه های فکری ایشان است. آنها سعی دارند با بررسی ماهیت درد و رنج و علل ایجاد آن، شیوه ای برای تقلیل آلام بشری بیابند و با توجه در پدیده های هستی، اسباب شادی و بهجت روح را در ابناء بشر، پیدا کنند. در این میان عارفان، میان درد و رنج تمایز قایل شده و بسا اوقات، درد را نشانه اشتیاق و جنون عاشقی خود نسبت به وصال محبوب الهی می دانند که نه تنها امری مذموم نیست، بلکه مقدس و شایسته توجه است. در سوی دیگر، آنها رنج را نشانه تیرگی صفای روح و آلوده شدن آن به مزخرفات دنیوی می دانند و با یافتن علل این تیرگی، سعی می کنند با ذکر و توبه و مراقبه و صبر، روح خود را صیقل داده و رنج ناستوده را به درد عاشقی بدل سازند. مولانا در آثار و اندیشه هایش به مقوله رنج توجه کافی مبذول داشته و خاستگاه ها و انواع آن را به بحث و نظر گذارده است؛ پژوهش حاضر، سعی دارد نگاه مولانا جلال الدین محمد بلخی را نسبت به این موضوع بررسی کند و محور اصلی مباحث خود را بر سه اثر منثور وی «فیه مافیه»، «مجالس سبعه» و «مکتوبات» متمرکز ساخته است.
    کلیدواژگان: درد و رنج، چیستی و چرایی، آثار منثور، مولانا جلال الدین
|
  • Hosein Aghahoseini, Arezo Ibrahimi Pages 1-28
    Hallag as an important mystical personalities in islamic world, is a representative of a kind of love to indefinite existence of omnipotent and omnisciente God. In contraste Ibn Davood is representative of a kind of love that its subject is a definite human in material world. Therefore Hallags love to indefinite existence of God contradicts with Ibn Davood definite love to a usual human in the material word. This article comparativly studies this two different kind of love in Hallag's and Ibn Davood's work.
  • Ahmad Showghi Nobar Pages 29-44
    Althought most of the basic and apparent difficulties of Hafez’s poetry, by the efforts of the researchers, have been discussed and expounded, still sometimes we encounter some complicated verses which their superficial leniency, have rarely atracted the scholars’ attention, and consequently have remained in a halo of ambiguity. One of these is a verse in which Hafez calls his lodging “the court of the king” and Justifies if in the second distitch, Since the ambiguities of this verse has escaped from the minds of its interpreters, I (writer) have compelled, as far as possible, to clarify it by pulling its dim points aside.
  • Mohammad Reza Zamiri, Zahra Mousavi Pages 45-76
    One of the main elements of social pcychology is the issue of lidership. Lidership is a universal concept that includes the ruling and management of a society, organization and group. In classic works, ther is some points about lidership. This article contains a comparative study of lidership in saadies worh and social pcychology. It results that som points of saadies work about libership is consistent with the new facts about the subject in modern social pcychology.
  • Mohammad Reza Abedi, Mohammad Pashaii Pages 77-98
    Nima in his classic poetries have obeyed the linguistic norms. In contrast he in his modern poets, breaks the linguistic norms. This articce in its comparative study of norm obedience and norm breaking in Nimas classic and modern poetry, argues that, norm breaking is nessecary to modern poetry in Nima's style.
  • Parvaneh Adelzadeh, Masoumeh Nazari Pages 99-122
    The worldview of eastern human is a kind of a worldview that is based on reflectivity of nature. In this world view, the various images of nature are the creature of God and sign of an internal emergence component of self. In view of the believer person in this sense, the incredible creation of mud as a lotus within waters, it's extension and flowering by sunrise and it's tightness by sun set is the most explicit sign of image and vision of emergence and manifestation origin. In this article we have tried to consider the lotus in Iranian civilization and it's manifestation in the classic and modern Persian literature.
  • Contradiction of Mousa and Feroon in Mathnavi / Mohammad Fazeli Mariam Kianipoor
    Pages 123-146
    The mousa (Peaee be upon him) is a live personality that the earth will forever be a place for him. In mathnavi, mousa is a symbol of prophecy, universal reason, the real soal and the representation of Gods omnipotency and love. In contrast, feroon is the symbol of selfness, particular reason, nessecities of natural body, disobidience and a kind of shalow power and immercing in the material world.Mowlavi in his mathnavi compares this two good and evil forces for the sake of giving ethical education. This article tries to represent the different aspects of this two personalities and their contradictory adjectivities in mowlanas mathnavi.
  • A Review of the Whatness and Whyness of Pain and Grief
    Fatemeh Koopa, Yahia Nooraldini Pages 147-175
    Human pain and grief is one of the most important and basic categories in Their intellectual themes in the majority of intellectuals "and philosophers" and the owners of religions" views: They try to find a way to decrease the human grieves by reviewing the identity of pain and grief and the cause of them.They give some advantage for pain and grief, and most of the time, They consider pain as a sign of Their fond and madly love twards the heavenly beloved which is not only an unbearable attempt but it is also holy and sufficient, on the other hand. They belive the pain is a sign of pollution over soul,s virtues, and also its corruption with worldly nonesence, and by finding the cause of this pollution, They try to refine their soul with praying, showing repentance and with some meditation and in This way Ther may change the unacceptable pain to the suffering of love, Mowlana is one of greatest mystics and intellectuals of Iran and the world.In his works he showed sufficient consideration to the subject of pain and grief and he discussed a lot about the origin and the different kinds of pain. This research is a surrey about Mowlana Jalal-e- din Mohammad Balkhi,s views on this subject and the main pivot is over the three prose works of him:"Fih ma Fih", "Majales-e- sabee" and"Maktabat"