فهرست مطالب

علامه - پیاپی 31 (بهار و تابستان 1390)

نشریه علامه
پیاپی 31 (بهار و تابستان 1390)

  • نامه پژوهشی ادبیات و عرفان (8)
  • 186 صفحه، بهای روی جلد: 20,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1390/06/12
  • تعداد عناوین: 7
|
  • حسن احمدی گیوی صفحات 1-10
    زایاترین سرچشمه واژه سازی در زبان فارسی، بن فعل به ویژه بن مضارع است. یکی از واژه های مرکبی که از ترکیب بودن مضارع با اسم ساخته می شود، صفت فاعلی مرکب است، لیکن این نوع صفت تنها از ترکیب اسم با بن مضارع فعل پدید نمی آید و کلمه ها و جزء های دیگری نیز در این ساختار به جای اسم می نشیند. شاخص ترین گونه این ترکیب، ساختاری است که هر دو عنصر سازنده آن بن مضارع فعل هستند. منتها در این ساختار معمولا عنصر دوم است که بیانگر اصلی مفهوم صفت فاعلی و عنصر یا بن مضارع نخست در زبان مفهوم و نقش اسمی پیدا کرده است، مانند ترکیب های: «توان فرسا»، «آشوب چوی»، «توان بخش»،...
    کلیدواژگان: دستور زبان فارسی، بن فعل، بن مضارع، صفت فاعلی مرکب
  • شعله روح در مشکات بدن / چیستی و شرایط شنیدن در نزد مولانا
    شهین اعوانی صفحات 11-46
    بشنو این نی چون حکایت می کند وز جدائی ها شکایت می کندکز نیستان تا مرا ببریده اند از نفیرم مرد و زن نالیده اند...
    در مجلس اول از مجالس سبعه، مولانا در حقیقت «بسم الله » و معانی مختلف آن سخن می گوید (مجالس سبعه، 33-35)، ولی مثنوی معنوی، که آن را «کشاف اسرار قرآن» دانسته اند (افلاکی، مناقب، ج2، ص 739)، از جمله معدود منبع دینی – عرفانی ست که آغازش «بسم الله » ندارد و الفاظی که مضمونش به معنای «به یاد خدا» یا «به نام خدا» و نظایر آن باشد، در ابتدای آن دیده نمی شود. چرا مثنوی با «بشنو» شروع شده است؟ چه چیز را باید شنید و چه گوشی می تواند پیام مولانا را بشنود؟ بررسی چیستی و شرایط «شنیدن» در مولانا و شرایط «گوشی» که می شنود، «نی» و نوای او، انحای مختلف درک ما، از مطالب مورد تحقیق این مقاله است. نگارنده در پی اثبات این موضوع است که مولانا در مثنوی معنوی که «اصول اصول اصول الدین» است، کلیه حواس بدن انسان را بهترین شرایط به وجودآورنده یکی از سطحی ترین انواع ادراک می داند و معتقد است هر گوشی در عالم ناسوت، صدای نی را می شنود ولی قابلیت معنای نوای حکایت یا شکایت آن را فقط گوش هوش واقف اسرار معرفت دارد و پیام حقیقت آن را که برخاسته از جان است، درمی یابد. در مثنوی درر معانی غرا در جان سفته می شود نه در بدن حسی. همه ما انسان هستیم ولی حضرت محمد (ص) است که کلام حق تعالی را در می یابد، زیرا همه وجود شریف ایشان گوش و چشم باطنی است.
    کلیدواژگان: نی، پیام نی، گوش، شهود، باطن، قرآن، مثنوی
  • محمود امیدسالار صفحات 47-54
    در مقاله حاضر، قصیده داغگاه فرخی سیستانی با مطلع:چون پرند نیلگون بر روی پوشد مرغزار پرنیان هفت رنگ اندر سر آرد کوهساراز جهت ضبط های گوناگون آن مورد بررسی قرار گرفته است و نویسنده با توجه به ضبط نسخه های کهن تری همچون نسخه ای از ترجمان البلاغه رادویانی و بنابر «قاعده ضبط دشوارتر» در علم تصحیح، صورت ذیل را برای بیت مذکور، پیشنهاد می کند:تا پرند بیدگون بر روی پوشد مرغزار پرنیان هفت رنگ اندر سر آرد کوهسار
    کلیدواژگان: فرخی سیستانی، قصیده داغگاه، ترجمان البلاغه، قاعده ضبط دشوارتر
  • حمیرا زمردی، زهرا نظری صفحات 55-98
    تقابل نیروهای خیر و شر، تقسیم جهان به دو پهنه نور و تاریکی و عقیده به ستیز دائمی میان پدیده های اهورایی و اهریمنی، باوری رایج در میان تمام اقوام و ملت هاست؛ پیکاری که تا جهان برپاست ادامه دارد و پیروزی نهایی در آن با جبهه نور است. رد پای چنین باوری را در اسطوره ها، ادیان و حتی تفکرات دنیای جدید نیز می توان دید.
    هدف این پژوهش بررسی منشا و خاستگاه یکی از طرفین این جدال یعنی نیروهای شر و دیوان در ادبیات فارسی است؛ به همین منظور سرچشمه های پیدایش چنین تفکری را از تمدن بین النهرین و آسیای غربی که تاثیر آن بر فرهنگ ایران غیرقابل انکار است، پی می گیریم و سعی می کنیم تغییراتی را که در اثر گذشت زمان و تغییر حوزه جغرافیایی در این باورها روی داده است، نشان دهیم؛ به ویژه که چنین باوری هم از صافی اصلاحات مصلحی چون زردشت گذشته و هم از مجرای فرهنگ دین اسلام؛ ضمن این که آگاهی روزافزون آدمی در گذر زمان و تصرف او در طبیعت و جهان پیرامونش در تطور چنین اندیشه ای نسبت به خاستگاه اولیه اش بی اثر نبوده است.
    کلیدواژگان: خدایان، ضد خدایان، دیو، اهریمن، شیطان
  • یونس سیف صفحات 99-124
    پرداختن به یک موضوع ویژه در یک مقطع زمانی مشخص، نیازمند توجه به ریشه ها، علل و عوامل پیدایش آن است و تامل در عرفان دوره بازگشت نیز از این قاعده مستثنا نیست.این موضوع (بررسی عرفان دوره بازگشت) از جلمه پژوهش های اساسی و البته بکر و مستور در حوزه مطالعات عرفانی است که علی رغم اهمیت مسئله، تاکنون یک پژوهش جدی و قابل قبول در پیرامون آن انجام نشده است. با توجه به همین اهمیت در این نوشتار با بیان مقدمه ای ضروری، در پی تبیین سه موضوع اساسی ذیل هستیم:نخست: نیم نگاهی به عرفان قبل از دوره صفویه انجام می گیرد.
    دوم: ویژگی های عرفان این دوره (بازگشت ادبی) با بررسی انطباقی عرفان در دوره های صفویه، دوره فترت و قاجاریه تبیین می شود. شاخصه ها و همچنین آثار، علما و سلسله های طریقتی بر جسته این عصر شناسانده می شود.
    سوم: ویژگی های عرفان و نیز علل ضعف تصوف در این دوره نمایانده می گردد.
    کلیدواژگان: تصوف، عرفان، بازگشت ادبی، عالمان، فقیهان، نحله های تصوف
  • سعیدالله قره بگلو، سیمین رجبی عصر صفحات 125-146
    عنصر آتش از میان عناصر چهارگانه(آب، باد، آتش، خاک) لطیف تر و زیباتر است و از ازمنه کهن شعله آتش شگفت آورترین تجلی خداوند جل جلاله محسوب می شود و زیبایی شکوهمند شعله های آن یادآور فروغ خداوندی است. دل آن گاه که به حادثه عشق دچار شد، به یاد پیمان ازلی اش با معشوق می افتد و از شدت اشتیاق، زبانه می کشد و گرمی و سرکشی شعله هایش آن را از رکود و توقف در عادات رها می کند و انگیزه سیر وحرکت به سمت حقیقت در آن روشن می شود و با قداست ذاتی خود ناخالصی هایی را که امکان آمیختن آن ها به خلوص دل است می سوزاند.
    کلیدواژگان: دل، آتش، عشق، پختگی، معرفت
  • اسدالله واحد، اصغر افشاری صفحات 147-178
    رمان نوع ادبی خاصی است که بر پایه تحولات سیاسی- اجتماعی و فرهنگی جامعه در ربع آخر قرن سیزده در ادبیات فارسی به وجود آمده است. این نوع ادبی نیز مانند کلیت ادبیات از تحولات جامعه تاثیر پذیرفته و در سیر تحولات آن موثر واقع می شود؛ ولی ارتباط تنگاتنگ رمان با جامعه، این نوع را از انواع دیگر متمایز می کند.
    رمان به مثابه مطرح ترین نوع ادبی عصر جدید، برآمده از نیازها و جهان بینی آن است و در راستای تفکرات جهان بینی مدرن گام برمی دارد. علاوه بر این، رمان توانایی بیشتری نسبت به دیگر انواع ادبی در بازتاب تفکرات و وضعیت اجتماعی عصر خود دارد. مسائلی از این دست، در پبدایش و سیر تحول رمان نقش موثری داشته است. پژوهش حاضر زمینه های سیاسی- اجتماعی، فکری- فلسفی و فرهنگی موثر را در پیدایش رمان مورد بررسی قرار داده، و در ضمن آن، علل توجه به رمان تاریخی را در آغاز رمان نویسی فارسی، تبیین می کند.
    کلیدواژگان: رمان، زمینه های فرهنگی، مخاطب جدید، زمینه های سیاسی اجتماعی ناسیونالیزم
|
  • Hasan AhmadĪye GĪw Pages 1-10
    The root of the verb, especially the present verb, can be regarded as the most generative source in Persian language. One of the compound words which can be constructed viacombining the present verb root with a noun is the compound nominative adjective. Moreover, it can be constructed by combining the present verb root with other grammatical words. The most standard type of such composition is the structure whose both parts are the root of present verb. But in this derivative word, our purpose is focused upon the second part by which we express our meaning.
  • Shahin Awani Pages 11-46
    Rumi in first assembly of his Majālise Sabae (Seven Assemblies) explains the truth of bismillāh (in the name of God) and its various meanings (Maj. 33-35). But his Mathnawīye Manawī which Aflākī in his Manāqib (vol 2, p. 739) describes it as 'illuminating the mysteries of Quran', has not been commenced with bismillāh but also readers see no words such 'in memory of God', 'in the name of God' and etc in the opening poems. Why does Rumi commence his masterpiece with 'listen' instead of bismillāh and similar words? What is the message to which we must listen and which ear can hearken to Rumi's message? In present article, we try to deal with the fact that what is the hearing and its preconditions for Rumi.
  • MahmŪd OmĪdsālār Pages 47-54
    The author in this paper tries to consider all various records of the well-known Dāqgāh ode commencing with this couplet: چون پرند نيلگون بر روي پوشد مرغزار پرنيان هفت رنگ اندر سر آرد كوهسارWith regard to the records of it in such old manuscripts as Rādwīyānī's Tarjumān al-Balāqah, and according to the rule of recording the more difficult, he suggests that the opening couplet of the ode must be corrected as follow: تا پرند بيدگون بر روي پوشد مرغزار پرنيان هفت رنگ اندر سر آرد كوهسار
  • Homeirā ZomorrodĪ, Zahrā NazarĪ Pages 55-98
    A popular belief common among all nations is the conflict between good and evil forces, the division of the world into two zones of light and darkness, and the belief in the perpetual battle between the good (divine) and the evil (devil) phenomena. It is a battle that will be continued as long as the life shall last, in which the light will be the final victorious and dominant party. Such a view can also be traced in the myths, religions, and even among the thoughts of the modern world.The objective of the present research is to investigate the origin of one party of this battle: the evil forces and demons in Persian literature. To this end, it pursues the origins of such a thought in the Western Asia and the Mesopotamian civilization, the influence of which is undeniable on the Iranian culture. This study attempts to demonstrate the changes that took place in the above beliefs through the course of the time and the changes of geographical regions. The study is supported by the fact that the belief has passed both through the filtering of a reformer like Zoroaster and the culture of Islam as a religion. Meanwhile, the increasing awareness of man through the time and his dominance over the nature and his milieu has also played a role in the evolution of this belief as compared with its early origin.
  • YŪnus Seyf Pages 99-124
    When a subject is to be dealt with during a given juncture of time requires that all causes and elements involved should be taken into account. This is the case with discussing on mysticism and sufism during the period of literary turn, an intact, undiscovered and important area to which has not been pay any serious attention yet. In this paper, we try to explain, after a short introduction, the following three themes:1.mysticism during the Safavid period2.features of mysticism during the period of literary turn through a comparative study on mystical wittings of the Safavid, the interregnum and the Qajar periods3.causes of weakness and decline of mysticism and Sufism during the period.
  • Saeid Ul-Lahe Qare Baglu Simin Rajabi Asr Pages 125-146
    Among the four elements (water, air, fire, soil), that of fire is more subtle and more beautiful so that from the old times, it has been regarded as the most wonderful manifestation of the Divinity and the glorious beauty of its flames is reminiscent of the divine illumination. Whenever a heart is struck by love, it remembers the primordial pact with the beloved so that enthusiastically flares up and as a result of this it leaves all habitual actions and behaviors. Accordingly, such a heart is illuminated by the stimulus for moving toward the Truth and all impurities which can pollute the purity of heart, have been set to fire by its own essential holiness.
  • Asadulā H. Wahid Asghar Afsha Pages 147-178
    Novel is a special genre that has been developed during the last quarter of the 13th in Persian literature as a result of the social, political and cultural developments in Iranian society. This genre, as the whole of literature, is influenced by social events and influence upon them. But the close relation between the novel and society gives to this genre an outstanding position among all other literary species. The novel as a much-discussed genre in our time not only stems from the needs and the worldview of the modern world, but also remarkably enforces its thoughts and ideas. Our thoughts and the social situation can better be reflected in novel in comparison with other literary forms. The present paper tries to deal with the social, political, philosophical and cultural backgrounds developing the Persian novel, and meanwhile to explain the causes for attention to the historical novel in the start.