فهرست مطالب

پژوهشنامه مالیات - سال بیست و دوم شماره 69 (بهار 1393)

پژوهشنامه مالیات
سال بیست و دوم شماره 69 (بهار 1393)

  • تاریخ انتشار: 1393/02/17
  • تعداد عناوین: 8
|
  • علی اکبر عرب مازار، بهروز باقری، مصطفی جعفری پرور صفحات 9-38
    در سال های اخیر با مطرح شدن تئوری های جهانی سازی، حجم تجارت بین الملل و در نتیجه حجم مبادلات تجاری میان واحدهای تجاری وابسته افزایش پیدا کرده است. در این میان شرکت های چندملیتی با ایجاد شبکه وسیعی از شرکت های وابسته در نواحی مختلف جهان سعی کرده اند با استفاده از مکانیزم قیمت گذاری انتقالات به عنوان یک ترفند مالیاتی، اقدام به فرار یا اجتناب از پرداخت مالیات نمایند؛ از این رو در طول چند دهه اخیر، در سازمان های مالیاتی این موضوع و نحوه رسیدگی و جلوگیری از فرار یا اجتناب مالیاتی ناشی از آن، به یکی از مسائل عمده مالیاتی تبدیل شده است.در این مقاله با استفاده از روش مطالعات کتابخانه ای، ابتدا قیمت گذاری انتقالات از ابعاد گوناگون تبیین و سپس مسائل مختلف مالیاتی مرتبط با آن در کشور ایران مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان می دهد هر چند در متن صریح قوانین و مقررات مالیاتی ایران، به طور مستقیم به مسئله قیمت گذاری انتقالات اشاره ای نشده است اما با استناد به مفاد برخی از بخشنامه های مالیاتی و مفاهیم لحاظ شده در آنها، می توان با اعمال اصل معاملات مستقل، تاحدودی از فرار یا اجتناب مالیاتی ناشی از آن جلوگیری کرد.
    کلیدواژگان: قیمت گذاری انتقالات، فرار یا اجتناب مالیاتی، اصل معاملات مستقل، واحدهای تجاری وابسته
  • سعید توتونچی ملکی، جعفر حقیقت صفحات 39-68
    مالیات بر عایدی سرمایه یکی از پایه های مالیاتی مهم در نظام های مالیاتی است. ایجاد این پایه مالیاتی در اقتصاد ایران می تواند نظام مالیاتی را در تحقق سه هدف اساسی آن (تخصیص بهینه منابع، توزیع مناسب درآمد، ایجاد منابع درآمدی پایدار برای دولت) کمک کند. در این نوع مالیات، تفاوت ارزش خرید و فروش دارایی های سرمایه ای پس از کسر برخی از هزینه ها مانند هزینه استهلاک، هزینه سرمایه گذاری و غیره و همچنین کسر تعدیل افزایش ارزش ناشی از تورم دوره نگهداری دارایی، مشمول مالیات می شود. دوره نگهداری دارایی (کوتاه مدت و بلند مدت بودن) و نرخ مالیاتی تعیین شده متناسب با دوره، نوع دارایی (سرمایه ای یا مصرفی بودن)، تورم دوره نگهداری، زیان حاصل از نگهداری دارایی و بسیاری از مسائل دیگر از جمله مهمترین جزییاتی هستند که در تعیین نرخ و نحوه شمول و یا معافیت مالیاتی دارایی از این نوع مالیات موثرند. یکی از اهداف این نوع مالیات جلوگیری از فعالیت های سوداگرانه در بازار دارایی های سرمایه ای مانند املاک است لذا نرخ مالیات بر عایدی سرمایه متناسب دوره نگهداری کوتاه مدت دارایی ها بیشتر از نرخ مالیاتی دوره بلندمدت تعیین شده است. این موضوع با هدف تفکیک تقاضای مصرفی از تقاضای سوداگرانه و کنترل تقاضای سوداگرانه دارایی ها صورت گرفته است.
    کلیدواژگان: مالیات بر عایدی سرمایه، هزینه استهلاک، فعالیت های سوداگرانه
  • جمشید پژویان، مارال اسکندری * صفحات 69-92

    آنچه سراسر دو قرن اخیر را از قرن های پیشین آن متمایز می سازد، جنگ ها، انقلاب ها، کشف های علمی و نظایر آنها نیست. بلکه رشد اقتصادی پیوسته و گاه شتابانی بوده است که مجموعه اقتصاد جهان را به سرعت به پیش رانده است، اما این رشد مداوم امکان پذیر نمی شد اگر جهان نمی توانست به منابع عظیم انرژی فسیلی دست یابد و از آن بهره ببرد. اما مگر می توان اقتصادهای دانایی محور و صنایع بی وزن و دانش پایه را بنیاد کرد اما هنوز به انرژی فسیلی وابسته بود؟ در شرایطی که تحریم بیش از گذشته تیغه خود را برای فشار بر گلوگاه اقتصاد ایران تیز کرده است، کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی که نقش اساسی در اقتصاد سیاسی ایران در طول دهه های گذشته بازی کرده است، از اهمیت بیشتری برخوردار می گردد. یکی از راهکارهای کاهش وابستگی به نفت، بالا بردن درآمد مالیاتی دولت است. پیرو پیش نویس لایحه تحول نظام مالیاتی کشور در سال 1390 مبنی بر حذف تدریجی کلیه تبعیضات، ترجیحات، تخفیفات و معافیت های مالیاتی و استقرار مالیات بر جمع درآمد و همچنین پایین بودن رشد اقتصادی در کشور، هدف پژوهش حاضر بررسی اثر معرفی این پایه مالیاتی بر رشد اقتصادی می باشد. بدین منظور در این پژوهش وضعیت مالیاتی چند کشور منتخب از منطقه خاورمیانه و شمال افریقا (مصر، اردن، مراکش، تونس و قبرس) طی دوره 8 ساله)2009-2002) مورد مطالعه قرار گرفته است. روش مورد استفاده در این پژوهش روش داده های ادغام شده (پانل) می باشد. نتایج این مطالعه نشان می دهد که در کشورهای منتخب منطقه خاورمیانه و افریقا، اعمال مالیات بر مجموع درآمد شخصی، اثر منفی بر رشد اقتصادی کشورهای منتخب داشته است.

    کلیدواژگان: مالیات بر مجموع درآمد، مالیات مستقیم، رشد اقتصادی، کشورهای MENA
  • مجید حبیبیان نقیبی، سیده شریفه نبوی، زینب هاشم پور صفحات 93-114
    ارث و انتقال ماترک میت به وراث امر مستحدثه ای نیست. در همه تمدن ها و جوامع جهان در طول تاریخ شاهد حضور این موضوع و وضع قوانین روشن برای آن بوده ایم. مساله مالیات بر ارث به همراه سایر مالیات های متعارف در کشورهای پیشرفته ابداع، وضع و به اجرا درآمد و سایر کشورها نیز با تاسی از آن کشورها قوانینی را وضع و مالیات هایی را اخذ نمودند. این مقاله در صدد بررسی پرسش هایی در این زمینه است که برخی از آن ها عبارتند از: 1- با وجود ارث در صدر اسلام و توجه معنی دار شریعت اسلامی به آن و تبیین احکام جزئی مربوط به آن در کتاب و سنت، آیا اثری از وضع تکلیف مالی بر ارث در آموزه های اسلامی می توان یافت؟ 2- آیا در حکومت های صدر اسلام و حتی سایر خلفا در جامعه اسلامی سابقه ای از مالیات بر ارث وجود دارد؟ 3- در صورتی که پاسخ به پرسش های قبلی منفی باشد، وضع و اخذ مالیات بر ارث در جوامع اسلامی چه حکمی دارد؟ آیا از موارد منطقه الفراغ محسوب می گردد؟ 4- مالیات بر ارث در سایر کشورها در چه جایگاهی قرار دارد؟ 5- کدام یک از اسناد (قوانین موجود یا لایحه بازنگری) در ایران، با نتیجه مطالعات سازگاری بیشتری دارد؟ برای بررسی و پاسخ به پرسش های مذکور به روش توصیفی (تحلیل محتوا)، در سه
    زمینه
    ا- بررسی فقهی؛ 2- بررسی تاریخی؛ 3- بررسی وضعیت مالیات بر ارث در سایر کشورهای جهان مطالعه قابل قبولی باید صورت پذیرد و در نهایت قانون موجود و لایحه پیشنهادی، در ترازوی ارزیابی قرار گیرد و نسبت به سازگاری بیشتر هر یک از آن ها با مطالعه انجام شده، اظهارنظر و احیانا پیشنهاد جایگزین ارائه شود.
    کلیدواژگان: ماترک میت، بررسی فقهی، بررسی تاریخی، مالیات بر ارث
  • کمال صادقی، مانا مصباحی صفحات 115-134
    نحوه تامین مالی دولت ها در ادبیات اقتصادی هم به لحاظ آثار توزیعی و هم به لحاظ اثر تخصیصی جایگاه مهمی دارد. در این مطالعه منابع درآمدی دولت به دو دسته کلی «سخت الوصول» و «سهل-الوصول» تقسیم بندی می شود. پرسش اساسی این است که آیا افزایش سهم درآمدهای صادراتی حاصل از فروش منابع طبیعی به عنوان یکی از اجزای درآمدهای سهل الوصول مانع از افزایش سهم درآمدهای سخت الوصول در کشورهای منطقه منا می شود؟ و اگر چنین است، آیا تعبیه صندوق های ثروت ملی در این کشورها توانسته است تا مانع از اثر معکوس درآمدهای منابع طبیعی بر درآمدهای سخت الوصول مالیاتی شود؟ برای پاسخ به این سئوالات از داده های تابلویی 21 کشور منطقه منا در سال های 1990 تا 2012 استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که با افزایش سهم درآمدهای منابع طبیعی در GDP، سهم درآمدهای سخت الوصول در منابع درآمدی دولت های کشورهای مورد بررسی کاهش می یابد. در واقع، افزایش سهم درآمدهای منابع طبیعی جایگزین سهم درآمدهای مالیاتی می شود. همچنین، تشکیل صندوق های ثروت ملی در برخی از کشورها نقش انفعالی داشته و نتوانسته نحوه تامین مالی دولت ها را تحت تاثیر قرار دهد.
    کلیدواژگان: درآمدهای سخت الوصول، درآمد منابع طبیعی، صندوق ثروت ملی، داده های پانل
  • محمدرضا عبدی، سپیده صفایی صفحات 135-158
    مدیریت دانش در برگیرنده همه فرایندها و فعالیت های مرتبط با خلق، اکتساب، به اشتراک گذاری، تسهیم و استفاده از دانش، مهارت و خبرگی می باشد. با توجه به ضرورت تبدیل اطلاعات به دانش در سازمان امور مالیاتی کشور، این مقاله در پی آن است که به شناسایی عوامل موثر بر خلق دانش در سازمان امور مالیاتی پرداخته و نیز مدلی مناسب برای استقرار نظام مدیریت دانش در این سازمان را پیشنهاد نماید. بنابراین، در بخش اول با استفاده از روش تحقیق پیمایشی و با استفاده از آزمونT تک نمونه ای و آزمون فریدمن، عوامل تسهیل کننده و موثر بر خلق دانش در سازمان شناسایی و رتبه بندی شده است. جامعه آماری پژوهش کارکنان ستاد سازمان امور مالیاتی کشور بوده و از روش نمونه گیری تصادفی ساده 149 نفر انتخاب شدند. در بخش دوم با تاکید بر نتایج بخش اول و نیز با بررسی مفاهیم دانش و انواع آن، مدیریت دانش و مدلهای مطرح شده به منظور اجرای مدیریت دانش مورد بررسی قرار گرفته و مدل بهینه ای برای ایجاد و استقرار نظام مدیریت دانش در این سازمان ارائه شده است. دستیابی به مدل بهینه مدیریت دانش در سازمان امور مالیاتی کشور با تکیه بر رویکردی یکپارچه به آماده سازی پیش نیازها، فرهنگ سازی، اجرا و در نهایت ارزیابی و ممیزی دانش می باشد.
    کلیدواژگان: خلق دانش، تسهیم دانش، ممیزی دانش، سرمایه گذاری انرژی
  • حسین اصغرپور، سیما نصیب پرست، حمید مرادی صفحات 159-180
    اثرات مثبت توزیع عادلانه درآمد بر متغیرهای کلان اقتصادی از جمله بهره وری، رشد اقتصادی و کاهش فقر و در نتیجه بهبود رفاه اقتصادی و اجتماعی از یک سو و اثرات نامطلوب نابرابری درآمدی بر متغیرهای اجتماعی مانند جرم و بزهکاری سبب شده است توزیع عادلانه درآمد به یکی از مهمترین دغدغه های مسئولان اقتصادی کشور تبدیل شود. بر اساس ادبیات اقتصادی، در بین مجموعه متغیرهای محتمل موثر بر توزیع درآمد، مولفه های مالیاتی در کنار عوامل دیگر همچون رشد اقتصادی جزو مهم ترین عواملی هستند که مطالعات فراوانی بر نقش توزیعی آن ها در جوامع مختلف تاکید کرده اند. در این پژوهش سعی شده است با استفاده از داده های پانلی استانهای کشور طی دوره 1387-1384 و با بهره گیری از رویکرد اقتصادسنجی بیزینی اثر انواع مختلف مالیات در کنار برخی عوامل دیگر بر ضریب جینی (به عنوان مهمترین شاخص توزیع درآمد) مورد کنکاش علمی قرار گیرد. نتایج حاصل از روش میانگین گیری مدل بیزینی (BMA) نشان می دهد که فرضیه کوزنتز مبنی بر وجود رابطه U معکوس بین توسعه اقتصادی و توزیع درآمد در اقتصاد ایران مورد تایید قرار می گیرد.
    کلیدواژگان: مالیات ها، توزیع درآمد، شاخص جینی، میانگین گیری مدل بیزینی (BMA)، اقتصاد ایران
  • علی حسین صمدی، شهرام عیدی زاده صفحات 181-210
    هدف اصلی مقاله حاضر، طراحی الگویی پویا برای نظام مالیاتی ایران بر اساس رهیافت پویایی شناسی سیستم است. برای این منظور، به الگو سازی متغیرهای تلاش مالیاتی، درآمد مالیاتی و فرار مالیاتی پرداخته و پس از شبیه سازی الگو، وضعیت این متغیرها طی سال های 1404-1388 پیش بینی شده است. نتایج نشان می دهد که با ادامه روند کنونی، وضعیت تلاش مالیاتی و فرار مالیاتی در اقتصاد ایران از جایگاه مناسبی برخوردار نخواهد بود، و در سال 1404 تنها 66 درصد از مالیات های مورد انتظار دولت، وصول خواهد شد. همچنین میزان فرار مالیاتی در سال پایانی، به میزان 35 درصد خواهد رسید. بنابراین به منظور بررسی شرایط لازم جهت دست یابی به وضعیت مطلوب، سناریوهای متفاوتی طراحی و شبیه سازی شده است. نتایج سناریوها نشان می دهد که لازم است به طور همزمان تلاش هایی در زمینه کاهش نرخ تورم، افزایش وضعیت رفاهی مردم، کم کردن فعالیت اقتصاد غیر رسمی در کشور، افزایش رشد جمعیت، افزایش درآمد سرانه و افزایش مالیات ها (مالیات بر مصرف و واردات) صورت گیرد.
    کلیدواژگان: فرار مالیاتی، تلاش مالیاتی، ظرفیت مالیاتی، پویایی شناسی سیستم، شبیه سازی، ایران
|
  • Aliakbar Arabmazar, Behrooz Bagheri, Mostafa Jafari Parvar Pages 9-38
    Since introducing globalization theories in recent years, international trade volume and as a result trade transactions volume especially between related parties have been increased. Multinational companies have tried to avoid paying tax by establishing extensive networks of related parties around the world through TP mechanism, so TP and its auditing in recent decays have become more important issues in tax systems of different countries. In this paper by using library studies, first of all, different aspects of TP have been explained and then tax related issues of TP examined in Iranian tax system. The results show that although TP regulations are not included in tax laws explicitly but in some cases by using the circulars of tax administration, the tax authorities can implement the Arm's Length Principle and then deter tax avoidance and tax evasion resulting from TP mechanism.
    Keywords: Transfer Pricing, Tax Avoidance, Tax Evasion, Arm\'s Length Principle, Related Parties
  • Saeid Totonchi Maleki, Jafar Haghighat Pages 39-68
    Capital Gains Tax (CGT) is one of the major bases of tax systems. Establishing CGT in Iran can help tax system in fulfilling three objectives (including optimal resource allocation, income distribution, creating sustainable revenue sources for the government). This type of tax can be imposed on the difference of the value of capital, the value of buying and selling assets, etc after deducting some costs such as depreciation costs, costs of investment and so on. One of the goals of this type of tax is prevention of speculative activities in capital assets market like real estate market. Therefore, capital tax rate is based on short-term holding period which is more than the rate based on long-term holding period. This issue aims at separation of consumption demand from speculative demand and speculative demand control of assets.
    Keywords: Capital Gains Tax (CGT), Difference of the Value of Capital
  • Jamshid Pazhouyan, Maral Eskandari Pages 69-92

    What makes two recent centuries, different from previous ones are not wars, revolutions, scientific discoveries and so on, but this difference is due to continuous economic growth which is resulted from using fossil fuels. In the situation where sanctions have sharpened its blade for the pressure on Iran’s economy more than past, reducing oil dependence will be more important & considerable. One of the ways to reduce oil dependence is raising the state income tax from which much of the national budget should be obtained. The purpose of this research is to determine the effect of total income tax on economic growth. In this survey the tax status of some selected countries of the Middle East and North Africa (Egypt, Jordan, Morocco, Tunisia and Cyprus during the period of 8 years from 2002 to 2009) have been studied. The method which has been used in this study is panel data.

    Keywords: Tax on Total Income, Direct Tax, Economic Growth, MENA Countries
  • Majeed Habibian Naqibi, Seyede Sharife Nabavi, Zeinab Hashempour Pages 93-114
    Inheritance and transfer of legacy to the deceased’s heirs is not a new issue. This issue and its related clear regulations have existed in all civilizations and societies worldwide. Inheritance tax together with the other common taxes have been devised, introduced and implemented in the developed countries and other countries followed them. This paper seeks to review these questions: 1. Is there any financial obligations on legacy in Islamic teachings knowing that Islam has focused on it and there are related and detailed decrees in Koran and sonnat? 2. Is there any form of inheritance tax in the ancient Islamic governments or even in the other caliphs’ rules? If the answer to these questions are negative, what is the decree related to inheritance taxation? Is it considered one of the cases of “vacuum zone theory”? 4. What is the position of inheritance tax in the other countries? 5. Which of the documents (i.e. current laws or the reviewed bills in Iran) are more consistent with the studies’ results? For answering these questions, the sufficient studies should be done in the other countries of the world in a descriptive method by three jurisprudential, historical and comparative approaches and finally the current law and proposed bill should be evaluated and views and recommendations should be presented for more consistency with the studies done.
    Keywords: Legacy, Jurisprudential Review, Historical Review, Inheritance Taxation
  • Kamal Sadeghi, Mana Mesbahi Pages 115-134
    The government financing has a significant place in the economic literature due to its distribution and allocation impact. In this study the government revenue resources are classified into two categories: “hard to earn” and “easy to earn” revenues. The main question is whether the increase in the share of export revenues earned by selling natural resources which is considered as a component of “easy to earn” revenues prevent the increase in the share of “hard to earn” revenues in the MENA region? And if so, whether existence of SWFs (sovereign wealth funds) in these countries has the ability to prevent an adverse effect of the natural resource revenues on “hard to earn” tax revenues? To answer these questions, panel data of 21 countries in the MENA region from 1990 to 2012 are used. The results show that increasing the share of natural resource revenues in GDP reduce the share of “hard to earn” revenues of governments in the MENA region. In fact, increasing the share of natural resource revenues will replace tax revenue share. Moreover, the SWFs have passive role in some countries and they have not been able to affect government financing.
    Keywords: Hard, to, collect Revenues, Natural Resources Revenues, Sovereign Wealth Fund, Panel Data
  • Mohammadreza Abdi, Sepideh Safaei Pages 135-158
    Knowledge management covers all processes and activities related to creation, achievement, sharing and use of knowledge and resulted expertise and skills. The ability of distinguishing between knowledge and raw data enables the organization to change the information into related and appropriate knowledge and to achieve their goals. The present study is trying to identify factors affecting knowledge creation in Iranian National Tax Administration (INTA), and suggests an optimized model for establishing the knowledge management system in this organization. In the first section, effective factors on knowledge creation in the organization are identified and ranked through applying One-Sample T test and Friedman test. Statistical population was the employees of the INTA headquarters, and sampling was carried out in a simple random manner for 149 persons. In the second section related models of knowledge Management are being studied; and an optimal model is provided for the establishment and deployment of Knowledge Management system in INTA relying on an integrated approach for the preparation of the prerequisites, culture, implementation, and finally knowledge evaluation and audit.
    Keywords: Knowledge Creation, Knowledge Sharing, Knowledge Audit, Energy Investment
  • Hossein Asgharpour, Sima Nasibparast, Hamid Moradi Pages 159-180
    The positive effects of equal income distribution on macroeconomic variables such as productivity, economic growth and poverty reduction and consequently economic and social welfare improvement on one hand, and adverse effects of income inequality on social variables such as crime and delinquency on the other hand, have made equal distribution to one of the major concerns of economic officials of the country. For this reason, over the recent decades, an extensive literature has been devoted to achieve an equitable income distribution and investigation into the determinants of income distribution improvement. This study has attempted to investigate the effects of different types of tax as well as some other factors on one of the most important inequality indicators (GINI index) in Iran’s provinces by a Bayesian Econometrics Approach and applying Bayesian Model Averaging (BMA). Finally, according to the theoretical and empirical evidence, it is found that Kuznets’ hypothesized inverted U-shaped relationship between economic development and income distribution is supported by data.
    Keywords: Taxes, Income Distribution, GINI Index, Bayesian Model Averaging (BMA), Iran Economy
  • Alihossein Samadi, Shahram Eidizadeh Pages 181-210
    The main purpose of this paper is, to design a dynamic model for evaluation of economic and tax policies on Iranian tax system by using system dynamics approach. For this purpose, we consider the tax effort, tax capacity and tax evasion subsystems. The simulation of this model has been accomplished during 2008-2025. The results of base model simulation show that, if current situation continues, situation of tax effort and tax evasion will not in good position and in 2025, only 66 percent of expected tax will be collected. Also the extent of tax evasion in years of the final simulation will be 35 percent. For study of necessary conditions in order to access to optimal status, different scenarios have been designed and simulated. The results of simulations show that, in order to access to the desired status, in addition to coordination and interaction among the variables, some attempts should be done simultaneously to reduce the inflation rate, increase welfare, and decrease the activities in underground economy, increase population growth, per capita revenue and taxes (taxes on consumption and import).
    Keywords: Tax Evasion, Tax Efforts, Tax Capacity, System Dynamics, Simulation, Iran