Journal of Rangeland Science
Volume:3 Issue: 4, Summer 2013

این تحقیق با هدف تعیین ویژگی های رویشگاهی و فنولوژیک گونه کوهسری گارچی (Ferulago angulata) در دو اکوسیستم کوهستانی از استان کرمان شامل کوه هزار (باب زنگی) و بندر هنزا مورد بررسی قرار گرفت. ابتدا نقشه رویشگاه تهیه و سپس ویژگی های رویشگاهی (شامل پستی و بلندی، اقلیم، خاک)، فنولوژی و ویژگی های گیاه گارچی در دو منطقه مورد بررسی قرار گرفت. از گیاه مورد نظر در هر سایت 40 پایه به طور تصادفی انتخاب و پیکه کوبی و شماره گذاری انجام شد و وضعیت رویشی آنها هر ماه ثبت گردید. در این مطالعه ویژگی های گونه (شامل ارتفاع برگهای طوقه ای، ارتفاع ساقه گل، تعداد ساقه گل و تولید بوته) به همراه خصوصیات فیزیکی- شیمیایی عمق 30-0 سانتی متری خاک رویشگاه (شامل بافت خاک، اسیدیته، هدایت الکتریکی، فسفر و پتاسیم قابل جذب و درصد کربن آلی) بصورت ماهانه در طی یک دوره رشد از فروردین تا شهریور بررسی شد. کلیه صفات در قالب طرح فاکتوریل دو عاملی (منطقه و ماه) مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. نتایج نشان داد که این گونه در دامنه ارتفاعی 2750 تا 3540 متر از سطح دریا و بارندگی بیش از 200 میلیمتر رویش دارد. هدایت الکتریک خاک رویشگاه کمتر از یک دسی زیمنس بر متر و اسیدیته 5/7 تا 8/7 می باشد. بطور متوسط پوشش تاجی در منطقه هنزا معادل 7/15 درصد و در منطقه باب زنگی 1/6 درصد می باشد. طبق نتایج، اثر منطقه بر ارتفاع برگ های طوقه ای، ارتفاع ساقه گل دهنده و تولید بوته معنی دار بود که در این رابطه بیشترین میزان شاخص های رویشی گونه گارچی (ارتفاع برگ طوقه ای و تولید بوته) به منطقه باب زنگی و بیشترین میزان شاخص رشد زایشی (ارتفاع ساقه گل دهنده) به منطقه هنزا اختصاص داشت. مراحل رویش گیاه از اواخر فروردین شروع و تا اواخر شهریورماه ادامه دارد. زمان ظهورگل ها از خردادماه شروع شده که در تیرماه بذردهی کامل می گردد و در شهریور ماه کامل خشک می شود و به خواب زمستانه می رود.

با توجه به گذشت بیش از نیم قرن از پیدایش شرکت های تعاونی کشاورزی، این شرکت ها نتوانسته اند نقش متناسب با گستردگی و اهمیت بخش کشاورزی و منابع طبیعی در اقتصاد ملی ایفا کنند و جایگاه واقعی خود را در توسعه و ترویج کشاورزی و منابع طبیعی پایدار پیدا نمایند. این تحقیق با هدف مقایسه دیدگاه اعضای تعاونی ها و کارشناسان در خصوص عوامل موثر بر عدم موفقیت شرکت های تعاونی احیاء و بهره برداری از محصولات فرعی مرتعی و جنگلی در استان لرستان صورت گرفته است. تحقیق حاضر از نوع توصیفی پیمایشی و کاربردی است و جامعه آماری آن شامل کارشناسان و اعضا شرکت های تعاونی استان شامل 1100 نفر می باشند که با استفاده از روش نیمن- پیرسن 183 نفر به عنوان نمونه به صورت تصادفی مورد مطالعه قرار گرفتند. داده ها بر اساس آمار توصیفی (آزمون t) و روش همبستگی پیرسون تجزیه و تحلیل شد. نتایج آزمون t تک نمونه ای نشان داد که نظرات دو گروه در خصوص میزان تاثیر موانع اقتصادی و فنی در عدم موفقیت شرکت های تعاونی احیاء و بهره برداری مورد تحقیق یکسان، ولی نظرات کارشناسان و اعضا تعاونی ها در خصوص میزان تاثیر عوامل مدیریتی، آموزشی، فرهنگی- اجتماعی، قانونی متفاوت است. هم چنین نتایج t مستقل نشان داد که دیدگاه هر دو گروه کارشناسان و اعضا تعاونی ها، نسبت به موانع اقتصادی، مدیریتی، آموزشی و قانونی یکسان اما نسبت به موانع فرهنگی- اجتماعی و فنی متفاوت است. نتایج اولویت بندی نشان داد که از دیدگاه اعضا تعاونی ها به ترتیب، موانع مدیریتی، قانونی، آموزشی، فرهنگی- اجتماعی، اقتصادی و فنی و از دیدگاه کارشناسان نیز به ترتیب، موانع فرهنگی- اجتماعی، مدیریتی، اقتصادی، قانونی، فنی، آموزشی در عدم موفقیت شرکت های تعاونی مورد تحقیق نقش داشته اند.

زی توده گیاهی معیاری مهم برای تعیین قدرت و ظرفیت رشد مراتع خشک و نیمه خشک است. هرساله از مراتع به دلیل عدم نمونه برداری های درست، اطلاعات مناسبی برای برآورد زی توده گیاهی، وضعیت مرتع و اعمال مدیریت مناسب وجود ندارد. اندازه گیری زی توده گیاهی یکی از موارد قابل ارزیابی در مطالعات پوشش گیاهی است. با توجه به اینکه استفاده از روش قطع و توزین یک روش تخریبی و وقت گیر است، در این پژوهش تخمین زی توده گیاهی با توجه به یکسری از پارامترهای گیاهی (شامل سطح پوشش تاجی، قطر بزرگ و قطر کوچک تاج) انجام گرفت. برای نمونه-برداری از واحدهای نمونه برداری 2×2 متر به تعداد 70 پلات در امتداد 5 ترانسکت 100 متری استفاده شد. نتایج نشان داد که ضریب همبستگی مثبت و معنی داری بین بیوماس تر، خشک و با پارامترهای پوشش تاجی و قطر بزرگ در گونه Halocnemum strobilaceum وجود دارد (05/0(p<. در مدل رگرسیونی با استفاده از روش رگرسیون چند متغیر گام به گام، فقط درصد پوشش تاجی و قطر بزرگ با بیوماس تر رابطه معنی داری دارد. به طوریکه 2/80% تغییرات زی توده تر گیاهی توسط درصد پوشش تاجی و قطر بزرگ توجیه شد.

مساله فرسایش در حوزه های آبخیز ایران به دلیل هدر رفت آب های سطحی از موضوعات مهم اقتصادی و اجتماعی کشور محسوب می شود. از این رو مطالعه منابع آب، فرسایش خاک و عوامل موثر بر آنها و پیامدهای مربوطه از اهمیت زیادی برخوردار است. فرسایش آبکندی در ایران به دلیل شرایط مختلف حاکم بر نقاط متفاوت، گستره زیادی را به خود اختصاص داده و لذا مطالعه ویژگی های مختلف آن و خصوصا تولید رسوب ناشی از آنها در آبخیزهای مرتعی به عنوان یکی از معمول ترین کاربری های اراضی در کشور بسیار مهم است. در این تحقیق با توجه به اهمیت فرسایش آبکندی در شهرستان الشتر واقع در استان لرستان، رابطه بین رسوب دهی فرسایش آبکندی و خصوصیات مختلف زودیافت بارش شامل مقدار، شدت و مدت مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور 18 آبکند خطی، پنجه ای و جبهه ای شناسایی و خصوصیات مورفومتریک آنها در قبل و بعد از 5 رگبار منجر به تولید روانآب از آبان 1386 تا اردیبهشت 1387 اندازه گیری و ثبت گردید. سپس با استفاده از ماتریس همبستگی و آنالیز رگرسیون مهمترین فاکتورهای موثر بر تولید رسوب آبکندها تعیین شد. نتایج نشان داد که از مهمترین عوامل اقلیمی موثر در تولید رسوب آبکندها، شدت حداکثر بارندگی بوده است. نتایج تحلیل رگرسیون نیز نشان داد که شدت حداکثر بارش، مهمترین عامل موثر در منطقه مورد مطالعه بوده و توانایی تخمین رسوب ناشی از فرسایش آبکندی را با ضریب تبیین91/0 و خطای استاندارد 8/18 درصد دارا می باشد.

مطالعه رفتار چرایی دام در انتخاب و ترجیح گونه های گیاهی به منظور بهبود کارایی و دستیابی به یک رژیم غذایی مطلوب و درعین حال مدیریت مراتع، در سال های اخیر مورد توجه محققان قرار گرفته است. بنابراین در این مقاله رفتار چرایی و چگونگی ترجیح گونه ها توسط بز تالی درمنطقه مطالعاتی بریس چابهار درطول سالهای 1387تا 1389 بررسی شده است. جهت مقایسه رفتار چرایی دام، صفات میانگین سرعت حرکت دام، طول مسافت پیموده شده، زمان های صرف شده جهت چرا، استراحت و حرکت در ماه های فصل چرا (بهمن تا اردیبهشت) طی 3 سال مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. جهت تعیین ارزش رجحانی با استفاده از روش زمان سنجی، زمان توقف دام بر روی گونه های گیاهی در طول ماه های بهمن تا فروردین طی 3 سال محاسبه گردید. نتایج نشان داد که در این منطقه گونه Launaea mucronata که از پهن برگان علفی یکساله می باشد، بیشترین ارزش رجحان و گونه های Lotononis platycarpos و Sporobolus arabicus کمترین ارزش رجحان را دارند. تمام پارامترهای اندازه گیری شده رفتار چرایی، اختلاف معناداری در طی سال های مختلف نداشته است. زمان صرف شده برای استراحت در ماه های مختلف، اختلاف معنی داری از نظر آماری باهم داشته و به علت افزایش گرمای هوا در اواخر فصل چرا بتدریج زمان استراحت دام بیشتر شده تا فشار گرما بر دام تقلیل یابد. بر این اساس دام در اردیبهشت ماه بیشترین زمان استراحت را داشته و در ماه های فروردین، بهمن و اسفند به ترتیب از زمان استراحت کاسته شده است. نتایج این مطالعه می تواند جهت برنامه ریزی استراتژی چرا در مراتع چابهار و همچنین احیا مراتع منطقه مورد مطالعه با گونه های گیاهی مطلوب بز تالی مورد استفاده قرار گیرد.

یکی از کاربرد های عمده داده های ماهواره ای طبقه بندی پوشش سطح زمین می باشد. طی سال های اخیر تعدادی الگوریتم طبقه بندی برای طبقه بندی داده های سنجش از دور ابداع شده اند. یکی از آن ها طبقه بندی های درختی می باشد. هدف اصلی این مطالعه مقایسه سه الگوریتم انشعاب روش طبقه بندی درختی (جینی، آنتروپی و نسبت بهره) برای طبقه بندی پوشش سطح زمین منطقه دویرج در استان ایلام می باشد. برای این، ابتدا تصحیحات هندسی و رادیومتری بر روی داده های ETM+ سال 2007 صورت گرفت. سپس با بازدیدهای میدانی، طبقات مختلف کاربری اراضی تعریف و نمونه های آموزشی انتخاب گردید. نتایج حاصل از ارزیابی دقت تصاویر طبقه بندی شده نشان داد که روش طبقه بندی انشعاب جینی با ضریب کاپای 98/89 و دقت کل 17/91 % داری بالاترین دقت بودند و بعد از آن طبقه بندی انشعاب نسبت بهره و همچنین آنتروپی با ضریب کاپای به ترتیب 45/88 و 65/90 و دقت کل21/86 و 15/86% در مرتبه های بعدی قرار گرفتند.

این مطالعه برای شناسایی عوامل محدود کننده شایستگی تولید علوفه به منظور بهره برداری پایدار از اکوسیستم های طبیعی در مراتع علی آباد، لرستان در سال 1392 انجام گرفت. در این پژوهش اندازهگیری های میدانی با استفاده از روش قطع و توزین برای برآورد علوفه، چهار فاکتوری برای تعیین وضعیت مرتع، ترازوی گرایش برای مشخص شدن گرایش، نمود ظاهری و اندازهگیری درصد تاج پوشش گیاهان برای تیپ بندی، پیمایش صحرایی برای جداسازی واحدهای اراضی و به تبع آن تیپبندی صورت گرفت. در پایان تمامی نقشه های رقومی شده ی تیپبندی، گرایش، وضعیت، تولید علوفه با دستور یکپارچه سازی در محیط نرم افزار 9.3ArcGIS تبدیل به نقشه نهایی شایستگی تولید علوفه شد. نتایج نشان داد از 6 تیپ جداسازی شده مساحت 972 هکتار (1/20%) در کلاس شایستگی S1 و 3478 هکتار (6/71%) در کلاس شایستگی S2 و 406 هکتار (3/8%) در کلاس شایستگی S3 قرار گرفت و هیچ قسمتی از مراتع در کلاس غیر شایسته (N) قرار نگرفت. با توجه به نتایج حاصل از مدل نهایی شایستگی تولید مراتع در این تحقیق، مشخص گردید که تنها عامل محدود کننده شایستگی مراتع شیب زیاد می باشد همچنین می توان در کنار عامل مذکور، به عوامل کاهش دهنده ی دیگری چون پایین بودن درصد پوشش گیاهی، چرای مفرط و چرای زود رس، عدم رعایت تعادل دام و مرتع، تبدیل مراتع به دیم زارهای کم بازده و تولید علوفه اشاره کرد. در این تحقیق دقت، سرعت و سهولت کاربرد از عوامل اساسی در تعیین شایستگی مراتع با بهره گیری از سامانه اطلاعات جغرافیایی به شمار می رود که در این پژوهش نیز مدنظر بوده است.

به منظور بررسی ترکیبات شیمیایی و قابلیت هضم آزمایشگاهی پنج گونه علوفه مرتعی Agropyron intermedium،Bromus tomentellus، Hordeum bulbosum، Cousinia bakhtiarica و Scariolla orientalis در اقلیم های مختلف، مناطق قرق، مراحل سه گانه فنولوژی در استان چهارمحال و بختیاری نمونه گیری گردید. کلیه نمونه ها آنالیز شیمیایی گردید و قابلیت هضم آزمایشگاهی آن ها تعیین گردید. نتایج نشان داد که محتوی پروتئین خام گونه های مختلف در مراحل فنولوژیکی بطور معنی داری متفاوت بود. بیشترین و کمترین میزان پروتئین خام در مرحله رویشی و بذر دهی گونه Hordeum bulbosum و به ترتیب با مقادیر 2/15 و 9/2 درصد بود. درصد فیبرخام بین گونه های مختلف و مراحل فنولوژی به طور معنی داری متفاوت و کمترین و بیشترین مقدار آن به ترتیب درAgropyron intermedium و Cousinia bakhtiarica مشاهده شد. حداقل فیبر نامحلول در شوینده خنثی و اسیدی به ترتیب در مرحله رویشی گونه های Scariolla orientalis و Agropyron intermedium و حداکثر آن در مرحله بذر دهی گونه های Hordeum bulbosum و Cousinia bakhtiarica مشاهده شد. درصد قابلیت هضم ماده خشک و ماده آلی در کلیه گونه ها با ادامه رشد از مرحله رویشی به طرف بذر دهی کاهش یافت. بیشترین و کمترین مقدار قابلیت هضم ماده خشک و ماده آلی در مرحله رویشی و به ترتیب در گونه های Scariolla orientalis و Bromus tomentellus دیده شد. در کل می توان گفت که در مراحل اولیه رشد کیفیت علوفه های گونه های مرتعی برای تولیدات دامی کافی است اما، در این ایام مهمترین مسئله میزان کم تولید در واحد سطح است. با پیشرفت مراحل رشد به طرف بذردهی، ارزش غذایی کلیه گونه ها کاهش می یابد بنابراین، حیوانات روی مرتع با کاهش مواد مغذی مواجه می شوند.