فهرست مطالب

نشریه پژوهش های آبخیزداری
پیاپی 91 (تابستان 1390)

  • تاریخ انتشار: 1390/12/22
  • تعداد عناوین: 12
|
  • هادی نظری پویا *، عبدلرسول تلوری، علی اصغر فرهادی صفحه 1

    یکی ازگام های اولیه واساسی در طراحی سازه های هیدرولیکی و پروژه های کنترل سیلاب، محاسبه و برآورد مقدار دقیق سیلاب طراحی می باشد. تخمین دقیق میزان رواناب و سیلاب، خود مستلزم داشتن اطلاعات جامع و دقیق از وضعیت و میزان بارندگی و بارش طراحی می باشد. با توجه به تغییرات مکانی بارندگی، تهیه روابط عمق سطح تداوم بارندگی این امکان را فراهم می آورد تا با استفاده از آن بتوان الگوی مناسبی برای برآورد میزان باران طراحی درهر منطقه جهت اجرای پروژه های مختلف آبی ارائه نمود. دراین بررسی تعداد 9 رگبار فراگیر و حداکثر نهایی بارندگی، از میان50 رگباردر سطح3 استان همدان، قزوین وزنجان انتخاب گردید. تعداد ایستگاه ها از 169 ایستگاه هواشناسی مورد بررسی، در رگبارهای مختلف از 116 تا 125 ایستگاه طی دوره آماری 30سال (1345الی1376) متغیر است. بطورکلی پس از ترسیم منحنی های مجموع باران، برای هریک از ایستگاه های ثبات، هایتوگراف بارندگی ایستگاه های غیرثبات به کمک آمار بارش ساعتی ایستگاه ثبات استخراج شد. نقشه های همباران برای هریک از 9 رگبار در تداوم های مختلف ترسیم گردید. طبق بررسی های انجام شده منحنی های عمق - سطح - تداوم بارندگی برای کل منطقه تهیه و ترسیم گردید، که براساس آن می توان مقدار بارندگی را باتوجه به تداوم مورد نیاز در هریک از نقاط فاقد ایستگاه هواشناسی در مساحت های مورد نظر تعیین نمود.

    کلیدواژگان: باران طراحی، عمق، سطح، تداوم بارندگی، سیلاب طراحی، همدان، قزوین، زنجان
  • کورش کمالی، محمدحسین مهدیان، رضا سلیمانی، حسن انگشتری، حسن احمدیان صفحه 12
    اهمیت پخش سیلاب بر خصوصیات خاک غالبا ناشی از ته نشینی مواد معلق بر روی زمین های فرسوده است که آن ها را به اراضی بارور تبدیل نموده و موجب رونق کشاورزی می شود. ورود حجم زیادی از سیلاب که اغلب دارای برخستگاه متفاوتی می باشند، به مرور زمان سبب بروز تغییراتی در حاصلخیزی خاک از جمله مقادیر نیتروژن کل، فسفر و پتاسیم قابل استفاده می شود. به منظو تعیین روند تغییرات این عناصر در اثر پخش سیلاب، پژوهشی در این زمینه در 13 ایستگاه منتخب پخش سیلاب کشور در قالب یک پروژه ملی انجام گرفت. در این تحقیق مناطق اجرای طرح بر مبنای مشخصات و خصوصیات خاک، ویژگی های خاص حوزه آبخیز و شرایط حاکم بر عرصه پخش سیلاب گروه بندی شدند. پس از انتخاب نوارها در هریک از عرصه های پخش، با استفاده از شبکه بندی مبادرت به نمونه برداری به روش سیستماتیک – تصادفی گردید. با توجه به توزیع غیر نرمال داده ها (بر اساس تست کولموگروف- سمیرنوف)، از آزمون ناپارامتری (Kruskal & Wallis) به منظور تجزیه و تحلیل آماری استفاده شد (اهدایی، 1359). بررسی نتایج نشان داد که تغییرات درصد نیتروژن کل در ایستگاه های گروه 1 و 3، در سال آخر نسبت به سال اول اجرای طرح روند افزایشی داشت. به طوری که درصد نیتروژن کل در گروه 1، از 03/0، 03/0 و 02/0 درصد در نوارهای اول تا سوم در سال اول به ترتیب به 04/0، 03/0 و 03/0 درصد در سال آخر رسید. همچنین تغییرات فسفر قابل استفاده در ایستگاه های گروه 1 و 2، در سال آخر نسبت به سال اول اجرای طرح روند افزایشی داشته است. به طوری که فسفر قابل استفاده در گروه 1، از 1/3، 03/5 و 99/3 میلی گرم در کیلوگرم در نوارهای اول تا سوم در سال اول به ترتیب به 93/7، 09/9 و 89/5 میلی گرم در کیلوگرم در سال آخر رسید. همچنین فسفر قابل استفاده در عمق اول تا سوم گروه 2، از 35/7، 17/5 و 01/2 میلی گرم در کیلوگرم در سال اول به ترتیب به 25/9، 85/6 و 14/6 میلی گرم در کیلوگرم در سال آخر و در گروه 3، از 23/4، 1/3 و 74/4 میلی گرم در کیلوگرم در سال اول به ترتیب به 34/9، 95/6 و 72/6 میلی گرم در کیلوگرم در سال آخر رسید. میزان پتاسیم قابل استفاده در گروه 1، در تمامی نوارها با گذشت زمان روند کاهشی را نشان داد. به طوری که از 127، 133 و 128 میلی گرم در کیلوگرم در نوارهای اول تا سوم در سال اول به ترتیب به 111، 118 و 113 میلی گرم در کیلوگرم در سال آخر رسید. اگرچه بستر اولیه عرصه های پخش سیلاب از نظر مواد آلی و حاصلخیزی خاک فقیر می باشند، اما در مجموع پخش سیلاب باعث بهبود شاخص های حاصلخیزی در خاک سطحی عرصه های پخش سیلاب شده است؛ بی شک برای رسیدن به شرایط ایده آل نیاز به گذشت زمان بیشتری می باشد.
    کلیدواژگان: پخش سیلاب، حاصلخیزی، نیتروژن، فسفر، پتاسیم
  • منوچهر فرج زاده، مهین رازی صفحه 22
    بر اساس مطالعات سازمان هواشناسی جهانی، بادهای با سرعت بیش از 15 متر بر ثانیه (30نات) به عنوان طوفان شناخته می شوند. لذا بر اساس این آستانه، فراوانی و توزیع زمانی و مکانی طوفان های ایران در مقاله حاضر تحلیل و پهنه بندی شده است. برای انجام این کار پس از جمع آوری داده های سمت و سرعت باد ایستگاه های سینوپتیک کشور، یک دوره ی آماری مشترک40 ساله 33 ایستگاه استخراج گردید و فراوانی طوفان ها به صورت ساعتی، ماهانه و فصلی مورد بررسی قرار گرفت. همچنین جهات وزش طوفان ها برای ایستگاه های مورد مطالعه محاسبه شد. سپس اطلاعات حاصله برای تهیه نقشه پراکندگی مکانی و زمانی طوفان ها استفاده شد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که ماه مارس بیشترین میانگین روزهای طوفانی را با 12 روز در سال داشته است. در ایستگاه زابل که شرایط متفاوتی با سایر نقاط کشور نشان می دهد، ماه جولای بالاترین میانگین روزهای با طوفان را با 26 روز همراه داشته است. ساعت 12 بیشترین فراوانی وقوع طوفان ها را در کشور با 609 طوفان دارا بوده است. در ایستگاه زابل ساعت 6 با 841 طوفان بیشترین فراوانی را داشته است. همچنین پهنه بندی طوفان ها نشان می دهد که توزیع طوفان ها در کشور روند ثابتی ندارد، بطور کلی ایستگاه زابل با تفاوت زیاد بیشترین فراوانی وقوع طوفان ها را داشته است. ایستگاه های زاهدان، کرمان، تبریز، اصفهان، همدان و بندرانزلی شامل ایستگاه های با فراوانی وقوع بالا همچنین ایستگاه های خرم آباد، مشهد، اراک، ارومیه، گرگان، شاهرود، شیراز، تربت حیدریه و سمنان شامل ایستگاه های با کمترین فراوانی وقوع بوده اند. دیگر ایستگاه ها از نظر وقوع طوفان ها مقدار متوسطی را داشته اند. همچنین بررسی میانگین سرعت باد در ایستگاه های مورد مطالعه نشان می دهد که در اغلب ایستگاه ها بین میانگین سرعت باد و فراوانی وقوع طوفان ها رابطه معناداری وجود ندارد به این صورت که ایستگاه هایی که فراوانی بالایی را از نظر وقوع طوفان ها دارند لزوما میانگین سرعت بالایی ندارند.
    کلیدواژگان: طوفان، تحلیل زمانی، تحلیل مکانی، پهنه بندی، ایران
  • حمزه نور، سمیه فضلی، سیدخلاق میرنیا * صفحه 33

    فسفر از جمله عناصر ضروری برای رشد گیاهان بوده و از سوی دیگر عامل آلودگی منابع آب می باشد. هدف از تحقیق حاضر برآورد مقادیر اوج و متوسط غلظت فسفر و همچنین کل فسفر انتقال یافته ناشی از وقوع رگبار و تولید رواناب در حوزه آبخیز کجور با استفاده از مولفه های بارش و رواناب می باشد. در این راستا نمونه برداری از جریان سیلابی رودخانه مربوط به هفت واقعه بارش با فاصله زمانی حداکثر یک ساعت انجام شد. سپس تهیه مدل های رگرسیونی مناسب دو و چند متغیره ی تخمین گر غلظت اوج و متوسط و کل مقدار فسفر حمل شده با استفاده از مهمترین مولفه های بارش و رواناب صورت پذیرفت. نتایج نشان گر توانائی خوب روابط رگرسیونی به دست آمده با توجه به ضریب تبیین و کارآیی به ترتیب بیش از 884/0 و 883/0است. نتایج تحقیق حاضر زمینه ساز استفاده از روش مزبور در ارزیابی انتقال فسفر در مناطقی با شرایط حاکم مشابه با شرایط تحقیق و مدیریت مناسب آب و خاک آن ها می باشد.

    کلیدواژگان: فرسایش خاک، هدر رفت عناصر غذایی، برآورد بار فسفر، حوزه آبخیز کجور
  • سیده زهره میردیلمی، عادل سپهری صفحه 37
    در مطالعات پوشش گیاهی انتخاب شکل و سطح مناسب پلات در کارایی نمونه گیری بسیار موثر است و باعث می گردد که واریانس و زمان نمونه گیری به حداقل برسد. بدین منظور جهت کاهش زمان نمونه برداری و افزایش سرعت کار به مقایسه اندازه پلات در برآورد برخی ویژگی های کمی گونه ها (شامل درصد تاج پوشش گیاهی و تعداد پایه گونه ها) در دو منطقه قرق و منطقه غیرقرق پرداخته شده است. برای انجام این تحقیق ابتدا با عملیات میدانی پلات های یک مترمربعی و پلات دابنمایر(60 × 25 سانتیمتری) بصورت تصادفی در منطقه مورد مطالعه در دو منطقه قرق و غیر قرق مستقر گردیدند و درصد تاج پوشش گیاهی و تعداد پایه گونه ها در هر یک از پلات ها ثبت شد. داده های حاصل از پلات های با اندازه متفاوت در داخل و خارج قرق مورد تجزیه و تحلیل و مقایسه آماری قرار گرفتند. نتایج بدست آمده نشان می دهد که نوع پوشش گیاهی، پراکنش گیاهان و نوع متغیر مورد اندازه گیری روی اندازه و شکل پلات تاثیر بسزایی دارند بطوریکه اندازه مناسب پلات برای برآورد برخی ویژگی های کمی گونه ها در دو منطقه داخل قرق و خارج قرق تفاوت دارند. از این رو به نظر می رسد بهتر است برای برآورد تاج پوشش و تعداد پایه ها در منطقه داخل قرق از پلات دابنمایر و در منطقه خارج قرق از پلات یک مترمربعی استفاده گردد.
    کلیدواژگان: نمونه برداری، اندازه پلات، قرق- دابنمایر، برخی ویژگی های کمی، مرتع
  • احمد شریفی مالواجردی، محمد یونسی الموتی، ریچارد جان گادوین صفحه 43
    واکنش خاک به فشارهای وارده به وسیله لاستیک و ابزار درگیر با خاک یکی عواملی است که در ایجاد فشردگی خاک موثر می باشد. در این تحقیق با استفاده از یک حسگر پروفیل فشردگی خاک1 تاثیر فشار باد لاستیک نرم2 بر برخی از عوامل مرتبط با فشردگی شامل: عرض اثر لاستیک، عمق اثر لاستیک، شاخص مخروط و نیروی افقی خاک در لایه های مختلف (اعماق 10-0، 20-10، 30-20 و 40-30 سانتیمتر)، بررسی گردید. آزمایشات این تحقیق در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو تیمار فشار باد (90 کیلو پاسکال و 227 کیلو پاسکال) و در 3 تکرار در شرایط آزمایشگاهی (کانال خاک3)، انجام گرفت. تجزیه واریانس داده های آزمایش نشان داد که اختلاف بین میانگین مقادیر شاخص مخروط و نیروی افقی خاک در لایه های پایین خاک (اعماق 40-10 سانتیمتر) معنی دار بود. همچنین با وجود بیشتر بودن میانگین مقادیر شاخص مخروط و نیروی افقی خاک در اعماق پایین تر، اختلاف معنی داری در میانگین مقادیر این صفات در عمق سطحی (0 تا 10 سانتی متر)، مشاهده نشد و هر دو تیمار در یک گروه قرار گرفتند. میانگین مقادیر عرض اثر لاستیک و عمق اثر لاستیک در فشار بادهای مختلف لاستیک تفاوت معنی داری نشان داد به گونه ای که با افزایش مقدار فشار باد، مقدار عرض اثرلاستیک از 75 میلی متر به 70 میلی متر کاهش و عمق اثر لاستیک از 41 میلی متر به 56 میلی متر و شاخص مخروط به میزان 4 تا 21 درصد و نیروی افقی به میزان 9 تا 37 درصد در لایه های مختلف خاک افزایش یافتند. نتایج آزمایش نشان داد که می توان از حسگر پروفیل فشردگی خاک هم به عنوان یک ابزار تحقیقاتی و هم در شرایط عملی مزرعه برای تعیین ناحیه اثر فشار باد لاستیک بر فشردگی خاک استفاده نمود.
    کلیدواژگان: بار محوری، حسگر، فشردگی خاک، فشار باد، لاستیک
  • مرتضی صابری، محمد جعفری، علی طویلی، علیرضا شهریاری صفحه 49
    این تحقیق به منظور مقایسه میزان عناصر N، P، K، C و نسبتC/N در لاشبرگ سه گونه مرتعی Bromus tomentellus، Agropyron tauri و Psatyrostachys fragilis از نظر تاثیر گذاری بر شاخص های کیفیت خاک صورت گرفت. بعد از شناسایی رویشگاه های این سه گونه در منطقه طالقان، در انتهای فصل رویش (تابستان 87) نمونه برداری در مناطق معرف هر رویشگاه به روش تصادفی-سیستماتیک از لاشبرگ و خاک پای بوته و بدون پوشش گیاهی انجام شد. پس از نمونه برداری از لاشبرگ، میزان عناصر N، P، K، C و نسبتC/N و از خاک مقادیر N، P، K، C، C/N، قابلیت هدایت الکتریکی، اسیدیته، درصد کربنات کلسیم معادل و بافت تعیین شدند. پس از بررسی داده ها، تجزیه و تحلیل آنها با استفاده از آزمون های تجزیه واریانس و آزمون t مستقل انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس عناصر مختلف در لاشبرگ سه گونه نشان می دهد که میزان نیتروژن، کربن و نسبت C/N در لاشبرگ این گونه ها با هم اختلاف معنی داری دارد. به طوری که بیشترین میزان نیتروژن را گونه A.tauri و بیشترین مقدار کربن و نسبت C/N را گونه B.tomentellus به خود اختصاص می دهد. مقایسه خاک زیر بوته و منطقه شاهد نشان دهنده اختلاف معنی داری بین خاک زیربوته و منطقه شاهد است. به طوریکه گونه های فوق موجب افزایش حاصلخیزی خاک گردیدند. با توجه به نتایج این تحقیق در بین سه گونه گیاهی نسبت کربن به نیتروژن در لاشبرگ گونه A.tauri از دو گونه دیگر کمتر است. همچنین میزان نیتروژن، که یکی از عناصر مهم مورد نیاز برای ساختن پروتئین است در لاشبرگ این گونه بالاترین مقدار می باشد. در نتیجه، گونه A.tauri از لحاظ کیفیت لاشبرگ، سرعت تجزیه پذیری و اثرات آن بر خاک از شرایط بهتری نسبت به دو گونه دیگر برخوردار است.
    کلیدواژگان: کیفیت لاشبرگ، خاک، طالقان، Bromus tomentellus، Agropyron tauri و Psatyrostachys fragilis
  • مسعود نصری، علی سرحدی، رضا مدرس صفحه 55
    بررسی احتمال وقوع شدت خشکسالی ها و مدت آن به عنوان یک تحلیل استوکاستیک از وقوع دوره های خشکسالی به شمار می آید. در این مطالعه این دو ویژگی خشکسالی به صورت توامان بر روی 34 ایستگاه سینوپتیک واقع در ایران مرکزی به منظور پهنه بندی خشکسالی مورد بررسی واقع گردید. در ابتدا به منظور تحلیل فراوانی منطقه ای شدت خشکسالی و دوره تداوم آن، از روش گشتاورهای خطی استفاده گردید. به طوری که نتایج نشان داد که هر چند منطقه ایران مرکزی به لحاظ توزیع جغرافیائی شدت خشکسالی ناهمگن می باشد اما دوره تداوم خشکسالی در این منطقه از همگنی مناسبی برخوردار می باشد. به منظور تحلیل فراوانی 15 تابع توزیع فراوانی مورد استفاده قرار گرفت و بهترین تابع توزیع برای هر ایستگاه بر اساس حداقل مربعات خطا مشخص شد. تابع توزیع پیرسون III نیز بر اساس آماره ZDIST به عنوان بهترین تابع منطقه ای برای هر دو پارامترانتخاب گردید. نتایج همچنین بیانگر این مطلب می باشد که پراکنش شدت خشکسالی در دوره بازگشت های پایئن در ایران مرکزی تقریبا یکنواخت می باشد، اما در دوره برگشت های بالا، شدت خشکسالی در مناطق شرقی و جنوب غربی منطقه از شدت بالاتری برخوردار می باشد. و مناطق جنوب غربی منطقه بخصوص استان اصفهان به علت بالا بودن تداوم خشکسالی های شدید نیازمند مدیریت بحران و مدیریت منابع آب به منظور کاهش اثرات مخرب خشکسالی می باشد.
    کلیدواژگان: خشکسالی، شدت خشکسالی و دوره تداوم آن، تحلیل فراوانی، تابع توزیع پیرسون III، ایران مرکزی
  • زهره هاشمی، احمد پهلوانروی، علیرضا مقدم نیا، محمدرضا جوادی، عباس میری صفحه 68
    جهت ارزیابی و تهیه نقشه بیابان زایی تاکنون تحقیقات بسیار زیادی در داخل و خارج کشور صورت گرفته که منجر به ارائه مدل های منطقه ای فراوانی شده است. به منظور ارائه یک مدل منطقه ای و ارزیابی کمی وضعیت فعلی بیابان زایی محدوده ای با وسعت 88350 هکتار در منطقه زهک سیستان در نظر گرفته شد. در این تحقیق ابتدا براساس تلفیق اطلاعات مربوط به نقشه های توپوگرافی، زمین شناسی، عکس هوایی و بازدید های صحرایی، منطقه مورد مطالعه به 11 رخساره تفکیک گردید که هر رخساره ژئومورفولوژی به عنوان واحد اصلی ارزیابی وضعیت فعلی بیابان زایی مدنظر قرارگرفت. با توجه به تجزیه، تحلیل و تلفیق دو روش FAO-UNEP و MICD که از مطرح ترین مدل های بیابان زایی در خارج و داخل کشور محسوب می گردند، تلاش گردید تا شاخص های موثر مبتنی بر فرسایش آبی براساس نوع کاربری اراضی شناسایی و مناسب ترین آنها انتخاب شوند و در قالب یک مدل منطقه ای بیابانزایی و با توجه به ارزش عددی هر یک از شاخص ها در هر واحد کاری و سپس در کل منطقه مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرند. در نهایت وضعیت فعلی شدت بیابان زایی منطقه با تاکید بر معیار فرسایش آبی در چهار کلاس ناچیز و کم، متوسط، شدید و بسیار شدید برآورد گردید. نتایج بدست آمده نشان می دهد که در مدل پیشنهادی منطقه ای، عرصه مورد مطالعه از نظر شدت بیابان زایی در حدود 4915 هکتار (9/5 درصد) در کلاس کم (I)، حدود 78599 هکتار (1/94 درصد) در کلاس متوسط (II) قرار دارند. همچنین متوسط وزنی ارزش کمی در کل منطقه 19/15 =DS برآورد گردید که بیانگر وجود کلاس شدت بیابان زایی متوسط در کل منطقه می باشد
    کلیدواژگان: شدت بیابان زایی، مدل FAO، UNEP، مدل MICD، فرسایش آبی، زهک سیستان
  • الهام رمضانی، مهدی قاجار سپانلو، حسنعلی نقدی بادی صفحه 80
    شوری یکی ازمهمترین عوامل محیطی است که بر جوانه زنی، استقرار و رشد گیاهان تاثیر منفی دارد و سبب کاهش تولید گیاهان می شود. به منظور ارزیابی تاثیر تنش شوری بر جوانه زنی و رشد گیاهچه گیاه دارویی گل گاوزبان، دو آزمایش جداگانه انجام شد و اثر سطوح مختلف شوری ایجاد شده با آب شور طبیعی و آب شور مصنوعی (محلول NaCl+CaCl2) بر روی جوانه زنی این گیاه مورد بررسی قرار گرفت. این آزمایش بر پایه طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار اجرا گردید. تیمارهای این آزمایش ها عبارت از سطوح مختلف شوری شامل 0، 3-، 6-، 9- و 12- بار بود. نتایج نشان داد که سطوح مختلف شوری از دو نوع آب شور بر مولفه های جوانه زنی تاثیر معنی داری (p≤ 0/01) داشته است و همگام با افزایش سطح شوری، میزان وسرعت جوانه زنی و رشد گیاهچه (طول و وزن خشک ریشه چه و ساقه چه) کاهش یافت. البته، میزان کاهش این صفات در تیمارهای آب شور طبیعی به مراتب بیشتر از آب شور مصنوعی بود. اگرچه بذور گل گاوزبان تا شوری سطح 12- بار از محلول NaCl+CaCl2 به میزان20 درصد جوانه زنی داشتند ولی در تیمارهای آب شور طبیعی، جوانه زنی در سطح شوری 9- بار ناچیز بود و در شوری سطح 12- بار کاملا متوقف شد. به طور کلی، این تحقیق نشان داد که (1) بذور گیاه گل گاوزبان توانایی جوانه زنی در محیط های شور را دارا می باشند، (2) میزان جوانه زنی بستگی به نوع ترکیب نمک موجود در محیط رشد دارد، و (3) اثر بازدارندگی آب شور طبیعی به مراتب بیشتر از محلول NaCl+CaCl2 بود هاست.
    کلیدواژگان: Echium amoenum، شوری، جوانه زنی، رشد گیاهچه
  • نجمه یزدان پناه، ابراهیم پذیرا، علی نشاط، مجید محمودآبادی * صفحه 88

    شور و سدیمی شدن خاک از جنبه های مهم تخریب اراضی به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک محسوب می شود. تحقیق حاضر به بررسی نقش مواد اصلاح کننده معدنی و آلی مختلف، بر روند اصلاح خاک شور و سدیمی با تاکید بر توزیع کاتیون های محلول می پردازد. تیمارهای مواد اصلاحی شامل؛ شاهد، کود گاوی، تفاله پسته، گچ، ترکیب کود گاوی با گچ و ترکیب تفاله پسته با گچ، دو تیمار آب آبیاری با و بدون اسید سولفوریک بود که در سه تکرار مورد استفاده قرار گرفت. پس از اتمام آزمایش های آبشویی، غلظت کاتیون های محلول در عمق های مختلف اندازه گیری شد. نتایج حاکی از آن بود که پس از اتمام آزمایش های اصلاح، غلظت کاتیون های تک ظرفیتی و نیز میزان EC و SAR نزدیک به سطح خاک کمتر از عمق بود در حالی که کاتیون های دوظرفیتی، تغییر چندانی با عمق پیدا نکردند. این یافته مشخص می کند که کاتیون های تک ظرفیتی انتقال پذیری بیشتری نسبت به کاتیون های دو ظرفیتی دارند. نتایج نشان داد که در خاک های آهکی، بدون کاربرد مواد آلی و تنها از طریق آبیاری همراه با اسید سولفوریک می توان SAR را تا حد قابل قبولی کاهش داد. در مقایسه با گچ، اسید سولفوریک کارایی بیشتری در کاهش اثر سدیم داشت. در بین تیمارهای مورد مطالعه، تفاله پسته و کود گاوی به ترتیب بیشترین و کمترین کارایی را در کاهش EC و SAR داشتند. یافته های این تحقیق اهمیت و کارایی مطلوب تفاله پسته را در اصلاح خاک های شور و سدیمی روشن ساخت.

    کلیدواژگان: آبشویی، اسید سولفوریک، اصلاح خاک، گچ، مواد آلی
  • فرهاد ذوالفقاری، علیرضا شهریاری، اکبر فخیره، علیرضا راشکی، سهیلا نوری، حسن خسروی صفحه 97
    در این پژوهش با استفاده از روش ایرانی IMDPA که جدید ترین روش ارزیابی پتانسیل بیابان زایی در مناطق خشک و نیمه خشک می باشد، حساسیت اراضی دشت سیستان به بیابان زایی مورد ارزیابی و بررسی قرار گرفته است. برای این منظور پس از بررسی و ارزیابی های اولیه چهار معیار اقلیم، پوشش گیاهی، خاک و فرسایش بادی به عنوان مهم ترین معیارهای موثر در بیابان زایی منطقه با شاخص های متفاوت در نظر گرفته شد. با استفاده از روش فوق امتیازات هر شاخص در معیار مربوطه مشخص و ارزش هر معیار با محاسبه میانگین هندسی امتیاز شاخص های آن مشخص گردید و پس از آن هریک از معیارها به صورت لایه های اطلاعاتی وارد محیط GIS شدند. با روی هم گذاری و تلفیق لایه های رستری معیارهای مذکور و محاسبه میانگین هندسی معیارها به کمک فرمول DM=(SI×WEI× VI×CLI)1/4 و تجزیه و تحلیل آن با استفاده از مدل IMDPA نقشه شدت بیابان زایی منطقه بدست آمد. نتایج حاصل از این ارزیابی نشان می دهد 09/51 درصد منطقه از نظر درجه بیابان زایی در کلاس متوسط و 09/45 درصد آن در کلاس شدید قرار دارد و 82/3 درصد منطقه که شامل مناطق مسکونی و مخازن آب چاه نیمه ها بود در هیچ کلاسی قرار نگرفت. معیار فرسایش بادی با ارزش عددی 67/1 بیشترین تاثیر و معیار خاک با ارزش عددی 34/1 کمترین تاثیر را در بیابان زایی منطقه دارد. همچنین معیارهای پوشش گیاهی و اقلیم به ترتیب با ارزش های عددی 51/1 و 57/1 شدت بیابان زایی متوسط را نشان می دهد.
    کلیدواژگان: شدت بیابان زایی، معیار، شاخص، مدل IMDPA، سیستان
|
  • H. Nazari Pouya, Telavari A., Farhadi A.A Page 1

    Estimation of design flood is the first step in hydraulic structures and flood control projects designing. On the other hand، estimation of runoff and flood، need to precipitation and design rainfall informations. Therefore، with respect to the spatially variations of rainfall and providing Depth–Area–Duration relationship، we can obtain suitable patterns of rainfall for estimation of design rainfall values in various locations. In this study، after gathering all storms in Hamedan، Qazvin and Zanjan provinces، 9 maximun and overall storms from 50 storms were selected. The results showed that between all of storms،the November 5،1994 storm is maximum and overall than others. The number of stations varies from 116 – 125 of 169 total stations in different storms. After drawing rainfall accumulation curves for climatology raingage stations، the hytograph curves were drived for noun recorded stations. After that the rainfall maps provided for 9 storms. Finally Depth–Area–Duration curves provided using rainfall maps. Using this curves were derived rainfall amount in any region and duration.

  • Kamalik., M.H. Mahdian, R. Soleimani, H. Angoshtari, H. Ahmadian Page 12
    Importance of flood spreading related to soil resources is due to sedimentation of suspended materials in eroded lands. These lands are converted to fertile lands with high capability for developed agriculture. Entrance of flood with variable resources produces variability in soil properties. Therefore، trend of changes in total nitrogen (N)، phosphorous (P) and potassium (K) were investigated in this research. For those purposes، the experimental stations were selected، based on soil properties، watershed characteristics and conditions of flood spreading sites. After selection of bands، sampling was done by the systematic-randomized method. Non-parametric test (Kruskal & Wallis) was used for statistical analysis because of data non-uniformity of (based on Kolmogorov-Simernov test). Variability of total N in stations of group I and group II increased in the final year in comparison with that of the first year. So، total N from the first to the third bands ranged from 0. 03، 0. 03 and 0. 02 percentage in the first year to 0. 04، 0. 03 and 0. 03 percentage، respectively in the final year. Also، P variability in stations of group I and group II increased from the first year to the final year. So، available P in the three bands ranged from 3. 1، 5. 03 and 3. 99 mg/kg in the first year to 7. 93، 9. 09 and 5. 89 mg/kg in the final year. In the stations of group II، available P in the three depths ranged from 7. 35، 5. 17 and 2. 01 mg/kg in the first year to 9. 25، 6. 85 and 6. 14 mg/kg in the final year. In the stations of group III، available P in the three depths ranged from 4. 23، 3. 1 and 4. 74 mg/kg in the first year to 9. 34، 6. 95 and 6. 72 mg/kg in the final year. In group I، available K decreased from the first year to the final year. So، available K from the first to the third bands ranged from 127، 133 and 128mg/kg in the first year to 111، 118 and 113 mg/kg in the final year. Despite the low quality of soil fertility prior to the construction of these stations، in general، floodwater spreading has considerably improved soil fertility. However، desirable objectives may be achieved in long term through occurrence of diverse flood events and suitable maintenance of the stations.
  • M. Farajzadeh, Razi, M Page 22
    According to world meteorological organization study، winds with more than 15m/s (30knot) are identified as storm. Therefore based on this threshold in this study، the temporal and spatial distribution of storms in Iran has been analyzed and zoning. In order to achieve the purpose of this study، after gathering the data of wind direction and speed in stations of the country، a common 40-year period among 33 stations was extracted، then regime of wind speed، storms frequency and direction were calculated with help of SPSS and EXCEL software. Then، the data was entered in Arc GIS software then، temporal and spatial distribution map of storms in Iran was obtained and analyzed. The results of this study show that، March had the most average stormy days with 12 days، in Zabol station، August had the most average stormy days with 26 days. The most frequency of storms occurrence was at 12 with 609 frequency. In zabol station most frequency storm was at 06 with 841 frequency.. Also، storm zoning shows that storms distribution in the country did not have fixed trend. In sum، Zabol station significantly had most frequency of storm occurrence. Zahedan، Kerman، Tabriz، Esfahan، Hamedan and Bandar anzali stations had high frequency occurrence. whereas، Khoram abad، Mashhad، Arak، Oromieh، Gorgan، Shahrud، Shiraz، Torbate heidarieh and Semnsn stations had the lowest frequency occurrence. The rest had the average storms occurrence. Also mean wind speed show that، in the more stations did not have significant relation between mean wind speed and frequency of storms occurrence.
  • Hamzeh Noor, Somayeh Fazli, Seyed Khalagh Mirnia Page 33

    Phosphorus (P) is an important nutrient for plants، in other hand P contaminates water resources. The present study aimed to access the applicability of rainfall and runoff variables of seven storm events occurred during 2008 in prediction of storm-wise peak and average P concentration and total P loss in Kojour watershed with the help of bivariate and multivariate regression models. Towards this attempt، seven storm events occurred during study period were analyzed، samples of river were collected for seven events with time intervals of 1 h. The results verified the capability of regression model with relatively high determination and efficiency coefficients of 0. 884، 0. 883 respectively. The results could facilitate the application of given methods obtained in the present study to other areas with similar conditions and leading to the suitable soil and water management.

  • S. Zohreh Mirdeilami, Adel Sepehri Page 37
    Selecting the suitable shape and area of plot is very effective in sampling efficiency in vegetation studies and causes the least variance and time of sampling. to this purpose، for reduction of sampling time and increase of work speed comparing the plot size in estimating the quantitative characteristics of species (containing canopy cover percentage and density of species) in either enclosure and non enclosure area. For do this research، first established 1m2 plots and daubenmire (25*60 cm) plots randomly in the case study in two enclosure and non enclosure area and registered canopy cover percentage and density of species in each plot. Analysed and compared statistically data get of the plots with different size in inside and outside of enclosure. results get showed that vegetation type، plants distribution and measuring variable type have intensive effect on plot size and shape، according as optimum plot size differ for estimating the quantitative characteristics of species in two enclosure and non enclosure area. Therefore seem it is better using 1m2 plots and daubenmire plots for estimating the canopy cover and density in non enclosure and enclosure area respectively.
  • A. Sharifi Malvajerdi_M.Yousefi Alamouti_R. J Godwin Page 43
    Soil response to pressures imposed by wheel and soil engaging tools is one of the most important factors، which can cause soil compaction. This research was to investigate the effect of inflation pressure on soil compaction related factors such as rut width، rut depth، cone index and horizomtal force in different soil layers profile using a flexible carcass tyre and a soil compaction profile sensor in controlled soil bin laboratory conditions. Studies were conducted at two level of inflation pressures of 90 and 227 kPa at three replications in a randomized complete block design. F test were applied to compare the means of pressure. Variance analysis of experimental data showed that there was significant difference between the mean values of soil cone index and horizontal force at depths of 10 to 40 cm of soil. While the mean values of those parameters was not significantly different at depths of 0 to 10 cm. However، the mean of rut width and rut depth at the two inflation pressures was significantly different. Increased inflation pressure decreased values of rut width from 75 mm to 70 mm and increased values of rut depth from 41 mm to 56 mm. The amounts of cone index increased from 4% to 21% and horizontal force increased from 9% to 37% at different soil layers by increasing inflation pressure. Results also indicated that soil compaction profile sensor can be used as a research and a practical tool under field conditions to determine the effect of inflation pressure on soil compaction.
  • M. Saberi, M. Jafari, A. Tavilia., R. Shahriari Page 49
    The object of this research was to compare the amount of N، P، K، C and C/N in litter of three range species including Bromus tomentellus، Agropyron tauri and Psatyrostachys fragilis in order to determine the influences of these elements on soil quality indexes. Soil and litter sampling was done at the end of growing season (summer 2009) after identification the sites of these species in Taleghan. Sampling were conducted in the key area of each site based on random-systemic method. The samples were collected and transferred to laboratory، the amount of C، N، K، P، C/N ratio in litter and pH، EC، Lime and texture in soil were determined. After investigation of data، their analyses were performed by T. test analysis، analysis of variance and Duncan. The result of variance analysis showed that there was significant deference between of C، N and C/N ratio in litter of these species. The maximum of N was related to A. tauri and the maximum of C and C/N ratio was related to B. tomentellus. Comparison of under plant soil and control area showed that there was significant deference between under plant soil and control area and above species was increased soil fertility. In generality A. tauri was better than two other species in litter quality، speed of degrade ability and its effect on soil conditions.
  • M. Nasri, A. Sarhadi, R. Modarres Page 55
    Investigation of occurrence probability of drought characteristics (severity and duration) is considered as a stochastic analysis for drought zoning. This study combined these two features on 34 stations in central Iran for drought zoning. Firstly L-moment method was used to regional frequency analysis of drought severity and its duration. The results showed that although the study area based on drought severity is not homogenous، it’s considered as a homogenous region according to drought duration. Then Pearson III distribution function was selected as the best regional function for both characteristics. Results also proved that drought severity in the lower return period is almost uniform in central Iran، but in high return period، this parameter in eastern and southwestern of central Iran is higher than other regions. Also West regions، especially in Isfahan region due to longer severe droughts need to a crisis management and water resources management in order to reduce the destructive effects of this natural event.
  • Z. Hashemi, A. Pahlevanravi, Alireza Moghaddamnia, . Mohhamad Reza Javadi, A. Miri Page 68
    Many studies have been carried out to assess and prepare desertification map in the world. In order to develop a regional model and quantitatively assess the present situation of desertification، a study was carried out in an area of 88350 hectares in Zahak region of Sistan. In this study، at first by combining information extracted from topographic and geologic maps، air photos and field survey، the area was divided into 11 geomorphologic facies; each of which was considered as the main unit for evaluation of the present situation of desertification. Considering to FAO-UNEP and MICD models are the most famous models of desertification intensity assessment in Iran and world. In this study، based on land use، effective indices emphasizing water erosion criterion were identified using to FAO-UNEP and MICD models. Then، the most effective of indexes was selected and a desertification area model was allocated. Also، the numerical value of indices was analyzed in each work unit and after all area. Finally، the present situation of desertification intensity of the study area emphasize of water erosion criterion in four classes of insignificant and low، medium، intense and very intense was estimated. The results indicate that in the developed regional model، the study area with respect to intensity of desertification is placed in about 4915 hectare (5. 9 %) in the low class and about 78599 hectare (94. 1 %) in the medium class. also the weight medium of quantities valuation estimated in the total area DS=15. 19. That، it indicated the intensity of desertification medium class in the total area.
  • E. Ramezani , Mehdi Ghajar Sepanlou, H. A. Naghdi Badi Page 80
    Salinity is one of the most important environmental factors that have negative effects on the germination، establishment and growth of plants and decrease the production of plants. To evaluate the effect of salinity on germination and seedling growth of echium، two separate experiments were conducted and the effects of different levels of salinity of natural and artificially made saline water (solution of NaCl+CaCl2) were examined on the germination of this plant. The experiments were carried out based on a completely randomized design with four replications. Treatments of this experiment consisted of different levels of salinity including (0، -3، -6، -9 and -12 bar)، which were، respectively. The results showed that different levels of salinity in two types of saline water had a significant effect on the components of germination (p ≤ 0. 01) and with increasing salinity levels، the amount and rate of germination and seedling growth (length and dry weight of radical and peduncle) declined. Of course، these traits decreased in natural saline water treatments far more than artificial saline water. Although echium seeds had 20% germination in salinity level -12 bar of NaCl+CaCl2 solution in natural saline water treatments، germination was negligible in salinity level -9 bar and completely stopped in salinity level -12 bar. Overall، the study showed that (1) echium plant seeds have germination ability in the salt environments، (2) germination rate depends on the type of salt composition in the growth environment، and (3) the inhibitory effect of natural saline water was far more than the NaCl+CaCl2 solution.
  • Najme Yazdanpanah, Ebrahim Pazira, Ali Neshat Page 88

    Soil salinity and sodicity are escalating problems worldwide، especially in arid and semi-arid regions. This study investigates the effect of some mineral and organic amendments on reclaiming a saline- sodic soil based on distribution of soluble cations. The soil amendments consist of control، cattle manure، pistachio residue، gypsum، manure + gypsum and pistachio residue + gypsum; water treatments with and without sulfuric acid with three replicates were performed. At the end of experiments soluble cations were measured at different depths. The results indicated that monovalent cations and also the EC and SAR showed the lowest values near the soil surface، while bivalent cations had no significant variation with depth. This finding shows that monovalent cations would be more mobile than the bivalents. Also، it was found that in comparison with gypsum، sulfuric acid had more efficiency in the SAR decreasing. However، in calcareous soils، this aim would be achieved by only irrigation. Pistachio residue and cattle manure had the highest and the lost efficiencies in decreasing of the EC and SAR. The findings of this research reveal the relative importance and efficiency of pistachio residue in reclaiming of the sodium affected soil.

  • F. Zolfaghari, A. Shahriari, A. R. Rashki, S. Noori, H. Khosravi Page 97
    In this research، desertification intensity of sistan plain was evaluated using IMDPA the newest method of Assessment of Desertification Potential in arid and semi arid regions of Iran. For this purpose 4 criteria selected including vegetation cover، soil، climate and wind erosion. Each criterion was assessed based on the selected indices which result in qualitative mapping of each criterion cased on geometric average of the indices. Then، sensitive map of region was extracted using geometric average of all criteria. Thematic databases، with a 1:50000 scale resolution، were integrated and elaborated in a GIS based on arc/info8، arc view3. 2 and especially ILWIS. By laminate of thematic databases layers and using this formula DM= (SI×WEI× VI×CLI) 1/4 to Calculate the geometric mean Criteria. Then Desertification intensity map was obtained with analysis IMDPA Model. The result showed that 51. 09% of study area was found to be in medium and about 45. 09% in high class of desertification. And while 3. 82% of the region in clouding Residential and Water tanks (CHAH NIME) there aren’t in any classification. Analysis of desertification criteria in Sistan region showed that among study criteria، wind erosion criteria is a major problem with a geometric average of 1. 67 which shows high class while soil with a weighted average of 1. 34 has lowest effect in desertification. Also vegetation cover and climate criteria with a geometric average of 1. 51 and 1. 57 show middle class desertification.