نشریه سراج منیر
سال یکم شماره 4 (زمستان 1390)

دیوبندیه نماینده نوع تفکر کلامی و فقهی در چهارچوب فقه حنفی و کلام ماتریدی، با گرایش های صوفیانه در شبه قاره هند هستند که در جریان مبارزه با استعمار انگلیس بر هند به وجود آمده اند. دیدگاه های کلامی آنها تا اندازه زیادی با افکار سلفی وهابی مغایرت دارد و تضاد آنان با وهابیت چنان است که به تکفیر همدیگر پرداخته اند. هرچند برخی دیوبندیان متاخر به دلایلی سعی در نزدیک شدن خود به وهابیت دارند، ولی نویسندگان وهابی پیوسته به تکفیر آنها پرداخته و ادعای قرابت آنها را فریبکارانه شمرده اند.

ظاهرگرایی و جمود و تحجر، سابقه ای دیرین در تاریخ تفکر اسلامی دارد. این جریان فکری در دوران های مختلف با فراز و نشیب زیادی روبه رو شده است. قرن چهارم یکی از دوران های بسیار شگفت در تاریخ تمدن اسلامی است و از بالندگی و شکوه فرهنگی و تمدنی برخوردار است، ولی جریان ظاهر گرایی در بغداد توسط بربهاری با اقدامات تکفیری و خشونت آمیز در پی انحراف در این جنبش بود. این مقاله در پی تبیین دیدگاه ها و عملکرد افراطی خلف بربهاری است.

علمای وهابیت درباری در طول سالیان دراز در کنار حکام آل سعود و سایر سردمداران مستبد به دفاع از آنان و شرعی سازی اقدامات مجرمانه شان مشغول بوده اند و بر همین اساس بیشترین ضربه ها را بر پیکره جوامع اسلامی فرود آورده و جایگاه دین و دستور های نجات بخش اسلام عزیز را در حد ابزاری در دست این حکومت ها تنزل داده اند. از این رو، مسلمانان باید برای شناخت این افراد و تفکرات و حیله های آنان تلاش کنند و پرده از واقعیت وجودی این طیف بردارند.
در این نوشتار سعی شده است که علاوه بر آشنایی با تفکرات این جریان منحرف، تا حدی به نقد این تفکرات پرداخته شود و تناقضات موجود در این جریان فکری برای مخاطبان گرامی روشن گردد.

ابن تیمیه که یکی از اصلی ترین نظریه پردازان وهابیت است و آرای او مبانی فکری علمای وهابی بوده، نقش به سزایی در رشد و گسترش تفکر سلفی و بعدها شکل گیری وهابیت داشته است. علمای مذاهب اسلامی با درک خطر افکار التقاطی وی، همواره به نقد وی پرداخته و در جهت مقابله با این افکار تلاش کرده اند. از این رو، برای شناخت وهابیت و مقابله با آن، آگاهی از دیدگاه علمای اهل سنت که با رویکرد علمی به نقد افکار وی پرداخته اند، ضروری به نظر می رسد.
این مقاله در صدد است تا نظر برخی از مهم ترین منتقدین و مخالفین ابن تیمیه، از علمای مذهب شافعی چون ذهبی، و سبکی از معاصرین تا علمای قرون متاخر را بررسی کند تا زمینه برای شناخت صحیح و دقیق این فرقه فراهم گردد.

نوشتار پیش رو پاسخی است به یکی از شبهات ناصر القفاری که در کتاب اصول مذهب الشیعه بدان اشاره کرده است. این نوشتار با توجه به منابع فریقین درصدد اثبات حقیقت مصحف امام امیرالمومنین علی(علیه السلام) می باشد. از این رو، نخست دلایل و مستندات قفاری با استفاده از منابع اهل سنت و شیعه مورد نقد و بررسی قرار گرفته و با بیان دلایل فراوان، وجود مصحف مبارک امام امیرالمومنین علی(علیه السلام) به اثبات رسیده است.

تحریف و دست بردن به متون با اهداف خاص، سابقه بس طولانی دارد. یهودیان قهرمان تحریف در تاریخ اند. وهابیت نیز دست به تحریف زده و قسمتی از مباحث متون و آثار اسلامی را که با دیدگاه های آنان همسو نبوده است، از کتاب ها به کلی حذف و یا کلمات مبهم جایگزین آن کرده اند. در تحقیق پیش رو، پس از بیان معنای لغوی و اصطلاحی و سابقه تحریف، به نمونه هایی اشاره شده که وهابیان در آثار فعلی اهل سنت، دست به تحریف و حذف برده اند. تحریف در آثار اهل سنت بسیار گسترده است که پرداختن به همه آنها فرصت دیگر می طلبد.