نشریه سراج منیر
سال دوم شماره 5 (بهار 1391)

پیروان فرقه وهابیت ادعا می کنند تنها کسی که توحید را فهمیده، محمد بن عبدالوهاب است. وی می گوید پیامبران الهی یک رسالت بیشتر نداشتند و آن رسالت عبارت است از دعوت به توحید عبادی؛ زیرا مردم فقط در توحید عبادی مشرک شدند و در دیگر مراتب توحید نظیر: توحید ذاتی، صفاتی، افعالی، ربوبیت و غیر آن، موحد بودند. همچنین او رفتار مسلمانان را درباره بزرگداشت آثار بزرگان دین، زیارت و توسل به آنان، شرک در عبادت می شمرد. بدین جهت، مسلمانان را مانند مشرکان صدر اسلام می دانست. نوشتار حاضر درصدد تبیین دیدگاه ابن عبدالوهاب درباره توحید و شرک و نقد و بررسی آن است.

در طول تاریخ اسلام، مفسران هر یک با شیوه خاصی به تفسیر آیات قرآن پرداخته اند. از این رو شایسته است به بازنگری و ارزیابی آن روش ها و بیان نکات ضعف و قوت آنها پرداخته شود. یکی از آن شیوه ها، شیوه ابن تیمیه است که در عصر ما نقد و بررسی آن ضروری به نظر می آید؛ زیرا آرا و عقاید وهابیون از مبانی و آرای ابن تیمیه نشئت گرفته است که این مقاله در صدد بیان شگردها، استراتژی های، و نقد و بررسی اصول و مبانی تفسیری ایشان (مانند نفی مجاز، تکیه بر ظواهر بدون توجه به قرائن، عدم تاویل صفات خبری و...) می باشد وی در تفسیر آیات متشابه، از آیات محکم که قرآن از آنها به ام الکتاب تعبیر کرده، بهره نگرفته و لازمه تفسیر وی از صفات خدا، قائل شدن به تجسیم و تشبیه است.

وهابیان و در راس آنها ابن تیمیه، وقتی با احادیث مربوط به فضایل اهل بیت پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) مواجه می شوند، تا جایی که امکان دارد، درصدد انکار بر می آیند و در این راه از شیوه های مختلفی استفاده می کنند، و استراتژی ایشان در این باره سه رکن اساسی یعنی تکذیب، تاویل و تشریک است. در این نوشتار سعی شده شیوه یاد شده با بیان نمونه هایی ارائه شود.

هدف این تحقیق، تبیین جایگاه توحید در زیارتنامه های اهل بیت(علیهم السلام) است. در این زیارتنامه ها معارف توحیدی بسیاری وجود دارد که اهمیت فوق العاده و جایگاه بالای توحید و خدا محوری در آنها را نشان می دهد. این معارف بیانگر آن هستند که اساس و بنیان این متون بر توحید استوار است و هماهنگی و همراهی آنها با توحید در بالاترین سطح است. معارف توحیدی گنجانده شده در زیارتنامه های اولیای الهی، آن را یکی از بهترین راه های تقرب به خداوند ساخته و اثبات می کند که اهل بیت(علیهم السلام) به این موضوع توجه داشته اند که در مراحل مختلف زیارتنامه، هیچ گونه فعل و گفتار شرک آلود و غلو آمیزی صورت نگیرد. از سوی دیگر، با تبیین معارف توحیدی زیارات اهل بیت(علیهم السلام) و شناخت منزلت واقعی توحید در آنها، بی پایگی اعتقادات وهابیون به شرک آور بودن زیارت نیز روشن می گردد.

قرآن کریم منحصر به فرد ترین کتاب آسمانی است که خداوند وعده قطعی برحفظ آن داده است و همچنان در میان کتاب های آسمانی می درخشد و شایسته بود همه قلم ها به جای شبهه افکنی، تبیین پیام های جاودانی این کتاب را همت خویش قرار می دادند، ولی گروهی از نویسندگان وهابی در شرایط فعلی فرصت را برکاستن عظمت این کتاب الهی به کار گرفته و این اتهام را به پیروان مکتب اهل بیت(علیهم السلام) می بندند که: «شیعه امامیه اعتقاد به تحریف قرآن دارد». در مقاله پیش رو، با بهره گیری از آرا و دیدگاه های بزرگان شیعه به این اتهام پاسخ داده شده است.