فهرست مطالب

پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران - پیاپی 21 (زمستان 1395)

پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران
پیاپی 21 (زمستان 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/12/20
  • تعداد عناوین: 6
|
  • سید مرتضی الهی *، عبدالرسول قاسمی، علی امامی میبدی صفحات 1-32
    توسعه سریع گاز رسانی در کشور موجب شده بخش های مختلف وابستگی قابل ملاحظه ای به تولیدات گاز طبیعی پیدا نمایند. سهم میدان پارس جنوبی از کل تولید تا پایان برنامه ششم بیش از 62% خواهد شد. شرایط طبیعی مخزن پارس جنوبی به گونه ای است که در اثر تولید در طول زمان به تدریج از فشار مخزن کاسته و متعاقب آن تولید گاز طبیعی کاهش می یابد.به منظور تاخیر در افت تولید، نصب سکوهای تقویت فشار ضروری است. علیرغم نصب این سکوها، آمار های غیر رسمی نشان می دهد تولید از میدان پارس جنوبی در افق بیست ساله کاهش قابل ملاحظه پیدا خواهد کرد و تولید میادین جدید گازی مورد نظر نیز تکافوی این میزان کاهش تولید را نخواهند نمود بنابراین به منظور جلوگیری از بحران کمبود گاز در سال های آتی ضروری است تمهیدات همراه با اولویت بندی عرضه گاز برای متقاضیان جدید، پیش بینی گردد. به منظور تعیین الگویی برای اولویت بندی عرضه گاز طبیعی ازروش«فرایند تحلیل سلسله مراتبی»(AHP) استفاده شده است. جهت حل مدل در مجموع 8 گزینه و 6 معیار در نظر گرفته شده و با استفاده از نرم افزار ExpertChoice محاسبات مربوطه انجام پذیرفته است. جمع بندی خروجی های سیستم و نتایج (اولویت بندی)جهت هر گزینه در قالب معیارهای موردنظر به ترتیب عبارتند از: تزریق به مخازن نفتی، گازرسانی به نیروگاه ها، صادرات، خوراک واحدهای پتروشیمی، گازرسانی به صنایع، گازرسانی به واحدهای خانگی–تجاری و حمل و نقل.
    کلیدواژگان: منابع گاز طبیعی، موازنه تولید و مصرف گاز، میدان پارس جنوبی، سکوی تقویت فشار، افت تولید گاز
  • حسین توکلیان*، سید امیر اعتمادی، رضا تهرانی صفحات 33-61
    با گسترش فرآیند جهانی شدن و ارتباط متقابل بازارهای مالی کشورها بر یکدیگر و همچنین اهمیت تاثیر قیمت نفت به عنوان یک متغیر برون زای قدرتمند بر بازارهای مالی کشورها به ویژه پس از بحران مالی 2008، بررسی سرایت تلاطم متغیرهای مختلف برای فعالین بازارهای مالی کشورها از اهمیت بسزایی برخوردار شده است. در این تحقیق به بررسی سرریز تلاطم بازده قیمت نقدی نفت برنت بر شاخص های مالی ایران و آمریکا در دوره زمانی1394-1387 با استفاده از داده های هفتگی و مدل های گارچ چندمتغیره پرداخته شده است. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که به علت ضرایب معنادار مدل بهینه متغیرهای تحقیق در سطح معناداری 5٪ و وزن سنگین صنایع متاثر از قیمت نفت در شاخص مالی S&P500 و شاخص های نفتی GSCIبا لحاظ نمودن نوسانات قیمت نفت به ویژه در دوره زمانی موردنظر تلاطم بازده قیمت نفت برنت بر بازده شاخص های بازارهای مالی آمریکا سرریز می شود، از طرف دیگر با توجه به عدم معناداری ضرایب مدل بهینه و تاثیر بسزای متغیرهای کلان اقتصادی از جمله تورم، نرخ بهره، بیکاری و... بر سودآوری شرکت های تشکیل دهنده شاخص کل و شاخص صنایع مختلف در بازار مالی ایران که به کم اثرشدن نوسانات قیمت نفت بر این شاخص ها می انجامد، تلاطم بازده آن بر شاخص های بازار مالی ایران و همچنین تلاطم بازده بازارهای مالی دو کشور بر یکدیگر با دید کوتاه مدت سرریز نمی شود.
    کلیدواژگان: بازده، سرریز، تلاطم، مدل های GARCH چند متغیره
  • زهرا جلیلی*، عباس علوی راد، ابراهیم شریفی صفحات 63-92
    امروزه مسائل و مشکلات زیست محیطی نظیر گرم شدن کره زمین در نتیجه انتشار فزاینده گازهای گلخانه ای و استفاده از انرژی های فسیلی سبب ترغیب به توسعه و استفاده از منابع انرژی با آلودگی کمتر و تجدیدپذیر به عنوان جانشینی بالقوه و پاک برای سوخت های فسیلی و تجدیدناپذیر شده است. این پژوهش با هدف مطالعه منحنی زیست محیطی کوزنتس در همزمانی مصرف انرژی های تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر، برای 11 کشور منتخب از گروه کشورهای اوپک، طی سال های 2013-1980 به صورت مدل غیرخطی درجه دوم، با استفاده از روش PMG انجام شده است. نتایج مطالعه حاکی از تایید وجود فرضیه EKC و منحنی زیست محیطی کوزنتس در کشورها و دوره مورد مطالعه می باشد. معناداری آماری متغیر مصرف انرژی های تجدیدناپذیر با ضریب 67/0 در سطح 1 درصد نشان می دهد به ازای یک درصد افزایش در مصرف این نوع انرژی ، 67/0 درصد بر میزان انتشار گاز گلخانه ای CO2 افزوده می شود. به تعبیری استفاده هر چه بیشتر از انرژی های تجدیدناپذیر و سوخت های فسیلی بر آلودگی محیط زیست و هوا می افزاید. همچنین، متغیر مصرف انرژی های تجدیدپذیر با ضریب 005/0- به لحاظ آماری معنادار نمی باشد.
    کلیدواژگان: منحنی زیست محیطی کوزنتس، انرژی های تجدیدپذیر، انرژی های تجدیدناپذیر، روش PMG، کشورهای اوپک
  • خلیل جهانگیری *، حسن حیدری، سیدعلی حسینی ابراهیم آباد صفحات 93-128
    هدف اصلی این مطالعه، بررسی کارآیی مصرف برق در بخش صنعت و نیز در کل اقتصاد ایران است. برای این منظور وضعیت های کارآیی بالا و کارآیی پایین مصرف برق در بخش صنعت و کل اقتصاد ایران با استفاده از مدل تغییر رژیم مارکف طی دوره زمانی 1342 تا 1393 شناسایی شد. نتایج حاصل از برآورد مدل تغییر رژیم مارکف برای کارآیی مصرف برق در بخش صنعت نشان داد که رژیم با کارآیی پایین مصرف برق در این بخش نسبت به رژیم با کارآیی بالای استفاده از انرژی برق در این بخش دارای دوره دوام بیش تر و پایدارتر بوده است. به نحوی که متوسط دوام رژیم کارآیی پایین استفاده از برق در این بخش 84/2 برابر رژیم با کارآیی بالا است. همچنین متغیرهای سطح عمومی قیمت ها، اثر منفی و تولید سرانه نیز اثر مثبت بر کارآیی مصرف برق در بخش صنعت و کل اقتصاد داشته است. به نحوی که انتظار می رود با کاهش تورم و افزایش رشد اقتصادی کارآیی مصرف برق در سطح ملی و در بخش صنعت بهبود یابد.
    کلیدواژگان: انرژی، مصرف برق، کارآیی، بخش صنعت، مدل تغییر رژیم مارکف
  • افسانه رحیمی، حبیب مروت*، علی فریدزاد صفحات 129-162
    میانگین مصرف برق در خانوارهای ایرانی بالاتر از میانگین جهانی است. این موضوع می تواند ناشی از عوامل قیمتی (مانند ارزان بودن برق در کشور) و عوامل غیر قیمتی (مانند متغیرهای اجتماعی–جمعیتی و عوامل روانشناختی) باشد. در این پژوهش سعی شد تا نقش عوامل غیر قیمتی از قبیل متغیرهای اجتماعی–جمعیتی و عوامل روانشناختی در میزان مصرف برق خانوارهای شهری شهر تهران بررسی شود. در این راستا با استفاده از مبانی نظری اقتصاد رفتاری و نظریه روانشناسی رفتار برنامه ریزی شده به تحلیل این موضوع پرداخته شد. در این پژوهش اطلاعات رفتار مصرفی برق در خانوار از طریق پرسشنامه و به شکل میدانی از 200 خانوار تهرانی جمع آوری شده است. سپس با استفاده از تکنیک های اقتصاد سنجی، رگرسیون خطی برآورد شده.که متغیر وابسته آن انرژی الکتریکی مصرفی (یک دوره 45 روزه در زمستان 95 ) و متغیرهای مستقل آن شامل متغیرهای اجتماعی-جمعیتی (سن، جنس، تعداد اعضای خانوار، درآمد) و متغیرهای نظریه رفتار برنامه ریزی شده (نگرش، هنجارهای ذهنی و کنترل رفتاری درک شده) بود. نتایج نشان دادند که درآمد و تعداد اعضای خانوار اثر معنی دار و مثبتی بر مصرف برق دارند اما جنسیت اثر معنی داری ندارد. از متغیرهای روانشناختی نیز تنها کنترل رفتاری درک شده اثر معنی داری در مصرف برق داشته که این نتایج نشان می دهند که فرد نگرش مثبتی به صرفه جویی نداشته و هنجارهای ذهنی و اجتماعی نیز وی را تشویق به کاهش مصرف برق نمی کنند و تنها عواملی که در کنترل وی نیستند در میزان مصرف وی موثرند. در نهایت با بکارگیری سوگیری های رفتاری که ممکن است باعث شود تا نگرشها و عقاید منجر به عمل نشوند نتایج مطالعه تحلیل شد.
    کلیدواژگان: اقتصاد رفتاری، مصرف انرژی خانوار، نظریه رفتار برنامه ریزی شده (TPB)
  • زهره سلیمیان*، فاطمه بزازان، میرحسین موسوی صفحات 163-200
    صنایع انرژی بر بخش قابل توجهی از مصرف انرژی بخش صنعت را بخود اختصاص داده اند. لذا توجه به بهبود کارایی مصرف انرژی در این بخش از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بهبود کارایی انرژی پیامدهایی نظیر اثرات بازگشتی و اثرات معکوس خواهد داشت، چرا که کاهش مصرف انرژی متناسب با بهبود کارایی رخ نمی دهد و حتی ممکن است افزایش بازده به کاهش تقاضای انرژی در سال های نخست و افزایش آن در سال های آتی بیانجامد. مقاله حاضر به ارزیابی اثرات بهبود کارایی سوخت های فسیلی در صنایع انرژی بر با استفاده از مدل تعادل عمومی پویای بین زمانی می پردازد. شبیه سازی برای دوره بلندمدت (60 سال) در دو سناریو بهبود کارایی به میزان 1/3 درصد برای صنایع انرژی بر(سناریوی اول) و برای تمام بخش ها (سناریوی دوم) به انجام رسیده است. نتایج بیانگر آن است که بهبود کارایی سوخت های فسیلی در صنایع انرژی بر به ایجاد اثرات بازگشتی و کاهش تقاضای سوخت های فسیلی در سناریوی اول منجر می شود. این در حالی است که بهبود کارایی سوخت های فسیلی در سناریوی دوم، به ایجاد اثرات بازگشتی در سال های نخست و اثرات معکوس عمدتا از سال های بیستم به بعد می انجامد. به عبارت دیگر، در بلندمدت در سناریوی دوم، تقاضای سوخت های فسیلی افزایش خواهد یافت. همچنین بهبود کارایی سبب کاهش قیمت های تولید انرژی و هزینه تولید محصولات در صنایع انرژی بر می شود. صنایع مواد و محصولات شیمیایی و کانی های غیر فلزی از بیشترین کاهش قیمت تمام شده در اثر کاهش هزینه های انرژی معادل با 1/1% و 7/0% برخوردار می باشند.
    کلیدواژگان: اثرات بازگشتی، صنایع انرژی بر، مدل تعادل عمومی پویا
|
  • Seyed Morteza Elahi *, Abdolrasool Ghasemi, Ali Emami Meibodi Pages 1-32
    The rapid development of gas distribution in Iran causes considerable dependence of consuming sectors on Natural Gas production .The share of South Pars Gas Field from the entire gas production in the end of sixth Five-Year Iranian Economic Plan will be over 62%. The pressure of reservoir gradually reduces and subsequently the volume of gas production declines in the production period due to the natural technical condition of South Pars reservoir. Installation of gas compressor platform is necessary in order to delay the reduction of the production. In spite of installation of these platforms,unofficial announcements indicate that production from South Pars field will decrease significantly in the twenty–year prospect and supply of new gas fields cannot compensate this reduction. Hence, in order to prevent gas shortage crisis in the coming years, it is required to predict some strategic actions and prioritize the supply of gas for new demand sectors. The "AHP" model has been applied to determine the priorities for this purpose. The relevant calculations have been carried out for solving the model by selecting a total of 8 options and 6 criteria by using the Expert Choice Software. The priorities of this study for each option are as follows respectively: Injection into Oil Reservoirs, Gas supply to Power Plants, Export, Feedstock for Petrochemical Units, Gas supply to Industries, Gas supply to Residential& Commercial , Transportation
    Keywords: Natural Gas Reserves, Balance of Gas Production, Consumption, South Pars Filed, Gas Production Inverse
  • Hossein Tavakolian *, Seyed Amir Etemadi, Reza Tehrani Pages 33-61
    The importance of oil price volatility spillover has significantly increased since the globalization and financial markets’ interaction have expanded. Based on this, the oil price impact on financial markets, as an exogenous variable, is also increased. In this paper, we study the “volatility spillover of Brent oil price return effects on return of Iran and USA financial markets during 2008-2016 using weekly data. Results show that volatility of Brent oil price return spillovers S&P500 and related industries to oil indexes in USA, so it does not spillover Tehran exchange price index return and related industries to oil indexes in Iran. Also financial market indexes return do not spillover together in short-time.
    Keywords: Return, Spillover, Volatility, Multivariate GARCH Models
  • Zahra Jalili *, Abbas Alavi Rad, Ebrahim Sharifi Pages 63-92
    Nowadays, greenhouse gas emissions and consumption of fossil fuels has led to environmental problems such as global warming which result in using low carbon energy sources and renewable energy as a potential substitute for fossil fuels and nonrenewable energy. This study is going to investigate Environmental Kuznets curve (EKC) for 11 elected OPEC countries, from 1980 to 2013 by using nonlinear quadratic model. The consumption of renewable and nonrenewable energy are considered together in this model which has been carried out by PMG (Pooled Mean Group). According to the outcomes of the research the Environmental Kuznets curve hypothesis is confirmed in these selected countries and studied period. The coefficient of nonrenewable energy consumption is statistically significant at the 0.01 significance level. Its estimated coefficient is 0.67 and states a 1% increase in nonrenewable energy consumption which leads to CO2 emission rise by 0.67%. It indicates that overusing of nonrenewable energy and fossil fuels increases environmental and air pollution. Also, the coefficient of renewable energy consumption is -0.005 that it is not statistically significant.
    Keywords: Environmental Kuznets Curve, Renewable Energy, Nonrenewable Energy, PMG Method, OPEC
  • Khalil Jahangiri *, Hasan Heydari, Seyed Ali Hoseini Ebrahimabad Pages 93-128
    The main objective of this study is to evaluate the efficiency of electricity consumption in the industrial sector and the whole economy of Iran. For this purpose, the states of high and low efficiency of electricity consumption in the industrial sector and the economy was detected by using of markov regime switching model during the period 1963 to 2014. The results show that the duration of low efficiency regime in the industrial sector is more stable than the high efficiency regime. The average duration of the low efficiency regime is 2.84 times of high efficiency regime. The results also show that the general level of prices and per capita production has negative and positive effect on the efficiency of electricity consumption in the industrial sector and the whole economy respectively. So, It is expected to improve the efficiency of electricity consumption in the national level and the industrial sector when inflation declines and economic growth occurs.
    Keywords: Energy, Electricity Consumption, Efficiency, Industrial Sector, Markov Regime Switching Model
  • Afsaneh Rahimi, Habib Morovat *, Ali Faridzad Pages 129-162
    The average of electricity consumption of Iranian households is higher than the global average. This could be due to price factors (such as low cost of electricity in Iran) and non-price factors (such as socio - demographic and psychological factors). In this study, the role of non-price factors such as socio - demographic and psychological factors in the electricity consumption of urban households evaluated in Tehran. In this regard, using theoretical principles of behavioral economics and theory of planned behavior (TPB( analysis will discuss this topic. The purpose of the mentioned factors is providing non-price policies for more efficient type of household electricity consumption in Iran. The data on household consumption behavior through questionnaires and based on field data collected from 200 households in Tehran. Then, using linear regression is estimated based on econometrics techniques in which the dependent variable is electricity consumption (a 45-day period in Winter 2017) and the independent variables included socio-demographic variables: age, gender, size of family, income and the theory of planned behavior variables include attitude, subjective norms, and perceived behavioral control have been. The results showed that income and the number of household members is a significant and positive effect on electricity consumption, but the gender has no significant effect. Psychological variables perceived behavioral control has a significant effect on electricity consumption. Finally, with using behavioral biases that may cause attitudes and beliefs do not lead to action, the results of the study were analyzed.
    Keywords: Household Energy Consumption, Theory of Planned Behavior (TPB)
  • Zohreh Salimian *, Fatemeh Bazzazan, Mirhossein Mousavi Pages 163-200
    Energy-intensive industries in Iran are responsible for a significant share of energy consumption, especially oil products. Therefore, there is a major focus on promoting energy efficiency in such industries. Energy efficiency improvement results in rebound and backfire effects. In this paper we estimate the effects of fuel oil efficiency improvement in energy intensive industries based on intertemporal general equilibrium model. Simulation for long run period is done for two scenarios, including 3.1% efficiency improvement in energy intensive industries and all sectors of economy. Results show that the rebound effects in chemical industry, food and beverage, basic metal, paper, Rubber and plastic, non- metallic minerals, and wood industries leads to rebound effects in the first scenario. In the long-run, backfire effects are seen in the second scenario in which efficiency improvements for all sectors is considered. In addition, efficiency improvement will result in production cost decrease. Chemical and non- metallic mineral industries experiencing the most decreases of production cost around 1.1% and 0.7%, respectively.
    Keywords: Rebound Effects, General Equilibrium Model, Energy Intensive Industries