فصلنامه روان شناسی افراد استثنایی
پیاپی 9 (بهار 1392)

دراین پژوهش، اثربخشی آموزش حافظه کاری بر کارکردهای اجرایی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان با ناتوانی یادگیری املا مورد مطالعه قرار گرفت. روش این پژوهش نیمه آزمایشی بود. جامعه آماری پژوهش، دانش آموزان دختر پایه سوم ابتدایی دارای به ناتوانی یادگیری املا شهر اصفهان در سال تحصیلی 90 - 1389 بود. به منظور انجام پژوهش، 30 دانش آموز با ناتوانی یادگیری املا به شیوه نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای، انتخاب و با روش تصادفی در گروه های آزمایش و کنترل قرار گرفتند. ابزارهای مورد استفاده عبارتند از آزمون عصب روان شناختی نپسی (NEPSY)، مقیاس هوش کودکان وکسلر، چک لیست شناسایی دانش آموزان با ناتوانی یادگیری املا، مصاحبه بالینی وآزمون عملکرد تحصیلی املا بود. آموزش حافظه کاری به صورت گروهی در گروه آزمایش انجام گرفت. برای آزمون فرضیه ها از روش تحلیل کوواریانس استفاده شد. نتایج آزمون تحلیل کوواریانس نشان داد که تاثیر آموزش حافظه کاری بر کارکردهای اجرایی و عملکرد املای دانش آموزان با ناتوانی یادگیری املا به لحاظ آماری معنادار است. آموزش حافظه کاری می تواند به عنوان یک روش مداخله ای در بهبود کارکردهای اجرایی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان با ناتوانی یادگیری املا مورد استفاده قرار گیرد.

این پژوهش با هدف بررسی تاثیر دو روش آموزشی چندحسی و فراستیگ بر اصلاح عملکرد خواندن دانش آموزان نارساخوان پسر دوم ابتدایی شهر همدان انجام شد. آزمودنی ها 45 نفر از دانش آموزان نارساخوان پایه دوم ابتدایی مدارس پسرانه شهر همدان بودند که از این تعداد 15نفر در گروه آزمایشی چندحسی فرنالد و 15نفر در گروه آزمایشی ادراک دیداری فراستیگ قرارگرفته و 15 نفر دیگر به عنوان گروه کنترل در نظر گرفته شد. آزمودنی ها از جامعه ای انتخاب شدند که با توجه به نظرمعلمان ازطریق چک لیست نارساخوانی و برای همتاسازی و همگنی هوش هر سه گروه، آزمون ریون کودکان، استفاده شد. بعد از اجرای پیش آزمون، گروه آزمایشی چند حسی فرنالد، 10 جلسه آموزش روش چندحسی فرنالد و گروه آزمایشی ادراک دیداری فراستیگ، 10 جلسه آموزش روش ادراک دیداری فراستیگ، دریافت کردند ولی گروه کنترل هیچ آموزشی دریافت نکرد. برای انجام پیش آزمون و پس آزمون، از آزمون فلاح چای (1374)، برای هر سه گروه استفاده شد و برای تحلیل یافته ها ازتحلیل کوواریانس استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که گروه آموزش دیده با روش چندحسی فرنالد و گروه آموزش دیده با روش ادراک دیداری فراستیگ، در خواندن، درک معنی جملات و عملکرد خواندن، عملکرد بهتری نسبت به گروه کنترل داشتند. در ضمن، گروه آموزش دیده با روش چندحسی فرنالد در خواندن و درک معنی جملات، عملکرد بهتری نسبت به گروه آموزش دیده با روش ادراک دیداری فراستیگ، داشتند. روش های آموزشی چندحسی فرنالد و ادراک دیداری فراستیگ می تواند موجب بهبود عملکرد خواندن دانش آموزان پسر نارساخوان شود و از میان این دو روش، روش چندحسی فرنالد، را می توان به عنوان روشی اثربخش تر در بهبود عملکرد خواندن دانش آموزان نارساخوان، به کار برد.

هدف این پژوهش بررسی تاثیر انسجام متن در سطوح خرد و کلان بر بهبود درک مطلب دانش آموزان دارای دانش قبلی کم و زیاد نسبت به موضوع است. بدین منظور ابتدا آزمون دانش قبلی نسبت به موضوع در بین 320 دانش آموز سوم دبیرستان اجرا شد. سپس80 دانش آموز سال سوم دبیرستان که شامل 19 پسر و 61 دختر بودند به عنوان دانش آموزان دارای دانش قبلی زیاد نسبت به موضوع و80 دانش آموز سال سوم دبیرستان که شامل10 پسر و70 دختر بودند به عنوان دانش آموزان دارای دانش قبلی کم نسبت به موضوع انتخاب شدند. هر کدام از گروه های بالا و پایین به چهار گروه 20 نفری به صورت تصادفی انتخاب شدند و اعضای هر کدام از گروه ها یکی از نسخه های متن را خواندند. نسخه های متن شامل انسجام خرد و کلان پایین، انسجام خرد بالا و کلان پایین، انسجام خرد پایین و کلان بالا و انسجام خرد و کلان بالا بودند. منظور از انسجام خرد شاخص های ارجاعی، پیوندی ومعنایی است که جملات مجاور را به هم پیوند می دهد و انسجام کلان شاخص های ارتباط مفاهیم جزیی متن به مفهوم اصلی متن است. پس از اجرای پیش آزمون دانش آموزان به مدت 30 دقیقه متن آزمایشی را خواندند و در پایان پس آزمون درک مطلب اجرا گردید. با استفاده ار تحلیل واریانس و کوواریانس و آزمون t عملکرد درک مطلب دانش آموزان مقایسه شد و نتایج زیر به دست آمد: بین سطوح انسجام متن و سطوح دانش قبلی در نمره های درک مطلب کنش متقابل وجود دارد. هم چنین نمره های درک مطلب دانش آموزانی که نسخه انسجام متن خرد و کلان بالارا خواندند به طور معناداری بالاتر از نمره دانش آموزانی بود که نسخه انسجام خرد و کلان پایین را خواندند و بین سایر نسخه های انسجام متن در نمره های درک مطلب تفاوت معنادار مشاهده نشد. بین نمره های درک مطلب دانش آموزان دارای دانش قبلی بالا و پایین در متن انسجام خرد و کلان پایین باهم تفاوت معناداری مشاهده شد. یعنی دانش آموزان با دانش قبلی زیاد از متن با انسجام خرد و کلان پایین بهره بیشتری بردند و نمرات دانش آموزان با دانش قبلی کم در متن با انسجام خرد و کلان پایین کمتر از گروه دیگر بود. دانش آموزان با دانش قبلی کم از متن با انسجام خرد و کلان بالا بهره بیشتری بردند.

پژوهش حاضر با هدف مقایسه مسئولیت پذیری بین خواهران و برادران دانش آموزان با کم توانی ذهنی و عادی صورت گرفت. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه خواهران و برادران نوجوان12-18 ساله دانش آموزان با کم توانی ذهنی و عادی شهر شیراز بودند که از بین آن ها نمونه ای به حجم 170 نوجوان 12-18 ساله(80 نفر از آن ها خواهر یا برادر با کم توانی ذهنی داشتند و 90 نفر از آن ها خواهر یا برادر عادی داشتند) به شیوه هدفمند انتخاب شدند. از پرسشنامه مسئولیت پذیری نوجوانان برای سنجش مسئولیت پذیری استفاده شد. تجزیه و تحلیل اطلاعات با استفاده از آزمون تحلیل واریانس دوطرفه نشان داد که مسئولیت پذیری خواهران و برادران دانش آموزان با کم توانی ذهنی به طور معنی داری بیشتر از مسئولیت پذیری خواهران و برادران دانش آموزان عادی است. هم چنین نتایج آزمون تحلیل واریانس چندگانه نشان داد که خواهران و برادران دانش آموزان با کم توانی ذهنی در همه خرده مقیاس های مسئولیت پذیری به جز وظیفه شناسی نسبت به خواهران و برادران دانش آموزان عادی به طور معنی داری بالاتر هستند. با توجه به یافته های مذکور پیشنهاد می شود که الگوی مسئولیت پذیری در خواهران و برادران دانش آموزان با کم توانی ذهنی مورد مطالعه قرار گیرد و از آن برای مسئولیت پذیرتر کردن فرزندان خانواده های عادی استفاده شود.

پژوهش حاضر با هدف اثربخشی نشست گروهی بر کیفیت زندگی و بهبود روابط خانوادگی در کودکان کم توان ذهنی انجام گرفت. روش پژوهش حاضر، ازنوع شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل است. جامعه آماری در این تحقیق شامل همه خانواده های دانش آموزان دختر و پسر دارای کم توان ذهنی مشغول به تحصیل در مدارس استثنایی شهر اردبیل بود. نمونه این پژوهش 30 خانواده بود که از بین خانواده های موجود به شیوه در دسترس انتخاب شدند و به صورت تصادفی در گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. برای جمع آوری داده های پژوهش از پرسشنامه کیفیت زندگی و پرسشنامه محیط خانوادگی شیفر استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل فرضیه ها از آزمون تجزیه و تحلیل واریانس چند متغیری(MANOVA) استفاده شده است. نتایج نشان داد که نشست گروهی بر کیفیت زندگی و بهبود روابط خانوادگی خانواده های دارای کودک کم توان ذهنی تاثیر معنی داری داشت (01/0 ≥ P). پشنهاد می شود از نشست گروهی برای بهبود کیفیت زندگی و راوبط خانوادگی درخانواد ه های دارای کودکان کم توا ن ذهنی استفاده شود.

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی امید درمانی بر بهبود افسردگی و ابعاد کیفیت زندگی مادران کودکان کم توان ذهنی شهر مشهد صورت گرفت. روش تحقیق شبه آزمایشی بود و از طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل استفاده شد. جامعه آماری کلیه مادران کودکان کم توان ذهنی بودند که فرزندان آن ها در 28 مدرسه استثنایی شهر مشهد در سال تحصیلی 91-1390 مشغول به تحصیل بودند. از جامعه یادشده30 مادر دارای فرزند کم توان ذهنی با بهره گیری از روش نمونه گیری خوشه ایتصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش(15نفر) و کنترل(15نفر) قرار گرفتند. گروه آزمایش به مدت 6 جلسه ی هفتگی تحت آموزش امید درمانی قرار گرفتند. گردآوری داده ها به کمک پرسشنامه افسردگی بک(ویرایش دوم) و پرسشنامه کیفیت زندگی از نوع فرم کوتاه انجام شد. پرسشنامه ها توسط هر دو گروه آزمایش و کنترل در سه مرحله قبل، بعد و 4 هفته پس از مداخله(مرحله پیگیری)تکمیل شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته های تحقیق با استفاده از روش تحلیل کواریانس چند متغییره تجزیه و تحلیل شدند. نتایج حاصل از تحلیل مانکوا نشان داد که بین میانگین های نمرات پس آزمون و پیگیری گروه آزمایش و کنترل در سطح 01/0 تفاوت معناداری وجود داشت(001/0P<). نتایج پژوهش حاکی از اثربخشی آموزش امید درمانی در بهبود افسردگی و ابعاد کیفیت زندگی مادران کودکان کم توان ذهنی است. با توجه به این که مادران دارای کودک کم توان ذهنی دارای سطوح افسردگی بالا و کیفیت زندگی پایین می باشند بهره گیری از رویکردهای مختلف روان درمانی از جمله امید درمانی می تواند در بهبود افسردگی و ابعاد کیفیت زندگی این افراد موثر باشد.

هدف از انجام این پژوهش بررسی تاثیر بازی رایانه ای آموزشی بر یادگیری، یادداری و انگیزه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان کم توان ذهنی پایه دوم ابتدایی در مفاهیم ریاضی و از نوع کاربردی و روش انجام آن شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون – پس آزمون با گروه کنترل است. در این پژوهش جامعه آماری، کلیه دانش آموزان دختر کم توان ذهنی در پایه دوم ابتدایی بودند که در سال تحصیلی 91 - 1390 در مدارس آموزش و پرورش استثنایی شهر تهران تحصیل می کردند که به روش نمونه گیری تصادفی، یک مدرسه استثنایی واقع در منطقه 15 تهران برای انجام پژوهش انتخاب شد. پیش آزمون یادگیری و پیش آزمون انگیزه پیشرفت تحصیلی در هر دو گروه آزمایش و کنترل توسط پژوهشگر اجرا شد. در گروه آزمایش، ابتدا معلم درس خود را در مفهوم مورد نظر(مفهوم جمع) به طور کامل به دانش آموزان ارائه داد و از بازی رایانه ای به عنوان تمرینی برای مفهوم آموزش داده شده استفاده کرد. اما معلم در گروه کنترل برای آموزش مفهوم جمع، به روش مرسوم خود ادامه داد. سپس پس آزمون یادگیری و پس آزمون انگیزه پیشرفت تحصیلی توسط پژوهشگر انجام شد. پژوهشگر آزمون یادداری را دو هفته بعد از اجرای آزمون یادگیری بر روی دانش آموزان اجرا کرد. داده های به دست آمده با استفاده از آزمون آماری t مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصله از این پژوهش نشان داد که بازی رایانه ای آموزشی ریاضی در مفهوم جمع، باعث افزایش یادگیری و انگیزه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان کم توان ذهنی در درس ریاضی می شود، اما باعث افزایش یادداری در آن ها نمی شود.

هدف پژوهش حاضر مقایسه سلامت روان و عملکرد تحصیلی دانش آموزان نوجوان مصروع و غیر مصروع 18-12 سال دوره های راهنمایی و متوسطه شهر اهواز در سال تحصیلی 90-1389 بود. روش پژوهش حاضر علی- مقایسه ای بود. جامعه پژوهش حاضر کلیه دانش آموزان مقاطع راهنمایی و متوسطه شهر اهواز بود که در سال تحصیلی 90-1389 مشغول به تحصیل بودند. نمونه مورد بررسی شامل 24 دانش آموز مصروع بود که با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند، 24 دانش آموز عادی به عنوان گروه گواه نیز با آنان همتا شدند. سپس پرسشنامه سلامت روان فرم 28 سوالی در مورد هر دو گروه به صورت انفرادی اجرا شد. جهت بررسی عملکرد تحصیلی آزمودنی ها معدل تحصیلی سال گذشته آنان در نظرگرفته شد. داده های بدست آمده با روش های آمار توصیفی وتحلیل واریانس چند راهه مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفتند. نتایج نشان داد که بین دانش آموزان مصروع و دانش آموزان غیر مصروع در سلامت روان کلی و تمامی حیطه های آن (به جز اضطراب) و هم چنین بین عملکرد تحصیلی دو گروه تفاوت معنی داری وجود (05/0p<) دارد. به طوری که دانش آموزان مصروع از نظر سلامت روان کلی، نشانه های جسمی، بدکارکردی اجتماعی و نشانه های افسردگی وضعیت نامطلوب تر و عملکرد تحصیلی ضعیف تری داشتند. ابتلا به صرع می تواند سلامت روان و عملکرد تحصیلی نوجوانان مصروع را کاهش دهد. پیشنهاد می گردد آموزش هایی در جهت آموزش بهداشت روانی این دانش آموزان و هم چنین آموزش هایی به اولیا و مربیان این افراد در جهت بهبود سلامت روان و عملکرد تحصیلی فرزندان شان داده شود.

هدف این تحقیق تعیین سهم هریک از متغیرهای خودکارآمدی، عزت نفس و انگیزش پیشرفت در پیش بینی کیفیت زندگی معلولین جسمی شهرکرد بود. نمونه پژوهش عبارت بود از 70 نفر از معلولین جسمی که در بهار 1390 به موسسات ویژه معلولین جسمی شهرستان شهرکرد(جامعه معلولین، مرکز توانبخشی 12 آذر، مرکز کارآفرین، باشگاه ورزشی انقلاب و مرکز توانبخشی پرنیان سامان) مراجعه کرده بودند. برای ارزیابی کیفیت زندگی، خودکارآمدی، عزت نفس و انگیزش پیشرفت آزمودنی ها به ترتیب از فرم کوتاه پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی(WHOQOL-BREF)، مقیاس خودکارآمدی شوارتزر و جروسالم، مقیاس عزت نفس روزنبرگ و پرسشنامه انگیزش پیشرفت هرمنس استفاده شد. برای سنجش ویژگی های جمعیت شناختی یک پرسشنامه محقق ساخته به کار برده شد. داده ها با استفاده از آمار توصیفی و تحلیل رگرسیون گام به گام مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. نتایج تحلیل رگرسیون گام به گام نشان دادکه خودکارآمدی می تواند کیفیت زندگی معلولین جسمی را به طور معنی داری پیش بینی کند اما افزودن هر یک از متغیرهای عزت نفس و انگیزش پیشرفت به متغیر خودکارآمدی نمی تواند قدرت پیش بینی کیفیت زندگی آزمودنی ها را به طور معنی داری افزایش دهد. متغیر خودکارآمدی نقش مهمی در تبیین کیفیت زندگی معلولین جسمی دارد. بنابراین با توجه به یافته های تحقیق پیشنهاد می شودکه برنامه های مبتنی بر آموزش خودکارآمدی در مراکز درمانی و آموزشی ویژه معلولین جسمی اجرا گردد.