فهرست مطالب

علوم جغرافیایی - پیاپی 22 (بهار و تابستان 1394)

نشریه علوم جغرافیایی
پیاپی 22 (بهار و تابستان 1394)

  • تاریخ انتشار: 1394/04/31
  • تعداد عناوین: 7
|
  • محمدعلی احمدیان، علیرضا معینی* صفحات 1-14
    سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیم نوینی است که در دهه های اخیر توجه بسیاری از صاحب نظران و علمای علوم اجتماعی، توسعه و توسعه روستایی را به خود معطوف داشته است و بانک جهانی از آن به عنوان حلقه گمشده ای یاد می کند که در صورت وجود آن می توان فقر را کاهش داد. این مفهوم به پیوندها و ارتباطات میان اعضای یک شبکه به مثابه منبع با ارزشی که با خلق هنجارها واعتماد متقابل موجب تحقق اهداف اعضاء می شود اشاره دارد. تحقیق حاضر با در نظر داشتن این مهم به بررسی نقش سرمایه اجتماعی بر عملکرد تعاونی های روستایی در شهرستان کاشمر از توابع استان خراسان رضوی پرداخته است. روش این تحقیق از نوع توصیفی-تحلیلی است و از تکنیک پرسشگری جهت جمع آوری اطلاعات استفاده شده است. نتایج حاصل از پرسشگری با استفاده از نرم افزارهای Excell ، Spss تحلیل آماری شده و برای آزمون فرضیه ها از آزمون T و کای دو استفاده شده است. نتایج حاکی از این است که در حوزه مورد مطالعه ،عضویت در شرکت تعاونی تاثیری در افزایش مشارکت اجتماعی نداشته است همچنین بین اعتماد اجتماعی و عملکرد تعاونی ها رابطه معنی دار وجود دارد.
    کلیدواژگان: سرمایه اجتماعی، تعاونی، تعاونی روستایی، دهستان بالا ولایت، کاشمر
  • بتول باهک*، محمود احمدی، محمدرضا صفردوست صفحات 15-27
    افزایش درجه حرارت کره زمین ناشی از عوامل مختلف طبیعی و انسانی تغییرات وسیعی را در شرایط اقلیمی سیاره زمین ایجاد نموده و باعث تغییراتی در زمان و مکان بارش و سایر عناصر اقلیمی گردیده است . به منظور بررسی وارزیابی تغییرات درجه حرارت وبارش بندرعباس داده های مربوط به مقادیر درجه حرارت و بارش ایستگاه بندرعباس طی دوره آماری 2005-1956 میلادی از سازمان هواشناسی کشور دریافت شد. محاسبات وتحلیل ها برروی میانگین ،حداقل وحداکثردرجه حرارت و میانگین بارش ماهانه ،فصلی و سالانه انجام شده است.مقطع زمانی مورد مطالعه دراین تحقیق یک دوره 40ساله است . با استفاده ازروش رتبه ای من - کندال وآزمون نقاط چرخش(عطف) نوع وزمان تغییرات مشخص شده است.نتایج حاصل ازتحلیل داده ها نشان می دهد که زمان شروع بیشترتغییرات ناگهانی واز هردونوع روند و نوسان بوده است وهمچنین میزان تغییرات در ماه سپتامبر با 0.26- و فصل تابستان با 0.23 - نسبت به ما ه ها و فصول دیگر بیشتر است.
    کلیدواژگان: تغییراقلیم، بندرعباس، من - کندال، روند، تغییرات درجه حرارت
  • بهمن رمضانی*، سوده ایزک مهری صفحات 28-41
    عناصر اقلیمی تاثیر زیادی بر روی زندگی انسانها دارد. بارش سنگین به عنوان یکی از این عناصر تاثیر مستقیم یا غیر مستقیم روی جوامع انسانی دارد. در این تحقیق الگوی زمانی و مکانی بارش سنگین در استان گیلان مورد تحلیل قرار گرفت. برای دستیابی به این هدف از 107 ایستگاه سینوپتیک، کلیماتولوژی و بارانسنجی با دوره آماری 30 ساله استفاده شد. بعلت داده های مفقوده بسیار، بعضی از این ایستگاه ها حذف شد و تنها 13 ایستگاه که شامل 2 ایستگاه سینوپتیک، 5 ایستگاه کلیماتولوژی و 6 ایستگاه بارانسنجی مورد استفاده قرار گرفت. روزهایی که دارای بارش بیش از 30 میلی متر بودند به عنوان روزهای همراه با بارش سنگین انتخاب شد. در مرحله اول الگوهای سالانه و ماهانه و دهه ای این رخدادها مورد ارزیابی قرار گرفت. در مرحله دوم فراوانی طبقات مختلف(شدت) را محاسبه کرده، و بر اساس آن نقشه های پهنه بندی با استفاده سیستم اطلاعات جغرافیایی ارائه گردید.نتایج این مطالعه نشان میدهدبر اساس تحلیل سالانه بارش سنگین ایستگاه انزلی دارای بیشترین میانگین بارش سالانه ایستگاه منجیل کمترین میانگین بارش سالانه در رژیم ماهانه بارش سنگین ماه اکتبر بیشترین میزان بارش سنگین و ماه مه کمترین میزان بارش سنگین را دارند.در تحلیل دهه ای مشخص شد که تغییرات چندانی به لحاظ فراوانی بارش سنگین در ایستگاه های مورد مطالعه رخ نداده است و در تحلیل میانگین بارش سنگین پربارانترین ایستگاه های استان به لحاظ دریافت بارش سنگین ایستگاه های هستند که در مرکز استان و بسیار نزدیک به خط ساحلی می باشند.
    کلیدواژگان: بارش سنگین، گیلان، الگوی زمانی، مکانی، GIS
  • سیروس حسن پور*، لیلا رحیلی خراسانی صفحات 42-57
    زمین لغزش می تواند یکی از عوامل موثر در ایجاد و انتقال رسوبات آبرفتی به سد زاکین در حوضه آبخیز زاکین در استان هرمزگان باشد. هدف اصلی این تحقیق، شناسایی مناطق لغزشی و تعیین پارامترهای موثر در پهنه بندی خطر زمین لغزش در حوضه بالادست سد زاکین به روش،مدل شاخص ترکیب وزنی می باشد.در این تحقیق، ابتدا 9 عامل شامل نقشه شیب، جهت شیب، ارتفاع،لیتولوژی، کاربری اراضی، فاصله از سد، فاصله از شبکه آبراهه، فاصله از گسل و میزان بارش منطقه به عنوان متغیرهای تاثیر گذار تعیین شدند. سپس لایه های اطلاعاتی این عوامل با استفاده از نرم افزارهای9،3 Arc GIS تهیه شده و وزن طبقات هر کدام از عوامل با مدل شاخص هم پوشانی نقشه Inedex overly map)) تعیین گردیدند. آنگاه با تلفیق نقشه لایه های اطلاعاتی هر یک از پارامترها در محیط نرم افزارGIS ، اقدام به تهیه نقشه نهایی پهنه بندی خطر زمین لغزش حوضه آبخیز مذکور در 5 طبقه ازحساسیت خیلی زیاد تا خیلی کم صورت گرفت. نتایج نشان می دهد که عامل زمین شناسی منطقه به عنوان عامل اصلی و عوامل دیگری چون، فاصله از گسل < 500متر، شیب بین 25 تا 45 درصد، بارندگی بیش از >500میلی متر، فاصله از شبکه زهکشی0-50متر،کاربری اراضی لخت مارنی،ارتفاع بین 1400تا2000 متر،فاصله از سد 0-50متر، جهت شیب جنوبی به ترتیب درپراکندگی زمین لغزش های منطقه موثر می باشند. نواحی خیلی پرخطر و پرخطر اغلب در مجاورت مراتع با دامنه های پرشیب و مرتفع تا متوسط ارتفاع گرفته اند. تغییر کاربری اراضی و توپوگرافیکی ناشی از احداث سد، جابجایی مواد رسوبی و حمل و انتقال رسوبات آبرفتی سبب تشدید زمین لغزش های منطقه داشته اند. نتایج نشان می دهد که پهنه بندی خطر زمین لغزش در محیطGIS یعنی روی هم انداختن لایه ها و در نظرگرفتن اشتراک مکان های لغزش در نقشه های مختلف به عنوان عرصه های مستعد لغزش، ارزش واقعی لایه ها اطلاعاتی را نشان نمی دهد. در حالی که استفاده از مدل های مفهومی Multi class maps در کنار سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)علاوه بر خود لایه ها، واحدهای موجود در لایه نیز ارزش و وزن خواهند داشت. که سبب افزایش دقت در تعیین مکان های لغزش در نقشه می شود.
    کلیدواژگان: پهنه بندی، زمین لغزش، مدل شاخص همپوشانی نقشه، حوضه آبخیز زاکین، (GIS)
  • صیاد اصغری سراسکانرود *، بتول زینالی صفحات 58-70
    هدف این تحقیق، بررسی و مطالعه تاثیرات اقلیمی گسترش شهرنشینی در تهران نسبت به ایستگاه های اطراف آن با استفاده از مدل آماری می باشد که در این مطالعه ایستگاه مهرآباد تهران به عنوان ایستگاه شهری، ایستگاه ژئوفیزیک تهران به عنوان ایستگاه جنب شهری و چیتگر به عنوان ایستگاه روستایی در نظر گرفته شد. از آزمون روند من–کندال بر روی داده های حداقل فصلی و سالانه تک تک ایستگاه های شهری، جنب شهری و روستایی برای تشخیص وجود و اهمیت روند دما و سال های تقریبی - که در آن تغییرات شروع می شود - استفاده شده است. همچنین آزمون روند من–کندال بر روی اختلاف داده های مینیمم فصلی و سالانه ایستگاه های شهری-روستایی و جنب شهری-روستایی جهت تعیین موارد مذکور انجام شد که این نوع تحلیل فقط تاثیرات توسعه شهری را روی روند دما شامل می شود که از نظر آماری اهمیت گرمایش در آتمسفر مناطق شهری شده و همچنین رفتار فصلی پدیده جزیره حرارتی شهری را نشان می دهد. نتایج آزمون من–کندال سری های زمانی دماهای حداقل سالانه و فصلی برای همه ایستگاه ها بجز ایستگاه چیتگر، روند های دمایی مثبت با سطح اطمینان 95 % را نشان می دهند. تحلیل های من–کندال نشان می دهد که سری های زمانی تفاوت های دمایی حداقل سالانه بین ایستگاه شهری-روستایی (مهر آباد تهران–چیتگر ) و ایستگاه های جنب شهری-روستایی (ژئو فیزیک–چیتگر ) دارای روند دمایی مثبت با سطح اطمینان 95 % می باشد. رفتار فصلی پدیده جزیره حرارتی شهری در ایستگاه های تهران–چیتگر در فصول تابستان و زمستان و در ایستگاه های ژئو فیزیک–چیتگر در تابستان، پائیز و بعد زمستان بارز است.
    کلیدواژگان: توسعه شهری، آزمون من - کندال، اقلیم شهری، تهران
  • کتایون علیزاده*، حجت حاتمی نژاد صفحات 71-87
    نظام های بهره برداری ، از دیر باز نقش بسزایی در توسعه کشاورزی داشته و همواره به عنوان یکی از مسائل بنیادی کشاورزی ایران در جهت بکارگیری صحیح منابع آب و خاک به شمار آمده است. به این دلیل در پژوهش حاضر انواع نظام های بهره برداری کشاورزی در بخش مرکزی و نقشی که در توسعه کشاورزی منطقه دارند مورد شناسایی و بررسی قرار گرفته است. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی و جمع آوری اطلاعات به کمک مطالعات کتابخانه ای و اسنادی و پژوهش های میدانی می باشد. جامعه آماری در این تحقیق شامل سرپرستان خانوارهای کشاورز روستاهای بخش مرکزی شهرستان تربت حیدریه است. براساس فرمول کوکران، حجم نمونه 361 بهره بردار از 16 روستای نمونه منطقه برآورد شده است. نتایج آزمون همبستگی کرسکال والیس(Kruskal Wallis) نشان می دهد که بین نظام های بهره برداری و توسعه کشاورزی رابطه معناداری وجود دارد. از بین نظام های بهره برداری موجود در منطقه، نظام خرده سرمایه داری، از نظر توسعه کشاورزی موفق تر و در رتبه اول قرار دارد و نظام های مشاع و دهقانی به ترتیب در رتبه های دوم و سوم هستند. به علت وجود برخی مشکلات در نظام خرده سرمایه داری، نظام بهره برداری سهامی زراعی و شرکت های تعاونی کشاورزی مناسبترین نظام برای منطقه پیشنهاد شده است.
    کلیدواژگان: بهره برداری خرده سرمایه داری، بهره برداری مشاع، بهره برداری دهقانی، توسعه کشاورزی، بخش مرکزی
  • علی اصغر کدیور *، معصومه شوهانی نژاد صفحات 88-107
    در دنیای مدرن امروز اجرای طرح های هادی روستایی نقش اساسی در ایجاد تحولات اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی نواحی روستایی دارد. از این رو این نوشتار پیامدهای حاصل از اجرای طرح های هادی روستایی در دهستان میش خاص شهرستان ایلام را هدف قرار داده و در پی یافتن پاسخ درخور به این سوال است که بعد از گذشت چندین سال از اجرای طرح های هادی در بسیاری از روستاهای کشور و از جمله روستاهای دهستان میش خاص شهرستان ایلام اثرات آن ها بر زندگی مردم و توسعه ی نواحی روستایی چه بوده است؟ تحقیق به شیوه ی تحلیلی – کاربردی و به کمک مطالعات میدانی و اسنادی محقق شده است. جامعه ی نمونه پژوهش 238 نفر از سرپرستان خانواده های ساکن روستاهای دهستان میش خاص بوده که به صورت تصادفی با روش ریاضی و به کمک فرمول کوکران تعیین شده است. یافته های اولیه ی پژوهش که با استفاده از آزمون های آماری نرم افزار spss مورد تایید قرار گرفته نشان می دهد که بیشترین اثرات اجرای طرح ها در تغییر بافت واحدهای مسکونی، معابر و همچنین کاهش مشکلات زیست محیطی در سکونتگاه های روستایی بوده است. نتایج دیگر تحقیق نشان می دهد که با وجود کاهش مهاجرت های روستا- شهری در روستاهایی که طرح در آن ها اجرا شده اما اجرای طرح های هادی به دلیل توجه کمتر به توانمندی های مردم بومی باعث تحولات مثبت اقتصادی در سطح سکونتگاه های روستایی محدوده ی مورد مطالعه نشده است.
    کلیدواژگان: دهستان میش خاص، توسعه روستایی، طرح هادی، ارزیابی محیطی و مشارکت اجتماعی
|
  • Batoul Bahak *, Mahmood Ahmadi, Mohammad Reza Safar Doost Pages 15-27
    Increase of earth temperature due to different natural and human factors has caused broad changes in its climatic conditions, time and place of precipitation as well as other climatic elements. For studding and evaluation the temperature and precipitation changes of Bandar Abbas the related data to amount of temperature and precipitation of the station Bandar Abbas in the statistical period of time 1956-2005 AD was received from meteorological organization of country. Computations and analyses on mean, minimum, maximum of temperature and mean monthly, seasonal and annual precipitation have been done. Time section to study on this project is a 40 year period. By using the rank Man-Kendal method and rotation points (turning point) kind and time of changes are distinguished. The results earned from analyzing the data show that time start of most of changes are sudden and they were from each two kinds of procedure and variation and also amount of changes in September with 0/26 and summer with 0/23 are more relative to months and seasons.
    Keywords: climate change, Bandar Abbas, Man, Kendal, procedure, temperature change
  • Bahman Ramezani Gourabi *, Soodeh Izakmehri Pages 28-41
    Climatic elements have great effects on human lives . Heavy rain fall as on of these elements and direct or indirect effect on human communitiesIn this research , time and place models of heavy rainfall in the province of Gilan has been analyzed.In order to reach this goal a 30-yearold Statistics were used which were related to 107 climatic stations and 6 rain guage stations.Due to many lost data statistics , some of these stations were eliminated.Only 13 synoptic stations , 5 climatic stations and 6 rain recorder stations were used in this study . the days where rainfalls were over 30 millimeters were selected as days of heavy rainfalls. The research method ,In the first stage, yearly , monthly and decade patterns of these events were drafted in terms of GIS maps and their related graphs. In the second stage , the abundance of different levels of intensities of these data were cal culated .According to these facts the related maps were prepared , and drawn.This map demonstrates the stations that are situated in a particular level.
    Keywords: Heavy rainfall, Gilan, temporal, Spatial pattern, GIS
  • Hassanpour.Sirus *, Rahili Khorasani. Leila Pages 42-57
    Landslide can be one of the effective factors in creating and transporting alluvial deposit to zakin dam in zakin watershed in Hormozgan province. The main purpose of this study are identifying and determining influenced parameters by Inedex overly map Process Inedex overly map in landslide risk zoning in upstream of zakin dam watershed. In this research, at the first, 9 effective factors were determined that include: slop, aspect, height, geology type material, land use, distance from dam, distance from fault, distance from stream, rainfall. After that data layers of factors were provided by Arc GIS 9.3 and weight of any factors were calculated with Inedex overly map Process. Then final map of landslide risk zoning was prepared with assimilating data layers map of parameters in GIS software in 5classes from very high risky area to very low risky area. the result show that lithology of shale and marl is major subset factor and another subset factorsas a distance from fault(500mililmeter), distance from stream (0-50m) , land use(marl field without any plant), height(1400-2000m), distance from dam (0-50m), aspect(south)are effective, Respectively inscatteringthe landslides of region. Very High risk area and high risk area have often been located adjacent to pastures and hills with steep slopes and moderate to high altitude. Topographical and land use changes resulting from the construction of dams and sediment transport for dam materials with lateral agents as watering of gardens in steep surfaces are very influence in creating and transporting of alluvial deposit to zakin dam and cause to increase landslide in region .result show that Inedex overly map Process method is superior than another method and has more a ccurate because of having more values and suitable classification and preventing direct interference of experts with giving weight that obtained by paired comparison of parameters in standard matrix.
    Keywords: landslide zoning, Inedex overly map Process, zakin watershed, Geographic Information System (GIS)
  • Sayyad Asghari Sareskanrood *, Batool Zeinali Pages 58-70
    Aim of this study is related to study the climate effects for urban residence developing in Tehran towards its suburb stations through the statistics model which Mehr Abad, Tehran Geophysics and Chitgar stations are considered as urban, suburb and rural stations, respectively. It was used from Man-Candle event test on season and annual minimum data for each of urban, suburb and rural stations to get significant value of temperature event and approximate years well. (With beginning of the variations) .Also, this method to be used on difference of season and annual minimum data for urban, suburb and rural stations which this analysis was involved only urban developing effects on temperature event. From statistic view, it was shown the heating importance in atmosphere of the urban regions and also the season behavior as name of Urban Heat Island event1, successfully. Results of Man-kendal test for seasonal and annual time series of minimum temperatures of all stations except Chitgar station indicated positive temperature trend with confident level of %0.95. Man-Kendal analyze indicated that time series of temperature differences of annual minimum between urban-rural stations (Tehran-Chitgar) and suburban- rural station ( Geophysic-Chitgar) have positive temperature trend with confident level %0.95. The season behavior of Urban Heat Island in Tehran-Chitgar stations is in summer and winter seasons and it is apparent at Geophysic-Chitgar stations in summer, autumn and after winter.
    Keywords: Urban development, Man, Kendal Test, Climate of Urban, Tehran
  • Aliasghar Kadivar*, Masuome Shohaninejad Pages 88-107
    in our modern world of Rural major role in creating social, economic and environmental rural areas. In this paper the consequences of the implementation of the Rural District Ilam city targeting a ewe and finding appropriate answers to the questions. After several years of conducting the project in many villages in the country And such a city of Ilam village ewe effects on people's lives and what has been the development of rural areas? Analytical research method - application and documents to support field study and research have been. Community sample of 238 family caregivers of people living in a particular village ewe was randomly determined using Cochran's formula is a mathematical and help. Initial findings from research using spss software has been approved test show The greatest impact of the project in the context of residential buildings, roads and environmental problems in rural settlements has been reduced. Other results of this study show that despite the reduction in migration of rural - urban villages where the project is implemented But less attention to the implementation of the conductor due to the economic empowerment of indigenous people make positive changes in the area of rural settlements has not been studied.
    Keywords: district meshkhas, rural development, semiconductor design, environmental assessment, community participation