فهرست مطالب

جغرافیای طبیعی - پیاپی 30 (زمستان 1394)

فصلنامه جغرافیای طبیعی
پیاپی 30 (زمستان 1394)

  • تاریخ انتشار: 1394/12/10
  • تعداد عناوین: 7
|
  • معصومه رجبی، فریبا کرمی، مریم انصاری* صفحات 1-14
    زمین سیستمی پویاست که تغییر و تحول از جمله ویژگی های آن است. نیروهای درونی زمین در قالب فرآیندهای نئوتکتونیک موجب تشکیل ناهمواری می شوند و لندفرم های اصلی را فراهم می آورند، به همین جهت ارزیابی و بررسی فرآیندهای تکتونیکی فعال و اثرات ناشی از آن ها از اهمیت بالایی برخوردار است. پدیده هایی که درنئوتکتونیک مطالعه می شود شامل تمام عوامل، فرایندها و عملکردهای ناشی از فعالیت های جدید زمین و اشکال ایجاد شده توسط این فعالیت ها است. پژوهش حاضر، بررسی فعالیت نئوتکتونیکی در حوضه آبریز قلعه چای است که شامل بخشی از ارتفاعات غربی کوه سهند می باشد. برای دستیابی به اهداف تحقیق، از شاخص های مورفومتری استفاده شده است که شامل: نسبت شکل حوضه زهکشی(BS) ، شاخص عدم تقارن حوضه زهکشی(Af)، نسبت پهنای کف دره به ارتفاع آن (Vf) و تراکم زهکشی(D)، می باشد که بر اساس محاسبات صورت گرفته BS 20/3 ، AF 27/39، D میزان بالای تراکم وVF فعالیت زمین ساختی از نوع فعال را نشان می دهند که می توان حوضه ی قلعه چای را با فعالیت های تکتونیکی نسبتا فعال در نظر گرفت.
    کلیدواژگان: نئو تکتونیک، شاخص های ژئومورفیک، شاخص تراکم زهکشی، حوضه ی قلعه چای
  • امیر صفاری، منیره رعیتی شوازی *، مریم جان احمدی، لیلا شیرزاد ملایری صفحات 15-30
    زمین لغزش یکی از مظاهر ناپایداری دامنه های طبیعی است و زمانی که فعالیت های انسانی را تحت تاثیر قرار دهد، می تواند به پدیده ای خطرناک تبدیل شود. پهنه بندی خطر زمین لغزش نقش مهمی را در ارزیابی خطرات محیطی و تعیین راهکارهای بهینه مدیریتی نواحی مستعد زمین لغزش ایفا می کند. هدف از این پژوهش، تهیه نقشه پهنه بندی خطر زمین لغزش بخش مرکزی شهرستان جم در استان بوشهر، از طریق وزن دهی به معیارهای اصلی با استفاده از مدل نسبت فراوانی و منطق فازی در نرم افزار Arc GIS 10 است. لایه پهنه های لغزشی به عنوان متغیر وابسته و لایه های ارتفاع، شیب، جهت شیب، لیتولوژی، فاصله از گسل، فاصله از آبراهه، فاصله از جاده، کاربری اراضی، خاک و بارش به عنوان متغیرهای مستقل در مدل وارد شدند. بعد از مرحله فازی سازی معیارها، نقشه های پهنه بندی خطر زمین لغزش از طریق عملگرهای جمع، ضرب و گامای فازی با لانداهای 7/0، 8/0 و 9/0 تهیه شد. نتایج حاصل از مقایسه این نقشه ها نشان داد که نقشه گامای فازی 9/0 پهنه بندی مناسب تری در رابطه با زمین لغزش های بخش مرکزی جم دارد، بطوریکه 24/24 درصد از محدوده مورد مطالعه(32/169کیلومترمربع) در کلاس خطر بسیار زیاد و 47/2 درصد از محدوده(25/17 کیلومترمربع) در کلاس خطر بسیار کم قرار می گیرد.
    کلیدواژگان: استان بوشهر، زمین لغزش، پهنه بندی خطر، مدل نسبت فراوانی، منطق فازی
  • داود مختاری، سمیه معزز* صفحات 31-52
    ایران کشوری است که در کمربند خشک و نیمه خشک دنیا واقع شده است . پراکنش نامناسب بارندگی و تبخیر زیاد از خصوصیات اصلی این مناطق است بیشتر آب ناشی از بارندگی از طریق تبخیر از دسترس ساکنان آن ها خارج می شود.در منطقه مورد مطالعه هم علاوه بر این موارد انتقال آب از رودخانه های واقع در منطقه و تشدید این امر در سالهای اخیر و همچنین افزایش جمعیت شهری در سالهای اخیر در منطقه و روند رو به تزاید شدید ساخت وساز وزیر ساخت رفتن بیشتر زمینهای مرغوب منطقه، انجام این پژوهش ضروری می نمود.بدین منظور در این مطالعه، روش های تحلیل سلسله مراتبی (AHP)و تحلیل شبکه ( ANP )مورد ارزیابی و بررسی قرارگرفت. جهت انجام این پژوهش از تصویر TM، 2011 ماهواره لندست استفاده شد. فاکتورهای موثر ( شیب، لیتولوژی، کاربری زمین، فاصله از گسل، فاصله از رودخانه، بارندگی، طبقات ارتفاعی و پوشش گیاهی )در محیطGISآماده شدند و نقشه های مکانیابی سکونتگاه ها در روش های فوق تولید شد. تفسیرضرایب نشان دادکه، فاصله از رودخانه، بارندگی و طبقات ارتفاعی نقش مهمیدر این زمینه دارند.
    کلیدواژگان: تحلیل شبکه (ANP)، تحلیل سلسله مراتبی (ahp)، لندست، عوامل هیدروژئومورفولوژیکی، دشت میاندوآب
  • داود طالب پور اصل*، عزت الله قنواتی صفحات 53-70
    فرسایش خاک به عنوان یک رویداد طبیعی، به دلیل دخالتهای سودجویانه و غیرکارشناسانه انسان در سالهای اخیر افزایش یافته است. در این راستا توپوگرافی حوضه آبریز سد مهاباد که تماما کوهستانیست از این پدیده مستثنی نمی باشد. هدف از انجام این مطالعه، اولویت بندی عوامل موثر بر تولید رسوب در حوضه سد مهاباد با استفاده از روشFAHP می باشد. به این منظور از میان عوامل طبیعی موثر در وقوع فرسایش هفت عامل شیب، کاربری اراضی، زمان تمرکز زیرحوضه ها، ارتفاع، بارش، لیتولوژی و فاصله از رود را انتخاب نموده و با استفاده از داده های حاصل از مدل سازی معیارهای موثر در فرسایش با روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و طبقه بندی با روش منطق فازی نواحی با حساسیت بالا در برابر فرسایش شناسایی و نقشه نهایی پهنه بندی نواحی حساس به فرسایش در پنج کلاس استخراج گردید. برای ارزیابی صحت نقشه بدست آمده از شاخص SCAI استفاده شد. نتایج تحقیق نشان می دهد در حدود 12/102 کیلومتر مربع معادل 15/13 درصد از مساحت حوضه دارای پتانسیل «خیلی زیاد» در وقوع فرسایش و تولید رسوب می باشد که در این میان زیرحوضه های دهبکر، بنگوین، قزلجه، مرانه، میرسه و سیاه قل دارای پتانسیل بیشتری هستند.
    کلیدواژگان: فرسایش خاک، مدل AHP، مدل منطق فازی، تابع عضویت خطی، حوضه آبریز سد مهاباد
  • فیروز مجرد، امان الله فتح نیا، سعید رجایی* صفحات 71-87
    اطلاع دقیق از شدت تابش کل دریافتی خورشید در یک مکان برای گسترش پروژه های خورشیدی ضروری است. به همین دلیل برآورد تابش از اصلی ترین فاکتورها برای مکانیابی سایت خورشیدی می باشد. در تحقیق حاضر به وسیله مدل لیو و جردن مقدار تابش دریافتی برآورد شده و با در نظر گرفتن لایه های مختلف از جمله شیب و جهت شیب، ارتفاع، دما و رطوبت و با استفاده از مدل AHP مکان بهینه تعیین گردید. با توجه به نتایج مدل لیو و جردن استان کرمانشاه بررسی شد و نتایج نشان داد که به طور متوسط در طی روز 495 کالری در سانتیمتر مربع انرژی خورشیدی دریافت می نماید. 4 شهرستان شامل سنقر، صحنه، اسلام آباد و جوانرود و بدنبال ان شهرستان قصر شیرین به ترتیب بیشترین و کمترین میزان تابش را دریافت می کنند. مقدار متوسط تابش روزانه در شهرستان جوانرود و قصر شیرین به ترتیب معادل 528 و 443 کالری در سانتیمتر مربع می باشد. بر اساس نتایج مکانیابی نیز شهرستان کرمانشاه با مساحت های 908 کیلومتر مربع بیشترین مطلوبیت برای گسترش سایت خورشیدی را دارند و سرپل ذهاب با 118 کیلومتر مربع مساحت کمترین پتانسیل را دارد. quot; در وقوع فرسایش و تولید رسوب می باشد که در این میان زیرحوضه های دهبکر، بنگوین، قزلجه، مرانه، میرسه و سیاه قل دارای پتانسیل بیشتری هستند.
    کلیدواژگان: مکانیابی، تابش خورشیدی، لیو و جردن، AHP، کرمانشاه
  • محمد رضایی، الهام قاسمی فر، یوسف قویدل رحیمی* صفحات 89-98
    پاسخ به این سوال که در شرایط فرین دمایی ایران، به طور دقیق، نواحی بسیارگرم و بسیار سرد چه مناطقیهستند، به دلیل نبود و عدم توزیع یکنواخت ایستگاه های اندازه گیری دما کار دشواری است. امروزه داده های ماهواره ای به دلیل وضوح مکانی بالا و پوشش تمامی مناطق، می توانند مکمل پژوهش های قبل باشند. هدف اصلی این پژوهش تعیین نواحی فرین دمایی ایران در بازه زمانی ماهانه می باشد. مقادیر استاندارد شده ی داده های میانگین دمای ماهانه 81 ایستگاه سینوپتیک ایران، در دوره آماری 1986تا 2014 نشان می دهند که ژانویه 2008 و ژوئیه 2010 تعداد زیادی از ایستگاه ها در گستره ی ایران دارای ناهنجاری شدید دمایی بوده اند. به منظور تعیین نواحی فرین دمایی، محصولات سطح دوم دمای ماهانه سطح زمین سنجنده مودیس ماهواره ترا، مورد استفاده قرار داده شده اند. جهت طبقه بندی نواحی، از تحلیل خوشه ایوارد استفاده گردید. با برش دندروگرام در مرحله ی اول و راستی آزمایی آن با آزمون تحلیل واریانس، 13 ناحیه مجزا برای ژوئیه 2010 و 6 ناحیه برای ژانویه 2008 مشخص گردید. طی ژوئیه 2010، بیابان لوت به عنوان داغ ترین و سواحل جنوبی دریای خزر به عنوان خنک ترین منطقه، و طی ژانویه 2008 شمال غرب ایران سردترین و بیابان لوت و سواحل دریای عمان مطبوع ترین مناطق ایران به لحاظ دمایی شناخته شدند. با توجه به نبود ایستگاه سینوپتیک در بیابان لوت و مشخص نشدن آن به عنوان یک پهنه مجزا در مطالعات قبل، ارزش داده های سنجش از دور در تهیه نقشه ی دمایی بارز گردید. همچنین داده های سنجنده مودیس نقش ناهمواری ها را در نقشه دما به خوبی نشان می دهد. بنابراین با در دسترس بودن داده های ماهواره ای، نقشه دمایی که توان نمایش اثر ناهمواری ها را نداشته باشد، ارزش چندانی ندارند.
    کلیدواژگان: دماهای فرین، ناحیه بندی دمایی، محصولات سنجش از دور، وقایع حدی، ایران
  • حسن اسماعیل زاده*، شمسی صالح پور، یعقوب اسماعیل زاده صفحات 99-118
    پژوهش حاضر با هدف ارزیابی گردشگری پایدار در اکوسیستم تالابها انجام شده است. بنابراین در راستای استفاده خردمندانه از تالابها لازم است به تعادل و توازنی رسید تا علاوه بر بهبود اقتصادی، موجودیت تالابها در گستره وسیع فعالیت های انسانی که از حفاظت مطلق تا دخالت موثر متفاوت است، تضمین شود. بر این اساس این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی، به روش پیمایشی با تهیه پرسشنامه از دیدگاه دو جامعه اجتماعات محلی و مسئولان مرتبط با گردشگری، سعی در ارزیابی گردشگری پایدار در اکوسیستم های تالابی را داشته است. برای این منظور، 230 نفر به روش کوکران، به عنوان حجم نمونه مردم محلی و تعداد 15 نفر از مسئولان تعیین و مورد پرسشگری قرار گرفته اند. در این پژوهش پس از تکمیل پرسشنامه اعتبار پایایی آنها با آلفای کرونباخ برای خانوارهای محلی برابر با 0.70و برای مسئولان 0.982محاسبه شده است. داده های جمع آوری شده با بهره گیری از نرم افزار SPSS و با استفاده از روش های آماری همبستگی پیرسون، گاما، کندالb ، و c مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. بر اساس یافته های تحقیق، از مجموع 43 متغیر ابعاد اقتصادی نهادی، اجتماعی فرهنگی و اکولوژیکی زیست محیطی مورد مطالعه گردشگری پایدار در اکوسیستم های تالابی، 38 متغیر از دیدگاه مردم و هر 43 متغیر، از دیدگاه مسئولان مورد تائید قرار گرفته اند. در عین حال با تحلیل نظرات دو دیدگاه، همگرایی(همسانی) در 38 متغیر و واگرایی(ناهمسانی) در 5 متغیر مشاهده شده است.
    کلیدواژگان: گردشگری پایدار، اجتماعات محلی، شاخص های پایداری، تالاب، نقده
|
  • Maryam Rajabi, Fariba Karami, Maryam Ansari* Pages 1-14
  • Amir Safari, Monireh Rayati Shavvazi*, Maryam Jan Ahmadi, Laila Shirzad Malayeri Pages 15-30
  • Davood Mokhtari, Somayyeh Moazzez* Pages 31-52
    Iranis a countrylocatedin thebelt ofarid and semi-arid. Poordistribution ofrainfallandhigh evaporationof themain characteristics ofthese areas Morewaterfromprecipitationthrough theevaporationofitsresidentsout. Inthis areatoo,the additionofwater fromriversinthe region, Andintensifyitin recent yearsand the increase inurban populationin recent yearsin the region, An increasing numberhavemoresevereConstructionMinister ofprime landarea, dothenecessaryresearch. .Therefore,inthisstudy, the method ofAHP(AHP) andnetworkanalysis(ANP)wereevaluated. For the studyofimageTM, 2011Landsat satellitewere used. Factors(slope, lithology, land use, distance to fault, distance from the river, rainfall, elevation andvegetation) were preparedin GIS Locationmapssettlementswas producedinthe above methods. Interpretation ofthe coefficientsshowed thatthe distancefrom the river, rain andelevationplays an important rolein this context.
    Keywords: networkanalysis(ANP), Analytic Hierarchy Process(AHP), Landsat, Hydrogeomorphical factor, Miandoabplain
  • Davood Talebpoor Asl*, Ezzatollah Ghanavati Pages 53-70
    Soil erosion is always occurred as a natural event but human false interference led to accelerated soil erosion and irreversible effects. Mahabad dam watershed, due to topographic mountainous and steep slopes is very susceptibility against soil erosion. The aim of this study is to prioritize the factors affecting sediment production using fuzzy logic and AHP models and finally, generating the susceptibility mapping apron to soil erosion in Mahahbad dam watershed.
    At first, based on expert experiences seven factors were recognized on soil erosion including the following; slope degree, land use, time of concentration, elevation of sea, precipitation, lithology and distance to river. The susceptibility soil erosion map based on fuzzy logic and AHP models were classified in five classes. The accuracy of the erosion susceptibility map provided by the model is further checked by calculating Seed Cell Area Index (SCAI). Results show that about 102.12 km2, equivalent to 13.15% of the area has the potential to "very high" risk of erosion and sediment production, which in the sub-basins Dehbokr, Bangvyn, Qzljeh, Maraneh and Syahghol has more potential.
    Keywords: Soil Erosion, AHP, Fuzzy Logic, linear Membership Function, Mahabad dam watershed
  • Firouz Mojarrad, Amanallah Fathnia, Saeed Rajaee* Pages 71-87
    Having accurate information about received solar radiation in one place is necessary in order to develop solar project. For this reason estimating solar radiation is the main factor in find an appropriate location for a solar site. In the current study by Liu and Jordan model to estimate the amount of radiation received and taking into consideration the different layers, including rural areas and roads, slope and aspect, elevation, temperature and humidity and TOPSIS model, optimum location was determined. According to the result of Liu and Jordan model, Kermanshah province was considered and result illustrates that on average, 495 calories per square centimeter solar energy during the day receives. Four Towns include: Sunghor, Sahne, Eslam Abad And followed that Ghasre Shirin city receives more and less the amount of radiation respectively. The average daily radiation in Qasr-e Shirin and javanrood are equal 528 and 443 calories per centimeter square respectively. According to result of location, Kermanshah with 908 square kilometers areas have most highly desirable areas to develop their solar sites respectively and Sarpozohab with 118 square kilometers has less potential.
  • Mohammad Rezaei, Elham Ghasemifar, Yousef Ghavidel Rahimi * Pages 89-98
    In the past, during extreme temperature events in Iran, precise determination of very hot and cold regions has been difficult due to absence and not a proper distribution of synoptic stations. But, nowadays the satellite data with appropriate spatial resolution provides an opportunity for improving the previous research. The main purpose of this paper is determination of these regions in above mentioned conditions. Standardized Monthly mean temperature of 81 synoptic stations in Iran showed that during 1986 to 2014, in January 2008 and July 2010 most stations have been an extreme temperatures anomaly. For this, we used land surface temperatures from MODIS data product (level2) onboared on Terra satellite. To classification of regions, we used cluster analysis. When we cutting the dendrogram in the first step, separated 13 regions for July 2010 and 6 region for January 2008. In July 2010, Lut desert determined as the hottest area and in January 2008 northwest of Iran was the coldest and costal sea in south east was the pleasant in term of temperatures. Therefore, due to the lack synoptic station in Lut desert and also not distinct of this region as a separate region in previous study, capability of remote sensing product was obvious.Also result showed that unlike of synoptic station data, the MODIS remote sensing product very well indicate role of mountain in variability of temperature. However, by existing of satellite data, temperature map must have ability to showing the role of roughness.
    Keywords: extreme temperatures, regionalization of temperature, remote sensing products, extreme events, Iran
  • Hassan Esmaeilzade *, Shamsy Saleh Pour, Yaghoub Esmaeilzadeh Pages 99-118
    Today, the tourism in general and tourism sustainability in particular in the tourist areas (urban and rural), world has become one of the most important topics in the scientific. Assessment the current situation and the progress towards sustainable tourism growth and development in local communities and wetlands ecosystems are the economic - institutional dimensions, social-cultural and ecological- environment. Besides achieving sustainability in its various dimensions requires indicators for assessing and explaining the sustainability of tourism. Thus optimum use of indicators can have an important role in activating region, diversifying employment, increase income and raise the living standards of local residents. Accordingly, this study was designed to evaluate sustainable tourism in wetlands ecosystems. Therefore, it is necessary for the wise use of wetlands, to reach a balance in addition to the economic recovery, be guaranteed wetlands of existence, in a wide range of human activity that is different from the absolute protection to effective intervention. Accordingly, the present study is descriptive - analytical out through a survey, a questionnaire was developed from the perspective of the rural population and the authorities, have been tried to assess sustainable tourism in wetland ecosystems. For this purpose, 230 by Cochran, a rural community sample size determination and 15 people Officials were at the inquiry. In this study, after completing the questionnaire, validated their reliability was calculated using Cronbach's alpha, which is equal to 0.70 for urban households and 0.982 for officials. The data collected were analyzed using the software SPSS19 using Pearson correlation analysis, gamma, Kendall b, c. Based on the research findings, Of total 43 variable Economic - institutional aspects, social - cultural, ecological - environmental sustainable rural tourism in wetland ecosystems studied, Has been approved by 38 variables from the perspective of the people And each of the 43 variables from the perspective of the authorities. At the same time analyzes the comments of view, the observed convergence (consistency) of the 38 variables and divergence (anisotropy) in 5 variables.