فهرست مطالب

پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی - پیاپی 32 (تابستان 1397)

نشریه پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی
پیاپی 32 (تابستان 1397)

  • تاریخ انتشار: 1397/05/10
  • تعداد عناوین: 9
|
  • وحید خلیلی اردلی، محمد حکیم آذر *، اصغر رضاپوریان صفحات 11-42
    در پژوهش حاضر با استفاده از روش های غیر احتمالی مبتنی بر هدف، 7 هزار و 810 جمله از پنجاه وب سایت پربیننده در کشور با هدف شناخت الگوهای غیرمعیار در زبان فضای مجازی براساس اصول ویرایش زبانی (فعل، اسم و حرف) ارزیابی و بسامد خطاهای رایج به این ترتیب، مشخص شد: خطاهای مربوط به شاخص های نگارشی فعل (45 درصد) ، حرف (31 درصد) و اسم (24 درصد). درنهایت، پیشنهادها و راهکارهایی مبتنی بر نتایج تحقیق برای جلوگیری از بروز مشکلات بیشتر و کمک به پاسبانی از خط و زبان فارسی در فضای مجازی ارائه شد.
    کلیدواژگان: فضای مجازی، اینترنت، زبان فارسی، نگارش فارسی، ویرایش زبانی
  • حسین رزی فام، علی دهقان* ، حمیدرضا فرضی صفحات 43-75
    مثنوی مولانا جلا الدینمحمدبلخی، عارف و شاعر داستان سرای قرن هفتم هجری، حاوی سرگذشت گروه های بشری با هر طیف اعتقادی و رفتاری می باشد و ویژگی های روانی رفتاری نوع بشر در آن موشکافانه منعکس شده است و پژوهش گر می تواند با تحلیل محتوای داستان ها، شخصیت های انسان هاراروان کاوی کند. پژوهش حاضر، جنبه کودک در شخصیت های داستانی مثنوی را تحلیل، و سرنخ های رفتاری و گفتاری این جنبه را برجسته کرده است. مطابق این بررسی، اغلب سرنخ های جنبه کودک که در روان شناسی تحلیل رفتار متقابل مهم اند، مانند: خودشیفتگی، توهم، گریه، لجاجت، خشم، تظاهر، حسد، لذت جویی، ترسو… در شخصیت های داستانی مثنوی وجود دارد.
    کلیدواژگان: تحلیل رفتار متقابل، اریک برن، مثنوی، سرنخ های کودک
  • هیرود سلطانیان *، جلیل نظری، سید مهدی خیراندیش صفحات 77-98

    این پژوهش، قدرت بیان و بلاغت حلاج را از دریچه استعارات و تشبی هات دیوان حلاج با تمرکز بر مرکب بودن مورد بررسی قرار می دهد و کیفیت تصاویر خیال انگیز مستعمل در اشعار وی را می آزماید. با توجه به پیشینه تاریخی سفرهای حلاج در جهت تبلیغ آراء و عقایدش از یک سو، و اتهام به سحر در نوشته و کلام از سوی دیگر، تحقیق مطرح می سازد که برخی از اشعار حلاج، به دلیل استفاده از صور خیال پیچیده و مرکب، از جایگاه ادبی و بیانی ارزشمندی برخوردار بوده و دلیلی آشکار بر بلاغت و قدرت بالای خلاقیت این صوفی مبلغ و پرآوازه هستند. درنتیجه، این احتمال وجود دارد که حلاج، برای اشاعه اندیشه های عرفانی اش، از کلام تصویری و تخییلی، به منظور تاثیرگذاری بیشتر بر مخاطبان و فزونی جمع آوری پیروان بهره می جسته است.

    کلیدواژگان: حلاج، شعر، صور خیال مرکب، تشبیه، استعاره
  • اصغر شهبازی* صفحات 99-127
    در این مقاله سعی شده اهم این بن مایه های عرفانی و چگونگی تطبیق آن ها با اشخاص و حوادث کربلا، مطابق با الگوهای کیفی تحلیل محتوا، بررسی و در قالب سیزده عنوان نموده شود. هدف از نگارش این مقاله، نشان دادن پیش گامی عمان در ارائه تفسیری عارفانه از واقعه کربلا و همچنین چگونگی تطبیق بن مایه های عرفانی با اشخاص و حوادث کربلاست. به این ترتیب در این مقاله مشخص شده که تطبیق بن مایه های عرفانی با اشخاص و حوادث کربلا در گنجینه الاسرار عمان سامانی به زیبایی صورت گرفته و منجر به ارائه تفسیری عارفانه از واقعه عاشورا شده و منظومه گنجینه الاسرار عمان از این نظر، اثر کم نظیری است. این مقاله و نتایج آن می تواند شواهدی برای عمده ترین بن مایه های عرفانی شعر فارسی، جهت درج در فرهنگ های عرفانی ارائه نماید.
    کلیدواژگان: عمان سامانی، گنجینه‏ الاسرار، بن مایه های عرفانی، حوادث کربلا، تفسیر عرفانی
  • شاهپور شهولی، مظاهر نیکخواه *، اصغر رضاپوریان صفحات 129-151
    در جستار فرارو، هدف نگارندگان، بررسی استعاره تبعیه در دیوان امیرخسرو دهلوی است تا بدین سان میزان بهره وری شاعر را در کاربرد این نوع استعاره نشان دهند. روش پژوهش در این مقاله، توصیفی- تحلیلی است. نتیجه کلی نشان می دهد امیر خسرو، استعاره تبعیه گرا، نیست؛ او از دیدگاه کمی، در دیوان 15710 بیتی خود، تنها 103 استعاره تبعیه (80 استعاره در فعل و 23 استعاره در صفت) را در 92 بیت آورده است. از دیدگاه کیفی، استعاره تبعیه در دیوان امیرخسرو، از هرگونه رنگ تصنع و تکلف پیراسته است و سنخیت و تناسب تام با سایر اجزای کلام او دارد.
    کلیدواژگان: استعاره، استعاره تبعیه، دیوان، امیرخسرو دهلوی
  • راحله عبدالله زاده برزو، محمد ریحانی *، محمد قادری مقدم صفحات 153-175
    در این مقاله، گزارش نظامی از معراج حضرت پیامبر (ص) با نظریه تک اسطوره کمپبل سنجیده شده است. بر پایه این نظریه، قهرمانان همه سفرهای تمثیلی، مراحل یکسانی را پشت سر می گذارند و با عزیمت از سرزمین خویش، گذر از مرحله تشرف و رسیدن، به سرزمینی که در آن به سر می برده اند بازمی گردند تا رسالت خویش را به پایان برند. پیامبر نیز در این سفر روحانی، نخست از فضای عالم امکان عزیمت می کند و در ماورای آن قدم به سرزمینی آیینی ناخودآگاه خویش می نهد، با براق و رفرف که نمودی از سایه او هستند، دیدار می کند و مورد تعلیم قرار می گیرد و چشم به دیدن ها و شنیدن هایی بازمی کند که در زمین خاکی ممکن نیست؛ او پس از آن که از "بود" خویش می گذرد، بی واسطه از قدم سخن می شنود. پس از یگانه شدن با پدر و دریافت برکت نهایی، به سوی جامعه خویش بازمی گردد. سفر روحانی او تا حد زیادی با مراحلی که کمپبل برای سفر قهرمان ذکر کرده است مطابقت دارد.
    کلیدواژگان: نقد، کهن الگو، معراج، هفت پیکر، نظامی
  • احمد غنی پور ملکشاه* ، نیما رمضانی صفحات 177-193
    اوپانیشاد، شامل متون متعدد عرفان هندی است و گفتارشان در خصوص وحدت، آزادی، صلح و آرامش روح است و بر حفظ ارزش های متعالی تر زندگی بشری از طریق اتصال و ارتباط با یک حقیقت تاکید دارد. بیدل دهلوی در عصری که اندیشه های فلسفی عرفانی اوپانیشاد در همه جا انعکاس داشت، به سرودن روی آورد و به آمیزه ای از عرفان و فلسفه هندی دست یافت که از منابع اصلی سروده های این شاعر است. از آنجا که شالوده و اساس تفکر عرفانی در آثار بیدل و اوپانیشاد بر دو محور وحدت وجود و انسان کامل است، مساله اصلی این است که بیدل دهلوی در این موضوعات تا چه اندازه، تحت تاثیر آرا و افکار اوپانیشاد بوده است؟ هدف از این پژوهش، ثابت کردن انعکاس مفاهیم عرفانی اوپانیشاد در اشعار بیدل است و از مهم ترین یافته های آن، این است که بیدل دهلوی نه تنها در محتوا و مضامین، بلکه در تمثیلات و صور خیال نیز از اوپانیشاد تاثیر پذیرفته است.
    کلیدواژگان: اوپانیشاد، بیدل دهلوی، عرفان، وحدت وجود، انسان کامل
  • حسن قربانی، احمدرضا یلمه ها * صفحات 195-217
    میرزا محمدقاسم قاسمی گنابادی با تخلص شعری قاسمی از شاعران پر کار عصر صفوی است. وی چند منظومه به تقلید از خمسه نظامی سروده است. یکی از منظومه های او عمده الاشعار است که منظومه ای حکمی- اخلاقی است. نگارندگان علاوه بر تصحیح منظومه عمده الاشعار به بررسی سبک شناسانه این اثر در سه سطح زبانی، ادبی و محتوایی پرداخته اند. بررسی این منظومه نشان دهنده آن است که میرزا محمدقاسم قاسمی گنابادی شاعری تواناست و شعر او سرشار از انواع صور خیال و مضمون آفرینی‏های تازه و بدیع است. ترکیب سازی‏ها و استفاده فراوان از آرایه‏های ادبی (کنایه، استعاره، جناس، تشبیه، تلمیح و…) در این منظومه مشهود است. از لحاظ درج آرایه های بدیعی و بیانی شعری ساده و بی پیرایه دارد. از نظر زبانی نیز طبق قواعد زبانی عصر و دوره خویش عمل کرده است. در سطح فکری و محتوایی نیز این منظومه دربردارنده مضامین اخلاقی، دینی و تعلیمی است.
    کلیدواژگان: قاسمی گنابادی، عمده الاشعار، عهد صفوی، مولفه های سبکی
  • آرش مشفقی *، زهرا دوستی صفحات 219-240
    قیصر امین پور یکی از پرچم داران ادب پایداری، در شعر معاصر ایران است و محمد الماغوط را می توان نماینده شعر پایداری عرب دانست. نقد و بررسی ادبیات پایداری یکی از شاخه های شعر معاصر است که در بطن خود، به بازتاب جلوه های مقاومت می پردازد. این نوشتار در پی آن است تا دیدگاه های دو شاعر از دو فرهنگ متفاوت را، نسبت به مقوله "مضامین پایداری" مورد بررسی و مقایسه قرار بدهد. قیصر امین پور و محمدالماغوط در شعر خود، مقوله هایی اعم از دعوت به مبارزه، اعتراض، انزجار از وضع موجود، امید رهایی، مقاومت مردم فلسطین، شهادت طلبی و مبارزه با دشمن مشترک؛ آمریکا و اسرائیل را، انعکاس داده اند. در نقد و بررسی شاخص مقاومت در شعر این دو شاعر، این نکته روشن می شود که قیصر امین پور در پرداخت برخی از مضامین پایداری، از اشعار محمد الماغوط تاثیر پذیرفته است. وجود شباهت های متعدد بین مضامین پایداری شعر این دو شاعر، این نکته را به اثبات می رساند.
    کلیدواژگان: ادب پایداری، قیصر امین پور، محمد الماغوط، اعتراض، مبارزه