مجله مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی
پیاپی 45 (زمستان 1397)

عادات سفر نقش کلیدی در انتخاب شیوه سفر دارند به گونه ای که ساختاربندی و هدایت تمایلات کاربران بر اساس منافع جمعی منجر به شکل بندی ارگانیک ظرفیت های برنامه ریزی حمل ونقل شهری می شود. هدف این مقاله، شناسایی الگوی دائمی استفاده از شیوه های حمل ونقل خصوصی و عمومی در جهت برنامه ریزی رفتار حمل ونقل کلان شهر تبریز هست. بدین منظور از روش خوشه ایبرای طبقه بندی مسافران بر اساس شاخص عادت یا تکرار مدل خاص سفر استفاده شده است. روش شناسی مقاله، توصیفی، تحلیلی و پیمایشی است. جمع آوری داده ها در قالب پرسشنامه و اخذ نظرات در حوزه جابجایی عمومی در سطح شهر تبریز صورت گرفت. برآورد نمونه ها با استفاده از فرمول کوکران برابر با 1100 نفر برای 166 ناحیه ترافیکی تبریز به صورت نمونه گیری خوشه اییک مرحله ای و به صورت تصادفی تعیین گردید و با آزمون های واریانس چند متغیری تجزیه وتحلیل گردید. بر اساس یافته های تحقیق هفت الگو شیوه انتخاب سفر شناسایی شد که دراین بین کاربران باقابلیت تغییر شیوه سفر و کاربران حمل ونقل عمومی، خوشه های کلیدی به شمار می روند که رفتار و ویژگی های متفاوتی را نسبت به سایر خوشه ها نشان می دهند. بنابراین این تفکر که الگوهای مختلف شیوه سفر مسافران ممکن است در جهت اثربخشی برنامه های حمل ونقل به روش های متفاوت متمایل شوند را تائید می کنند.

رضایتمندی مفهومی پیچیده ، چندگانه و مرتبط با مفاهیم دیگر و متاثر از زمان ، مکان و ارزش های فردی و اجتماعی است و تنها راه مطالعه این مفهوم بررسی لایه های درونی آن است. هدف این تحقیق سنجش میزان رضایتمندی و آزردگی ساکنین از کیفیت خدمات شهری در محله سیروس تهران ( شهرداری منطقه 12 ) است.که برمبنای شش شاخص ( امنیت و ایمنی ، بهداشت و نظافت ، زیبایی، رفاهی- اجتماعی، معابر و دسترسی ها و وضعیت نظارتی) مورد ارزیابی قرار گرفت. همچنین میزان و درجه اهمیت شاخص ها از نظر ساکنان و نحوه ارتباط آنها با شهرداری نیز مورد بررسی قرار گرفت. روش تحقیق دراین پژوهش توصیفی - تحلیلی می باشد و حجم نمونه ها براساس مدل کوکران 200 مورد انتخاب شد. جامعه آماری کل ساکنین محله سیروس تهران (منطقه 12، محله 17) می باشد و نمونه گیری مورد استفاده از نوع خوشه ایتوام با تصادفی ساده است. رویکرد حاکم بر تحقیق ترکیبی ( عینی - ذهنی ) می باشد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که میزان رضایتمندی ساکنان از خدمات شهری متفاوت اما در کل متوسط به پایین بوده است و برخلاف باورهای رایج کارشناس محور که به خصوصیات فیزیکی اهمیت بیشتری داده اندفاکتورهای اجتماعی ( ایمنی ، امنیت و زیبایی) در نزد ساکنان از اهمیت و جایگاه بالاتری نسبت به بقیه شاخص ها برخوردار بوده اند. اولویت بندی اقدامات در این محله براساس خواسته ها و ترجیحات ساکنین به ترتیب شامل : 1- ارتقاء 2- تثبیت 3- ارزیابی 4- مونیتورینگ می باشد.

توسعه مترو در راستای رفع معضل آلودگی های زیست محیطی، به شدت وابسته به تکنولوژی می باشدکه عموما وارداتی و بسیار هزینه بر است. لذا تدبیر اساسی در شرایط تحریم فعلی، توسعه تکنولوژی مرتبط با مترو و بومی سازی آن است که نیازمند مشارکت اثر بخش شرکتهای دانش بیان داخلی می باشد. در این مقاله به طراحی مدل بهینه مشارکت بر اساس روش کیفی به شیوه مصاحبه نیمه ساختار یافته و نظریه داده بنیاد برای مدل پرداخته شده است . شرکت کنندگان در پژوهش 15 نفر از خبرگان، مدیران شهری، دانشگاهیان متخصص و مدیران شرکتهای دانش بیان بوده و روش نمونه گیری به صورت هدفمند می باشد. روش تحلیل داده ها کد گذاری نظری برگرفته از روش نظریه پردازی داده بنیاد است. یافته های تحقیق بعد از مقایسه پاسخ های مصاحبه ، مفاهیم مشابه از آنها استخراج شد. با انجام دادن این مرحله از تحقیق در پاسخ به شرایط علی (نیروی انسانی، ساختار شرکت، تحقیق و توسعه، کارگروهی، نیازسنجی تکنولوژی مترو ، بهبود عملکرد ) در پاسخ به زمینه (مشوق ها، پذیرش شرکتهای دانش بیان، ارتباطات صنعتی) و در پاسخ به راهبرد ها (ظرفیت جذب فناوری ، رقابت گرایی) و در پاسخ به پیامدها (تامین تکنولوژیکی، تولید، اشتغال، خود کفایی صنعتی و هزینه)، استخراج شد. نتایج تحقیق نشان می-دهد ابعاد مشارکت شرکت های دانش بنیان در بحث حمل و نقل و به خصوص مترو گسترده می باشد و می تواند موجبات توسعه مترو اثرات آن را بهتر فراهم کند.

شوراها از ابزار جامعه مدنی هستند که پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، با عنایت به تاکیدات قرآن کریم و سیره معصومان و نیز با توجه به ضرورت اجرای سیستم عدم تمرکز و وجود سازمان های محلی، تشکیل آنها مورد توجه واقع شد. هدف پژوهش حاضر، کمک به پی ریزی یک ساختار مدیریتی اثرگذار و کارآ از طریق مقایسه تطبیقی مصوبات 3 دوره شوراهای اسلامی شهر در سه حوزه عمرانی - کالبدی، اقتصادی - مالی و اجتماعی - فرهنگی و ارائه پیشنهادهایی برای بهبود الگوی قانونگذاری _ مدیریتی در سطح مجموعه های شهری است. روش تحقیق تحلیلی - توصیفی بوده و تحلیل کمی و محتوایی مصوبات شورای شهر طی سه دوره فعالیت آنها با بهره گیری از آزمون تحلیل واریانس مورد ارزیابی قرار گرفت. در عین حال نتایج تحلیل یافته ها با استفاده از آزمون تحلیل واریانس نشان می دهد فقدان دید راهبردی و چشم انداز مشخص برای تحولات شهری، در مصوبات شورای شهر نمایان است. با این وجود، در مقایسه نسبت مصوبات در هر یک از سه حوزه عمرانی، اقتصادی و اجتماعی باید گفت که تقریبا قریب به 2⁄3 مصوبات مربوط به حوزه عمرانی ، حدود 1⁄3 مربوط به حوزه اقتصادی و تنها حدود 5/8 درصد کل مصوبات سه دوره مربوط به حوزه اجتماعی بوده است. این مهم بیانگر آن است که حوزه اجتماعی به نسبت زیادی مورد بی مهری شورای شهر واقع شده و در حوزه اقتصادی هم گر چه گام هایی برداشته اند، لیکن دغدغه اصلی شورا، امورات عمرانی که نمودی بیشتر نزد شهروندان دارند، بوده است.

امروزه بخش مرکزی شهر رشت در رقابت با دیگر هسته های شهری رشت، نه تنها در حال از دست دادن غلبه و تسلط انحصاری خود بر کل فضای این شهر است، بلکه همچنین با مسائل و چالش های محلی بسیاری در درون خود روبرو شده است. برآیند چنین فرایندها و دگرگونی های منفی، ظهور یک مسئله مهم و بنیادین در بخش مرکزی شهر رشت، یعنی تمرکززدایی و تجزیه انواع سرمایه های فضایی، انسانی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در بخش مرکزی شهر از یک سو، و ته نشست و جایگزینی آن با هزینه های شهری از سوی دیگر است که امروز، در شکل فرسودگی، پژمردگی و زوال فزاینده محله های بخش مرکزی شهر رشت تجلی یافته است. بنابراین، این پژوهش، قبل از هر چیز به دنبال درک این موضوع است که پویایی فضایی-کالبدی بخش مرکزی شهر رشت از چه ماهیتی برخوردار است و تحت تاثیر چه عواملی قرار داشته است. نتایج پژوهش نشان داد که «عوامل مبتنی بر اجتناب از شرایط نامطلوب» مهمترین عوامل در تصمیم گیری به جدایی گزینی و جابجایی خانوارها و در نتیجه پویایی فضایی کالبدی بخش مرکزی شهر رشت می باشند. همچنین بر اساس یافته های تحقیق حاضر مشخص شد که ساختار اقتصاد سیاسی حاکم بر شهر رشت، از طریق تغییر در چرخه های سرمایه گذاری- سرمایه زدایی و اولویت ارزش مبادلاتی بر ارزش مصرفی زمین و املاک، بر روند رو به افول بخش مرکزی شهر رشت از نظر سکونت و بازساخت های فضاهای فعالیتی اثر گذار بوده است.

یکی از چالش هایی که در سال های اخیر مورد توجه برنامه ریزان و طراحان شهری و محققان علوم پزشکی بوده است، سلامت عمومی جامعه می باشد. تشدید روزافزون اهمیت معضل سلامتی در جامعه شهری، موجب گردید تا در محافل علمی، بر نقش طراحی جنبه های کالبدی محیط، بر میزان قابلیت پیاده روی محیط و فعالیت بدنی شهروندان تاکید گردد. در این ارتباط، توافق محققان علوم شهری بر این است که ساختار کالبدی توسعه پراکنده، با تشویق بیشتر به استفاده از اتومبیل، مانع پیاده روی و دیگر فعالیت های بدنی می شود. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش، توصیفی-تحلیلی بوده و در آن گردآوری داده ها در رویکرد عینی با استفاده نرم افزارهای GIS، Auto cadوDepth map صورت گرفته است. در این راستا با مروری بر پژوهش های صورت گرفته در زمینه ارتباط فرم شهر و تحرک پذیری، به شناخت شاخص های تاثیرگذار فرم شهر در ارتقا قابلیت پیاده روی محیط محله ای، پرداخته شد و هفت شاخص تراکم مسکونی، تنوع، اتصال، مجاورت، متوسط سطح بلوک، برخورداری خیابان ها از پیاده رو و تراکم تجاری(سطح اشغال خرده فروشی ها) ؛ به عنوان شاخص های کالبدی- محیطی موثر در ارتقا قابلیت پیاده روی مورد سنجش قرار گرفت. نتایج تحلیل عینی شاخص های اولیه قابلیت پیاده روی، هدف اصلی پژوهش یعنی سطح بندی محلات 27گانه منطقه یک شهر رشت را از نظر برخورداری از این شاخص کلی بدست داد. مطابق نتایج با فاصله از مرکز شهر به سمت نواحی مرزی، قابلیت پیاده روی محلات کاهش می یابد و این شاخص در محلات روستا-شهری حومه ای شهر، در پایین ترین سطح قرار دارد. همچنین با توجه به فرم شهری، محلات دارای طراحی اولیه و بافت منظم، نسبت به محلات با بافت ارگانیک سنتی و ارگانیک روستایی در سطوح بالاتر این شاخص قرار دارند.

پژوهش حاضر با هدف ارزیابی توان های محیطی روستاهای دهستان وکیل آباد و به دو صورت اسنادی و پیمایشی با فن مصاحبه و پرسش نامه انجام گرفته است. جامعه آماری این تحقیق بر اساس سرشماری سال 1395 شامل 1717 خانوار، که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 310 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند و نحوه انتخاب خانوار برای تکمیل پرسش نامه ها مبتنی بر روش تصادفی ساده بود. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و از نظر هدف کاربردی است که در آن با استفاده از مستندات آماری و نرم افزار SPSS 22 به تحلیل موضوع پرداخته شده و برای ترسیم نقشه ها از ArcGis استفاده به عمل آمده است. نتایج پژوهش نشان داد، دهستان وکیل آباد از عدم تعادل رنج می برد و آثار آن در تمامیزمینه های اجتماعی و اقتصادی مشاهده می شود. توزیع فضایی فعالیت ها واستقرارگاه ها به صورت یکنواخت صورت نگرفته و تمرکز و پراکندگی جمعیت و فعالیت درمناطق مختلف متفاوت بوده است. کمبود منابع آب و محدودیت منابع خاک، خشکی هوا، بارندگی سالانه اندک، سبک بودن بافت خاک و عدم توانایی در حفظ و ذخیرهرطوبت و فقر مراتع از جمله محدودیت های اساسی می باشد. همچنینمحدودیت شدید منابع طبیعی قابلیت ضعیف در نگهداشت جمعیت و تراکم پایین جمعیتی راسبب شده و نرخ فعالیت کشاورزی، صنعتی و خدماتی و بهره مندی ناچیز از عوامل و شاخص های توسعهرا محدود کرده است.

حمل و نقل یکی از مهم ترین زیربناهای تشکیل دهنده زندگی شهری است که شکل و چگونگی توسعه اجتماعی و اقتصادی شهر را تعیین می کند. در این راستا، بررسی کیفیت حمل و نقل شهر همدان که می تواند در توسعه آن بسیار مفید باشد؛ مورد توجه قرار گرفت. جهت ارزیابی میزان رضایتمندی شهروندان از سیستم حمل و نقل از مدل رگرسیون ناپارامتریک و شبکه عصبی مصنوعی استفاده شد. بدین منظور ابتدا با تدوین پرسش نامه ای که بر اساس سه شاخص اصلی (وضعیت تجهیزات و تاسیسات، وضعیت ساختار کالبدی و وضعیت مدیریت و شیوه خدمات رسانی) پایه ریزی گردید؛ دیدگاه شهروندان جمع آوری شد. سپس با اتحاذ این شاخص ها به عنوان متغیر مستقل و میزان رضایتمندی به عنوان متغیر وابسته، یک مدل رگرسیون ناپارامتریک اجرا شد. میزان همبستگی و جذر میانگین مربعات خطای خروجی از این مدل به ترتیب به مقدار 914/0 و 334/0 مقدار بدست آمد. در رویکردی دیگر با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی، یک مدل با ساختار سه نرون ورودی، یک لایه پنهان و یک نرون خروجی پایه ریزی شد. همبستگی خروجی این مدل به مقدار 998/0 مقدار و جذر میانگین مربعات خطای آن در حدود 6 برابر کمتر از مدل رگرسیونی محاسبه شد. نتایج نشان دادندکه مدل شبکه عصبی با تخمین توامان روابط خطی و غیرخطی، از انعطفاف پذیری و قابلیت مناسب تری نسبت به رگرسیون ناپارامتریک برخوردار است. از طرفی شاخص های قیمت گذاری با ضریب(853/0)، برابری و رفاه با(795/0) و کاهش تقاضای سفر با (790/0) مقدار، اثر گذارترین شاخص ها در رضایتمندی شهروندان از شبکه حمل و نقل شهری هستند.

با توجه به توان های بالای گردشگری در مناطق عشایری، برنامه ریزی در این زمینه، از جمله الزامات اساسی برای توسعه این جامعه است. در این خصوص، مکان یابی فضاهای مناسب گردشگری نقش مهمی در سایر مراحل برنامه ریزی گردشگری عشایر دارد. بر این اساس، هدف این مقاله مشخص نمودن مناسب ترین فضاها با استفاده از مدل TOPSIS و GIS برای ایجاد سایت های گردشگری عشایر در استان چهارمحال و بختیاری است. روش این تحقیق توصیفی - تحلیلی و از نوع تحقیقات کاربردی است. لایه های تاثیر گذار بر مکان یابی سایت های گردشگری عشایری مواردی همچون لایه زیست بوم های عشایری، منابع و جاذبه های گردشگری، ایل راه های عشایری، کاربری اراضی، شبکه تلفن، نقاط روستایی، نقاط شهری، شبکه گاز، راه های دسترسی، گسل ها، شبکه برق سراسری، منابع آب و شیب را در بر می گیرد. بر اساس نتایج بدست آمده، 10 نقطه استان واقع در شهرستان های کوهرنگ، لردگان و اردل بالاترین امتیاز را بدست آورده اند که بر اساس مدل تاپسیس کانون چلگرد در شهرستان کوهرنگ با شاخص CIبرابر 816/0 بالاترین امتیاز را به خود اختصاص داده است. سایر کانون های اولویت دار به ترتیب عبارتند از: شلیل (630/0)، بارز (541/0)، قلعه مدرسه (478/0)، صمصامی (426/0)، شیخ علیخان (423/0)، مازه سوخته (420/0)، هیرگان (381/0)، کری چهاربنیچه (374/0) و شرمک (266/0). با توجه به این اولویت بندی، سایر مراحل برنامه ریزی توسعه گردشگری عشایر در این استان می تواند بر اساس تجهیز و برنامه ریزی این سایت ها صورت گیرد.

امروزه ارزیابی و سنجش زیست پذیری مناطق روستایی یکی از مفاهیم نوین در ادبیات برنامه ریزی سکونتگاه های روستایی تلقی می شود و دسترسی به خدمات و امکانات برای ارتقای زیست پایدار از اصولی است که توجه برنامه ریزان و جامعه شناسان را به خود جلب کرده است و بر آن تاکید زیاد کرده اند. هدف از این پژوهش اولویت بندی مناطق روستایی براساس شاخص های زیست پذیری روستایی در بخش زاغه می باشد و سعی دارد با تدوین و تکمیل پرسشنامه و استخراج شاخص های مربوط، سطح زیست پذیری مناطق روستایی را مورد بررسی قرار دهد. نوع تحقیق کاربردی و روش مورد استفاده توصیفی- تحلیلی است و برای تجزیه و تحلیل داده-ها و اطلاعات از مدل کوپراس استفاده شده است. یافته تحقیق نشان داد که تفاوت های زیادی بین شاخص های 14 گانه در بین مناطق روستاهای بخش مورد مطالعه وجود دارد، به طوری که روستایی قلعه جهانبخش و طالقان با مجموعه N (00/100 و64/86 ) به بدلیل پذیرش جمعیت زیاد، داشتن امکانات و خدمات زیربنایی مانند( بهداشت و درمان، مخابرات و دسترسی های مناسب ) دارای بهترین وضعیت زیست پذیری و روستای غیبی و میر احمدی با مجموعه N (63/56 و72/65 ) به دلیل نبود زیرساخت های خدماتی، فاصله از مراکز دهستان و جمعیت کمتر نسبت به دیگر روستاهای مورد مطالعه در بدترین وضعیت زیست پذیری قرار گرفته است.

زنان روستایی همواره نقش بسیار مهم و اساسی را در توسعه جوامع روستایی و بخش کشاورزی استان گیلان داشته اند. اما هیچ وقت این تلاش ها به طور مجزا از کار مردان انعکاس نیافته و به نقش های آنان با جدییت کافی نگریسته نشده است. هدف مطالعه حاضر، بررسی نقش زنان روستایی در توسعه پایدار کشاورزی با تاکید بر اثربخشی فعالیت های آموزشی-ترویجی در ترویج تولید محصول سالم در استان گیلان می باشد. که این پژوهش از نظر هدف کاربردی و بر پایه روش توصیفی - پیمایشی استوار است. اطلاعات مورد نیاز در این مطالعه به صورت پرسشنامه ای و کتابخانه ای جمع آوری شده و جامعه آماری تحقیق زنان کشاورزی شهرستان لنگرود و رودسر می باشد. حجم نمونه آماری با استفاده از فرمول کوکران 193 نفر تعیین شده است و میزان آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه برابر با 0.89 بوده است. نتایج این پژوهش نشان داد که بین برنامه های آموزشی-ترویجی اختصاص یافته برای زنان و درآمد سالانه از تولید برنج و نقش آنها در ترویج تولید محصول سالم در روستاها به میزان 99% درصد می باشد که این بیانگیر رابطه معنا دار بسیار بالایی بین آنها می باشد. همچنین نتایج تحلیل رگرسیون بیان گر این مسئله است که، تنها متغیر بازدیدهای آموزشی-ترویجی وارد تحلیل شد و توانست به تنهایی 26 درصد از متغیر وابسته میزان آگاهی زنان از مضرات سموم دفع آفات نباتی و کودهای شیمیایی را تبیین کند.

رشد هوشمند شهری بیان کننده آن نوع از توسعه است که در آن ترویج حیات مدنی و سرزندگی اجتماعی، حمل و نقل عمومی و کاستن از اثرات نامطلوب زیست محیطی، در صدر ملاحظات برنامه ریزان و طراحان شهری قرار می گیرد و احیای شهر به عنوان محیط سالم و فعال که بتواند آینده ای مطلوب را برای تمام شهروندان تامین نماید. هدف مقاله حاضر، سنجش توزیع فضایی شاخص های رشد هوشمند شهری در شهر کرمان می باشد. روش شناسی تحقیق، توصیفی - تحلیلی است. برای تجزیه وتحلیل داده ها از مدل های کمی وکیفی برنامه ریزی Waspas و FuzzyTopsisاستفاده شده است. نتایج به دست آمده از تکنیک چند شاخصه fuzzytopsis نشان می دهد، مناطق شهر کرمان از نظر رشد هوشمند شهری به ترتیب منطقه یک (رتبه 3) با مقدار (462/0)؛ منطقه دو( رتبه 1) با مقدار (643/0)؛ منطقه سه (رتبه2) با مقدار (559/0)؛ و منطقه چهار (رتبه4) با مقدار (441/0) را داراست. نتایج به دست آمده از تکنیک Waspasنشان می دهد از نظر شاخص های کالبدی، مناطق4،3،2،1 به ترتیب رتبه های 4،2،1،3؛ از نظر شاخص های اقتصادی - اجتماعی، مناطق 3،2،1 و4 به ترتیب رتبه های 4،3،1،2 ؛ از نظر شاخص های زیست محیطی، مناطق 1،2،3،4 به ترتیب رتبه های 2،3،4،1 و در نهایت با استفاده از شاخص های دسترسی،مناطق 4،3،2،1 به ترتیب رتبه های 2، 1، 3، 4 را به دست آوردند.

در دوره صفویه به واسطه امنیت، رونق اقتصادی وتفکرات اسلامی زمینه مناسبی برای اعتلای فرهنگ ایرانی - اسلامی فراهم شد. این مساله باعث تشخص و بالندگی هنر ایرانی - اسلامی خاصه شهرسازی و معماری دوره صفوی نسبت به دیگر دوره ها در ایران شد، چنان که حاصل آن را می توان در شکل گیری کالبدی نظام شهرسازی صفویه به صورت باغشهر، تمثیلی از بهشت روی زمین جست. نظام شهرسازی رنسانس نیز ریشه در مکتب اصالت انسان که الهام بخش و مبنای طراحی در همه سطوح کالبدی از اجزای معماری تا فضای شهری شد. هدف این پژوهش بررسی تطبیقی آموزه های شهرسازی دوره صفویه و رنسانس و شناخت عناصر موثر در شکل گیری کالبدی شهر می باشد. لذا پژوهش حاضر با توجه به ماهیت موضوع از روش های ترکیبی اعم از تاریخی، تحلیل تطبیقی و پدیدارشناسی مورد استفاده قرار گرفته است. ابزار گردآوری داده ها، روش کتابخانه ای می باشد.تجزیه و تحلیل داده های آن به شیوه کیفی و استنباطی صورت گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد شهر آرمانی نظام شهرسازی دوره صفویه و رنسانس متاثر از نوع جهان بینی ناظر بر آن ها بوده است. تبلور کالبدی فضاهای شهری در معنا و شکل جدید از دل سازمان کهن در یک فرایند تاریخی و طبیعی پدیده آمده است. در حقیقت گذار از شهر - مکان به شهر - زمان بوده است. بنابراین نتیجه گیری می شود شهر مقوله ای فلسفی است چون ابعاد ذهنی - هویتی شهر در محدوده ارزش های فکری - اعتقادی مقام می گیرد. از سوی دیگر شهر پدیده ای "مکانی - زمانی" است که در هر مقطعی از تاریخ بتواند دگرگونی های کمی خود را با تغییرات کیفی موردنیاز عصر خویش تبدیل کند و مفهوم مکان و زمان را در همسویی با یکدیگر قرار دهد.

در جهان پیچیده و متحول امروز تحولات اساسی وقوع یافته در قالب انقلاب کارآفرینی، تاثیر عمده ای در میزان توسعه کشورها داشته است تا آنجا که در حال حاضر توسعه کارآفرینی هسته برنامه توسعه بسیاری از کشورها می باشد. ایجاد کسب و کار و خود اشتغالی در روستاها یکی از موضوع های مهم در کشور بوده و توجه به کارآفرینی روستایی با نگرشی به مشکلات موجود در این نواحی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. در این راستا شناسایی عوامل تاثیرگذار بر بهبود شرایط کارآفرینی و زمینه های مساعد کارآفرینی روستایی در مناطق روستایی امری ضروری می باشد. شیوه جمع آوری اطلاعات در پژوهش حاضر از نوع کتابخانه ای و میدانی و نوع تحقیق توصیفی - تحلیلی بوده است. برای تعیین تعداد نمونه آماری مورد بررسی از مدل کوکران استفاده شد و 400 نمونه (سرپرست خانوار)، برای نمونه از جمعیت روستایی شهرستان اردبیل (جمعیت 79212 نفر (20890 خانوار)) انتخاب شده است. در پژوهش حاضر با استفاده از مدل رگرسیون چندگانه و ضریب Beta به بررسی عوامل موثر بر کارآفرینی روستایی (عوامل اقتصادی، اجتماعی، زیرساختی و فردی) و میزان تاثیر گذاری آن بر کارآفرینی روستایی و شناسایی زمینه های مساعد کارآفرینی روستایی (آزمون فریدمن و مدل Rank) در محدوده روستاهای شهرستان اردبیل اقدام شد. نتایج بدست آمده از پژوهش نشان می دهد متغیرهای اقتصادی با ضریب رگرسیونی (489/0)، زیرساختی با ضریب (397/0)، اجتماعی با ضریب (310/0) و متغیر فردی با ضریب (294/0) به ترتیب بالاترین تاثیر رگرسیونی را روی متغیر توسعه کارآفرینی روستایی داشته اند؛ یعنی به ازای افزایش یک انحراف استاندارد در متغیر اقتصادی میزان توسعه کارآفرینی روستایی در شهرستان اردبیل به میزان 489/0 انحراف استاندارد افزایش خواهد یافت. نتایج مدل فریدمن (مدل Rank) برای ارزیابی زمینه های مساعد کارآفرینی روستایی نشان می دهد که زمینه کشاورزی با میانگین (73/3) مساعدترین زمینه توسعه کارآفرینی روستایی و زمینه گردشگری با میانگین (67/1) کمترین مساعدت برای توسعه کارآفرینی روستایی را در محدوده مورد مطالعه نشان می دهد.

توزیع عادلانه امکانات و ثمرات توسعه در میان اکثریت جمعیت از خصیصه های مهم اقتصادی پویا و سالم است. برنامه ریزان جهت تحقق این امر در کاهش نابرابری ها و عدم تعادل از طریق تدوین و اجرای برنامه های متعدد محرومیت زدایی و گسترش همه جنبه های مثبت توسعه یافتگی تآکید دارند . پژوهش حاضر با هدف تعیین سطوح برخورداری دهستان های شهرستان زرین دشت تدوین شده است. با توجه به مولفه های مورد بررسی و ماهیت موضوع، رویکرد حاکم بر این پژوهش توصیفی-تحلیلی است. این تحقیق از نظر هدف، کاربردی بوده و در بخش ادبیات تحقیق، برای جمع آوری اطلاعات از روش اسنادی و کتابخانه ای و پرسش نامه استفاده شده است . جامعه آماری این پژوهش را مهندسین مشاور، کارشناسان جهاد کشاورزی و کارشناسان بنیاد مسکن تشکیل می دهد که به طورتصادفی حجم نمونه ای به تعداد 24 نفرازبین آن ها تعین شده است . برای تجزیه وتحلیل داده ها ازتکنیک F TOPSIS استفاده شده است و همچنین وزن شاخص ها با استفاده از تکنیک F AHP بدست آمده است. نتایج پژوهش نشان می دهدکه دهستان خسویه بامقدار593/0بیشترین وزن را به خود اختصاص داده است و در رتبه اول قرار می گیرد. دهستان زیرآب بامقدار 591/0 در رتبه دوم قرار می گیرد. همچنین دهستان ایزدخواست غربی با مقدار428/0، دهستان دبیران بامقدار 241/0 و دهستان ایزدخواست شرقی با مقدار 126/0 در رتبه های سوم تا پنجم قرار می گیرند. از نظر توسعه یافتگی دهستان های خسویه و زیرآب به عنوان دهستان های توسعه یافته انتخاب گردیدند. دهستان های ایزدخواست غربی و دبیران در حال توسعه و دهستان ایزدخواست شرقی در سطح محروم قرار می گیرند.