نشریه زمین شناسی کاربردی پیشرفته
سال پنجم شماره 18 (زمستان 1394)

همجواری منابع آب موجود در سازند های کارستی با میادین نفتی می تواند باعث آلودگی این منابع گردد. به دلیل اهمیت منابع آب موجود در سازند های سخت، بررسی اثرات این تداخل از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بر این اساس در این تحقیق به بررسی ژئوشیمیایی تاثیر مخازن نفتی برمنابع آب کارستی و تفکیک آن با استفاده از مطالعات ژئوشیمایی و هیدروژئوشیمیایی در منطقه مسجد سلیمان واقع در استان خوزستان پرداخته شد. نتایج بررسی نشان داد، تیپ منابع آب تاقدیس آسماری از نوع کلروره سدیک و سولفاته سدیک و در گروه نامناسب برای شرب می باشد. بررسی نسبت آلکان های نرمال همچنین نتایج آنالیز رسوبات مرتبط با چشمه های منطقه نشان می دهد که این مواد دارای غلظت های تقریبا بیشتر از میزان زمینه و بترتیب به صورتNi>Zn>Cr>V>Cu>Pb>As>Co می باشد که نشان می دهد منشاء آلودگی نفتی نمونه های مورد مطالعه، نفت مخزن آسماری در میدان نفتی مسجدسلیمان بوده که بشدت مورد تجزیه زیستی قرار گرفته اند. مجموع نتایج این مطالعه نشان داد آب ذخیره شده در سازند کارستی آسماری در محل خروجی تاقدیس(چشمه گرو) با آب های حاصل از انحلال بین لایه های سازند گچساران (انحلال هالیت و ژیپس) و شورابه ها و هیدروکربن های نفتی مخزن آسماری اختلاط و آلوده گردیده است لذا بررسی محل دقیق ورود آلایندهای نفتی به منابع آب تاقدیس آسماری همچنین خروج آب با کیفیت قبل از تداخل با آلاینده نفتی می تواند باعث کاهش دبی چشمه گرو و کاهش ورود آب آلود به رودخانه شور تمبی و در نهایت رودخانه کارون گردد.

کاربرد سه نوع آرایه الکترودی جهت شناسایی یک حفره زیرزمینی بررسی گردید. تصویر سازی سه بعدی مقاومت الکتریکی در امتداد هشت پروفیل موازی با استفاده از آرایه های الکترودی قطبی- قطبی، قطبی-دوقطبی و دوقطبی- دوقطبی با فاصله بین الکترودی یک متر و شبکه مستطیلی صورت گرفت. برگردان سازی داده ها توسط یک الگوریتم وارون سازی سه بعدی مبتنی بر روش برگردان سازی هوشمند انجام گردید. جهت بدست آوردن نتایج بهتر، برگردان سازی الحاقی جفت داده های قطبی- قطبی+ قطبی- دوقطبی، قطبی- قطبی+ دوقطبی-دوقطبی و قطبی- دوقطبی+ دوقطبی- دوقطبی انجام شد. ابعاد افقی و قائم حفره در نتایج وارون سازی الحاقی داده های مقاومت الکتریکی بخوبی مشخص گردید. مدلهای ایجاد شده با نتایج برگردان سازی هر کدام از آرایه های الکترودی بصورت مجزا مقایسه گردید. نتایج حاصل نشان دادند که وارون سازی الحاقی داده ها ضمن بهبود تفسیر ابعاد قائم حفره وضوح افقی قابل قبولی را در اختیار می گذارد.

معدن سرب و روی دره زنجیر در جنوب باختر یزد و در فاصله 2 کیلومتری جنوب خاوری شهرستان تفت قرار دارد. سنگ های مختلف از سن پالئوزوئیک و مزوزوئیک به صورت دوبخشی و برون نهشته راندگی در این منطقه مشاهده می شوند. جهت جابجایی آنها به سمت جنوب باختر است. واحدهای ماسه سنگی به سن دونین، سنگ های دولومیتی به سن پرمین و نهشته های کربناتی کرتاسه در ساختار راندگی ها قرار دارند. بیشترین واحدهای رخنمون یافته شامل سنگ آهک های خاکستری تیره، توده ای تا ضخیم لایه اربیتولین دار دولومیتی شده متعلق به سازند تفت است که بر روی نهشته های جوانتر شامل شیل نازک لایه با درون لایه آهکی سازند دره زنجیر رانده شده است. گسلش نرمال با روند عمومی E70N با جهات شیب به سمت جنوب خاور و شمال باختر و گسلش کم شیب با جهت شیب به سمت جنوب-جنوب خاور روندهای اصلی کانه زایی معدن دره زنجیر در ورق تراستی دولومیتی شده از سازند تفت را کنترل می کنند.

منطقه مورد مطالعه در استان آذربایجان شرقی واقع شده است. این منطقه متشکل از ترادف های آتشفشانی از نوع گدازه و آذرآواری است که در شش واحد در شرق روستای کندوان برونزد دارند. این سنگ ها در بررسی های پتروگرافی حاوی بلورهای هورنبلند و پلاژیوکلاز هستند که در خمیره ای ریزبلور و شیشه ای قرار گرفته اند و در سنگ های آذرآواری قطعات سنگی و پومیس نیز دیده می شود. بافت غربالی، منطقه بندی عادی و نوسانی در پلاژیوکلاز از ویژگی های بارز این سنگ هاست. نسبت بالای LREE/HREE، غنی شدگی از LILE و تهی شدگی شدید از Y و HREE از مشخصات ژئوشیمیایی سنگ های آتشفشانی کندوان است که نشان دهنده ی ماهیت آداکیتی آن هاست. سنگ های مورد مطالعه با مقدار MgO<0/8 و SiO2>66/16 از نوع آداکیت سیلیس بالا هستند. همچنین به دلیل وجود Nb/Ta

محدوده ای که آگات های مورد مطالعه در آن واقع شده اند در زون ایران مرکزی و در حاشیه شرقی آن قرار دارد. بنا به دلایلی همچون نادر بودن ولکانیسم اسیدی در منطقه، وجود قطعاتی از سنگ میزبان بدون حاشیه واکنشی در آگات ها و آنومالی مثبت Ce و Ybدر الگوی نرمالیز شده بر پایه کندریت می توان گفت که سیلیس تامین کننده این آگات ها از متن ولکانیک ها تامین شده است. این آگات ها 1 تا 8 مرحله رشد را نشان می دهند که هر مرحله رشد با یک بافت خاص مشخص می شود. از بافت هایی که در این آگات ها مشاهده می شود می توان به اسفرولیتی، نواری تا شبه اسفرولیتی، واریولیتی، میکروگرانولار، آکسیولیتی تا واریولیتی و کریپتوکریستالین اشاره کرد. در این آگات ها رنگ، ضریب شکست، وزن مخصوص و کیفیت صیقل خوری با یکدیگر رابطه مستقیم دارند به طوری که این خصوصیات در آگات های دارای بافت کریپتوکریستالین و دانه ریزتر، بیشتر از سایر آگات ها است و در آگات های دارای بافت اسفرولیتی به حداقل می رسد. همچنین آگات هایی که در جهت عرضیشان بافت نواری تا شبه اسفرولیتی دارند، نسبت به جهت طولیشان که دارای بافت آکسیولیتی و واریولیتی هستند، پر رنگ ترند اما شفافیت کمتری دارند. از این ویژگی ها می توان به صورت کاربردی در تراش و فرآوری آگات ها استفاده کرد.

با استفاده از پردازش چشمی و فیلترسازی تصاویر ماهواره ای مهمترین خط واره های استان یزد استخراج گردیده است. نقشه تراکم شکستگی نشان دهنده بالاترین تراکم شکستگی و گسلش در بخشهای مرکزی و شمال شرقی استان یزد می باشد. تصویر اندازی رومرکز رخدادهای لرزه ای تاریخی و سده اخیر نشان دهنده بیشترین تمرکز زمین لرزه ها در بخشهای شمال شرقی استان می باشد. تحلیل الگوی مکانی ساختارهای شکننده نشان دهنده روند غالب شمال غرب-جنوب شرق در توسعه گسل ها و شکستگی ها می باشد. به کارگیری تحلیل الگوی مکانی Fry و استفاده از داده های نقطه ای رومرکز رخداد های لرزه ای نشان دهنده وجود یک روند غالب شمال غرب-جنوب شرق جهت انتشار رخدادهای لرزه ای در پهنه استان یزد می باشد. نتایج نشان می دهد پراکنش رومرکز زلزله ها یک الگوی پهنه ای، پراکنده و نامشخص نبوده بلکه دارای یک روند بارز شمال غرب-جنوب شرق می باشد بنابراین گسل ها با روند غالب شمال غرب-جنوب شرق بعنوان مهمترین چشمه های لرزه زا در این استان محسوب می شوند. مهمترین جنبه کاربردی این مقاله تعیین راستاهای غالب وقوع زمین لرزه درپهنه های لرزه ای مختلف می باشد.

در منطقه مورد مطالعه زون های برشی هر یک از راندگی ها، چین ها متفاوتی از قبیل چین ها کششی Z وS شکل، چین های هم شیب و چین های گسل خورده تشخیص داده می شود. در این منطقه مرز بین واحدهای سنگ دگرگونی با گسل های راندگی چین خورده (گسل راندگی ابوالفضل) نشان داده شده است. در طول زون های گسلی منطقه تعدادی از پهنه های میلونیتی با واتنش بالا در زون برشی شکل پذیر رخ داده اند. به علاوه میلونیت های برگ وارگی شده سنگ های گسلی از مناطق دگرگونی به وسیله برش های گسلی و مناطق آرد گسلی نشان می دهد که فابریک تصادفی غیر چسبنده دارند. سایر سنگ های گسلی با برگ وارگی های واتنش بالا مشخص می کند که چین ها مرتبط با این ساختارهای تکتونیکی دیده شده اند. نشان گرهای جنبشی منطقه مورد مطالعه عبارتند از: پورفیروکلاست نامتقارن، فابریک C-S و ریزساختارهای Pull-apart که در سرتاسر منطقه دگرشکل راست گرد را نشان می دهند که سوی برش هر یک از زون های برشی عمدتا با استفاده از ریز ساختارها تعیین شده است. وضعیت مخروط افکنه ها جوان، انحراف و تغییر مسیر آبراهه ها و پرتگاه گسلی در قطعات مختلف نشان دهنده ی گسل راندگی ابوالفضل به عنوان گسل فعال است.

معبد زیگورات چغازنبیل در جنوب غرب ایران، استان خوزستان، 45 کیلومتری جنوب شرقی شهرباستانی شوش در طول جغرافیایی ‘15وo 48 شرقی و عرض جغرافیایی ‘12 وo32 شمالی می باشد. معبد چغازنبیل که در حال حاضر تاریخ 3300 ساله ایران را از معماری تمدن ایلامی رقم می زند در قرن 13 بر تاقدس سردارآباد در منطقه زاگرس چین خورده ساخته شده است. این بنا پس از سالیان متمادی دست خوش تغییرات بسیاری شده است و آنچه از بازمانده های این بنا در اختیار است دو طبقه و نیم از پنج طبقه ی آغازین آن است. نتایج آزمایشات شیمیایی و مکانیک خاک نشان دهنده آن است که ترکیبات بافت بنای زیگورات به میزان اندک نسبت به سال های گذشته بر اثر فرسایش تغییر کرده است و میزان کلر، رس و سیلت نمونه ها بر اثر تماس با آب و شسته شدن کاهش و میزان سولفات خاک و ماسه افزایش یافته است و همین امر موجب فرسوده تر شدن بنا نسبت به سال های گذشته می باشد. با توجه به نتایج ارزیابی ها به طور کلی مهم ترین عامل تخریبی معبد در حال حاضر به دلیل خشت و گلی بودن معبد فرسایش ناشی از باران های منطقه می باشد. بررسی های صورت گرفته نشان می دهد که خصوصیات زمین شناسی مهندسی بنا تا چه میزان در روند تخریب و فرسایش بنا موثر هستند.